Đề tài tham dự cuộc thi Sinh viên nghiên cứu khoa học năm 2011 Tìm hiểu về hoạt động rửa tiền trên thế giới và đề xuất cho Việt Nam DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ADB Ngân hàng Phát triển Châu Á (Asian Development Bank) AML/CFT Chống hoạt ñộng rửa tiền và tài trợ cho khủng bố (Anti-Money Laundering/Counter-Financing of Terrorism) AMLC Hội ñồng chống rửa tiền (Anti Money laundeing Council) APG Nhóm châu Á Thái Bình Dương (Asia Pacific Group) BSA ðạo luật Bảo mật Ngân hàng (Bank Secrecy Act) BSAAG Nhóm Tư vấn BSA(Bank Secrecy Act Advisory Group) EFT Chuyển tiền ñiện tử (Electronic Fund Transfer) FATF Lực lượng ñặc nhiệm tài chính về chống rửa tiền (Financial Action Task Force on Money Laundering) FIU Cơ quan tình báo tài chính (Financial Intelligence Unit) FSAP Chương trình ðánh giá Khu vực Tài chính (Financial Sector Assessment Program) GPML Chương trình Chống Rửa Tiền Toàn Cầu (The Global Programme against Money Laundering) ILEAS Hệ thống ñào tạo áp dụng luật quốc tế ( Illinois Law Enforcement Alarm System) IMF Quỹ tiền tệ quốc tế (International Monetary Fund) INCSR Cơ quan chống các chất gây nghiện quốc tế (International Narcotics Control Strategy Report) UNODC Cơ quan Phòng chống ma túy và tội phạm Liên Hợp Quốc (United Nations Office on Drugs and Crime ) WB Ngân hàng thế giới ( World Bank ) WTO Tổ chức thương mại thế giới (World Trade Organization) BðS Bất ñộng sản LHQ Liên hợp quốc NðT Nhà ñầu tư NHCP Ngân hàng cổ phần NHNNVN Ngân hàng Nhà nước Việt Nam NHTM Ngân hàng thương mại NHVN Hệ thống ngân hàng Việt Nam PCRT Phòng chống rửa tiền TNHH Trách nhiệm hữu hạn TP.HCM Thành phố Hồ Chí Minh TTCK Thị trường chứng khoán DANH MỤC BẢNG BIỂU Hình 1.1: Mô tả khái quát chu trình rửa tiền………………………………………11 Bảng 1.2: Báo cáo về các hành vi ñáng ngờ (Suspicious Activity Report-SAR) trong các hoạt ñộng giải trí ở Mỹ (1/3/1996 – 31/12/2004)………… 19 Bảng 1.3: Tổng số tiền phạm tội ñược “sạch hóa” ở Mỹ năm 2006………………20 Biểu 2.1: Tăng trưởng tín dụng 10 năm trở lại ñây, từ 2001 – 2010…………… 45 Bảng 2.2: Top 10 nước ñầu tư (FDI) nhiều nhất vào Việt Nam năm 2009 50 MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG BIỂU LỜI MỞ ðẦU 1 Chương I: NHỮNG VẤN ðỀ CƠ BẢN VỀ “RỬA TIỀN” 4 1. Tóm tắt lịch sử của các hoạt ñộng rửa tiền 4 2. Cơ sở lý thuyết- ñịnh nghĩa về các hoạt ñộng rửa tiền 6 2.1. ðịnh nghĩa theo quan ñiểm các nhà tội phạm học 6 2.2. ðịnh nghĩa theo quan ñiểm kinh tế học 6 2.3. ðịnh nghĩa theo cơ sở pháp luật 7 3. Quy trình rửa tiền 10 4. Phương thức, thủ ñoạn rửa tiền 12 5. Hậu quả chung của “rửa tiền 14 6. Thông tin chung về nạn rửa tiền tại một số quốc gia trên thế giới 17 6.1. Mỹ- quốc gia có nạn rửa tiền xuất hiện sớm nhất trên thế giới 17 6.2. Rửa tiền – Hiện tượng toàn cầu 29 Chương II: TÌM HIỂU HOẠT ðỘNG RỬA TIỀN TẠI VIỆT NAM 32 1. Khái quát chung 32 2. Các phương thức, thủ ñoạn rửa tiền ñiển hình diễn ra tại Việt Nam 33 2.1. Phương thức rửa tiền của bọn tội phạm qua hệ thống ngân hàng Việt Nam 33 2.2. Phương thức rửa tiền của bọn tội phạm thông qua thị trường bất ñộng sản 36 2.3. Phương thức rửa tiền của bọn tội phạm thông qua các hình thức tài trợ thương mại 38 3. Các vụ án rửa tiền và nghi ngờ có dấu hiệu rửa tiền ñược phát hiện ở Việt Nam 41 3.1. Vụ án tội phạm nước ngoài vào Việt Nam ñể lừa ñảo tín dụng 41 3.2. Hành vi rửa tiền trong vụ tham ô xăng dầu tại Công ty Chế biến kinh doanh các sản phẩm dầu mỏ (ñơn vị chủ quản của Xí nghiệp xăng dầu dầu khí Vũng Tàu) 41 3.3. Vụ án tội phạm nước ngoài dùng chứng từ giả mở tài khoản tại các NHVN ñể thực hiện các giao dịch chuyển tiền 42 3.4. Vụ án rửa tiền xuyên quốc gia ñầu tiên tại Việt Nam 42 4. Nguyên nhân 43 4.1. Do ñặc ñiểm nền kinh tế Việt Nam 43 4.2. Do cơ chế hoạt ñộng của thị trường chứng khoán còn lỏng lẻo 48 4.3. Do hệ thống pháp luật tài chính, ngân hàng còn chưa ñược hoàn thiện 48 4.4. Do một số quỹ ñầu tư nước ngoài vào Việt Nam còn mờ ám, chưa ñược công khai, minh bạch 43 5. Luật áp dụng trong cuộc chiến chống nạn rửa tiền tại Việt Nam 51 5.1. Bối cảnh ra ñời nghị ñịnh 74 về phòng chống rửa tiền 52 5.2. Một số nhận xét về nghị ñịnh 74 53 6. Tổng kết 57 Chương III: MỘT SỐ BIỆN PHÁP GÓP PHẦN PHÒNG CHỐNG TỘI PHẠM RỬA TIỀN HIỆN NAY ðANG ðƯỢC ÁP DỤNG TRÊN THẾ GIỚI VÀ NHỮNG KIẾN NGHỊ VỚI VIỆT NAM 58 1. Một số biện pháp góp phần chống tội phạm rửa tiền hiện nay ñang ñược áp dụng trên thế giới 58 1.1. Các biện pháp kĩ thuật và ñào tạo 58 1.2. Các sáng tạo hỗ trợ ña phương 60 1.3. Xây dựng các tổ chức quốc tế về phòng chống rửa tiền 62 2. Sự cần thiết của luật pháp về chống rửa tiền ở Việt Nam và ñịnh hướng phát triển chống rửa tiền 63 2.1. Sự cần thiết của luật pháp về chống rửa tiền ở Việt Nam 63 2.2. ðịnh hướng phát triển 66 3. Các kiến nghị với Việt Nam 70 3.1. Với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam 70 3.2. Với hệ thống Ngân hàng Thương mại Việt Nam 71 KẾT LUẬN 85 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC 1 LỜI MỞ ðẦU 1. Tính cấp thiết của ñề tài Bất kì sự phát triển nào cũng ñều có mặt trái của nó và quá trình toàn cầu hóa cũng vậy. Một trong những vấn ñề tiêu cực ñó là hoạt ñộng rửa tiền – một vấn nạn mới ñang ñục khoét và ngày càng trở nên nhức nhối ñối với hầu hết các nền kinh tế trên toàn cầu. Rửa tiền từ những nguồn thu nhập phi pháp là hành vi ñã xuất hiện từ lâu, nhưng trong vòng 40 năm gần ñây vấn ñề này mới ñược nghiên cứu, xem xét và quy ñịnh trong Luật ở một số quốc gia trên thế giới. Với vụ rửa tiền ñầu tiên xuất hiện ở Mỹ năm 1920, cùng với quá trình toàn cầu hóa và sự phát triển liên tục của công nghệ thông tin, hành vi rửa tiền diễn ra ngày càng lớn về mặt quy mô, ña dạng, tinh vi về cách tiến hành và mang ñậm tính quốc tế hơn bao giờ hết. Hành vi rửa tiền ñược xem là một tội phạm “không biên giới” – một tội phạm quốc tế ñiển hình. Trên thế giới, hoạt ñộng của tội phạm rửa tiền ñược tìm hiểu, nghiên cứu khá sớm. Bằng chứng là có khá nhiều các bài báo, các tạp chí kinh tế hay các báo cáo nghiên cứu của các tổ chức tài chính về vấn ñề rửa tiền ñã xuất hiện khá sớm như tác phẩm “Money Laundering : Muddying the Macroeconomy” của Peter J. Quirk ñăng trên website h ttp :// www . imolin . org vào năm 1997 Nhiều tác phẩm trong số ñó ñã ñược dịch và xuất bản tại Việt Nam. Ví dụ cụ thể như từ các báo cáo nghiên cứu của các tổ chức tài chính thế giới về tội phạm rửa tiền như của Ngân hàng thế giới, Quỹ tiền tệ thế giới, hay của một số ñịnh chế tài chính khác. Tiêu biểu là tác phẩm “Toàn cảnh thế giới- Ramses 2001”- một công trình nghiên cứu thị trường tài chính thế giới do Thierry de Montbrial và Pierre Jacquet chủ biên ñã phân tích và giải thích nguồn gốc của tội phạm rửa tiền theo quan niệm kinh tế cũng như tác hại của hoạt ñộng rửa tiền tới nền kinh tế các quốc gia mà nó xâm nhập. Thêm vào ñó là một số lượng lớn các văn bản, bộ luật của các quốc gia phát triển (tiêu biểu là Mỹ- nơi xuất hiện các vụ án liên quan tới tội phạm rửa tiền ñầu tiên trên thế giới) là cơ sở cho sự phát triển hệ thống luật pháp về phòng chống 2 rửa tiền ở Việt Nam nói riêng và thế giới nói chung. Tại Việt Nam, tuy mới tiếp cận với loại hình tội phạm rửa tiền trong thời gian gần ñây nhưng ñã có một số các bài nghiên cứu về vấn ñề này, ví dụ như :“Sự cần thiết phải ban hành nghị ñịnh chống rửa tiền ở Việt Nam” của Thạc sĩ Nguyễn Thị Phụng ñăng trên Tạp chí Ngân hàng số 7/2002 hay như bài “Chính sách nhận biết khách hàng, một chính sách chống rửa tiền hiệu quả ở Mỹ” của Minh Nghĩa ñăng trên Tạp chí Ngân hàng số 11/02, bài “Rửa tiền- mối hiểm họa dấu mặt” của thạc sĩ Nguyễn Thị Thu Hằng ñăng trên tạp chí Kinh tế ñối ngoại số 8 (6/2004) … Khi nghiên cứu các công trình trên, có thể nhận thấy ña số các quan ñiểm của các tác giả ñều dựa trên quan ñiểm pháp luật ñể tiến hành tìm hiểu vấn ñề và thường chỉ dừng lại ở dạng bài nghiên cứu ngắn (bài báo ñăng trên tạp chí khoa học, hoặc các bài luân văn, …). Mặt khác, thông qua các tác phẩm - công trình nghiên cứu trong nước và ngoài nước về hoạt ñộng rửa tiền, có thể nhận thấy rằng hoạt ñộng rửa tiền ñã và ñang bùng nổ trên toàn cầu, gây nhiều hậu quả nghiêm trọng về kinh tế và xã hội, ñặc biệt ở các nước ñang trong quá trình phát triển. Với các tác hại mà nó mang lại, nếu không khống chế ñược, nạn rửa tiền có thể ăn mòn tình hình tài chính của mỗi quốc gia do gây ra những ảnh hưởng bất lợi tới tỉ giá, lãi suất và tác ñộng tiêu cực ñến hệ thống tài chính toàn cầu. Nó không chỉ gây thiệt hại nghiêm trọng cho các nền kinh tế mà còn có những ảnh hưởng ñến an ninh từng quốc gia, tác ñộng nghiêm trọng ñến sự trong sạch và hoàn chỉnh của hệ thống tài chính toàn thế giới. Vì những lí do này mà việc tập trung nghiên cứu về hoạt ñộng rửa tiền và chống rửa tiền ñang là một yêu cầu cấp bách ñược ñặt ra ñối với hầu hết các quốc gia trên thế giới trong ñó có Việt Nam. Cũng vì lẽ ñó, nhóm tác giả quyết ñịnh chọn ñề tài “Tìm hiểu về hoạt ñộng rửa tiền trên thế giới và những ñề xuất cho Việt Nam” làm ñề tài nghiên cứu. 2. Mục tiêu nghiên cứu: Thông qua tác phẩm, nhóm muốn cung cấp cái nhìn toàn diện nhất cho người ñọc về hoạt ñộng rửa tiền trên thế giới với cơ sở lý luận bao hàm cả về khía cạnh kinh 3 tế và pháp luật của vấn ñề. Từ ñó, phát triển lên các ñề xuất áp dụng cho Việt Nam trong cuộc chiến chống lại tội phạm rửa tiền ñể dành ñược thắng lợi trong thời gian sớm nhất. 3. ðối tượng nghiên cứu + ðối tượng nghiên cứu là thực trạng hoạt ñộng rửa tiền và chống rửa tiền trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng. + Phạm vi nghiên cứu: tập trung nghiên cứu theo ñặc ñiểm của hai nhóm quốc gia là các nước trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng. Trong ñó nhóm các quốc gia trên thế giới ñi sâu phân tích hoạt ñộng của Mỹ - quốc gia xuất hiện tội phạm rửa tiền sớm nhất. 4. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu chủ yếu là tổng hợp, phân tích, thống kê, so sánh sử dụng các số liệu nghiên cứu thứ cấp. Kết hợp cùng phương pháp mô hình hóa sử dụng bảng biểu, ñồ thị, sơ ñồ ñể khái quát và làm rõ vấn ñề. 5. Cấu trúc Ngoài lời mở ñầu, kết luận, danh mục từ viết tắt, danh mục tài liệu tham khảo và các phụ lục, nội dung chính của bài nghiên cứu gồm 3 chương ►Chương 1: Những vấn ñề cơ bản về “rửa tiền”. ►Chương 2: Tìm hiểu hoạt ñộng rửa tiền tại Việt Nam. ►Chương 3: Một số biện pháp góp phần phòng chống tội phạm rửa tiền hiện nay ñang ñược áp dụng trên thế giới và những kiến nghị với Việt Nam . [...]... m và m t khi kho n ti n b n ñó ñư c g i và rút ra t các chi nhánh c a ngân hàng trên, chúng ñã m c ñ nh tr thành ti n s ch và có th ñưa vào th trư ng tài chính mà các cơ quan chính ph không ñư c can thi p Nh ng kho n ti n b n kh ng l , l n hơn t t c các dòng ti n mà m i qu c gia có th ñưa vào th trư ng v i m c ñích t o hi u q a cho các chính sách kinh t vĩ mô, sau khi ñư c t i ph m r a ti n tung vào... là tác h i v kinh t và xã h i ð u tiên là tác h i c a t i ph m r a ti n t i xã h i c a qu c gia nó xâm nh p Trong cu c h p gi a các chuyên gia c a Ngân hàng Phát tri n Châu Á (Asian Development Bank - ADB) và Ngân hàng Nhà nư c Vi t Nam (NHNNVN) cùng ñ i di n các B ngành và m t s t ch c t i Vi t Nam vào ngày 2/3/2005, theo báo cáo t ADB, m i nguy hi m c a t i ph m r a ti n xâm nh p vào m i qu c gia là... (cao hơn c GDP c a qu c gia ñ ng th 10 trên th gi i là Mexico v i 637,2 t USD) và g p 18 l n GDP Vi t Nam năm 2002 (35,11 t USD) ð c bi t, lư ng ti n ñư c r a qua các năm ngày càng cao theo s phát tri n c a kinh t th gi i nói chung và kinh t t ng khu v c riêng l nói riêng Có th nói, v n ñ r a ti n không ph i là m t v n ñ m i mà nó ñã t n t i r t lâu trên th gi i và có r t nhi u v n ñ ph c t p c n ph... an ninh qu c gia và qu c t Nhìn chung n n r a ti n ñ t ra cho c ng ñ ng chung th gi i nh ng th thách khó khăn và ph c t p Th t v y, tính ch t toàn c u c a n n r a ti n ñòi h i ph i có s h p tác và nh ng chu n m c qu c t n u mu n gi m kh năng "r a ti n” c a nh ng tên t i ph m và vi c th c hi n nh ng hành vi t i ph m c a chúng 17 6 Thông tin chung v n n r a ti n t i m t s qu c gia trên th gi i 6.1... 1 ngàn t USD t các v án hình s qu c t ñư c lưu thông qu c t và g i vào tài kho n ngân hàng hàng năm, và m t n a s ti n ñó ñ n v i Hoa Kỳ” Hơn m t th p k sau ñó, trong nh ng năm 90 c a th k 20, t 2,5 cho ñ n 5 ngàn t USD ñã ñư c r a t i các ngân hàng M và lưu hành trong m ng lư i tài chính M ðây không ph i là b c tranh hoàn ch nh nhưng nó cho bi t cơ s ñ ư c tính t m quan tr ng c a y u t “ti n b n”... n và yêu c u v báo cáo (ch ng h n như yêu c u v Báo cáo Giao d ch Ti n t ) 3 Nghĩa là: l p h sơ chi ti t các giao d ch và gi y t ñi kèm 25 - Th m tra căn cư c c a khách hàng và lưu tr m t s h sơ cơ b n v giao d ch khách hàng, bao g m nh ng kho n n và chi phi u b h y b , gi y t có ch ký và các b n kê khai tài kho n Lu t yêu c u các t ch c tài chính ph i lưu gi nh ng ch ng t liên quan ñ n giao d ch trên. .. ti n giao d ch, th t c ñơn gi n và ñ c bi t là có th nhanh chóng bán ñi ñ thu l i ti n m t cách h p pháp Trong nhi u trư ng h p b n t i ph m có th s d ng b t ñ ng s n trên, nhưng thư ng ñăng ký b t ñ ng s n này dư i tên ngư i khác ð c bi t hơn, b n r a ti n có th tho thu n v i ngư i bán tài s n ghi trên hoá ñơn giá tr th p hơn giá tr th c t và h i l kho n chênh l ch cho ngư i bán B ng cách này b n... vi b o v pháp lu t ñư c phép ch ra nh ng v n ñ c th ; (7) Có hay không có vi c thi u th t c cho phép ho t ñ ng và b sót các trung tâm buôn bán và tài chính nư c ngoài; (8) Có hay không gi i h n c a pháp lu t ñang th c thi ngày càng có hi u qu ; và s h p tác qu c t trong vi c ch ng r a ti n các qu c gia D a trên các tiêu chí này, INCSR ñã ñưa ra b ng danh sách các qu c gia/ nhóm m c ñ lo ng i v r a... trong v bê b i Watergate và ñ n năm 1982 thì chính th c ñư c s d ng trong m t s văn b n pháp lu t Vào năm 1994, theo s li u c a Financial Times ra ngày 18/10/1994, s ti n ñư c r a hàng năm trên th gi i ñư c th ng kê v i con s x p x kho ng 500 t USD D a trên báo cáo năm 2000 c a Cơ quan ch ng các ch t gây nghi n qu c t (International Narcotics Control Strategy Report- INCSR) cho t i th i ñi m này s các... qu c gia không có chính sách và bi n pháp phòng ch ng, t ñó gây lung lay h th ng tài chính th gi i mà m t trong các b ng ch ng chính là các cu c kh ng ho ng kinh t t i Indonesia và Thái Lan vào cu i th k 20 Sau ñây là m t s tác ñ ng t ng quát mà r a ti n gây h i t i n n kinh t th gi i, ñ c bi t là v i các n n kinh t ñang phát tri n (trong ñó có Vi t Nam) - Gây t n thương cho các n n kinh t m i n i do . Đề tài tham dự cuộc thi Sinh viên nghiên cứu khoa học năm 2011 Tìm hiểu về hoạt động rửa tiền trên thế giới và đề xuất cho Việt Nam . ñoạn rửa tiền 12 5. Hậu quả chung của rửa tiền 14 6. Thông tin chung về nạn rửa tiền tại một số quốc gia trên thế giới 17 6.1. Mỹ- quốc gia có nạn rửa tiền xuất hiện sớm nhất trên thế giới. cơ bản về rửa tiền . ►Chương 2: Tìm hiểu hoạt ñộng rửa tiền tại Việt Nam. ►Chương 3: Một số biện pháp góp phần phòng chống tội phạm rửa tiền hiện nay ñang ñược áp dụng trên thế giới và những