BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - LÊ THANH HÙNG PHÁP LUẬT ĐIỀU CHỈNH TIỀN ẢO TRONG GIAO DỊCH THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ- KINH NGHIỆM PHÁP LUẬT MỘT SỐ NƯỚC VÀ ĐỀ XUẤT CHO VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC TP Hồ Chí Minh, Năm 2019 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - LÊ THANH HÙNG PHÁP LUẬT ĐIỀU CHỈNH TIỀN ẢO TRONG GIAO DỊCH THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ- KINH NGHIỆM PHÁP LUẬT MỘT SỐ NƯỚC VÀ ĐỀ XUẤT CHO VIỆT NAM Chuyên ngành: Luật Kinh tế Mã số chuyên ngành: 60380107 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Người hướng dẫn khoa học: TS Trần Vân Long TP Hồ Chí Minh, Năm 2019 Lời cam đoan Tôi cam đoan luận văn “Pháp luật điều chỉnh tiền ảo giao dịch thương mại điện tử - Kinh nghiệm pháp luật số nước đề xuất cho Việt Nam” nghiên cứu tơi Ngoại trừ tài liệu tham khảo trích dẫn luận văn này, tơi cam đoan toàn phần hay phần nhỏ luận văn chưa công bố sử dụng để nhận cấp nơi khác Khơng có sản phẩm/nghiên cứu người khác sử dụng luận văn mà khơng trích dẫn theo quy định Luận văn chưa nộp để nhận cấp trường đại học sở đào tạo khác TP Hồ Chí Minh, năm 2019 Lê Thanh Hùng i Lời cảm ơn Trong trình học tập, nghiên cứu đề tài “Pháp luật điều chỉnh tiền ảo giao dịch thương mại điện tử - Kinh nghiệm pháp luật số nước đề xuất cho Việt Nam” nhận giúp đỡ, bảo nhiệt tình thầy, giáo trường Đại học Mở TP Hồ Chí Minh để hồn thành luận văn Với tình cảm chân thành, tơi bày tỏ lịng biết ơn Ban giám hiệu, phòng Sau Đại học, thầy giáo, cô giáo tham gia quản lý, giảng dạy giúp đỡ tơi suốt q trình học tập, nghiên cứu Tôi xin bày tỏ biết ơn đặc biệt đến TS Trần Vân Long – người trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ kiến thức, tài liệu phương pháp để tơi hồn thành đề tài nghiên cứu khoa học Tôi xin chân thành cảm ơn: - Ban giám hiệu, giảng viên, CB NV Trường Đại học Mở TP Hồ Chí Min - Gia đình, bạn bè, đồng nghiệp động viên, cổ vũ, khích lệ giúp đỡ suốt thời gian qua Mặc dù có nhiều cố gắng suốt q trình thực đề tài, song cịn có mặt hạn chế, thiếu sót Tơi mong nhận ý kiến đóng góp dẫn thầy cô giáo bạn đồng nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh, ngày tháng 12 năm 2019 Tác giả Lê Thanh Hùng ii Tóm tắt Luận văn thực với mục đích làm rõ sở lý luận thực tiễn cho việc xây dựng khung pháp luật điều chỉnh tiền ảo giao dịch thương mại điện tử sở tham khảo kinh nghiệm pháp luật số nước Kết nghiên cứu luận văn làm sáng tỏ khái niệm tiền ảo góc độ pháp lý, trình bày chất pháp lý tiền ảo bối cảnh Việt Nam, tiền ảo không công nhận loại tiền tệ pháp định, phương tiện tốn hay chí loại tài sản theo pháp luật dân sự, thực tế, giao dịch mua bán, trao đổi tiền ảo diễn thường xuyên Thông qua việc phân tích quy định pháp luật dân Việt Nam tài sản xem xét quan điểm pháp lý số quốc gia giới nhìn nhận tiền ảo, phân tích số quy định bật pháp luật Nhật Bản, Thái Lan, Singapore, quốc gia sớm xây dựng quy định pháp luật tiền ảo giao dịch thương mại điện tử hoạt động kinh doanh giao dịch tiền ảo, luật văn đưa đề xuất kiến nghị chủ yếu Thứ nhất, xây dựng pháp luật môi trường kinh doanh thuận lợi cho giao dịch tài Cần quy định lộ trình xây dựng pháp luật đồng tiền ảo cụ thể Việt Nam cần phải lên kế hoạch cụ thể việc xây dựng pháp luật điều chỉnh Vấn đề rà soát văn pháp luật liên quan đến tiền ảo Luật giao dịch điện tử 2005, Luật tổ chức tín dụng 2010 (sửa đổi bổ sung 2017), Luật công cụ chuyển nhượng năm 2005, Nghị định số 52/2013/NĐ-CP thương mại điện tử yêu cầu cấp thiết Thứ hai, xác định tiền ảo loại tài sản tiền tệ nhiều quốc gia Đây điều hợp lý, mà yếu tố công nghệ tác động đến vấn đề pháp lý chưa thể giải được, vấn đề xác định tiền ảo tài sản giúp bảo vệ quyền sở hữu cho chủ sở hữu, đồng thời tránh rủi ro mà tiền ảo gây iii Thesis Summary The thesis is done with the purpose of clarifying the theoretical and practical basis for the development of the legal framework governing virtual currencies in ecommerce transactions based on reference to legal experience of some countries The results of the dissertation have clarified the concept of virtual currencies from a legal perspective, presented the legal nature of virtual currencies in the context of Vietnam, virtual currencies are not recognized as a legal currency, means of payment or even a type of property under civil law, although in reality, transactions of trading and exchanging virtual currencies still occur regularly Through analyzing Vietnam's civil laws and regulations, as well as reviewing the legal views of some countries around the world on cryptocurrencies, analyzing some outstanding legal regulations The laws of Japan, Thailand, Singapore and other countries have soon developed legal regulations on virtual currencies in e-commerce transactions and virtual currency trading activities Firstly, developing laws and business environment favorable for financial transactions It is necessary to set a roadmap to build laws on specific virtual currencies Vietnam needs to have a specific plan in developing the governing law Reviewing legal documents related to virtual currencies such as the 2005 Law on Electronic Transactions, the 2010 Law on Credit Institutions (amended in 2017), the Law on Negotiable Instruments in 2005, Decree No 52 / 2013 / ND-CP on ecommerce is an urgent requirement Second, defining virtual currencies is an asset but not a currency like many countries This is logical, as the technology element that affects the legal issue cannot be solved, the problem of identifying virtual currencies as an asset will help protect ownership rights for the owner, but co avoid the risks that virtual money can cause iv Mục lục Lời cam đoan i Lời cảm ơn ii Tóm tắt iii Danh mục từ viết tắt viii MỞ ĐẦU .1 Lý chọn đề tài .1 Tình hình nghiên cứu đề tài Mục tiêu nghiên cứu Câu hỏi nghiên cứu Đối tượng phạm vi nghiên cứu 5.1 Đối tượng nghiên cứu 5.2 Phạm vi nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu: Ý nghĩa khoa học thực tiễn đề tài: .9 Kết cấu Luận văn CHƯƠNG 1: .10 TỔNG QUAN VỀ TIỀN ẢO VÀ PHÁP LUẬT GIAO DỊCH TIỀN ẢO TRONG THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ 10 1.1 Một số vấn đề lý luận tiền ảo pháp luật thương mại điện tử .10 1.1.1 Một số vấn đề lý luận tiền ảo 10 1.1.1.1 Khái niệm tiền ảo .10 1.1.1.2 Đặc điểm tiền ảo 15 1.1.1.3 Bản chất pháp lý tiền ảo 17 1.1.1.4 Khái quát trình hình thành phát triển tiền ảo .24 1.1.2 Pháp luật thương mại điện tử .27 1.1.2.1 Khái niệm thương mại điện tử 27 1.1.2.2 Hệ thống văn quy phạm pháp luật thương mại điện tử .29 v 1.2 Pháp luật giao dịch tiền ảo thương mại điện tử 33 1.2.1 Pháp luật Việt Nam giao dịch tiền ảo thương mại điện tử .33 1.2.2 Pháp luật số quốc gia giới giao dịch tiền ảo thương mại điện tử 36 1.2.2.1 Giao dịch tiền ảo thương mại điện tử theo pháp luật Cộng hòa Pháp………………… ….37 1.2.2.2 Giao dịch tiền ảo thương mại điện tử theo pháp luật Canada 39 1.2.2.3 Giao dịch tiền ảo thương mại điện tử theo pháp luật Cộng hòa Liên bang Đức 41 Kết luận Chương 43 CHƯƠNG 2: .44 THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ GIAO DỊCH TIỀN ẢO TRONG HOẠT ĐỘNG THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ 44 2.1 Thực trạng pháp luật giao dịch tiền ảo thương mại điện tử Việt Nam 44 2.1.1 Thực trạng quy định pháp luật giao dịch tiền ảo .44 2.1.2 Thực trạng quy định pháp luật giao dịch tiền ảo thương mại điện tử 52 2.2 Thực trạng pháp luật giao dịch tiền ảo thương mại điện tử số quốc gia điển hình .53 2.2.1 Thực trạng pháp luật Nhật Bản giao dịch tiền ảo thương mại điện tử 53 2.2.2 Thực trạng pháp luật Thái Lan giao dịch tiền ảo thương mại điện tử 58 2.2.3 Thực trạng pháp luật Singapore giao dịch tiền ảo thương mại điện tử 62 Kết luận Chương 69 CHƯƠNG 3: .70 MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐỂ XÂY DỰNG VÀ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ GIAO DỊCH TIỀN ẢO TRONG THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ 70 vi 3.1 Kinh nghiệm xây dựng hoàn thiện pháp luật giao dịch tiền ảo hoạt động thương mại điện tử giới .70 3.2 Một số giải pháp xây dựng hoàn thiện pháp luật giao dịch tiền ảo hoạt động thương mại điện tử 75 3.2.1 Sự cần thiết phải xây dựng hoàn thiện pháp luật giao dịch tiền ảo hoạt động thương mại điện tử 75 3.2.2 Một số giải pháp xây dựng hoàn thiện pháp luật giao dịch tiền ảo hoạt động thương mại điện tử 77 3.2.2.1 Xây dựng hoàn thiện pháp luật giao dịch tiền ảo hoạt động thương mại điện tử 77 3.2.2.2 Các giải pháp khác .81 Kết luận Chương 84 KẾT LUẬN .85 TÀI LIỆU THAM KHẢO vii Danh mục từ viết tắt TAND : Tòa án nhân dân NHNN : Ngân hàng nhà nước TMĐT : Thương mại điện tử BLDS : Bộ luật dân năm 2015 PLVN : Pháp luật Việt Nam GTCG : Giấy tờ có giá TSHTTTL : Tài sản hình thành tương lai TĐT : Tiền điện tử NHTW : Ngân hàng trung ương TMH : Tiền mã hóa VBQPPL : Văn quy phạm pháp luật viii quan lừa đảo cảnh báo cho thành viên lại khách hàng Liên minh kết nối với quan chức để thông báo, hướng dẫn quy định pháp luật liên quan trình báo phát tội phạm lừa đảo, rửa tiền tài trợ khủng bố Liên minh Blockchain góp phần giúp cho lĩnh vực phát triển vững mạnh, giúp loại bỏ khái niệm tiền ảo đồng tiền liên quan đến tội phạm Thứ hai, nâng cao hiểu biết nhà đầu tư xây dựng chế dự phịng, thơng tin cho nhà đầu tư Pháp luật cần quy định riêng biệt người dùng hay cá nhân giao dịch tiền ảo có nghĩa vụ cung cấp thơng tin đầy đủ tài khoản giao dịch chuyển đổi tiền ảo sang tiền đồng sàn giao dịch hạn mức sử dụng, giao dịch tiền ảo để tránh trường hợp người dùng lợi dụng cho mục đích rửa tiền Đối với giao dịch giá trị thấp, hoạt động có rủi ro người dùng khơng cần có tránh nhiệm pháp lý Tuy nhiên, với giao dịch giá trị cao, người dùng nên tuân thủ nguyên tắc mua bán tài sản có nghĩa vụ đóng thuế Khi thực giao dịch nên lựa chọn đối tác có uy tín Hiện có tình trạng số người thường khơng mua tiền ảo trực tiếp sàn thủ tục phức tạp, vốn ngoại ngữ hạn chế, hay để tiết kiệm chi phí chuyển tiền nước ngồi… mà thường thơng qua nhà mơi giới trung gian thứ ba Điều giúp tiết kiệm thời gian chi phí có nhiều rủi ro phát sinh nên lựa chọn nhà mơi giới có uy tín hay cá nhân mà thân biết rõ thông tin để hạn chế rủi ro Trong giai đoạn chưa có khung pháp lý loại tiền ảo, nhà đầu tư cần nâng cao hiểu biết tiền ảo, để tránh bị lừa đảo Mặc dù giao dịch tiền ảo hành vi phạm pháp thời điểm rủi ro giao dịch tiền ảo vô lớn Chính thân người tham gia thị trường cần trang bị cho kiến thức cần thiết để tránh hành vi lừa đảo vi phạm pháp luật Trong pháp luật Việt Nam thiếu quy định pháp luật 82 cụ thể để điều chỉnh cụ thể tiền ảo, tiền điện tử, tài sản ảo, người tham gia thị trường gia nhập vào hội nhóm để trao đổi kiến thức, thông tin, chia sẻ kinh nghiệm ý kiến chuyên gia để hạn chế rủi ro gặp phải Thường xuyên cập nhật quy định pháp luật nước để tránh hành vi vi phạm trình giao dịch 83 Kết luận Chương Trong kỷ nguyên số 4.0 với ứng dụng công nghệ Blockchain phát triển mạnh mẽ, mà tiền ảo điển hình theo tác giả giải pháp tốt đặt cơng nhận tính chất pháp lý tiền ảo tài sản hợp pháp xây dựng khung pháp lý sách để quản lý Để thực có “hiệu quả” Quyết định số 1255 Chỉ thị số 10 Thủ tướng Chính phủ đồng thời dựa kinh nghiệm pháp luật nước đặc biệt Nhật Bản đặt nhiều kinh nghiệm quý báu có giá trị phổ biến, nước ta, nước có nhiều tương đồng với Nhật Bản Với mục đích xây dựng khung pháp lý tiền ảo nói chung giao dịch tiền ảo thương mại điện tử nói riêng tương lai Trong chương III, tác giả kiến nghị cần thiết phải xác định tiền ảo loại tài sản phương tiện cơng cụ dùng để tốn hợp pháp cho giao dịch tiền ảo Đồng thời, xác định lộ trình cụ thể cho việc xây dựng pháp lý tiền ảo Việc xây dựng công cụ giám sát, quản lý giao dịch tiền ảo thiết lập sàn quản lý giao dịch tiền ảo thị trường mang tính “cấp thiết” xây dựng khung pháp lý tiền ảo nói chung giao dịch tiền ảo thương mại điện tử nói riêng 84 KẾT LUẬN Ngày 21/8/2017, Thủ tướng Chính phủ Việt Nam ban hành định phê duyệt đề án hoàn thiện khung pháp lý để quản lý, xử lý loại tài sản ảo, tiền điện tử Theo đó, quan điểm, mục tiêu đặt để xây dựng đề án là: “Nghiên cứu, tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm quốc tế tài sản ảo, tiền điện tử, tiền ảo để nhận diện, xây dựng, hoàn thiện khung pháp lý liên quan theo nguyên tắc đảm bảo đồng bộ, thống nhất, minh bạch, ổn định dự báo trước hệ thống pháp luật, phù hợp thông lệ quốc tế” Để ban hành sách khung pháp lý phù hợp, việc nghiên cứu kinh nghiệm quốc gia trước cần thiết Thơng qua việc phân tích quy định pháp luật dân Việt Nam tài sản xem xét quan điểm pháp lý số quốc gia giới nhìn nhận tiền ảo, phân tích số quy định bật pháp luật Nhật Bản, Thái Lan, Singapore, quốc gia sớm xây dựng quy định pháp luật tiền ảo giao dịch thương mại điện tử hoạt động kinh doanh giao dịch tiền ảo, luật văn đạt kết sau: Thứ nhất, Xây dựng pháp luật môi trường kinh doanh thuận lợi cho giao dịch tài Một yếu tố điều khiển phát triển tiền ảo quốc gia hệ thống pháp luật họ tạo môi trường kinh doanh thuận lợi với quy định để bảo vệ bên giao dịch tài Thứ hai, Xác định tiền ảo loại tài sản tiền tệ nhiều quốc gia Đây điều hợp lý, mà yếu tố công nghệ tác động đến vấn đề pháp lý chưa thể giải được, vấn đề xác định tiền ảo tài sản giúp bảo vệ quyền sở hữu cho chủ sở hữu, đồng thời tránh rủi ro mà tiền ảo gây Thứ ba, Luôn hướng tới hoạt động cảnh báo người dùng Mối lo ngại lớn đồng tiền ảo thiếu kiến thức, không am hiểu, thiếu thông minh người sử dụng Đã có nhiều tổ chức tạo nên đồng tiền ảo nhằm thu hút lừa đảo 85 nhà đầu tư Do dù Việt Nam có cấm khơng chấp nhận tiền ảo nên tăng cường hoạt động phổ biến kiến thức cảnh báo mối nguy hại tiền ảo gây Thứ tư, xác định hoạt đông liên quan đến tiền ảo để thu thuế Việc đánh thuế giao dịch tiền ảo cần thiết, giải 02 vấn đề: Tránh tượng trốn thuế công ty; đồng thời thu ngân sách cho nhà nước Thứ năm, vấn đề rửa tiền khủng bố Các nước phát triển mảnh đất màu mỡ cho hoạt động rửa tiền, đồng thời giới đối mặt vấn nạn khủng bố việc ban hành kiểm soát tiền ảo cần thiết Thứ sáu, nghiên cứu áp dụng Blockchain vào hoạt động quản lý hành giảm thiểu chi phí hoạt động Khuyến khích lập sàn giao dịch Blockchian Việt Nam để huy động nguồn vốn cho doanh nghiệp, điều phù hợp với mục tiêu “Quốc gia khởi nghiệp, Chính phủ kiến tạo” Ngồi việc khuyến khích giúp dễ dàng quản lý so với quản lý tiền ảo tạo cá nhân tổ chức nước 86 TÀI LIỆU THAM KHẢO A Văn quy phạm pháp luật văn liên quan khác Bộ luật dân năm 2015 Luật đất đai năm 2013 Luật Thương mại năm 2005 Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 (sửa đổi bổ sung năm 2009) Luật Công nghệ thông tin năm 2006; Luật viễn thơng năm 2009; Bộ luật hình năm 2015 (sửa đổi bổ sung Luật số 12 năm 2017) Luật giao dịch điện tử ngày 29 tháng 11 năm 2005; Nghị định số 52/2013/NĐ-CP ngày 16 tháng năm 2013 Chính phủ thương mại điện tử 10 Nghị định số 130 năm 2018 Chính phủ quy định Chữ ký số dịch vụ chứng thực Chữ ký số; 11 Nghị định số 165 năm 2016 Chính phủ giao dịch điện tử lĩnh vực tài chính; 12 Nghị định số 35 năm 2007 Chính phủ giao dịch điện tử lĩnh vực ngân hàng; 13 Nghị định số 124 năm 2015 Chính phủ quy định việc xử phạt vi phạm hành hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm bảo vệ quyền lợi người tiêu dung 14 Nghị định số 25 năm 2014 cơng tác phịng ngừa xử lý loại tội phạm có sử dụng cơng nghệ cao; 15 Thông tư số 30 năm 2016 Ngân hàng Nhà nước Việt Nam ban hành quy định cung ứng dịch vụ toán dịch vụ tốn trung gian; 16 Thơng tư số 21 năm 2018 Bộ Công thương quy định quản lý hoạt động thương mại điện tử thông qua ứng dụng thiết bị di động nhằm quản lý hoạt động kinh doanh loại hàng hóa, dịch vụ bị hạn chế việc kinh doanh kinh doanh có điều kiện trang web thương mại điện tử; 17 Quyết định số 1255/QĐ-TTg phê duyệt Đề án hoàn thiện khung pháp lý để quản lý, xử lý loại tài sản ảo, tiền điện tử, tiền ảo 18 Chỉ thị 10/CT-TTg yêu cầu tăng cường quản lý hoạt động liên quan tới Bitcoin loại tiền ảo tương tự khác; 19 Chỉ thị số 02/CT-NHNN biện pháp tăng cường kiểm soát giao dịch, hoạt động liên quan tới tiền ảo; 20 Công ước Liên hiệp quốc sử dụng phương thức điện tử năm 2005; 21 Công ước Liên hiệp quốc mua bán hàng hóa quốc tế 22 Các nguyên tắc hợp đồng Thương mại quốc tế năm 2010 23 Công ước Rome năm 1980 luật áp dụng để điều chỉnh quan hệ phát sinh từ nghĩa vụ hợp đồng Quy tắc Rome I B Sách, giáo trình, tạp chí, tài liệu hội thảo 24 Hoàng Thảo Anh, Đồng Thị Huyền Nga (2019), “ Blockchain Hợp đồng Thông minh - Xu tất yếu cách mạng Công nghiệp 4.0 thách thức pháp lý đặt ra”, Kỷ yếu hội thảo khoa học quốc tế Trách nhiệm dân hợp đồng - Kinh nghiệm Việt Nam Liên minh châu Âu, Trường Đại học Luật, Đại học Huế, 25 Nguyễn Văn Cừ, Trần Thị Huệ (2017), “ Bình luận khoa học luật dân năm 2015 nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội, 26 Nguyễn Bá Diến (2005), “Giáo trình Luật Thương mại quốc tế”, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, 27 Nguyễn Ngọc Điện (2005), “Cần xây dựng lại khái niệm quyền tài sản luật dân sự”, Nghiên cứu lập pháp, Số 3(50), 28 Huỳnh Thị Nam Hải, Huỳnh Thị Minh Hải (2019), “Tiền ảo tình trạng pháp lý tiền ảo Việt Nam “, Tạp chí Tịa án nhân dân, Số 11, 29 Bùi Xuân Hải (2006), “Tiếp nhận pháp luật nước ngoài: Lý thuyết thực tiễn pháp luật cơng ty Việt Nam”, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, Số 7(79), 30 Bùi Đăng Hiếu (2005), “Tiền - loại tài sản quan hệ pháp luật dân sự”, Tạp chí Luật học, Số 1, 31 Nguyễn Thị Hiền (2018), “Một số khuyến nghị hoàn thiện khung pháp lý quản lý loại tiền ảo, tiền điện tử”, Tạp chí Tài chính, 5/2018, Số 680 32 Hồng Thế Liên (2010), “Bình luận khoa học Bộ luật dân năm 2005 - Tập 1,” NXB Chính trị Quốc gia, 33 Lê Vũ Nam (2019), “Tiền ảo vấn đề xây dựng khung khổ pháp lý quản lý tiền ảo Việt Nam”, Tạp chí Tài chính, Số 702, 34 Lê Vũ Nam (2019), “ Bản chất tiền ảo cần thiết xây dựng khung pháp lý cho tiền ảo Việt Nam”, Tạp chí Kiểm sát, Số 12, 35 Nguyễn Thị Hồng Nhung, Nguyễn Thị Mỹ Hạnh (2019), “Tổng quan vị trí pháp lý tiền mã hóa (Bitcoin) số quốc gia giới – Định hướng xây dựng khung pháp lý tiền mã hóa Việt Nam”, Tạp chí Phát triển Khoa học Cơng nghệ – Kinh tế-Luật Quản lý, 3(2), 36 Phạm Duy Nghĩa (2013), “Giáo trình Luật Kinh tế”, Nhà xuất Cơng an nhân dân, 37 Đoàn Phương Thảo (2018), “Xây dựng khung pháp lý tiền ảo Việt Nam”, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Trường Đại học Kinh tế TP Hồ Chí Minh, 38 Phùng Trung Tập (2018), “Tiền ảo khía cạnh tiền ảo”, Tạp chí Kiểm sát, số 15/2018, 39 Lê Văn Thiệp (2016), “Pháp luật thương mại điện tử Việt Nam nay”, Luận án Tiến sĩ luật học, Học viện Khoa học xã hội, 40 Nguyễn Minh Oanh, Hà Công Anh Bảo (2018), “Chính sách, pháp luật tiền ảo Thái Lan kinh nghiệm cho Việt Nam”, Tạp chí Nhà nước Pháp luật, số 3/2018, 41 Nguyễn Minh Oanh (2018), “Chính sách pháp luật tiền ảo Singapore – Kinh nghiệm cho Việt Nam”, Tạp chí Nhà nước Pháp luật, Số 1/2018 42 Alan Watson, Legal Transplants (1993): “An Approach to Comparative Law”, the 2nd ed 43 Konrad Zweigert and Hein Kotz (1998), “An Introduction to Comparative Law”, 3d rev ed., translated by Tony Weir, 44 Kazuyuki Shiba (2017), “Institute for International Monetary Affairs”, Newsletter No.20, Enforcement of Japanese Law on Crypto Currency and Future Issues C Cổng thông tin điện tử 45 Đức An (2017), “Bitcoin lần vượt ngưỡng 2.000 USD/coin”, [https://baomoi.com/bitcoin-lan-dau-tien-vuot-nguong-2-000-usdcoin/c/22338674.epi], (truy cập tháng 07/2019) 46 Mạnh Đức (2017), “Một startup Singapore phát triển thẻ Visa dùng tiền ảo”,[https://vietnambiz.vn/mot-startup-tai-singapore-phat-trien-the-visa-dung-tienao-27308.htm], (truy cập tháng 07/2019) 47 Nguyễn Hà (2017), “Đại học FPT cho nộp học phí Bitcoin”, [ https://vnexpress.net/kinh-doanh/dai-hoc-fpt-cho-nop-hoc-phi-bang-bitcoin3661877.html], (truy cập tháng 7/2019) 48 Lan Hương (2019), “NHNN khẳng định chưa cấp phép cho sàn giao dịch tiền ảo nào”, [https://www.msn.com/vi-vn/money], (truy cập tháng 7/2019) 49 An Huy (2018),” Nhìn lại thăng trầm tiền ảo Bitcoin 10 năm qua”, [http://vneconomy.vn/nhin-lai-nhung-thang-tram-cua-tien-ao-bitcoin-trong- 10-nam-qua-20181031165422799.htm], (truy cập tháng 7/2019) 50 Phương Huyền (2015), “Liên minh châu Âu chưa thức cơng nhận Bitcoin loại tiền tệ”, [https://vtv.vn/kinh-te/lien-minh-chau-au-chua-chinh-thuc-congnhan-bitcoin-la-mot-loai-tien-te-20151023223956006.htm], truy cập tháng 7/2019 51 Trần Thị Quốc Khánh (2017), “Công nhận bảo hộ tài sản nước ta - Cơ sở lý luận thực tiễn”, Viện Nghiên cứu lập pháp, [http://vnclp.gov.vn/], (truy cập tháng 6/2019) 52 Lê Linh (2019), “14 ngân hàng toàn cầu sử dụng tiền ảo toán quốc tế”, Thời báo Sài gòn Kinh tế, [https://www.thesaigontimes.vn/289629/14ngan-hang-toan-cau-se-su-dung-tien-ao-trong-thanh-toan-quoc-te.html], (truy cập tháng 7/2019) 53 Phương Loan (2017), “Tòa tuyên án vụ thu thuế tiền điện tử Bitcoin”, Báo Pháp luật TP Hồ Chí Minh, [https://plo.vn/phap-luat/toa-tuyen-an-vu-thu-thue-tien-dientu-bitcoin-728366.html], (truy cập tháng 7/2019) 54 Phương Mại (2018), “Hà Nội cấm sử dụng Bitcoin loại tiền ảo mua sắm online”, Báo An ninh thủ đô,[https://anninhthudo.vn/doi-song/ha-noi-cam-sudung-bitcoin-va-cac-loai-tien-ao-trong-mua-sam-online/764323.antd], (truy cập tháng 7/2019) 55 Nguyễn Nguyễn (2018), “Những thăng trầm không mà lần đồng tiền ảo Bitcoin”,[https://dantri.com.vn/suc-manh-so/nhung-thang-tram-khong-bietdau-ma-lan-cua-dong-tien-ao-bitcoin-20180227132010479.htm], (truy cập tháng 07/2019) 56 Thành Nguyên (2017), “Giá bitcoin hôm (17/12): Kỷ lục 19.500 USD, đà tăng”,[https://vietnambiz.vn/gia-bitcoin-hom-nay-1712-ky-lucmoi-tren-19500-usd-van-trong-da-tang-40402.htm], (truy cập tháng 7/2019) 57 Vietnamnet (2017), “Vụ kiện Việt Nam truy thu thuế tiền điện tử Bitcoin”, [https://vietnamnet.vn/vn/kinh-doanh/thi-truong/vu-kien-dau-tien-tai-vietnam-ve-truy-thu-thue-tien-dien-tu-bitcoin-400153.html], (truy cập tháng 07/2019) 58 Trung Sơn (2018), “TP HCM điều tra nghi vấn lừa 15.000 tỷ mua tiền ảo iFan”, Báo điện tử Vnexpress [https://vnexpress.net/phap-luat/tp-hcm-dieu-tra-nghi-vanlua-15-000-ty-mua-tien-ao-ifan-3735137.html], (truy cập tháng 7/2019) 59 Mai Phương, Thanh Xuân (2017), “Chiêu trò huy động vốn từ tiền ảo”, Báo Thanh Niên, [https://thanhnien.vn/tai-chinh-kinh-doanh/chieu-tro-huy-dong-von-tutien-ao-viet-907265.html], (truy cập tháng 6/2019) 60 Nguyễn Thế Phong (2015), “Tiền điện tử ảnh hưởng tiền điện tử tới CSTT”, [https://www.sbv.gov.vn], (truy cập tháng 7/2019 61 Hoàng Thị Tâm (2018), “Tiền ảo thực trạng quản lý tiền ảo số quốc gia giới”, Tạp chí cơng thương, [http://tapchicongthuong.vn/bai-viet/tien-ao-vathuc-trang-quan-ly-tien-ao-o-mot-so-quoc-gia-tren-the-gioi-53772.htm], (truy cập tháng 7/2019 62 Ngọc Thủy (2018), “Tiền ảo: Không nên cấm mà quản lý nào?”, [https://laodong.vn/tien-te-dau-tu/tien-ao-khong-nen-cam-ma-quan-ly-the-nao586127.ldo 63 Kim Tuyến (2017), “8 cơng ty Mỹ nhận tốn tiền ảo Bitcoin”, [http://vneconomy.vn/the-gioi/8-cong-ty-my-nhan-thanh-toan-bang-tien-ao-bitcoin2017101312498435.htm], (truy cập ngày 22/10/2019) 64 Hà Thu (2014), “Microsoft chấp nhận Bitcoin”, [ https://vnexpress.net/kinhdoanh/microsoft-chap-nhan-bitcoin-3119673.html], (truy cập tháng 07/2019) 65 Hà Thu (2014), “PayPal chấp nhận Bitcoin”, [https://vnexpress.net/kinhdoanh/paypal-chap-nhan-bitcoin-3085644.html], (truy cập tháng 7/2019) 66 Bộ Công Thương (2017),” Cục TMĐT CNTT khuyến cáo việc giao dịch tiền ảo website TMĐT”, [ https://moit.gov.vn], (truy cập tháng 07/2019) 67 Bộ Công Thương (2014), “Khuyến cáo việc giao dịch Bitcoin website thương mại điện tử”, [http://tphcm.chinhphu.vn/khuyen-cao-ve-viec-giaodich-bitcoin-tren-cac-website-thuong-mai-dien-tu], (truy cập tháng 7/2019) 68 Hàm Yên (2017), “Bitcoin phương tiện toán hợp pháp Việt Nam”, Sài Gịn Giải Phóng , [http://www.sggp.org.vn/bitcoin-khong-phai-la- phuong-tien-thanh-toan-hop-phap-tai-viet-nam-478479.html], (truy cập ngày 22.7.2019) 69 Barbara D Underwood (2018), “Virtual markets integrity initiative report”, [https://ag.ny.gov/sites/default/files/vmii_report.pdf], (Retrieved August, 2019), 70 Jacinta Bernadette, Rico Shirakawa (2019), “Cryptocurrency Regulations: Institutions and Financial Openness”, (Retrieved August, 2019), from: https://www.adb.org/sites/default/files/publication/513726/adbi-wp978.pdf 71 Actualité du site de la DGFiP et Bitcoin, Décision rendue par sConseil d’Etat, 26/04/2018, Recueil Lebon, no 02; Frédéric Douet, “Modalités d'imposition des produits tirés de la cession de monnaies virtuelles”, D IP/IT, 04/07/2018, n 7, 72 Xavier DAVERAT, “Saisie”, Répertoire de procédure collective, 07/2018 73 Digital Currency, Financial Consumer Agency of Canada, https://www.canada.ca/en/financial-consumer-agency/services/payment/digital currency.html, (truy cập ngày 10/09/2019) 74 Currency Act, R.S.C., 1985, c C-52, § 8, http://laws- lois.justice.gc.ca/eng/acts/c-52/page-1.html 75 Digital Currency, Financial Consumer Agency of Canada, https://www.canada.ca/en/financial-consumer-agency/services/payment/digital currency.html, (truy cập ngày 10/09/2019) 76 Mariam Al-Shikarchy et al., Gowling WLG, K Canadian taxation of cryptocurrency so far Lexology.com, [[https://www.lexology.com/library/detail.aspx?g=6283077e-9d32-4531-81a556355fa54f47], (truy cập ngày 10/09/2019) 77 What you should know about digital currency, Canada Revenue Agency, [https://www.canada.ca/en/revenue-agency/news/newsroom/fact-sheets/fact-sheets2015/what-you-should-know-about-digital-currency.html], (truy cập ngày 10/11/2019) 78 Bill C-31, An Act to Implement Certain Provisions of the Budget Tabled in Parliament on February 11, 2014 and Other Measures, Second Session, Forty-first Parliament, 62-63 Elizabeth II, 2013-2014, Statutes of Canada 2014 Ch 20, [http://www.parl.ca/DocumentViewer/en/41-2/bill/C-31/royal-assent]], (truy cập ngày 10/11/2019) 79 Press Release, Canadian Securities Administrators, Canadian Securities Regulators Outline Securities Law Requirements That May Apply to CryptocurrencyOfferings,[https://www.securities administrators.ca/aboutcsa.aspx?id=1606], (truy cập ngày 10/11/2019) 80 Payment Services Act No 59 of June 24, 2009”, [http://www.japaneselawtranslation.go.jp/law/detail/?id=3078&vm=02&re=02] , (truy cập tháng 7/2019) 81 Bitcoin is an energy hog Where is all that electricity coming from? [https://www.vox.com/2019/6/18/18642645/bitcoin-energy-price-renewable-china], (truy cập tháng 7/2019) 82 Currency Act , Original Enactmen Act of 1967, Revised edition 31st December 2002”, nguồn: https://sso.agc.gov.sg/Act/CA1967, (truy cập tháng 07/2019) 83 Corruption, Drug Trafficking and Other Serious Crimes (Confiscation of Benefits) Act”, nguồn: https://sso.agc.gov.sg/Act/CDTOSCCBA1992, (truy cập tháng 7/2019) 84 Raymond Ng, David Choo (2019),”Improving Culture and Conduct in the Financial Advisory Industry”, [https://www.mas.gov.sg/news/speeches/2019/improving-culture-and-conduct-inthe-financial-advisory-industry], (truy câp tháng 7/2019) 85 Alex Lielacher (2019), “Token sales continue to boom despite changing crypto market”, [https://bravenewcoin.com/insights/token-sales-continue-to-boom-despitechanging-crypto-market], (truy cập tháng 7/2019) 86 Judgments - Kuwait Airways Corporation v Iraqi Airways Company and Others, [https://publications.parliament.uk/pa/ld200102/ldjudgmt/jd020516/kuwait-1.htm], (truy cập tháng 7/2019) 87 All Answers ltd, 'OBG v Allan [2007] UKHL 21' (Lawteacher.net, December 2019) [https://www.lawteacher.net/cases/obg-v-allan.php?vref=1> accessed 17 December 2019] 88 Computer Misuse and Cybersecurity Act, [https://sso.agc.gov.sg/Act/CMA1993], (truy cập tháng 7/2019) 89 Initial Coin Offerings (ICOs), User and business operator warning about the risks of ICOs, [https://www.fsa.go.jp/policy/virtual_currency/07.pdf], (truy cập tháng 6/2019) 90 Bank of Thailand Suggests Bitcoin Not Illegal But Warns Against its Use, [https://www.coindesk.com/bank-thailand-says-bitcoin-illegal-warns-use], (truy cập tháng 7/2019) 91 Matt Clinch, “Bitcoin banned in Thailand”, [ https://www.cnbc.com/id/100923551], (truy cập tháng 7/2019) 92 Thailand Approves Fully-Legal Bitcoin Exchange, [https://cointelegraph.com/news/thailand-approves-fully-legal-bitcoin-exchange], (truy cập tháng 7/2019) 93 Bank of Thailand Suggests Bitcoin Not Illegal But Warns Against its Use, [https://www.coindesk.com/bank-thailand-says-bitcoin-illegal-warns-use], (truy cập tháng 7/2019) 94 Bitcoin firm licensed to trade in baht [https://support.coins.co.th/hc/enus/articles/204112715-Bitcoin-firm-licensed-to-trade-in-baht-18-Aug-2014-], (truy cập tháng 7/2019) 95 Gideon Greenspan, Beware of the Impossible Smart Contract Blockchain News, April 12, 2016, [https://www.the-blockchain.com/2016/04/12/beware-of-the- impossible-smart-contract/], (truy cập tháng 7/2019) 96 OneCoin obtains Cyprus account Singapore bank account frozen?, [https://behindmlm.com/companies/onecoin/onecoin-obtains-cyprus-accountsingapore-bank-account-frozen/], (truy cập tháng 07/2019) 97 Sense Of Impact - Singapore MoneySense Finance Refinancing, [https://www.moneysense.gov.sg/about-us], (truy cập tháng 07/2019) 98 Singaporean Dollar Tokenized Through Ethereum’s Blockchain by the Monetary Authority of Singapore ,[https://www.trustnodes.com/2017/06/07/singaporean-dollar-tokenized-ethereumsblockchain-monetary-authority-singapore], (truy cập tháng 07/2019) 99 Financial Services Agency (2017), “Initial Coin Offerings (ICOs) - User and business operator warning about the risks of ICOs”, Retrieved August 12, 2019, from https://www.fsa.go.jp/policy/virtual_currency/07.pdf ... Việt Nam giao dịch tiền ảo thương mại điện tử CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ TIỀN ẢO VÀ PHÁP LUẬT GIAO DỊCH TIỀN ẢO TRONG THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ 1.1 Một số vấn đề lý luận tiền ảo pháp luật thương mại điện. .. i Lời cảm ơn Trong trình học tập, nghiên cứu đề tài ? ?Pháp luật điều chỉnh tiền ảo giao dịch thương mại điện tử - Kinh nghiệm pháp luật số nước đề xuất cho Việt Nam? ?? nhận giúp đỡ, bảo nhiệt tình... quan tiền ảo pháp luật giao dịch tiền ảo thương mại điện tử Chương Thực trạng pháp luật giao dịch tiền ảo hoạt động thương mại điện tử Chương Một số giải pháp để xây dựng hoàn thiện pháp luật Việt