Thực trạng áp dụng các kỹ thuật thu thập bằng chứng kiểm toán tại các công ty kiểm toán độc lập ở Việt Nam [ 2.1. Thực trạng áp dụng kỹ thuật phỏng vấn Kỹ thuật này được áp dụng ở giai đoạn chuẩn bị kế hoạch kiểm toán, lập kế hoạch kiểm toán và thực hiện kiểm toán. Chi phí cho kỹ thuật này thấp mà vẫn thu thập được những thông tin cơ bản về khách hàng, HTKSNB, cơ chế hoạt động cũng như cách thức ra quyết định của nhà quản lý. Tuy nhiên để thông tin thu được là chính xác, phù hợp với mục tiêu kiểm toán thì người thực hiện kiểm toán phải là những KTV có trình độ, có kinh nghiệm. Tùy thuộc bộ máy kiểm toán và chương trình kiểm toán riêng của từng công ty kiểm toán, cách thức sử dụng kỹ thuật này cũng như cách thức ghi chép kết quả phỏng vấn là khác nhau. Tại công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn Apec: Trước khi ký hợp đồng kiểm toán, KTV phỏng vấn Ban giám đốc để đánh giá khả năng chấp nhận kiểm toán, môi trường nội bộ và bên ngoài, tình hình tài chính… để nắm được một cách tổng quan về tình hình hoạt động của công ty. Tuy nhiên, với những khách hàng truyền thống, KTV của công ty Apec chỉ phỏng vấn về những thay đổi và mâu thuẫn phát sinh sau cuộc kiểm toán trước thông qua Bảng phỏng vấn khảo sát khách hàng sau: Tên khách hàng: Niên độ kế toán : Tham chiếu: Khoản mục: các sự kiện phát sinh sau niên độ Người thực hiện: kế toán năm trước Bước công việc: phỏng vấn ban lãnh đạo Ngày thực hiện Câu hỏi Trả lời 1.Báo cáo tài chính năm trước đã được tổng công ty phê duyệt chưa? Đã được phê duyệt 2. Có chênh lệch giữa số được phê duyệt với số trên báo cáo tài chính đã được kiểm toán không? Một số chỉ tiêu thay đổi 3. Những thay đổi đó đã được điều chỉnh vào số dư đầu năm hay số phát sinh trong năm nay? Đơn vị đã điều chỉnh vào số phát sinh trong kì 4. Cơ quan thuế đã kiểm tra quyết toán thuế năm trước chưa? Rồi Do không có gì phát sinh thêm về tính liêm chính của Ban giám đốc hay mâu thuẫn giữa hai bên nên công ty Apec tiếp tục cung cấp dịch vụ kiểm toán BCTC cho khách hàng này. Sau khi ký kết hợp đồng kiểm toán, công ty kiểm toán lập kế hoạch kiểm toán và kỹ thuật phỏng vấn cũng được sử dụng trong giai đoạn này, giúp KTV đánh giá mức độ rủi ro kiểm soát, từ đó đưa ra phương hướng công việc cần làm, lập kế hoạch phù hợp. Với cả khách hàng truyền thống và khách hàng tiềm năng, công ty Apec đều sử dụng Bảng câu hỏi hệ thống kiểm soát nội bộ như sau: Câu hỏi Có Không Công việc được phân công, phân nhiệm cho từng kế toán có được quy định bằng văn bản không? ν Những thay đổi trong công việc được phân công (nếu có) có được cập nhật thường xuyên không? ν Các nhân viên thuộc bộ phận kế toán, tài chính có được đào tạo về chuyên ngành mình đang làm không? ν Công ty có quy định khi nghỉ phép, các nhân viên chủ chốt phải báo cáo trước ít nhất 1 ngày cho cấp trên không? ν Công việc của những người nghỉ phép có được người khác đảm nhiệm hay không? ν Công ty có quy định khi cung cấp các tài liệu, thông tin tài chính kế toán ra bên ngoài phải được sự phê duyệt của cấp lãnh đạo không? ν Nhận xét: - Có sự phân công công việc trong bộ máy kế toán của công ty, mỗi người chịu trách nhiệm công việc của riêng mình Trong giai đoạn thực hiện kiểm toán, công ty Apec sử dụng kỹ thuật phỏng vấn để thực hiện bước công việc thử nghiệm kiểm soát, sử dụng trong nhiều phần hành cụ thể để đánh giá HTKSNB ở mỗi phần hành đó. Ví dụ về Tờ kiểm soát nội bộ đối với khoản mục tiền của khách hàng: Tại công ty Deloitte Việt Nam: kỹ thuật phỏng vấn được áp dụng để tìm hiểu quy trình sản xuất của khách hàng hoặc tìm hiểu từng khoản mục. Chẳng hạn, khi kiểm toán chi phí trả trước ngắn hạn của công ty, sau khi tập hợp chi tiết số dư cuối kì tài khoản 142, KTV hỏi kế toán các tiêu thức phân bổ chi phí trả trước ngắn hạn và ghi vào giấy tờ làm việc: Tên khách hàng: Tham chiếu: Khoản mục: Tiền Người thực hiện: Bước công việc: Phỏng vấn kế toán Ngày thực hiện: - Kế toán áp dụng đầy đủ quy tình hạch toán do ban giám đôc khách hàng đề ra. Thủ quỹ chi tiền khi có đầy đủ các chứng từ có liên quan và chữ ký của người có thẩm quyền Bằng chứng này giúp KTV nhận thức được các tiêu thức để xây dựng mô hình ước tính chi phí trả trước ngắn hạn. KTV của Deloitte luôn lắng nghe những gì khách hàng trình bày, phân tích câu trả lời nhằm đánh giá xem câu trả lời có nhất quán không. KTV cũng chọn mẫu ngẫu nhiên một số nghiệp vụ để xác minh, khẳng định tính chính xác và trung thực của thông tin thu được qua phỏng vấn. Tại công ty A.A, kỹ thuật phỏng vấn sử dụng thường xuyên trong các cuộc kiểm toán nhằm thu thập thông tin bằng văn bản và lời nói làm cơ sở giải thích cho các nghi ngờ mang tính nghề nghiệp của KTV. Trong giai đoạn chuẩn bị kiểm toán, KTV thực hiện phỏng vấn trực tiếp ban lãnh đạo, kế toán trưởng, trưởng ban kiểm soát và nhân viên để tìm hiểu thông tin. Trong cuộc họp đầu tiên với khách hàng, công ty A.A thực hiện phỏng vấn ban giám đốc về lý do kiểm toán, mức phí kiểm toán để đưa ra quyết định có chấp nhận ký hợp đồng kiểm toán hay không. Giai đoạn thực hiện kiểm toán KTV tiến hành các trắc Nội dung Năm N 1. Chi phí làm biển quảng cáo 103,803,402 2. Chi phí cho thuê cửa hàng, thuế 345,050,700 3. Chi phí sửa chữa, bảo hiểm xe 81,711,930 4. Chi phí nguyên vật liệu, công cụ, dụng cụ 80,782,437 5. Chi phí khác 162,099,597 Tổng 773,448,066 Các khoản chi phí 1, 3, 4, 5 được phân bổ theo thời gian nhưng không có mức thời gian cụ thể. Kế toán ước tính thời gian phân bổ cho phù hợp với từng loại, miễn là trong vòng 12 tháng. Khoản mục chi phí 2 được phân bổ theo thời gian ghi trên hợp đồng. nghiệm kiểm toán để phát hiện các sai sót, gian lận trên BCTC của đơn vị được kiểm toán. Trình tự một cuộc phỏng vấn của công ty A.A có thể khái quát qua sơ đồ sau: Đặt câu hỏi Lập kế hoạch cho cuộc phỏng vấn Lắng nghe câu trả lời Đánh giá câu trả lời Hỏi thêm câu hỏi Tóm tắt điểm chính Ghi chép vào tài liệu làm việc VD: phỏng vấn tìm hiểu khoản phải thu, dự phòng tại công ty ABC ST T Các vấn đề cần tìm hiểu Trả lời Tham chiếu 1 Tìm hiểu chung - Các khách hàng của công ty, khách hàng có ổn định không? - Các mặt hàng hoặc dịch vụ mà công ty cung cấp? - Chính sách bán hàng chung của công ty? Với những khách hàng nào thì ký hợp đồng? - Chủ yếu là khách hàng Hàn quốc, khách hàng tương đối ổn định - Sản phẩm cung cấp: bao bì, vải bạt PE, PP - Toàn bộ hàng bán ra công ty đều ký kết hợp đồng mua bán 2 Các chính sách thủ tục liên quan đến công nợ phải thu khách hàng? - Chính sách bán chịu? - Các thủ tục chứng minh sự phát sinh các khoản công nợ phải thu khách hàng, phát hành hóa đơn,xuất kho, giao hàng? - Các biện pháp thu hồi công nợ? - Các thủ tục đánh giá công nợ phải thu khó đòi, lập dự phòng, xóa sổ các khoản nợ không thu hồi được? - Đối với hàng xuất khẩu, công ty căn cứ vào đơn đặt hàng của khách hàng, sau đó ký hợp đồng, phát hành hóa đơn , tiến hành giao hàng. - Công ty không lập dự phòng phải thu khó đòi 3 Việc theo dõi từng đối tượng phải thu trên sổ kế toán: có bao nhiêu nhân viên thực hiện, trách nhiệm của từng người? Do thanh toán kế toán thực hiện 4 Việc đối chiếu công nợ được thực hiện như thế nào? Công nợ được đối chiếu vào cuối tháng 5 Việc mở sổ, ghi sổ, khóa sổ để theo dõi công nợ phải thu khách hàng? Đối chiếu sổ chi tiết và sổ tổng hợp? Khoản phải thu được mở sổ chi tiết theo dõi cho từng khách hàng Do độ tin cậy của bằng chứng thu thập được không cao, chất lượng kiểm toán không được đảm bảo nếu chỉ áp dụng đơn lẻ thủ tục này do đó công ty A.A luôn kết hợp kỹ thuật này với các kỹ thuật khác nhằm nâng cao chất lượng bằng chứng thu thập được, đảm bảo ý kiến của KTV về BCTC của khách hàng là phù hợp. 2.2 Thực trạng áp dụng kỹ thuật quan sát Quan sát là kỹ thuật được vận dụng để đánh giá một thực trạng hay hoạt động của đơn vị được kiểm toán. Các công ty kiểm toán thường sử dụng kỹ thuật này khi tìm hiểu chung và đánh giá về HTKSNB của khách hàng. Giống như phỏng vấn, quan sát là kỹ thuật được KTV sử dụng trong cả quá trình chuẩn bị kiểm toán, lập kế hoạch kiểm toán và thực hiện kiểm toán. Phương pháp này có chi phí thấp, kéo theo đó là bằng chứng kiểm toán là ít tin cậy do KTV khó có thể đánh giá tính chính xác của kết quả quan sát, do vậy cần kết hợp với các kỹ thuật khác và sử dụng một cách khéo léo tùy từng mục tiêu và khoản mục cụ thể. Tại công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn Apec: kỹ thuật này được sử dụng kết hợp với kỹ thuật phỏng vấn trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán. Những gì KTV quan sát được sẽ được ghi chép lại trong giấy tờ làm việc và kẹp cùng bảng câu hỏi phỏng vấn về HTKSNB. Kết quả quan sát của KTV về phong cách làm việc của Ban giám đốc, phòng kế toán, chu trình luân chuyển chứng từ, ghi chép sổ sách kế toán được thể hiện trong giấy tờ làm việc như sau: Tên khách hàng: Bước công việc: Quan sát ban giám đốc và phòng kế toán - Ban giám đốc công ty có thái độ nghiêm túc, nắm bắt được hoạt động công ty một cách chi tiết - Các nhân viên trong phòng kế toán nhiệt tình giúp đỡ nhóm kiểm toán để hoàn thành công việc kiểm toán. Kế toán trưởng nắm bắt được công việc của từng phần hành và năng lực của từng nhân viên kế toán để có thể bố trí công việc phù hợp - Chứng từ kế toán được đánh số thứ tự và liên tiếp, được lưu trữ đầy đủ, gọn gàng, thuận tiện cho việc đối chiếu, kiểm tra - Sổ sách kế toán được lưu trữ đầy đủ. Công ty sử dụng phần mềm kế toán Fast nên số liệu kế toán dễ kiểm tra và đối chiếu khi cần thiết Kỹ thuật quan sát cũng được sử dụng trong thử nghiệm kiểm soát đối với từng khoản mục để thu thập quá trình thực hiện công việc tại khách hàng. Ví dụ KTV quan sát hoạt động thu và chi tiền và ghi rõ vào giấy tờ làm việc như sau: Tên khách hàng: Tham chiếu: Khoản mục: Tiền Người thực hiện: Bước công việc: Ngày thực hiện: Việc thu tiền khi bán hàng được phân công cho 1 nhân viên đảm nhiệm, tách biệt với việc viết hóa đơn chứng từ, cuối mỗi ngày nhân viên này nộp tiền cho thủ quỹ và đồng thời bộ phận bán hàng cũng nộp hóa đơn chứng từ liên quan đến việc thu tiền cho kế toán tiền mặt. Các hóa đơn bán hàng, phiếu thu được đánh số trước Khi nghiệp vụ phát sinh phải có đè nghị thanh toán trình lên Giám đốc, sau khi được Giám đốc phê duyệt thì kế toán tiến hành viết phiếu chi, thủ quỹ căn cứ vào phiếu chi đã có đầy đủ chữ ký của các bộ phận liên quan tiến hành chi tiền Tại công ty Deloitte Việt Nam: KTV tiến hành quan sát các chu trình trong công ty khách hàng, miêu tả vào giấy tờ làm việc và ghi kèm theo nhận xét của mình. Điều đó thuận tiện cho ban lãnh đạo kiểm tra công việc của KTV, cũng dễ dàng khi có cá nhân, đơn vị khác cần sử dụng và tìm hiểu các giấy tờ này. [...]... phương pháp thu thập bằng chứng kiểm toán quan trọng mà công ty kiểm toán nào cũng sử dụng và bằng chứng thu thập từ kỹ thu t này có ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng ý kiến kiểm toán Tùy theo ngành nghề kinh doanh, quy mô tài sản của khách hàng, rủi ro kiểm toán tại mỗi phần hành… mà KTV sẽ quyết định mức độ cần thiết phải sử dụng kỹ thu t này Tuy nhiên, thông thường ,các công ty luôn áp dụng kỹ thu t kiểm. .. KTV chứng kiến kiểm kê Người đếm Thủ quỹ 2.5 Thực trạng áp dụng kỹ thu t tính toán Đại diện khách hàng Trong quá trình kiểm toán BCTC, tính toán là một trong những kỹ thu t thu thập bằng chứng không thể thiếu Thực chất của việc áp dụng kỹ thu t này là KTV kiểm tra tính toán lại các số liệu xác nhận tính chính xác thu n túy về mặt số học của các con số phản ánh trên sổ sách, chứng từ Kỹ thu t tính toán. .. dư trên , đề nghị quý công ty ………….ghi chi tiết những sai lệch để các KTV của chúng tôi tiện đối chiếu) Công ty …… Giám đốc (Ký, ghi rõ họ tên) ………………… 2.7 Thực trạng áp dụng kỹ thu t phân tích Phân tích là một kỹ thu t thu thập bằng chứng kiểm toán hiệu quả với chi phí thấp, được sử dụng trong cả giai đoạn lập kế hoạch và thực hiện kiểm toán Ở mỗi công ty, kỹ thu t này được sử dụng dưới nhiều dạng... cung cập hoặc thu thập được trong quá trình kiểm toán Kỹ thu t này cung cấp những bằng chứng đáng tin cậy về hoạt động của công ty khách hàng, chất lượng bộ máy kế toán Tuy nhiên, đối với những tài liệu được cung cấp bởi công ty khách hàng, khi sử dụng cần kết hợp với các kỹ thu t khác để xem xét lại tính chính xác của chúng Ở giai đoạn thực hiện kiểm toán, hầu hết ở các công ty kiểm toán, KTV sẽ tiến... ty kiểm toán Mỹ A.A: Công ty kiểm toán Mỹ thường chọn mẫu đại diện để xác minh số dư của các khoản mục Các nghiệp vụ có số phát sinh lớn hoặc có tính bất thường là phần tử của mẫu kiểm toán Việc lựa chọn này chủ yếu dựa vào kinh nghiệm của KTV, và thường do Chủ nhiệm kiểm toán , KTV chính của công ty thực hiện 2.4 Thực trạng áp dụng kỹ thu t kiểm kê Là kỹ thu t thu thập bằng chứng kiểm tra về tính hiện... nghiệp vụ đó Khi kiểm tra chứng từ KTV cũng chú ý tính hợp lý, hợp lệ có tuân theo quy định hiện hành hay không, chữ ký có đủ hay không … Tại công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn Apec: kỹ thu t xác minh tài liệu luôn được kết hợp với kỹ thu t phỏng vấn và quan sát để thu thập bằng chứng có độ tin cậy cao, cả trong giai đoạn lập kế hoạch và thực hiện kiểm toán Ở giai đoạn lập kế hoạch, kỹ thu t xác minh tài... do là các đại lý vừa mới thanh toán tiền hàng, chưa kịp gửi ngân hàng) Tại công ty Deloitte Việt Nam, kỹ thu t phân tích (SAP) được áp dụng trong tất các các quá trình của cuộc kiểm toán Công ty Deloitte có ưu điểm là đã sử dụng SAP để so sánh, đối chiếu mối quan hệ giữa các thông tin tài chính và phi tài chính, sử dụng SAP trong giai đoạn kết thúc kiểm toán Trong phần thực hành kế hoạch kiểm toán, ... trí kho hàng và phân xưởng sản xuất chưa phù hợp Nhận xét: rủi ro kiểm soát: trung bình Tuy nhiên kỹ thu t quan sát ít được A.A sử dụng trong các cuộc kiểm toán do giới hạn về thời gian kiểm toán Mặt khác A.A còn chưa chú trọng đúng mức vào việc đánh giá HTKSNB của đơn vị khách hàng trong các cuộc kiểm toán 2.3 Thực trạng áp dụng kỹ thu t kiểm tra tài liệu Xác minh tài liệu là kỹ thu t xem xét tính hợp... dàng thực hiện kỹ thu t này trong quá trình kiểm toán Khoả Chuẩn bị kiểm kê Thực hiện kiểm kê Kết thúc kiểm n mục kê -Vốn - Niêm phong két: - Mở niêm phong két: được - Lập biên bản bằng phải đảm bảo sự thực hiện bởi một nhân viên kiểm kê: Lấy tiền tham gia của ít nhất kiểm kê có sự chứng kiến của chữ ký của 3 người: thủ quỹ, thủ quỹ, kế toán trưởng hoặc người tham gia kế toán trưởng, giám đốc công ty. .. KTV trực tiếp thực hiện chỉ quan tâm đến tính chính xác thu n túy về mặt số học nên được công ty vận dụng kết hợp với các kỹ thu t thu thập khác Tại công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn Apec: KTV thường tính lại các phép tính mà đơn vị được kiểm toán đã thực hiện Các phép tính chủ yếu là cộng dồn các phát sinh Nợ, Có để tính lại các số dư hoặc tính hao mòn của Tài sản cố định nào đó Ví dụ tờ kiểm tra số . Thực trạng áp dụng các kỹ thu t thu thập bằng chứng kiểm toán tại các công ty kiểm toán độc lập ở Việt Nam [ 2.1. Thực trạng áp dụng kỹ thu t phỏng. thường do Chủ nhiệm kiểm toán , KTV chính của công ty thực hiện. 2.4. Thực trạng áp dụng kỹ thu t kiểm kê Là kỹ thu t thu thập bằng chứng kiểm tra về tính