LÝ LUẬN CHUNG VỀ HẠCH TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM 1.1. Bản chất và nội dung kinh tế của chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm: 1.1.1. Chi phí sản xuất: 1.1.1.1. Bản chất và nội dung kinh tế của chi phí sản xuất: Sự tiến hoá của con người gắn liền với lao động. Có lao động mới có con người và một xã hội phát triển văn minh như ngày nay. Lao động kết hợp với tư liệu lao động và đối tượng lao động tạo ra nền sản xuất xã hội. Nền sản xuất xã hội sản xuất ra của cải vật chất là cơ sở của đời sống xã hội, là điều kiện tiên quyết quy định tính tất yếu vĩnh viễn cho sự tồn tại và phát triển của xã hội. Hay nói cách khác sự phát sinh và phát triển của xã hội loài người luôn gắn liền với quá trình sản xuất. Ở bất kỳ phương thức sản xuất nào thì quá trình sản xuất vẫn là sự vận động và tiêu hao của ba yếu tố (tư liệu lao động, lao động và đối tượng lao động) để thu được một kết quả nhất định thì người sản xuất phải bỏ ra chi phí nhất định để tiến hành quá trình sản xuất. Đối với các doanh nghiệp, quá trình sản xuất là một trong các quá trình kinh doanh của doanh nghiệp. Trong giai đoạn này, một mặt đơn vị phải bỏ ra các khoản chi phí để tiến hành sản xuất, mặt khác đơn vị lại thu được một lượng kết quả sản xuất gồm thành phẩm và sản phẩm dở dang. Từ đó hình thành nên khái niệm chi phí sản xuất kinh doanh “Chi phí sản xuất kinh doanh là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ hao phí mà doanh nghiệp phải tiêu dùng trong một kỳ để thực hiện quá trình sản xuất, tiêu thụ sản phẩm” (mà thực chất chi phí là sự dịch chuyển vốn - chuyển dịch giá trị của các yếu tố sản xuất vào các đối tượng tính giá thành sản phẩm, lao vụ dịch vụ) Chi phí luôn được gắn với các hoạt động làm phát sinh chi phí và gắn liền với các yếu tố tạo nên quá trình sản xuất, do đó làm phát sinh các chi phí tương ứng: chi phí nguyên vật liệu, chi phí nhân công, chi phí bán hàng,… Nhưng chỉ những chi phí phát sinh để trực tiếp tiến hành các hoạt động sản xuất mới được gọi là chi phí sản xuất và là bộ phận quan trọng trong chi phí sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Như vậy chi phí sản xuất bao gồm rất nhiều loại, nhiều khoản mục khác nhau cả về nội dung, tính chất công dụng, vai trò, vị trí…trong quá trình kinh doanh. Để hiểu rõ hơn về bản chất của chi phí sản xuất cũng như tạo điều kiện thuận lợi cho công tác quản lý và hạch toán, cần thiết phải phân loại chi phí sản xuất 1.1.1.2. Phân loại chi phí sản xuất: Trước hết cần hiểu phân loại chi phí sản xuất là gì? “Phân loại chi phí sản xuất là việc sắp xếp chi phí sản xuất vào từng loại, từng nhóm khác nhau theo những đặc trưng nhất định” Xuất phát từ các mục đích và yêu cầu khác nhau của quản lý, chi phí sản xuất cũng được phân loại theo nhiều tiêu thức khác nhau. 1.1.1.2.1. Phân loại theo nội dung, tính chất kinh tế của chi phí: Theo cách phân loại này, căn cứ vào tính chất, nôi dung kinh tế của CPSX khác nhau để chia ra các yếu tố chi phí, mỗi yếu tố chi phí chỉ bao gồm những chi phí có cùng một nội dung kinh tế không phân biệt chi phí đó phát sinh ở lĩnh vực hoạt động sản xuất nào, ở đâu và mục đích hoặc tác dụng của chi phí đo như thế nào. Các phân loại này còn gọi là cách phân loại CPSX theo yếu tố chi phí. Theo đó CPSX được phân loại thành: Chi phí nguyên vật liệu: Bao gồm toàn bộ các chi phí về các loại nguyên liệu, vật liệu chính, vật liệu phụ, nhiên liệu, phụ tùng thay thế, vật liệu thiết bị xây dựng cơ bản mà doanh nghiệp đã sử dụng cho các hoạt động sản xuất trong kỳ. Chi phí nhân công: Bao gồm toàn bộ số tiền công phải trả, tiền trích bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội, kinh phí công đoàn của công nhân và nhân viên hoạt động sản xuất trong doanh nghiệp. Chi phí khấu hao tài sản cố định: Bao gồm toàn bộ số tiền trích khấu hao TSCĐ sử dụng cho hoạt động sản xuất của doanh nghiệp. Chi phí dịch vụ mua ngoài: Bao gồm toàn bộ số tiền doanh nghiệp ssã chi trả về các loại dịch vụ mua bên ngoài như: tiền điện, tiền nước, tiền bưu phí phục vụ cho hoạt động sản xuất của doanh nghiệp. Chi phí bằng tiền khác: Bao gồm toàn bộ chi phí khác dùng cho hoạt động sản xuất ngoài bốn yếu tố chi phí đã nêu trên. Cách phân loại này có ý nghĩa rất lớn trong quản lý sản xuất, nó cho biết kết cấu tỷ trọng của từng yếu tố CPSX để phân tích, đánh giá tình hình thực hiện dự toán CPSX, sử dụng để lập các báo cáo quản trị cung cấp cho các nhà quản trị doanh nghiệp, lập bản thuyết minh báo cáo tài chính… 1.1.1.2.2. Phân loại theo mục đích, công dụng: Mỗi yếu tố CPSX phát sinh trong kỳ đều có mục đích và công dụng nhất định đối với hoạt động sản xuất của doanh nghiệp. Dựa vào đó, người ta có thể phân loại các chi phi có cùng công dụng, mục đích vào một khoản mục, không phân biệt chi phí đó có nội dung kinh tế như thế nào. Do đó cách phân loại này được gọi là phân loại CPSX theo khoản mục. Theo đó chi phí sản xuất bao gồm: Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp: Bao gồm toàn bộ các khoản chi phí về nguyên vật liệu chính, vật liệu phụ, nhiên liệu sử dụng vào mục đích trực tiếp sản xuất sản phẩm. Không tính vào khoản mục này những chi phí nguyên vật liệu nhưng được sử dụng cho mục đích sản xuất chung và những hoạt động ngoài sản xuất Chi phí nhân công trực tiếp: Bao gồm toàn bộ chi phí phải trả về tiền công, tiền trích BHYT, BHXH, KPCĐ của công nhân trực tiếp sản xuất. Không tính vào khoản mục này những chi phí tiền công và trích các khoản BHXH, BHYT, KPCĐ cuả nhân viên quản lý phân xưởng, quản lý doanh nghiệp và nhân viên bán hàng. Chi phí sản xuất chung: Bao gồm toàn bộ những chi phí dùng cho hoạt động sản xuất chung ở các phân xưởng, tổ đội sản xuất ngoài hai khoản mục chi phí đã nêu trên. Chi phí sản xuất chung được chia ra thành 5 khoản mục nhỏ: - Chi phí nhân viên phân xưởng - Chi phí vật liệu - Chi phí dụng cụ sản xuất - Chi phí khấu hao TSCĐ - Chi phí dịch vụ mua ngoài - Chi phí bằng tiền khác. Cách phân loại này có ý nghĩa quan trọng trong việc quản lý chi phí theo định mức, là cơ sở cho kế toán tập hợp CPSX và tính GTSP theo khoản mục và la căn cứ để phân tích tình hình thiực hiện kế hoạch giá thành và định mức CPSX cho kỳ sau. 1.1.1.2.3. Phân loại theo mối quan hệ với khối lượng sản phẩm: Dựa vào mối quan hệ giữa CPSX phát sinh trong kỳ với khối lượng sản phẩm, công việc, lao vụ tạo ra trong kỳ làm tiêu thức phân loại. Theo đó CPSX được phân loại thành 2 loại: Chi phí khả biến (biến phí): Là những chi phí có sự thay đổi về lượng tương quan với sự thay đổi của khối lượng sản phẩm sản xuất trong kỳ Chi phí cố định (định phí): Là những chi phí không thay đổi về tổng số dù có sự thay đổi trong mức độ hoạt động của sản xuất hoặc khối lượng sản phẩm công việc lao vụ tạo ra trong kỳ. Cách phân loại này đặc biệt có ý nghĩa lớn đối với kế toán quản trị trong việc phân tích điểm hoà vốn và phục vụ việc ra quyết định quản lý cần thiết để hạ GTSP từ đó tăng hiệu quả sản xuất kinh doanh. 1.1.1.2.4. Phân loại theo phương pháp tập hợp chi phí sản xuất và mối quan hệ với đối tượng tập hợp chi phí: Phân loại CPSX theo tiêu thức này thì CPSX được chia thành hai loại: Chi phí trực tiếp: Chi phí trực tiếp là những CPSX có quan hệ trực tiếp đến việc sản xuất ra một loại sản phẩm, một công việc nhất định. Những chi phí trực tiếp kế toán có thể hạch toán trực tiếp cho đối tượng chịu chi phí căn cứ vào số liệu trên chứng từ. Chi phí gián tiếp: Chi phí gián tiếp là những CPSX có liên quan đến việc sản xuất ra nhiều loại sản phẩm, nhiều công việc. Những chi phí này khi hạch toán, kế toán phải phân bổ cho các đối tượng có liên quan theo một tiêu thức thích hợp. Cách phân loại này có ý nghĩa quan trọng đối với việc xác định phương pháp kế toán tập hợp chi phí và phân bổ chi phi cho các đối tượng một cách đúng đắn, hợp lý. 1.1.1.2.5. Phân loại theo nôi dung cấu thành của chi phí: Theo tiêu thức phân loại là nội dung cấu thành của chi phí thì chi phí cũng được chia thành 2 loại: Chi phí đơn nhất: Là chi phí do một yếu tố duy nhất cấu thành ví dụ như: chi phí nguyên vật liệu chính, tiền công công nhân sản xuất… Chi phí tổng hợp: Là những chi phí do nhiều yếu tố tập hợp lại theo cùng một công dụng như chi phí sản xuất chung… Cách phân loại này giúp cho việc nhận thức vị trí của từng loại chi phí trong việc hạ GTSP để tổ chức kế toán tập hợp CPSX thích hợp với từng loại. 1.1.2. Giá thành sản phẩm: 1.1.2.1. Bản chất và nội dung kinh tế của giá thành sản phẩm: Trong chu kỳ hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp thì quá trình sản xuất là quá trình tạo ra sản phẩm, dịch vụ, lao vụ của doanh nghiệp. Trong quá trình này, doanh nghiệp đồng thời phải bỏ ra các khoản chi phí nhưng sẽ thu được một kết quả sản xuất nhất định. Do đó có thể nói bản chất của GTSP là sự chuyển dịch giá trị của các yếu tố vật chất vào giá trị sản phẩm được sản xuất và tiêu thụ. Chưa có sự dịch chuyển này thì không thể nói đến CPSX và GTSP. Trong điều kiện của nền kinh tế thị trường, GTSP sẽ bao gồm toàn bộ các khoản hao phí vật chất thực tế cần bù đắp bất kể nó thuộc bộ phận nào trong cấu thành giá trị sản phẩm đó. Do đó có thể định nghĩa: “ Giá thành sản phẩm là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ các khoản hao phí về lao động sống và lao động vật hoá có liên quan đến khối lượng công tác, sản phẩm, lao vụ đã hoàn thành trong kỳ” 1.1.2.2. Phân loại giá thành: Giá thành là chỉ tiêu chất lượng tổng hợp có ý nghĩa rất quan trọng đối với công tác quản lý của các doanh nghiệp và của nền kinh tế. Thông qua chỉ tiêu GTSP người ta có thể đánh giá được hiệu quả của quá trình sản xuất, hiệu quả của việc sử dụng những yếu tố vật chất. Căn cứ vào GTSP mà các doanh nghiệp xác định được giá cả của sản phẩm hàng hoá, quyết định mức doanh lợi cao hay thấp, do đó có thể nói GTSP có chức năng như đòn bẩy kinh tế của doanh nghiệp để bù đắp CPSX mà doanh nghiệp bỏ ra. Do có tính chất quan trọng như vậy nên chỉ tiêu giá thành luôn được xem là một chỉ tiêu cần được xác định một cách chính xác, trung thực để giúp cho doanh nghiệp cũng như giúp cho nhà nước có căn cứ xem xét, đánh giá kiểm tra và đề xuất các biện pháp thích hợp ứng với hoạt động sản xuất kinh doanh trong từng giai đoạn cụ thể. Để thực hiện mục tiêu đó, trước hết cần phải phân biệt các loại giá thành với nhau. Cũng như CPSX, GTSP cũng có thể được phân loại theo nhiều tiêu thức khác nhau. 1.1.2.2.1. Phân loại giá thành theo thời gian và cơ sở số liệu tính GTSP: Phân loại theo tiêu thức thới gian và cơ sở số liệu tính GTSP thì GTSP được chia thành 3 loại: Giá thành kế hoạch: Giá thành kế hoạch là GTSP được tính trên cơ sở CPSX kế hoạch và sản lượng kế hoạch. Việc tính toán giá thành kế hoạch do bộ phận kế hoạch của doanh nghiệp thực hiện và tiến hành trước khi quá trình sản xuất chế tạo sản phẩm được bắt đầu. Giá thành kế hoạch của sản phẩm vừa là mục tiêu phấn đấu vừa là căn cứ để so sánh, phân tích, đánh giá tình hình thực hiện kế hoạch giá thành cũng như kế hoạch hạ giá thành của đơn vị. Giá thành định mức: Giá thành định mức là GTSP được tính trên cơ sở các định mức chi phí hiện hành và chỉ tính cho đơn vị sản phẩm. Cũng như giá thành kế hoạch, việc tính giá thành định mức phải được tính trước khi quá trình sản xuất diễn ra.Giá thành định mức là công cụ quản lý định mức của doanh nghiệp là thước đo chính xác để xác định kết quả sử dụng tài sản, vật tư, lao động trong sản xuất, giúp cho các nhà quản lý đánh giá được các giải pháp kinh tế kỹ thuật mà đơn vị đang áp dụng từ đó nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh. Giá thành thực tế: Giá thành thực tế là GTSP được tính trên cơ sở số liệu CPSX thực tế đã phát sinh và tập hợp trong kỳ và sản lượng sản phẩm thực tế đã sản xuất ra trong kỳ. Khác với giá thành kế hoạch và giá thành định mức, giá thành thực tế chỉ tính toán được sau khi quá trình sản xuất chế tạo sản phẩm kết thúc. Giá thành thực tế là chỉ tiêu kinh tế tổng hợp phản ánh kết quả của doanh nghiệp trong việc tổ chức và sử dụng các giải pháp kinh tế - tổ chức - kỹ thuật để thực hiện quá trình sản xuất sản phẩm; nó cũng là cơ sở để xác định kết quả hoạt động của doanh nghiệp. Cách phân loại này giúp cho doanh nghiệp biết được tình hình sử dụng chi phí và giá thành có hiệu quả và phù hợp với yêu cầu của công tác kế toán hay không. 1.1.2.2.2. Phân loại giá thành theo phạm vi tính toán: [...]... phạm vi tính toán thì giá thành được chia thành hai loại: Giá thành sản xuất (hay còn gọi là giá thành công xưởng): Giá thành sản xuất của sản phẩm bao gồm các chi phí sản xuất (chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp, chi phí sản xuất chung) tính cho những sản phẩm, công việc, lao vụ đã hoàn thành Giá thành sản xuất của sản phẩm được sử dụng để ghi sổ cho sản phẩm đã hoàn thành. .. phí sản xuất và hạ giá thành sản phẩm 1.2 Hạch toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp sản xuất: 1.2.1 Hạch toán chi phí sản xuất: 1.2.1.1.Đối tượng hạch toán chi phí sản xuất: Để hạch toán CPSX và tính GTSP được chính xác, kịp thời đảm bảo cung cấp các thông tin kế toán trung thực thì việc đầu tiên đó là phải xác định đúng đối tượng hạch toán CPSX và đối tượng tính GTSP Công... đối tượng tính giá thành tương ứng với nhiều đối tượng tập hợp chi phí sản xuất, đối tượng hạch toán chi phí sản xuất là các bộ phận, chi tiết sản phẩm hoặc giai đoạn công nghệ hay bộ phận sản xuất Theo phương pháp này giá thành sản phẩm được tính bằng cách tổng cộng chi phí sản xuất của các bộ phận hay các chi tiết sản phẩm: Giá thành SP hoàn thành Giá thành đơn vị SP = Chi phí bước 1 = + Chi phí bước... tượng tính giá theo các phương pháp tính giá thành phù hợp Phương pháp tính giá thành là một phương pháp hoặc hệ thống các phương pháp được sử dụng để tính giá thành của đơn vị sản phẩm, nó mang tính thuần tuý kỹ thuật tính toán chi phí cho từng đối tượng tính giá thành Cũng như việc hạch toán chi phí sản xuất, khi tiến hành tính giá thành sản phẩm có rất nhiều phương pháp tính giá thành, kế toán phải... hoàn thành nhập kho và nó cũng là căn cứ để tính toán giá vốn hàng bán và lãi gộp ở các doanh nghiệp sản xuất Giá thành toàn bộ: Giá thành toàn bộ của sản phẩm bao gồm giá thành sản xuất của sản phẩm cộng thêm chi phí quản lý doanh nghiệp và chi phí bán hàng tính cho sản phẩm đó Giá thành toàn bộ chỉ được tính khi sản phẩm, công việc hoặc lao vụ được xác định là đã tiêu thụ Dựa vào giá thành toàn bộ, doanh... chuyển chi phí NCTT (BHXH,BHYT,KPCĐ) Các khoản trích theo lương Trích trước Lương phép Sơ đồ 2 : Hạch toán chi phí nhân công trực tiếp theo phương pháp KKTX * Hạch toán chi phí sản xuất chung: Nội dung: Chi phí sản xuất chung là chi phí quản lý và phục vụ sản xuất và những chi phí sản xuất khác ngoài hai khoản mục vật liệu trực tiếp và nhân công trực tiếp, phát sinh ở các phân xưởng các tổ đội sản xuất Chi. .. nguyên vật liệu, thành phẩm trong kho và tại các phân xưởng cùng với bộ phận sản xuất dở dang để xác định chi phí của sản phẩm hoàn thành và của hàng đã bán Theo phương pháp này, để hạch toán các khoản mục chi phí sản xuất, kế toán vẫn sử dụng tài khoản 621, tài khoản 622, tài khoản 627 Còn để tổng hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm, kế toán sử dụng tài khoản 631 – Giá thành sản xuất Tài khoản... tính giá thành cho sản phẩm, lao vụ, dịch vụ hoàn thành Công việc cần thiết đầu tiên trong toàn bộ công việc tính giá thành sản phẩm của kế toán là việc xác định đối tượng tính giá thành sản phẩm Xác định đối tượng tính giá thành là việc xác định các loại sản phẩm, công việc, lao vụ nhất định do doanh nghiệp sản xuất ra, cần phải tính giá thành Bộ phận kế toán giá thành phải căn cứ vào đặc điểm sản xuất. .. trừ TK 133 TK 154 Phân bổ(k/c) Chi phí SXC TK 632 Chi phí ngoài định mức xuất Sơ đồ 3 : Hạch toán chi phí SXC theo phương pháp KKTX * Kế toán tổng hợp chi phí sản xuất: Các chi phí sản xuất có liên quan đến quá trình sản xuất sản phẩm hay cung ứng dịch vụ, lao vụ ở các phân xưởng, bộ phận sản xuất đã được hạch toán riêng theo các khoản mục chi phí cấu tạo nên giá thành sản phẩm cần phải được tập hợp lại... Tổng giá thành SP hoàn thành = Chi phí SP dở dang đầu kỳ + Chi phí sản xuất phát sinh trong kỳ - Chi phí SP dở dang cuối kỳ Tổng giá thành sản phẩm hoàn thành và CPSX phát sinh trong kỳ chỉ bằng nhau khi CPSX DD ĐK bằng đúng CPSX DD CK hoặc trong các ngành sản xuất không có SPDD 1.1.4 Ý nghĩa, nhiệm vụ hạch toán chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm: Trong công tác quản lý doanh nghiệp, CPSX và GTSP . LÝ LUẬN CHUNG VỀ HẠCH TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM 1.1. Bản chất và nội dung kinh tế của chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm: . nghiệp sản xuất. Giá thành toàn bộ: Giá thành toàn bộ của sản phẩm bao gồm giá thành sản xuất của sản phẩm cộng thêm chi phí quản lý doanh nghiệp và chi phí