XÂY DỰNG CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐẨY MẠNH CÔNG TÁC SẢN XUẤT KINH DOANH VẬN TẢI CỦA CÔNG TY VTHK ĐƯỜNG SẮT HÀ NỘI THEO MƠ HÌNH CƠNG TY TNHH THÀNH VIÊN ***** 2.1 Khái niệm chung hoạt động sản xuất kinh doanh Doanh nghiệp 2.1.1 Doanh nghiệp Trước hết phải khẳng định có nhiều cách hiểu khái niệm doanh nghiệp góc độ khoa học quản lý kinh tế, quản trị kinh doanh khoa học pháp lý Trong Từ điển tiếng Việt, khái niệm doanh nghiệp xác định đơn giản “là đơn vị kinh doanh, xí nghiệp, công ty, v.v ”(1 ) Trong giới khoa học pháp lý Việt Nam có nhiều cách hiểu khái niệm doanh nghiệp cách định nghĩa theo phương pháp tiếp cận khác Dưới góc độ luật thực định, từ thực đường lối đổi mới, khái niệm doanh nghiệp qui định lần Luật cơng ty năm 1990, sau qui định điều 3, Luật doanh nghiệp năm 1999 – “Doanh nghiệp tổ chức kinh tế có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch ổn định đăng ký kinh doanh theo qui định pháp luật nhằm mục đích thực hoạt động kinh doanh” Lại có quan điểm cho định nghĩa doanh nghiệp theo qui định điều 3, Luật doanh nghiệp nói hiểu phạm vi Luật doanh nghiệp mở rộng cho tất Theo quan điểm này, doanh nghiệp phải hiểu chủ thể kinh doanh có làm thủ tục đăng ký kinh doanh, xin phép kinh doanh quan nhà nước có thẩm quyền Theo cách hiểu khái niệm doanh nghiệp hiểu rộng, bao gồm tất loại chủ thể có đăng ký kinh doanh, xin phép kinh doanh hộ kinh doanh cá thể theo Nghị định 02/CP ngày 03/2/2000 Chính phủ, cá nhân kinh doanh nhóm kinh doanh theo Nghị định 66/HĐBT ngày 02/3/1992 Hội đồng Bộ trưởng (trước đây) tổ hợp tác theo Bộ luật dân 1995 loại hình doanh nghiệp tập thể (2 ) Theo chúng tơi, có nhiều cách hiểu khái niệm doanh nghiệp góc độ lý luận góc độ luật thực định Nhưng có hiểu theo luật thực định khơng thể dừng lại Luật doanh nghiệp mà phải xem xét đến toàn lĩnh vực pháp luật điều chỉnh loại hình chủ thể kinh doanh Khi khái niệm doanh nghiệp cần hiểu loại hình tổ chức kinh doanh (tổ chức kinh tế) có đầy đủ thuộc tính pháp lý định (tài sản, trụ sở, tên thương mại.…) qui định luật doanh nghiệp Hiểu cách đơn giản theo luật thực định doanh nghiệp loại hình tổ chức kinh doanh thành lập hoạt động theo Luật doanh nghiệp Dưới góc độ luật thực định kể phương diện lý luận khơng thể coi tất chủ thể có đăng ký hay xin phép kinh doanh doanh nghiệp coi tất chủ thể có hành vi kinh doanh doanh nghiệp(3 ) Trong luật thực định, nhiều văn pháp luật xác định phạm trù doanh nghiệp cách liệt kê loại hình doanh nghiệp; chẳng hạn Điều 1, Nghị định 189/CP ngày 23/12/1994 hướng dẫn thi hành Luật phá sản doanh nghiệp hay điều 2, Nghị định 24/NĐ-CP ngày 31/7/2000 hướng dẫn thi hành Luật đầu tư nước Việt Nam, v.v… Có thể liệt kê loại hình doanh nghiệp nước ta bao gồm: - Doanh nghiệp nhà nước - Hợp tác xã - Công ty, gồm: công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn thành viên, công ty trách nhiệm hữu hạn có thành viên trở lên, cơng ty hợp danh - Doanh nghiệp tư nhân - Doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngồi, gồm: doanh nghiệp liên doanh, doanh nghiệp 100% vốn đầu tư nước Trong thực tế, nước ta cịn có khoảng 300 doanh nghiệp thuộc sở hữu tổ chức trị, trị – xã hội Đảng cộng sản Việt Nam, cơng đồn, Đồn niên, v.v… Những doanh nghiệp thường hoạt động theo chế doanh nghiệp nhà nước khơng có luật điều chỉnh riêng Từ có Luật doanh nghiệp 1999, tính tới việc phải chuyển đổi doanh nghiệp sang hoạt động theo hình thức cơng ty TNHH thành viên 2.1.2 Về chất pháp lý doanh nghiệp Trong lý luận thực tiễn, cần phân biệt doanh nghiệp với quan, tổ chức phi lợi nhuận, tổ chức kinh tế-sự nghiệp có thu hay hình thức tổ chức kinh doanh khác Để làm điều phải xác định dấu hiệu, thuộc tính thể chất pháp lý doanh nghiệp Bản chất pháp lý loại hình doanh nghiệp nước ta khơng giống hồn tồn cịn phụ thuộc số yếu tố (như hình thức sở hữu chẳng hạn…) Nhưng theo chúng tôi, chất pháp lý doanh nghiệp nói chung thể qua vấn đề chủ yếu sau đây: - Doanh nghiệp tổ chức kinh tế thành lập theo qui định pháp luật mà thông thường phải làm thủ tục đăng ký kinh doanh, xin phép kinh doanh quan nhà nước có thẩm quyền Trong tổ chức phi lợi nhuận hay tổ chức hoạt động nghiệp, v.v… khơng phải làm thủ tục - Doanh nghiệp tổ chức kinh tế có tên riêng, có trụ sở giao dịch, có tài sản, có sử dụng lao động làm thuê Doanh nghiệp nơi diễn hoạt động sản xuất vật chất phải dựa yếu tố tư liệu sản xuất lao động Muốn hoạt động kinh doanh doanh nghiệp phải có vốn kinh doanh, có tài sản; số trường hợp định số vốn đầu tư ban đầu (vốn điều lệ) không thấp mức vốn theo qui định pháp luật (vốn pháp định) Doanh nghiệp chủ thể kinh doanh có qui mơ kinh doanh mức độ định, hay hiểu cách đơn giản loại chủ thể kinh doanh có qui mơ lớn so với loại hình kinh doanh khác Chẳng hạn, người bán báo hay người bán quà vặt….kinh doanh nhỏ làm việc cho khơng phải doanh nghiệp(4 ) - Mục đích hoạt động chủ yếu doanh nghiệp nói chung nhằm mục đích kinh doanh , điểm khác doanh nghiệp quan, tổ chức không coi doanh nghiệp Kinh doanh hiểu “là việc thực một, số tất công đoạn trình đầu tư, từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm cung ứng dịch vụ thị trường nhằm mục đích sinh lợi” (Điều 3, Luật doanh nghiệp) Theo nghĩa thông thường, doanh nghiệp phải quan niệm chủ thể hoạt động mục tiêu lợi nhuận Nhưng luật thực định Việt Nam nay, có nhiều tổ chức kinh tế hoạt động với mục tiêu chủ yếu lợi nhuận coi doanh nghiệp, doanh nghiệp nhà nước hoạt động cơng ích với khoảng 730 doanh nghiệp hợp tác xã mà chất cố hữu thực mơ hình mục đích hợp tác tương trợ, giúp đỡ lẫn thành viên mục tiêu chủ yếu lợi nhuận - Doanh nghiệp phải chủ thể hạch toán kinh doanh độc lập, có nghĩa chủ thể tự định việc thu, chi tài chính, tự hưởng thành chịu trách nhiệm cuối kết hoạt động kinh doanh Dấu hiệu sở để phân biệt doanh nghiệp với sở kinh doanh, đơn vị phụ thuộc doanh nghiệp (ví dụ: đơn vị thành viên tổng công ty, chi nhánh hay văn phịng đại diện doanh nghiệp, v.v…) Cũng có quan điểm cho doanh nghiệp phải có tư cách pháp nhân Theo chúng tôi, quan niệm không hợp lý phương diện lý luận không luật thực định Doanh nghiệp hình thức tổ chức kinh doanh tổ chức, cá nhân phép thực hoạt động kinh doanh, không nên đồng tư cách pháp nhân với tư cách chủ thể pháp luật Không nước ta mà nhiều nước có kinh tế thị trường phát triển giới cơng nhận loại hình doanh nghiệp khơng có tư cách pháp nhân Theo luật thực định Việt Nam doanh nghiệp khơng có tư cách pháp nhân doanh nghiệp tư nhân công ty hợp danh theo Luật doanh nghiệp 1999 - Doanh nghiệp phải tổ chức kinh tế thành lập hoạt động hình thức pháp lý định pháp luật qui định Hình thức pháp lý doanh nghiệp qui định cụ thể luật doanh nghiệp như: công ty TNHH, công ty cổ phần, doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp liên doanh, hợp tác xã, v.v… Các tổ chức, cá nhân muốn thành lập doanh nghiệp Việt Nam lựa chọn hình thức pháp lý qui định luật thực định mà Luật Doanh nghiệp năm 2005 đời đánh dấu thay đổi lớn pháp luật doanh nghiệp Việt Nam, đồng thời phản ánh tư tưởng mục tiêu bật luật Doanh nghiệp năm 2005 hình thành khung pháp lý chung, bình đẳng áp dụng thống cho loại hình doanh nghiệp Đây lần nước ta ban hành văn pháp luật chung điều chỉnh thống tất loại hình doanh nghiệp Với việc ban hành Luật Doanh nghiệp năm 2005, doanh nghiệp Việt Nam có điều kiện để hoạt động bình đẳng điều kiện kinh tế thị trường Việt Nam Sự đời Luật Doanh nghiệp năm 2005 đáp ứng yêu cầu đối xử bình đẳng doanh nghiệp điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế 2.1.3 Khái niệm chung hoạt động SXKD doanh nghiệp Tất doanh nghiệp, đơn vị sản xuất kinh doanh hoạt động kinh tế thị trường dù hình thức sở hữu ( Doanh nghiệp Nhà Nước, Doanh nghiệp tư nhân, hợp tác xã, công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn, ) có mục tiêu hoạt động sản xuất khác Ngay giai đoạn, doanh nghiệp theo đuổi mục tiêu khác nhau, nhìn chung doanh nghiệp chế thị trường nhằm mục tiêu lâu dài, mục tiêu bao trùm tối đa hố lợi nhuận Để đạt mục tiêu doanh nghiệp phải xây dựng cho chiến lược kinh doanh đắn, xây dựng kế hoạch thực đặt mục tiêu chi tiết phải phù hợp với thực tế, đồng thời phù hợp với tiềm doanh nghiệp lấy làm sở để huy động sử dụng nguồn lực sau tiến hành hoạt động sản xuất kinh doanh nhằm đạt mục tiêu đề Trong điều kiện sản xuất kinh doanh chưa phát triển, thông tin cho quản lý chưa nhiều, chưa phức tạp hoạt động sản xuất kinh doanh trình sản xuất sản phẩm thiết yếu cho nhu cầu xã hội sau lưu thông trao đổi kinh doanh mặt hàng doanh nghiệp sản xuất Khi kinh tế phát triển, đòi hỏi quản lý kinh tế quốc dân khơng ngừng tăng lên Q trình hoàn toàn phù hợp với yêu cầu khách quan phát triển C Mác ghi rõ: “ Nếu hình thái vận động hình thái khác vận động khác phát triển lên phản ánh nó, tức ngành khoa học khác phải từ ngành phát triển thành ngành khác cách tất yếu”.(1) (1) Ph Ăngghen : phương pháp Biện chứng tự nhiên NXB Sự thật Hà Nội 1963 Trang 401-402 Sự phân công lao động xã hội, chun mơn hố sản xuất làm tăng thêm lực lượng sản xuất xã hội, nảy sinh sản xuất hàng hóa Q trình sản xuất bao gồm: sản xuất, phân phối, trao đổi tiêu dùng Chun mơn hố tạo cần thiết phải trao đổi sản phẩm người sản xuất người tiêu dùng Sự trao đổi bắt đầu với tính chất ngẫu nhiên, vật, phát triển mở rộng với phát triển sản xuất hàng hoá, tiền tệ đời làm cho trình trao đổi sản phẩm mang hình thái lưu thơng hàng hoá với hoạt động mua bán hoạt động kinh doanh doanh nghiệp Thông thường, hoạt động sản xuất kinh doanh có định hướng, có kế hoạch Trong điều kiến sản xuất kinh doanh theo chế thị trường, để tồn phát triển đòi hỏi doanh nghiệp kinh doanh phải có lãi Để đạt kết cao sản xuất kinh doanh, doanh nghiệp cần xác định phương hướng mục tiêu đầu tư, có kế hoạch sử dụng điều kiện sẵn có nguồn nhân tài, vật lực Muốn vậy, doanh nghiệp cần nắm nhân tố ảnh hưởng, mức độ xu hướng tác động nhân tố đến kết kinh doanh Điều thực sở trình phân tích kinh doanh doanh nghiệp Như biết, hoạt động doanh nghiệp nằm tác động liên hoàn với Bởi vậy, có tiến hành phân tích hoạt động kinh doanh cách toàn diện giúp cho nhà doanh nghiệp đánh giá cách đầy đủ sâu sắc hoạt động kinh tế trạng thái hoạt động thực chúng Trên sử nêu lên cách tổng hợp trình độ hồn thành mục tiêu – biểu hệ thống tiêu kinh tế –kỹ thuật-tài doanh nghiệp Đồng thời, phân tích sâu sắc ngun nhân hồn thành hay khơng hồn thành tiêu tác động lẫn chúng Từ đánh giá đầy đủ mặt mạnh, mặt yếu công tác quản lý doanh nghiệp Mặt khác, qua cơng tác phân tích kinh doanh, giúp cho nhà doanh nghiệp tìm biện pháp sát thực để tăng cường hạot động kinh tế, quản lý doanh nghiệp, nhằm huy động khả tiềm tàng tiền vốn lao động, đất đai vào trình sản xuất kinh doanh , nâng cao kết kinh doanh doanh nghiệp Phân tích q trình sản xuất kinh doanh quan trọng phục vụ cho dự đoán, dự báo xu phát triển sản xuất kinh doanh doanh nghiệp Như vậy, hoạt động sản xuất kinh doanh hiểu trình tiến hành công đoạn từ việc khai thác sử dụng nguồn lực sẵn có kinh tế để sản xuất sản phẩm hàng hoá, dịch vụ nhằm cung cấp cho nhu cầu thị trường thu lợi nhuận 2.2 Lý luận đẩy mạnh hoạt động sản xuất kinh doanh doanh nghiệp 2.2.1 Sự cần thiết phải đẩy mạnh hoạt động sản xuất kinh doanh doanh nghiệp Như ta biết chất đẩy mạnh hoạt động sản xuất kinh doanh nâng cao suất lao động xã hội tiết kiệm lao động xã hội Đây hai mặt có quan hệ mật thiết vấn đề hiệu kinh tế Chính việc khan nguồn lực sử dụng nguồn lực có tính cạnh tranh nhằm thoả mãn nhu cầu ngày cao xã hội Điều đặt yêu cầu phải khai thác, tận dụng cách triệt để nguồn lực Để đạt mục tiêu kinh doanh doanh nghiệp phải trọng phát huy tối đa lực yếu tố sản xuất, tiết kiệm chi phí Tuy nhiên để hiểu rõ chất hiệu hoạt động sản xuất kinh doanh cần phân biệt hai khái niệm hiệu kết sản xuất kinh doanh Kết phạm trù phản ánh thu sau trình kinh doanh hay khoảng thời gian kinh doanh Kết mục tiêu doanh nghiệp biểu đơn vị vật (tạ, tấn, kg, m2, ) đơn vị giá trị (đồng, nghìn đồng, triệu đồng, tỷ đồng, ) hay phản ánh mặt chất lượng sản xuất kinh doanh uy tín công ty, chất lượng sản phẩm Kết cịn phản ánh quy mơ hoạt động sản xuất kinh doanh doanh nghiệp, doanh nghiệp đạt kết lớn chắn quy mơ doanh nghiệp phải lớn Do việc xác định kết sản xuất kinh doanh tương đối khó khăn Trong đó, hiệu phạm trù phản ánh trình độ tận dụng nguồn lực sản xuất hay phản ánh mặt chất lượng trình kinh doanh Hiệu kinh doanh số tuyệt đối mà số tương đối, tỷ số kết hao phí nguồn lực để có kết Việc xác định hiệu sản xuất kinh doanh phức tạp kết kinh doanh hao phí nguồn lực gắn với thời kỳ cụ thể khó xác định cách xác Hiệu sản xuất kinh doanh cơng cụ hữu hiệu để nhà quản trị doanh nghiệp thực nhiệm vụ quản trị kinh doanh Khi tiến hành hoạt động sản xuất kinh doanh nào, doanh nghiệp phải huy động sử dụng tối đa nguồn lực sẵn có nhằm đạt mục tiêu tối đa hoá lợi nhuận hiệu kinh doanh công cụ, phương pháp để doanh nghiệp đạt mục tiêu Nâng cao hoạt động sản xuất kinh doanh góp phần nâng cao sức cạnh tranh doanh nghiệp thị trường Mỗi doanh nghiệp hoạt động sản xuất kinh doanh thị trường gặp nhiều đối thủ cạnh tranh khác ngành ngồi ngành Do có nâng cao hiệu sản xuất kinh doanh tiết kiệm chi phí, nâng cao suất lao động, nâng cao chất lượng sản phẩm, nâng cao sức cạnh tranh doanh nghiệp thị trường Như vậy, cần phải tìm biện pháp để nâng cao hiệu sản xuất kinh doanh doanh nghiệp Đây tất yếu khách quan để doanh nghiệp trụ vững, tồn chế thị trường cạnh tranh khốc liệt 2.2.2 Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh doanh nghiệp 2.2.2.1 Các nhân tố vi mô 2.2.2.1a Lực lượng lao động Đi với thay đổi phương thức sản xuất khoa học kỹ thuật công nghệ trở thành lực lượng lao động trực tiếp áp dụng kỹ thuật tiên tiến điều kiện tiên để tăng hiệu sản xuất doanh nghiệp Tuy nhiên dù máy móc đại đến đâu người tạo Nếu lao động sáng tạo người khơng thể có máy móc thiết bị Mặt khác máy móc thiết bị dù có đại đến phải phù hợp với trình độ tổ chức, trình độ kỹ thuật, trình độ sử dụng máy móc người lao động Thực tế cho thấy nhiều doanh nghiệp để có trình độ người lao động thích nghi với máy móc đaị địi hỏi phải trải qua trình đào tạo thời gian dài tốn suất khơng cao dẫn đến hiệu sản xuất kinh doanh dẫn đến thua lỗ Trong sản xuất kinh doanh lực lượng lao động doanh nghiệp sáng tạo cơng nghệ, kỹ thuật đưa chúng vào sử dụng tạo tiềm lớn cho việc nâng cao hiệu kinh doanh Cũng lực lượng lao động sáng tạo sản phẩm kiểu dáng phù hợp với yêu cầu ngươì tiêu dùng làm cho sản phẩm (dịch vụ) doanh nghiệp bán tạo sở để nâng cao hiệu kinh doanh Lực lượng lao động tác động trực tiếp đến suất lao động, đến trình độ sử dụng nguồn lực khác (máy móc thiết bị, nguyên vật liệu, ) nên tác động trực tiếp đến hiệu sản xuất kinh doanh doanh nghiệp Sự phát triển khoa học kỹ thuật thúc đẩy phát triển kinh tế tri thức Hàm lượng khoa học kết tinh sản phẩm ( dịch vụ) cao đòi hỏi lực lượng lao động phải đội ngũ trang bị tốt kiến thức khoa học kỹ thuật Điều khẳng định vai trò ngày quan trọng lực lượng lao động việc nâng cao kinh doanh doanh nghiệp 2.2.2.1b Cơ cấu tổ chức máy quản trị Các doanh nghiệp hoạt động chế thị trường, máy quản trị doanh nghiệp có vai trị đặc biệt quan trọng tồn phát triển doanh nghiệp, đồng thời phải thực nhiều nhiệm vụ khác nhau: - Nhiệm vụ máy quản trị doanh nghiệp xây dựng cho doanh nghiệp chiến lược kinh doanh phát triển doanh nghiệp Nếu xây dựng chiến lược kinh doanh phát triển doanh nghiệp phù hợp với môi trường kinh doanh khả doanh nghiệp sở định hướng tốt để doanh nghiệp tiến hành hoạt động sản xuất kinh doanh có hiệu - Xây dựng kế hoạch kinh doanh phương án hoạt động sản xuất kinh doanh kế hoạch hóa hoạt động doanh nghiệp sở chiến lược kinh doanh phát triển doanh nghiệp xây dựng - Tổ chức điều động nhân hợp lý - Tổ chức thực kế hoạch, phương án, hoạt động sản xuất kinh doanh đề - Tổ chức kiểm tra đánh giá điều chỉnh trình Với chức nhiệm vụ thành công nhay thất bại sản xuất kinh doanh toàn doanh nghiệp phụ thuộc lớn vào vai trò tổ chức máy quản trị Nếu máy quản trị tổ chức với cấu phù hợp với nhiệm vự sản xuất kinh doanh doanh nghiệp địng thời có phân cơng phân nhiệm cụ thể thành viên máy quản trị đảm bảo cho hoạt động sản xuất kinh doanh doanh nghiệp đạt hiệu cao Ngược lại máy quản trị doanh nghiệp không tổ chức hợp lý có chồng chéo chức năng, nhiệm vụ không rõ ràng thành viên ... 2.2 Lý luận đẩy mạnh hoạt động sản xuất kinh doanh doanh nghiệp 2.2 .1 Sự cần thiết phải đẩy mạnh hoạt động sản xuất kinh doanh doanh nghiệp Như ta biết chất đẩy mạnh hoạt động sản xuất kinh doanh. .. gồm: - Doanh nghiệp nhà nước - Hợp tác xã - Công ty, gồm: công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn thành viên, cơng ty trách nhiệm hữu hạn có thành viên trở lên, công ty hợp danh - Doanh nghiệp... hiệu kinh doanh doanh nghiệp b Công tác tổ chức tiêu thụ sản phẩm Tiêu thụ sản phẩm khâu cuối trình sản xuất kinh doanh doanh nghiệp Nó định đến khâu khác trình sản xuất kinh doanh doanh nghiệp Doanh