Bài viết phân tích, đánh giá thực trạng quy định của pháp luật về bảo đảm quyền tham gia của người dân vào quá trình ban hành quyết định hành chính và đề xuất một số kiến nghị hoàn thiện pháp luật về nội dung này.
THÛÅC TIÏỴN PHẤP LÅT BẢO ĐẢM SỰ THAM GIA CỦA NGƯỜI DÂN VÀO QUÁ TRÌNH BAN HÀNH QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH1 Trần Hà Thu* * ThS, Trung tâm Thơng tin Khoa học lập pháp, Viện Nghiên cứu Lập pháp Thông tin viết: Từ khóa: định hành chính, quản lý nhà nước, lợi ích cộng đồng, quyền tham gia Lịch sử viết: Nhận bài: 20/07/2017 Biên tập: 09/08/2017 Duyệt bài: 16/08/2017 Article Infomation: Keywords: administrative decision, state administration, communit benefits, participation rights Article History: Received: 20 Jul 2017 Edited: 09 Aug 2017 Appproved: 16 Aug 2017 Tóm tắt: Bài viết phân tích, đánh giá thực trạng quy định pháp luật bảo đảm quyền tham gia người dân vào trình ban hành định hành đề xuất số kiến nghị hồn thiện pháp luật nội dung Abstract: This article points out limitations of provisions on ensuring the participation of citizens in process of promulgating administrative decisions and proposes solutions to improve laws on promulgating the administrative decisions Nội dung bảo đảm tham gia người dân vào q trình ban hành định hành Điều 28 Hiến pháp năm 2013 quy định: “Cơng dân có quyền tham gia quản lý nhà nước xã hội, tham gia thảo luận 40 kiến nghị với quan nhà nước vấn đề sở, địa phương nước Nhà nước tạo điều kiện cho công dân tham gia quản lý nhà nước xã hội” Quy định Hiến pháp không đề cập cụ thể quyền tham gia vào trình ban hành định Bài viết phần kết Đề tài nghiên cứu khoa học cấp sở năm 2017 “Bảo đảm tham gia người dân vào trình ban hành QĐHC” Viện Nghiên cứu Lập pháp chủ trì, ThS Trần Hà Thu làm Chủ nhiệm Số 18(346) T9/2017 THÛÅC TIÏỴN PHẤP LÅT hành (QĐHC), với cách hiểu ban hành QĐHC hoạt động quản lý nhà nước lĩnh vực hành khẳng định: tham gia vào trình ban hành QĐHC nội dung quyền tham gia vào quản lý nhà nước vào kết đề xuất có chấp nhận hay không, mà phụ thuộc vào cách thức thái độ tiếp nhận đề xuất Để bảo đảm quyền tham gia đề xuất ban hành QĐHC quy định pháp luật cần ý đến quy trình tiếp nhận xử lý đề xuất nêu Nội dung bảo đảm tham gia người dân vào trình ban hành QĐHC bao gồm: bảo đảm quyền tham gia đề xuất ban hành QĐHC; bảo đảm quyền thông tin việc ban hành QĐHC; bảo đảm quyền tham vấn ý kiến nội dung QĐHC vấn đề nảy sinh trình ban hành QĐHC bảo đảm quyền khiếu nại nội dung QĐHC Bên cạnh việc tham gia đề xuất ban hành QĐHC việc thơng tin việc ban hành QĐHC có ý nghĩa quan trọng cá nhân tham gia đề xuất cá nhân không tham gia đề xuất Chẳng hạn, việc phổ biến thông tin ban hành QĐHC có liên quan đến lợi ích cộng đồng cần thiết QĐHC sau ban hành có ảnh hưởng khơng tới cá nhân mà cịn tới cộng đồng Ngồi ra, QĐHC bất lợi cho đối tượng thi hành cho người thứ ba việc thơng tin bắt buộc để đảm bảo quyền lợi cho họ Do vậy, bảo đảm quyền thông tin việc ban hành QĐHC hiểu người có liên quan gửi thơng báo hình thức khác (phương tiện thông tin đại chúng, bưu điện, thư điện tử, điện thoại) chắn người nhận thông tin Kể từ thời điểm nhận thông tin việc ban hành QĐHC, người dân bắt đầu tham gia cách chủ động vào trình ban hành QĐHC Đề xuất ban hành QĐHC giai đoạn trình ban hành QĐHC Đề xuất ban hành QĐHC hiểu ý tưởng, ý kiến ban hành QĐHC Tham gia đề xuất ban hành QĐHC tức người dân đưa ý tưởng việc ban hành QĐHC Do đó, bảo đảm quyền tham gia đề xuất ban hành QĐHC bảo đảm việc tiếp nhận ý tưởng người dân việc ban hành QĐHC nỗ lực biến ý tưởng thành kế hoạch ban hành QĐHC Trên thực tế, người dân có nhiều ý kiến, ý tưởng khác vấn đề Chất lượng ý tưởng khác tùy thuộc vào trình độ nhận thức, kiến thức kinh nghiệm người Trách nhiệm quan có thẩm quyền tiếp nhận đề xuất này, tổng hợp tiếp thu cách tối đa để đưa kế hoạch ban hành QĐHC Như vậy, đánh giá việc người dân có bảo đảm quyền tham gia đề xuất ban hành QĐHC hay không không phụ thuộc Tiếp theo, giai đoạn quan trọng q trình ban hành QĐHC có ảnh hưởng tới chất lượng QĐHC tham vấn ý kiến nội dung QĐHC vấn đề nảy sinh trình ban hành QĐHC Tham vấn ý kiến việc hỏi ý kiến, tham khảo ý kiến vấn đề Việc hỏi ý kiến thực hình thức Số 18(346) T9/2017 41 THÛÅC TIÏỴN PHẤP LUÊÅT đa dạng như: Phiếu điều tra, bảng hỏi, tổ chức họp, trưng cầu ý kiến phương tiện thơng tin đại chúng Càng có nhiều ý kiến, chất lượng dự thảo QĐHC cao việc ban hành QĐHC đạt hiệu tốt Tuy nhiên, việc tham vấn ý kiến có tốt hay khơng khơng phụ thuộc vào trình tổ chức lấy ý kiến mà vào cách thức, thái độ tiếp thu ý kiến Như vậy, bảo đảm cho người dân tham vấn ý kiến trình ban hành QĐHC bảo đảm điều kiện cho họ tham gia đóng góp ý kiến đảm bảo việc tổ chức tổng hợp, tiếp thu ý kiến cách nghiêm túc Cuối cùng, q trình ban hành QĐHC kết thúc QĐHC ban hành quan nhà nước có thẩm quyền Tuy nhiên, sau QĐHC ban hành, người dân có quyền khiếu nại giải khiếu nại2 Khoản Điều Luật Khiếu nại năm 2011 giải thích “khiếu nại việc người dân có quyền yêu cầu quan có thẩm quyền xem xét lại QĐHC … có cho định đó… trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp mình” Kết trình giải khiếu nại giữ nguyên QĐHC cũ để thi hành thay đổi nội dung QĐHC cho phù hợp Ở trường hợp thứ hai, việc ban hành QĐHC tiếp tục diễn Với ý nghĩa đó, đảm bảo quyền khiếu nại QĐHC sau QĐHC ban hành, theo chúng tôi, coi bảo đảm trình ban hành QĐHC 42 Với nội dung nêu trên, việc đảm bảo cho người dân tham gia vào trình ban hành QĐHC vừa đảm bảo quyền tham gia vào quản lý nhà nước theo tinh thần Hiến pháp 2013 Công ước quốc tế Quyền người, vừa góp phần nâng cao hiệu quản lý nhà nước, đảm bảo dân chủ, công khai minh bạch quản lý hành Những hạn chế, bất cập quy định pháp luật bảo đảm tham gia người dân vào trình ban hành định hành Thứ nhất, số lĩnh vực, quy định luật chuyên ngành tham gia người dân vào trình ban hành QĐHC cịn thiếu, chưa thống hình thức, nội dung thể Nhìn chung, pháp luật chuyên ngành không quy định trực tiếp trách nhiệm Nhà nước, quyền người dân bảo đảm tham gia vào trình ban hành QĐHC, mà quy định trách nhiệm Nhà nước việc thông báo QĐHC cho đối tượng chịu tác động quyền khiếu nại, khởi kiện QĐHC người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan Một số luật có quy định thêm quyền u cầu giải thích, cung cấp thơng tin xử phạt hành vi vi phạm trình ban hành QĐHC biện pháp đảm bảo Ví dụ, Điều 28, 204 208 Luật Đất đai năm 2013 quy định (1) Trách nhiệm Nhà nước việc thông báo Luật Khiếu nại năm 2011 quy định khiếu nại giải khiếu nại QĐHC Số 18(346) T9/2017 THÛÅC TIÏỴN PHẤP LÅT QĐHC lĩnh vực quản lý đất đai cho tổ chức, cá nhân bị ảnh hưởng quyền lợi ích hợp pháp (Điều 28)3; (2) Quyền khiếu nại, khởi kiện QĐHC người sử dụng đất, người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan đến sử dụng đất (Điều 204)4; (3) Xử lý kỷ luật truy cứu trách nhiệm hình với hành vi vi phạm (Điều 208)5; Luật Xây dựng năm 2014 quy định trách nhiệm quan Nhà nước việc lấy ý kiến quy hoạch xây dựng (Điều 16 17), quyền khiếu nại, khởi kiện, tố cáo hành vi vi phạm việc cấp phép xây dựng người dân (Điều 106); Luật Quản lý thuế năm 2006 quy định người nộp thuế quyền “khiếu nại, khởi kiện định hành liên quan đến quyền lợi ích hợp pháp mình” (Điều 6), quan quản lý thuế có trách nhiệm “Giải thích, cung cấp thông tin ”; “Giải khiếu nại, tố cáo ” “Giao kết luận, biên kiểm tra thuế, tra , giải thích có u cầu”(Điều 8); Luật Đầu tư năm 2014 quy định: “Người lợi dụng chức vụ, quyền hạn cản trở hoạt động đầu tư kinh doanh, có hành vi sách nhiễu, gây phiền hà nhà đầu tư, không thực thi công vụ theo quy định pháp luật tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật bị truy cứu trách nhiệm hình sự” (Khoản 2, Điều 73) Thứ hai, quy định pháp luật chuyên ngành chưa đảm bảo quyền người dân tham gia vào trình ban hành QĐHC từ giai đoạn soạn thảo dự thảo QĐHC Điều 28 Luật Đất đai năm 2013 quy định việc thơng báo QĐHC cho đối tượng có liên quan Nhưng điều luật chưa làm rõ QĐHC thông báo ban hành hay trình xây dựng Dự thảo Trong trường hợp QĐHC ban hành ký người có thẩm quyền thơng báo cho người có liên quan chưa đảm bảo tham gia người dân (trước hết người chịu tác động) vào trình ban hành QĐHC Hay Điều 204 Luật Đất đai năm 2013 quy định giải khiếu nại, khiếu kiện QĐHC lĩnh vực đất đai - phương pháp bảo đảm quyền lợi ích cá nhân, tổ chức đối tượng chịu tác động QĐHC - phương pháp chưa thực hiệu trình ban hành QĐHC thực giai đoạn sau QĐHC ban hành Theo quy định Điều 6, Luật Quản lý thuế năm 2006, người dân có Khoản Điều 28 Luật Đất đai 2013 quy định Nhà nước có trách nhiệm “Thơng báo QĐHC, hành vi hành lĩnh vực quản lý đất đai cho tổ chức, cá nhân bị ảnh hưởng quyền lợi ích hợp pháp” Điều 204 Luật Đất đai 2013 giải khiếu nại, khiếu kiện đất đai quy định:” Người sử dụng đất, người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan đến sử dụng đất có quyền khiếu nại, khởi kiện QĐHC hành vi hành quản lý đất đai”; “Trình tự, thủ tục giải khiếu nại QĐHC… thực theo quy định pháp luật khiếu nại Trình tự, thủ tục giải khiếu kiện QĐHC đất đai thực theo quy định pháp luật tố tụng hành chính” Điều 208 Luật Đất đai 2013 quy định xử lý hành vi “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn làm trái quy định pháp luật QĐHC quản lý đất đai” “Vi phạm quy định lấy ý kiến, công bố, công khai thông tin; vi phạm quy định trình tự, thủ tục hành chính; vi phạm quy định báo cáo quản lý đất đai” Số 18(346) T9/2017 43 THÛÅC TIÏỴN PHẤP LÅT quyền u cầu giải thích kết luận, biên Một số kiến nghị kiểm tra thuế, tra thuế Tuy nhiên, quy trình giải thích, biện pháp xử lý cán khơng thực u cầu giải thích người dân chưa pháp luật quy định cụ thể Quy định Luật Khiếu nại năm 2011 quyền đề nghị quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại QĐHC có cho định trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp Chúng cho rằng, để bảo đảm tham gia người dân vào trình ban hành QĐHC, cần thực số giải pháp sau đây: Thứ nhất, cần đẩy nhanh q trình xây dựng hồn thiện pháp luật hành nói chung ban hành QĐHC nói riêng nhằm tạo sở pháp lý cho người dân thực quyền tham gia (Điều 1) đảm bảo cho người vào q trình ban hành QĐHC Do dân tham gia có ý kiến cách bị động sau đó, việc nhanh chóng xem xét đưa Dự án quan nhà nước có thẩm quyền ban Luật Ban hành QĐHC vào Chương trình hành QĐHC xây dựng luật, pháp lệnh nghiên cứu Thứ ba, chưa có biện pháp xử lý kỷ luật hành vi thờ hay cản trở bổ sung quy định vào luật có liên quan cần thiết; tham gia người dân vào trình ban hành QĐHC Thứ hai, cần xác định mục tiêu việc xây dựng quy định pháp luật Điều 208 Luật Đất Đai năm ban hành QĐHC theo hướng: (1) Tăng 2013 có quy định việc xử lý người cường khả thực bảo đảm quyền có thẩm quyền có hành vi vi phạm tham gia người dân vào quản lý nhà quy định trình tự, thủ tục ban hành nước quy định pháp luật; (2) QĐHC Tuy nhiên, hành vi khơng Thống cụ thể hóa quy định tiếp thu, giải trình ý kiến nhân dân hành vi cản trở việc tham gia người dân có bị xử lý hay khơng, biện pháp khắc phục hậu nào… vấn đề bỏ ngỏ Tương tự, Luật Xây dựng năm 2014, Luật Đầu tư năm 2014 pháp luật quy trình ban hành QĐHC mức độ, nội dung tham gia người dân vào trình ban hành QĐHC; Thứ ba, làm rõ số nội dung như: q trình ban hành QĐHC; thơng tin quy định trách nhiệm quan trình ban hành QĐHC; tham có thẩm quyền mà khơng xác định hình vấn ý kiến cá nhân, tổ chức có liên quan; thức xử lý trường hợp khơng hồn hành vi vi phạm q trình ban hành thành trách nhiệm QĐHC bị xử lý trách nhiệm 44 Số 18(346) T9/2017 ... chế, bất cập quy định pháp luật bảo đảm tham gia người dân vào trình ban hành định hành Thứ nhất, số lĩnh vực, quy định luật chuyên ngành tham gia người dân vào q trình ban hành QĐHC cịn thiếu,... đảm bảo quyền khiếu nại QĐHC sau QĐHC ban hành, theo chúng tôi, coi bảo đảm trình ban hành QĐHC 42 Với nội dung nêu trên, việc đảm bảo cho người dân tham gia vào trình ban hành QĐHC vừa đảm bảo. .. xuất ban hành QĐHC hiểu ý tưởng, ý kiến ban hành QĐHC Tham gia đề xuất ban hành QĐHC tức người dân đưa ý tưởng việc ban hành QĐHC Do đó, bảo đảm quyền tham gia đề xuất ban hành QĐHC bảo đảm việc