Thiết kế bài dạy Ngữ văn 9 Giáo viên: Lê Thị Thanh Hà Ngày 21 tháng 8 năm 2010 Tiết 1. Phong cách Hồ Chí Minh (Lê Anh Trà) A. Mức độ cần đạt: HS thấy đợc tầm vóc lớn lao trong cốt cách văn hoá Hồ Chí Minh qua một văn bản nhật dụng có sử dụng các yếu tố nghị luận, tự sự, biểu cảm. 1. Kiến thức: - Nhận thấy đợc một số biểu hiện của phong cách Hồ Chí Minh trong đời sống và sinh hoạt; - ý nghĩa của phong cách Hồ Chí Minh trong việc giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc; - Đặc điểm của kiểu bài nghị luận xã hội qua một đoạn văn cụ thể. 2. Kỹ năng: - Nắm bắt nội dung văn bản nhật dụng thuộc chủ đề hội nhập với thế giới và bảo vệ bản sắc văn học dân tộc; - Vận dụng các biện pháp nghệ thuật trong việc viết văn bản về một vấn đề thuộc lĩnh vực văn hoá, lối sống. 3. Thái độ: - Bồi dỡng tình cảm yêu mến, kính trọng Chủ Tịch Hồ Chí Minh, từ đó các em có ý thức rèn luyện theo phong cách cao đẹp của Ngời. B. Chuẩn bị: 1. Giáo viên: SGK, bài giảng, những mẩu chuyện về Bác Hồ. 2. Học sinh: SGK, soạn bài. C. Hoạt động lên lớp 1. ổn định. 2. Kiểm tra bài cũ: ? Kể tên những văn bản nhật dụng đợc học trong chơng trình Ngữ văn 6,7 hoặc Ngữ văn 8? ? Văn bản nhật dụng thuộc chủ đề gì? 3. Giới thiệu bài mới: - GV cho HS xem ảnh, tranh về Bác Hồ. Hồ Chí Minh không những là nhà yêu nớc, nhà cách mạng vĩ đại mà còn là danh nhân văn hoá thế giới. Vẻ đẹp văn hoá chính là nét nổi bật trong phong cách hồ Chí Minh. Hoạt động của GV và HS kiến thức - GV cho HS đọc các chú thích ở SGK. - HS dựa vào chú thích để trả lời. - GV: Hãy cho biết xuất xứ của văn bản? - HS nêu xuất xứ. - GV: Bản sắc văn hoá dân tộc kết tinh những giá trị tinh thần mang tính truyền thống của dân tộc. Trong thời kỳ hội nhập hiện nay, vấn đề giữ gìn, bảo vệ bản sắc văn hoá dân tộc càng trở nên có ý nghĩa. Văn bản là văn bản nhật dụng nhng vừa có ý nghĩa cập nhật vừa có ý nghĩa lâu dài bởi nó đề cập đến vấn đề này. - GV: Em hiểu từ phong cách, bất giác, đạm I. Đọc- Hiểu chú thích. 1. Tác giả, tác phẩm: - Năm 1990, nhân dịp kỉ niệm 100 năm ngày sinh Bác Hồ, có nhiều bài viết về Ngời. Phong cách Hồ Chí Minh là một phần trong bài viết Hồ Chí Minh và văn hoá Viêt Nam của tác giả Lê Anh Trà. 2. Hiểu từ khó: Thiết kế bài dạy Ngữ văn 9 Giáo viên: Lê Thị Thanh Hà bạc ở đây có nghĩa nh thế nào? - GV hớng dẫn cách đọc và tổ chức đọc. - GV đọc mẫu một đoạn sau đó gọi HS đọc tiếp đến hết. - Hớng dẫn HS tìm hiểu bố cục VB. - GV: Đoạn trích có thể tách thành mấy phần? - HS: Chia làm 2 phần - Gọi HS đọc lại đoạn 1. - GV: Tinh hoa văn hoá nhân loại đến với Hồ Chí Minh trong hoàn cảnh nào? - GV: Nêu những biểu hiện và nhận xét sự tiếp xúc với văn hoá nhiều nớc của Chủ Tịch Hồ Chí Minh? - HS phát hiện và nêu. - GV: Bằng hiểu biết của em về Hồ Chủ Tịch hãy tìm thêm những biểu hiện văn hoá đó ở Bác? - GV: Cách tiếp xúc văn hoá ở Bác có gì đặc biệt? - HS phát hiện. - GV yêu cầu HS thảo luận nhóm. ? Cách tiếp xúc văn hoá nh thế đã cho thấy vẻ đẹp nào trong phong cách Hồ Chí Minh? - HS cử đại diện nhóm trình bày kết quả thảo luận: - GV: Tác giả đã có những bình luận gì về những biểu hiện văn hoá đó của Bác? - HS đọc đoạn bình luận. - Phong cách : lối sống, cách sinh hoạt, làm việc, hoạt động, ứng xử . tạo nên cái riêng của một ngời hay một tầng lớp nào đó. - Bất giác: một cách tự nhiên, ngẫu nhiên không dự định trớc. - Đạm bạc: sơ sài, giản dị, không cầu kì. II. Đọc- Hiểu văn bản: 1. Đọc văn bản. 2. Bố cục văn bản: Văn bản có thể chia làm 2 phần: - Từ đầu đến .rất hiện đại : Hồ Chí Minh với sự tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân loại. - Phần còn lại: Những nét đẹp trong lối sống của Hồ Chí Minh. 3. Phân tích. a. Hồ Chí Minh với sự tiếp thu tinh hoa văn hoá. - Trong cuộc đời hoạt động cách mạng đầy gian nan, vất vả của mình Bác đã: + Ghé lại nhiều hải cảng, thăm các nớc Châu Phi, Châu á, Châu Mĩ. + Sống dài ngày ở Pháp, ở Anh. + Nói, viết thạo nhiều thứ tiếng ngoại quốc: Pháp, Anh, Nga, Hoa. => Tiếp xúc với nhiều nền văn hoá từ phơng Đông -> phơng Tây. Ngời có hiểu biết sâu rộng nền văn hoá các n- ớc châu á, châu Âu, châu Phi, châu Mỹ. - Làm thơ chữ Hán ( Nhật kí trong tù); Viết văn bằng tiếng Pháp. - Tiếp xúc văn hoá: + Trên đờng hoạt động cách mạng: trong cuộc đời, trên con tàu vợt trùng dơng. + Trong lao động: làm nhiều nghề. + Học hỏi nghiêm túc: đến đâu cũng học hỏi, tìm hiểu đến mức uyên thâm. + Tiếp thu có định hớng: tiếp nhận cái đẹp cái hay, phê phán cái tiêu cực của CNTB. + Diện tiếp xúc: nhiều nớc, nhiều vùng. - Vẻ đẹp trong phong cách: + Có nhu cầu cao về văn hoá. + Có năng lực văn hoá. + Ham học hỏi, nghiêm túc trong tiếp cận. + Có quan diểm rõ ràng về văn hoá. - Nh ng điều kì lạ .rất mới, rất hiện đại . 2 Thiết kế bài dạy Ngữ văn 9 Giáo viên: Lê Thị Thanh Hà - GV: Em hiểu những ảnh hởng quốc tế và cái gốc văn hoá dân tộc ở Bác nh thế nào? - HS bộc lộ. - GV: Em hiểu nh thế nào về sự nhào nặn của hai nguồn văn hoá quốc tế và dân tộc ở Bác? - HS bộc lộ. - GV: Để làm rõ đặc điểm phong cách văn hoá Hồ Chí Minh tác giả đã vận dụng kết hợp các phơng thực biểu đạt nào? - HS xác định. - GV: Theo em, cách vận dụng đó đã đem lại hiệu quả gì cho bài viết? - HS bộc lộ. - GV: Nh vậy điều gì đã nhào nặn nên cốt cách văn hoá dân tộc Hồ Chí Minh? - HS khái quát. - Bác tiếp thu giá trị văn hoá của nhân loại-> mang tính nhân loại. - Bác giữ vững các giá trị văn hoá nớc nhà-> mang đậm bản sắc văn hoá dân tộc. - Bác là ngời biết kế thừa và phát triển các giá trị văn hoá. Đó là kiểu mẫu của tinh thần tiếp nhận văn hoá ở Hồ Chí Minh. - Tự sự kết hợp với bình luận. - Khơi gợi ở ngời đọc cảm xúc tự hào, tin tởng. - Sự hiểu biết sâu, rộng về các dân tộc và văn hoá thế giới. D. Hớng dẫn tự học: 1. Đọc lại văn bản và nắm đợc vì sao Chủ Tịch Hồ Chí Minh lại có tầm hiểu biết sâu, rộng về các dân tộc và văn hoá thê giới. 2. Tìm hiểu kĩ phần 2: Vẻ đẹp trong phong cách văn hoá Hồ Chí Minh. - Su tầm những mẩu chuyện về cuộc đời hoạt động của Bác Hồ; tìm đọc sách: Bác Hồ- Con ngời- Phong cách ( NXB trẻ- TP Hồ Chí Minh) -------------------------------------------------------------------------- Ngày 21 tháng 8 năm 2010 Tiết 2. Phong cách Hồ Chí Minh. ( Lê Anh Trà) A. mức độ cần đạt: Tiếp tục giúp HS thấy đợc tầm vóc lớn lao trong cốt cách văn hoá Hồ Chí Minh qua một văn bản nhật dụng có sử dụng các yếu tố nghị luận, tự sự, biểu cảm. 1. Kiến thức: - Nhận thấy đợc một số biểu hiện của phong cách Hồ Chí Minh trong đời sống và sinh hoạt; - ý nghĩa của phong cách Hồ Chí Minh trong việc giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc; - Đặc điểm của kiểu bài nghị luận xã hội qua một đoạn văn cụ thể. 2. Kỹ năng: - Nắm bắt nội dung văn bản nhật dụng thuộc chủ đề hội nhập với thế giới và bảo vệ bản sắc văn học dân tộc; - Vận dụng các biện pháp nghệ thuật trong việc viết văn bản về một vấn đề thuộc lĩnh vực văn hoá, lối sống. 3. Thái độ: - Bồi dỡng tình cảm yêu mến, kính trọng Chủ Tịch Hồ Chí Minh, từ đó các em có ý thức rèn luyện theo phong cách cao đẹp của Ngời. B. Chuẩn bị: 1. Giáo viên: SGK, bài giảng, tranh ảnh về Bác Hồ(nơi ở, nơi làm việc .) 2. Học sinh: SGK, chuẩn bị bài. C. Hoạt động lên lớp 1. ổn định. 2. Kiểm tra bài cũ: ? Vẻ đẹp trong phong cách văn hoá của Bác đợc thể hiện nh thế nào? điều kì lạ nhất trong phong cách văn hoá Hồ Chí Minh là gì? 3. Bài mới: Vẻ đẹp trong phong cách Hồ Chí Minh không chỉ thể hiện ở trong phong cách văn hoá mà còn toả sáng trong phong cách sống và làm việc của Ngời. 3 Thiết kế bài dạy Ngữ văn 9 Giáo viên: Lê Thị Thanh Hà Hoạt động của GV và HS kiến thức - GV: Gọi HS đọc phần 2. - HS đọc - GV: Phong cách sinh hoạt của Bác thể hiện ở những khía cạnh nào? Mỗi khía cạnh có những biểu hiện cụ thể ra sao? - HS nêu chi tiết: nơi ở, trang phục, bữa ăn. - GV: Hãy nhận xét cách sử dụng ngôn ngữ và biện pháp nghệ thuật ở đây? - HS nhận xét. - GV: Từ đó vẻ đẹp nào trong phong cách sống của Bác đợc làm sáng tỏ? - HS nhận xét. - GV: Cách sống đó gợi tình cảm gì của chúng ta về Bác? ? Em còn biết thêm những thông tin nào về cách sống giản dị, trong sáng của Ngời? - HS tự bộc lộ. - Gọi HS đọc lại đoạn cuối Tôi dám chắc .tắm ao ? Trong đoạn cuối này, tác giả đã nhấn mạnh nét đẹp của lối sống rất dân tộc, rất Việt Nam trong phong cách Hồ Chí Minh bằng hình thức nào? Ngôn ngữ ở đây ra sao? Hãy chỉ ra biểu hiện và ý nghĩa của hình thức đó? - HS phát hiện và nhận xét. - GV: Tác giả đã bình luận nh thế nào khi thuyết minh phong cách sinh hoạt của Bác? - HS đọc. - GV: Em hiểu nh thế nào là cách sống không tự thần thánh hoá, khác đời, hơn ngời? - HS đọc đoạn Nếp sống giản dị .thể xác - Tổ chức cho HS thảo luận nhóm? ? Theo tác giả cách sống giản dị của Bác là 3. Phân tích ( tiếp) b. Nét đẹp trong lối sống của Hồ Chí Minh. - Căn nhà của Bác: chiếc nhà sàn gỗ bên cạnh chiếc ao, có vài phòng tiếp khách họp bộ chính trị, làm việc và nghỉ. - Trang phục của Bác: bộ quần áo bà ba nâu, chiếc áo trấn thủ, đôi dép lốp. - Bữa ăn: đạm bạc với những món ăn dân tộc không cầu kì nh cá kho, rau luộc, da ghém, cà muối, cháo hoa. - T trang ít ỏi: một chiếc va-li con với vài bộ quần áo, vài kỉ niệm cuộc đời dài. - Ngôn ngữ giản dị với những từ chỉ số lợng, cách nói dân dã( chiếc , vài, vẻn vẹn) - Liệt kê các biểu hiện cụ thể, xác thực trong đời sống sinh hoạt của Bác. - Lối sống giản dị mà vô cùng thanh cao. - Cảm phục, thơng mến, quí trọng. - So sánh: + Cách sống của lãnh tụ hồ Chí minh với lãnh tụ của các nớc khác Tôi dám . vậy . + Cách sống của Bác với các vị hiền triết xa Ta nghĩ .tắm ao - Ngôn ngữ trang trọng (dùng hệ thống từ Hán Việt) - Nêu bật sự kết hợp giữa vĩ đại và bình dị ở nhà cách mạng Hồ Chí Minh; - Làm sáng tỏ cách sống bình dị, trong sáng của Bác; - Thể hiện niềm cảm phục, tự hào của ngời viết. - Không xem mình nằm ngoài nhân loại nh các thánh nhân siêu phàm. - Không tự đề cao mình bởi sự khác mọi ngời, hơn mọi ngời, không đặt mình lên mọi sự thông thờng ở đời. - Quan niệm thẩm mĩ là quan niệm 4 Thiết kế bài dạy Ngữ văn 9 Giáo viên: Lê Thị Thanh Hà một quan điểm thẩm mĩ về cuộc sống. Em hiểu nh thế nào về nhận xét này? - HS cử đại diện lên trình bày kết quả thảo luận. - Tổ chức thảo luận nhóm. ? Tại sao tác giả có thể khẳng định rằng lối sống của Bác có khả năng đem lại hạnh phúc thanh cao cho tâm hồn và thể xác? - HS thảo luận và trình bày - GV: Văn bản Phong cách Hồ Chí Minh đã cung cấp cho em những hiểu biết nào về Bác Hồ của chúng ta? - HS bộc lộ. - GV: Hãy nêu ý nghĩa của văn bản? - HS khái quát. ? Để làm nổi bật vẻ đẹp phong cách Hồ Chí Minh tác giả bài viết đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật gì? - GV: Văn bản đã bồi đắp thêm tình cảm nào của chúng ta đối với Bác Hồ? ? Để có thể học tập và rèn luyện theo phong cách Hồ Chí Minh chúng ta cần phải làm gì? - HS bộc lộ. - GV: Kể lại một câu chuyện về lối sống giản dị mà cao đẹp của Chủ Tịch Hồ Chí Minh. - HS kể ( đọc). - GV: Hãy đọc một bài thơ ( hát một bài hát) để thuyết minh thêm cho bài học về phong cách Hồ Chí Minh. - HS đọc ( hát) về cái đẹp. + Với Bác sống nh thế là đẹp. + Mọi ngời nhận thấy đó là cách sống đẹp. - Sự bình dị gắn với thanh cao, trong sạch. Tâm hồn không phải chịu đựng những toan tính vụ lợi-> tâm hồn đợc thanh cao hạnh phúc. + Sống thanh bạch giản dị, thể xác không phải gánh chịu những ham muốn, bệnh tật-> thể xác đợc thanh cao, hạnh phúc. III. Tổng kết: - Vẻ đẹp của phong cách Hồ Chí Minh là sự kết hợp hài hoà giữa truyền thống văn hoá dân tộc và tinh hoa văn hoá nhân loại, giữa thanh cao và giản dị. - Phong cách vừa mang vẻ đẹp của trí tuệ vừa mang vẻ đẹp của đạo đức. - Bằng lập luận chặt chẽ, chứng cứ xác thực, tác giả Lê Anh Trà đã cho thấy cốt cách văn hoá Hồ Chí Minh trong nhận thức và hành động. - Kết hợp tự sự, biểu cảm và bình luận; chọn lọc những chi tiết tiêu biểu; đan xen thơ; nghệ thuật so sánh, đối lập( vĩ nhân mà hết sức giản dị; am hiểu mọi nền văn hoá nhân loại mà hết sức dân tộc, hết sức Việt Nam) - Kính trọng, yêu mến, tự hào, biết ơn, noi gơng. - Cần phải hoà nhập với khu vực và quốc tế những cũng cần phải giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc-> vấn đề của thời kỳ hội nhập. IV. Luyện tập: + Tức cảnh Pắc Bó. + Đôi dép Bác Hồ. D. Hớng dẫn tự học: 1. Học thuộc ghi nhớ, hiểu ý nghĩa của văn bản. - Tìm hiểu nghĩa của một số từ Hán Việt trong đoạn trích. 2.Tìm hiểu bài: Các phơng châm hội thoại. + Phơng châm về lợng + Phơng châm về chất. - Ôn lại kiến thức về hội thoại ở lớp 8: Vai xã hội; Yêu cầu trong hội thoại. 5 Thiết kế bài dạy Ngữ văn 9 Giáo viên: Lê Thị Thanh Hà Ngày 22 tháng 8 năm 2010 Tiết 3. Các phơng châm hội thoại. A. mức độ cần đạt: HS nắm đợc những hiểu biết cốt yếu về hai phơng châm hội thoại: phơng châm về lợng, ph- ơng châm về chất; biết vận dụng các phơng châm về lợng, phơng châm về chất trong hoạt động giao tiếp. 1. Kiến thức: Nắm đợc nội dung phơng châm về lợng và phơng châm về chất. 2. Kỹ năng: - Nhận biết và phân tích đợc cách sử dụng phơng châm về lợng và phơng châm về chất trong một tình huống giáo tiếp cụ thể; biết vận dụng những phơng châm này trong giao tiếp. 3. Thái độ: - Có ý thức vận dụng các phơng châm hội thoại trong giao tiếp B. Chuẩn bị: 1. Giáo viên: SGK, bảng phụ. 2. Học sinh: SGK, chuẩn bị bài. C. Hoạt động lên lớp 1. ổn định: 2. Kiểm tra bài cũ: ? Bằng kiến thức đã học ở lớp 8 em hãy cho biết những yêu cầu trong hội thoại? 3 Bài mới: Trong giao tiếp, có những qui định tuy không đợc nói ra thành lời, nhng những ngời tham gia vào giao tiếp cần phải tuân thủ nếu không thì dù câu nói không mắc lỗi gì về ngữ âm, từ vựng và ngữ pháp, giao tiếp sẽ không thành công. Những qui định đó đợc thể hiện qua các phơng châm hội thoại. Hoạt động của GV và HS kiến Thức - Gọi HS đọc đoạn đối thoại ( trên bảng phụ) - GV: Bơi nghĩa là gì? - HS bộc lộ. - GV: Khi An hỏỉ học bơi ở đâu mà Ba trả lời ở ở d ới nớc thì câu trả lời có đáp ứng mà An cần biết không? ? Điều An muốn biết ở đây là gì? Cần trả lời nh thế nào? ? Nh vậy, muốn giúp ngời nghe hiểu thì ngời nói cần chú ý điều gì? - HS phát biểu. - GV chốt lại kiến thức. - GV yêu cầu HS kể lại truyện cời Lợn c ới, áo mới . ? Vì sao chúng ta nghe câu chuyện lại thấy buồn cời? ? Lẽ ra anh lợn c ới và anh áo mới phải hỏi và trả lời nh thế nào để ngời nghe đủ biết đợc điều cần hỏi và cần trả lời? ? Nh vậy, cần phải tuân thủ yêu cầu gì khi giao tiếp? - HS nêu, trình bày ý kiến và GV khái quát lại. - Gọi HS đọc Ghi nhớ trên bảng phụ. I. Phơng châm về lợng. - Bơi là di chuyển trong nớc hoặc trên mặt nớc bằng cử động của cơ thể. - Câu trả lời của Ba không mang nội dung mà An cần biết. - Điều An muốn biết là một địa điểm cụ thể nào đó nh bể bơi, sông, hồ, biển . - Khi nói, câu nói phải có nội dung đúng với yêu cầu của giao tiếp, không nên nói ít hơn những gì mà giao tiếp đòi hỏi. - Vì các nhân vật nói nhiều hơn những gì cần nói. - Chỉ cần hỏi: Bác có thấy con lợn nào chạy qua đây không? . - Chỉ cần trả lời: Nãy giờ tôi chẳng thấy có con lợn nào chạy qua đây cả - Khi giao tiếp, không nên nói nhiều hơn những gì cần nói. * Ghi nhớ: Khi giao tiếp, cần nói cho có nội dung; nội dung của lời nói phải đáp ứng đúng yêu cầu của cuộc giao tiếp, không thiếu, không thừa (phơng châm về lợng) 6 Thiết kế bài dạy Ngữ văn 9 Giáo viên: Lê Thị Thanh Hà - GV yêu cầu HS đọc truyện cời Quả bí khổng lồ ? Truyện cời này phê phán điều gì? ? Nh vậy, trong giao tiếp có điều gì cần tránh? - HS phát biểu. ? Nếu không biết chắc vì sao bạn mình nghỉ học thì em có trả lời với cô giáo là bạn ấy nghỉ học vì ốm không? - HS trả lời và giáo viên chốt lại kiến thức. - Yêu cầu HS đọc Ghi nhớ trên bảng phụ. - Yêu cầu HS đọc bài tập 1. ? Vận dụng phơng châm về lợng để phân tích lỗi trong những câu sau: a. Trâu là một loài gia súc nuôi ở nhà. b. én là một loài chim có hai cánh. - GV gọi HS đọc bài tập 2. - GV treo bảng phụ, gọi đại diện của nhóm học tập lên bảng điền vào chỗ trống. - GV chốt lại: Các từ ngữ này đều chỉ những cách nói tuân thủ hoặc vi phạm phơng châm hội thoại về chất. - Gọi HS nêu yêu cầu của bài tập 3. ? Cho biết phơng châm hội thoại nào đã không đợc tuân thủ? - Yêu cầu HS đọc bài tập 4. ? Vì sao ngời nói đôi khi phải dùng cách diễn đạt nh trên? II. Phơng châm về chất: - Truyện cời phê phán tính nói khoác. - Trong khi giao tiếp, không nên nói những điều mà mình không tin là đúng sự thật. -> Nh vậy, trong khi giao tiếp, đừng nói những điều mà mình không có bằng chứng xác thực. * Ghi nhớ: Khi giao tiếp, đừng nói những điều mà mình không tin là đúng hay không có bằng chứng xác thực ( ph- ơng châm về chất) III. Luyện tập: Bài tập 1: a. Thừa cụm từ nuôi trong nhà bởi vì từ gia súc đã hàm chứa nghĩa là thú nuôi ttrong nhà. b. Tất cả các loài chim đều có hai cánh. Cho nên cụm từ có hai cánh là thừa. Bài tập 2. a. Nói có căn cứ chắc chắn là nói có sách mách có chứng. b. Nói sai sự thật một cách cố ý nhằm che giấu một điều gì đó là nói dối. c. Nói một cách hú hoạ, không có căn cứ là nói mò. d. Nói nhảm nhí, vu vơ là nói nhăng nói cuội. e. Nói khoác loác, làm ra vẻ tài giỏi hoặc nói những chuyện bông đùa, khoác loác cho vui là nói trạng. Bài tập3. - Câu hỏi: Rồi có nuôi đợc không? -> ngời nói đã không tuân thủ phơng châm về lợng( hỏi một điều rất thừa) Bài tập 4. a. Nh tôi đợc biết, tôi tin rằng, nếu tôi không lầm thì, tôi nghe nói, theo tôi nghĩ, hình nh là. - Để đảm bảo tuân thủ phơng châm về chất, khi giao tiếp ngời nói phải dùng cách nói trên nhằm báo cho ngời nghe biết là tính xác thực của nhận định hay thông tin mà mình đa ra cha đợc kiểm chứng. b. Nh tôi đã trình bày, nh mọi ngời đều biết. - Để đảm bảo phơng châm về lợng ngời nói phải dùng cách nói trên nhằm báo cho ngời nghe biết là việc 7 Thiết kế bài dạy Ngữ văn 9 Giáo viên: Lê Thị Thanh Hà - GV giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm học tập thảo luận và giải quyết 2 thành ngữ. ? Giải thích nghĩa của các thành ngữ và cho phơng châm hội thoại nào có liên quan đến thành ngữ ấy? - Gọi HS khá giỏi trả lời yêu cầu thứ 2 của bài tập. nhắc lại nội dung đã cũ là do chủ ý của ngời nói. Bài tập 5. - HS cử đại diện lên trình bày kết quả. + Ăn đơm nói đặt: vu khống, đặt điều, bịa chuyện cho ngời khác. + Ăn ốc nói mò: nói không có căn cứ. + Cãi chày cãi cối: cố tranh cãi nh- ng không có căn cứ gì cả. + Khua môi múa mép: nói năng ba hoa khoác loác, phô trơng. + Nói dơi nói chuột: nói lăng nhăng, linh tinh không xác thực. + Hứa hơu, hứa vợn: hứa để đợc lòng, rồi không thực hiện lời hứa. - Tất cả những thành ngữ trên đều chỉ những cách nói, nội dung nói không tuân thủ phơng châm về chất. Các thành ngữ này chỉ những điều tối kị trong giao tiếp, HS cần tránh. D. Hớng dẫn tự học: 1. Nắm chắc nội dung bài học ( học thuộc ghi nhớ) - Tìm một câu nói không tuân thủ phơng châm về lợng, phơng châm về chất trong hội thoại và chữa lại cho đúng. 2. Tìm hiểu bài: Sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh. - Ôn lại kiến thức về văn bản thuyết minh ở lớp 8. - Ôn lại các biện pháp nghệ thuật ở lớp 6,7. --------------------------------------------------------------------------------------- Ngày 22 tháng 8 năm 2010 Tiết 4. Sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh. A. mức độ cần đạt: - Hiểu vai trò của một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh. - Tạo lập đợc văn bản thuyết minh có sử dụng một số biện pháp nghệ thuật. 1. Kiến thức: - Văn bản thuyết minh và các phơng pháp thuyết minh thờng dùng. - Vai trò của các biện pháp nghệ thuật trong bài văn thuyết minh. 2. Kỹ năng: - Nhận ra các biện pháp nghệ thuật đợc sử dụng trong các văn bản thuyết minh. - Vận dụng các biện pháp nghệ thuật khi viết văn thuyết mninh. 3. Thái độ: Xây dựng ý thức sử dụng biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh. B. Chuẩn bị: 1. Giáo viên: SGK, bảng phụ. 2. Học sinh: SGK, chuẩn bị bài. C. Hoạt động lên lớp 1.ổn định: 2. Kiểm tra bài cũ: ? Văn bản thuyết minh là gì? Đặc điểm chủ yếu của văn bản thuyết minh? ? Kể các biện pháp nghệ thuật mà em đã đợc học? 3. Giới thiệu bài: Để văn bản thuyết minh đợc sinh động, hấp dẫn ngời viết cần phải vận dụng thêm một số biện pháp nghệ thuật. 8 Thiết kế bài dạy Ngữ văn 9 Giáo viên: Lê Thị Thanh Hà Hoạt động của GV và HS kiến thức 1. Hớng dẫn HS ôn tập kiến thức về kiểu văn bản thuyết minh và các phơng pháp thuyết minh. ? Văn bản thuyết minh là gì? - HS nêu. - GV: Văn bản thuyết minh đợc viết ra nhằm mục đích gì? ? Hãy cho biết các phơng pháp thuyết minh thờng dùng? - HS dựa vào những kiến thức lớp 8 để trả lời. 2 Hớng dẫn HS đọc và nhận xét kiểu văn bản thuyết minh có sử dụng một số biện pháp nghệ thuật? - Gọi HS đọc diễn cảm văn bản Hạ Long- đá và nớc . ? Văn bản này thuyết minh đặc điểm của đối tợng nào? ? Văn bản có cung cấp đợc tri thức khách quan về đối tợng không? ? Văn bản đã vận dụng phơng pháp thuyết minh nào là chủ yếu? ? Đồng thời để cho sinh động, tác giả còn vận dụng những biện pháp nghệ thuật nào? - HS phát biểu. - GV bổ sung nhấn mạnh tác dụng của các biện pháp nghệ thuật: + Các biện pháp nghệ thuật ấy đã có tác dụng giới thiệu vịnh Hạ Long không chỉ là đá và nớc mà là một thế giới sống có hồn. + Bài viết là một bài thơ văn xuôi mời gọi du khách đến với vịnh Hạ Long. - GV: Nh vậy, muốn có văn bản thuyết minh đợc sinh động, hấp dẫn ngời ta vận dụng thêm những biện pháp nghệ thuật nào? - HS nêu khái quát. - GV: Nhng để có hiệu quả, chúng ta cần lu ý điều gì khi vận dụng các biện pháp nghệ thuật? - HS nêu. - GV: Khi sử dụng các biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh cần phải: + Đảm bảo tính chất của văn bản; + Thực hiện đợc mục đích thuyết minh; + Thực hiện các phơng pháp thuyết minh. 3. Hớng dẫn học sinh luyện tập. - Gọi HS đọc văn bản Ngọc hoàng xử tội ruồi xanh và h ớng dẫn tìm hiểu. I.Tìm hiểu việc sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh. 1. Ôn tập văn bản thuyết minh. - Văn bản thuyết minh là kiểu văn bản thông dụng trong mọi lĩnh vực đời sống nhằm cung cấp tri thức (kiến thức) về đặc điểm, tính chất nguyên nhân .của các hiện tợng và sự vật trong tự nhiên, xã hội bằng phơng thức trình bày, giới thiệu, giải thích. - Cung cấp tri thức (hiểu biết) khách quan về những sự vật, hiện tợng, vấn đề .đợc chọn làm đối tợng để thuyết minh. - Phơng pháp thuyết minh: nêu định nghĩa, giải thích, liệt kê, nêu ví dụ, dùng số liệu, so sánh, phân tích, phân loại . 2. Viết văn bản thuyết minh có sử dụng một số biện pháp nghệ thuật. - Đá và nớc ở Hạ Long. - Phơng pháp giải thích. - Biện pháp tởng tợng, liên tởng: tởng tợng các cuộc dạo chơi(khả năng dạo chơi) - Dùng phép nhân hoá để tả các đảo đá: thập loại chúng sinh, thế giới ngời, bọn ngời bằng đá hối hả trở về . * Ghi nhớ: - Muốn cho văn bản thuyết minh đợc sinh động, hấp dẫn, ngời ta vận dụng thêm một số biện pháp nghệ thuật nh kể chuyện, tự thuật, đối thoại theo lối ẩn dụ, nhân hoá hoặc các hình thức vè, diễn ca - Các biện pháp nghệ thuật cần đợc sử dụng thích hợp, góp phần làm nổi bật đặc điểm của đối tợng thuyết minh và gây hứng thú cho ngời đọc. II. Luyện tập: 9 Thiết kế bài dạy Ngữ văn 9 Giáo viên: Lê Thị Thanh Hà ? Văn bản có tính chất thuyết minh không? - HS bộc lộ. - GV: Những phơng pháp thuyết minh nào đã đợc sử dụng? - HS tìm hiểu và nêu các phơng pháp thuyết minh. - GV: Bài thuyết minh này có nét gì đặc biệt? - GV: Tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật nào? ? Các biện pháp nghệ thuật đó có tác dụng gì? Có gây hứng thú làm nổi bật nội dung cần thuyết minh không? - HS bộc lộ. - Gọi HS đọc đoạn văn ở bài tập 2. ? Hãy nêu nhận xét về biện pháp nghệ thuật đợc sử dụng để thuyết minh? GV đọc văn bản thuyết minh có sử dụng biện pháp nghệ thuật. Bài tập 1. - Văn bản có tính chất thuyết minh vì đã cung cấp cho ngời đọc tri thức khách quan về loài ruồi. - Giới thiệu loài ruồi rất có hệ thống: những tính chất chung về họ, giống, loài về các tập tính sinh sống, sinh đẻ, đặc điểm cơ thể; cung cấp các kiến thức chung đáng tin cậy về loài ruồi, thức tỉnh ý thức giữ gìn vệ sinh, phòng bệnh, ý thức diệt ruồi. - Phơng pháp thuyết minh: + Định nghĩa: thuộc họ côn trùng hai cánh, mắt lới . + Phân loại: các loài ruồi + Số liệu: số vi khuẩn, số lợng sinh sản của cặp ruồi. + Liệt kê: mắt lới, chân tiết ra chất dính. - Bài thuyết minh không những thức tỉnh ý thức giữ gìn vệ sinh phòng bệnh, ý thức diệt ruồi mà còn có những hình thức nghệ thuật gây hứng thú cho ngời đọc. - Biện pháp nghệ thuật: nhân hoá, có tình tiết. - Gây hứng thú cho bạn đọc nhỏ tuổi, vừa là truyện vui vừa học thêm kiến thức. Bài tập 2. - Đoạn văn này nói về tập tính của chim cú dới dạng một ngộ nhận( định kiến) thời thơ ấu, sau lớn lên đi học mới có dịp nhận thức lại sự nhầm lẫn cũ. - Biện pháp nghệ thuật ở đây chính là lấy ngộ nhận hồi nhỏ làm đầu mối câu chuyện. D. Hớng dẫn tự học: 1. Nắm vững nội dung bài học( ghi nhớ) - Lấy một ví dụ về văn bản thuyết minh có dùng hình ảnh ẩn dụ, nhân hoá; 2. Chuẩn bị cho tiết luyện tập sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh với đề bài: Thuyết minh một trong các đồ dùng sau: cái quạt, cái bút, cái kéo, chiếc nón. - Chuẩn bị 4 nhóm có 4 bảng phụ. ----------------------------------------------------------------------------------------- Ngày 22 tháng 8 năm 2010 Tiết 5. Luyện tập sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh. A. Mục tiêu cần đạt: HS nắm đợc cách sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh. 1. Kiến thức: - Cách làm bài văn thuyết minh về một thứ đồ dùng(cái quạt,c ái bút, cái kéo .) - Tác dụng của một số biện pháp nghệ thuật trogn văn bản thuyết minh. 2. Kỹ năng: - Xác định yêu cầu của đề bài thuyết minh về một đồ dùng cụ thể. - Lập dàn ý chi tiết và viết phần mở bài cho bài văn thuyết minh(có sử dụng một số biện pháp nghệ thuật) về một đồ dùng. 10 [...]... yếu tố miêu tả trong văn bản thuyết minh A mức độ cần đạt: HS có ý thức và biết sử dụng tốt yếu tố miêu tả trong việc tạo lập văn bản thuyết minh 1 Kiến thức: Những yếu tố miêu tả trong văn bản thuyết minh; vai trò của yếu tố miêu tả trong văn bản thuyết minh 2 Kỹ năng: Viết đạon văn, bài văn thuyết minh sinh động, hấp dẫn 3 Thái độ: Chủ động kiến thức sử dụng yếu tố miêu tả trong văn bản thuyết minh... Luyện tập: phần cho phù hợp) 19 Thiết kế bài dạy Ngữ văn 9 Giáo viên: Lê Thị Thanh Hà - Gọi HS đọc bài tập 1 ? Qua những tục ngữ, ca dao trên cha ông ta khuyên chúng ta điều gì? ? Hãy tìm thêm một số câu tục ngữ, ca dao có nội dung tơng tự? - Gọi HS nêu yêu cầu và giải quyết - Ghi bài tập lên bảng phụ- Gọi HS lên điền từ ngữ vào chỗ trống ? Cho biết mỗi từ ngữ trên chỉ cách nói liên quan đến phơng châm... Phong cách Hồ Chí Minh là gì? A Nhân cách rất Việt Nam; B Lối sống rất Việt Nam; C Gốc văn hoá dân tộc vô cùng vững chắc; 12 Thiết kế bài dạy Ngữ văn 9 Giáo viên: Lê Thị Thanh Hà D Rất phơng Đông đồng thời rất mới rất hiện đại ? Vẻ đẹp của phong cách Hồ Chí Minh là gì? A Truyền thống văn hoá dân tộc; B Tinh hoa văn hoá nhân loại; C Vĩ đại và giản dị; D Kết hợp hài hoà những vẻ đẹp đó 3 Giới thiệu bài:... cho dòng văn xuôi Việt Nam Thiết kế bài dạy Ngữ văn 9 Giáo viên: Lê Thị Thanh Hà dài * Truyền kì mạn lục: ghi chép tản mạn những điều kì lạ vẫn đợc lu truyền - GV giới thiệu tập Truyền kì mạn lục (bản dịch tiếng Việt của Ngô Văn Triện) - Gồm 20 truyện đợc viết bằng chữ Hán theo lối văn xuôi biền ngẫu, gồm 20 truyện - Truyện có nguồn gốc từ một truyện dân gian - Là mộtthiên cổ kì bút (áng văn hay trong... thuyết minh - Xác định và chỉ ra tác dụng của biện pháp nhệ thuật đợc sử dụng trong văn bản thuyết minh Họ nhà kim (trang 16- Ngữ văn 9, tập một) - Viết bài hoàn chỉnh cho các đề bài vừa luyện tập - Tìm đọc bài mẫu về văn bản thuyết minh 2 Soạn bài: Đấu tranh cho một thế giới hoà bình - Tìm hiểu vấn đề đặt ra trong văn bản - Khai thác, phát hiện nghệ thuật nghị luận của tác giả - Tìm hiểu hệ thống... -Ngày 1 tháng 9 năm 2010 Tiết 9 Sử dụng yếu tố miêu tả trong văn bản thuyết minh A mức độ cần đạt: Củng cố kiến thức đã học về văn bản thuyết minh; hiểu vai trò của yếu tố miêu tả trong vănbản thuyết minh; biết vận dụng và có ý thức sử dụng tốt yếu tố miêu tả trong văn bản thuyết minh 1 Kiến thức: - Tác dụng của yếu tố miêu tả trong văn bản thuyết minh: làm cho đối tợng thuyết minh hiện lên cụ thể,... và uốn nắn ? Đấu tranh cho một thế giới hoà bình thuộc văn bản gì? - GV hớng dẫn HS tìm hiểu bố cục văn bản ? VB trình bày luận điểm gì? 13 Kiến thức I Đọc- Hiểu chú thích 1 Tác giả, tác phẩm: * Gác-xia Mác-két: - Nhà văn Cô-lôm-bia sinh 1928, là nhà văn có nhiều đóng góp cho nền hoà bình nhân loại thông qua các hoạt động xã hội và sáng tác văn học - Là tác giả của nhiều tiểu thuyết và tập truyện... kí ức tuổi thơ của mỗi ngời bao kỉ niệm ngọt ngào D Hớng dẫn tự học: 1 Tự luyện viết văn thuyết minh có sử dụng yếu tố miêu tả: tập tìm ý, lập dàn ý, viết đoạn văn 2 Tìm đọc thêm bài mẫu về văn thuyết minh 3 Ôn tập về viết văn thuyết minh có sử dụng biện pháp nghệ thuật và yếu tố miêu tả để chuẩn bị làm bài viết số1( tuần sau) Ngày 04 tháng 9 năm 2010 Tiết 11... 15 Viết bài tập làm văn số 1 A mức độ cần đạt: Viết bài văn thuyết minh theo yêu cầu có sử dụng biện pháp nghệ thuật và yếu tố miêu tả một cách hợp lí và có hiệu quả 1 Kiến thức: Văn bản thuyết minh có sử dụng một số biện pháp nghệ thuật và yếu tố miêu tả 2 Kỹ năng: Tạo lập văn bản thuyết minh, sử dụng hợp lý một số biện pháp nghệ thuật và yếu tố miêu tả Rèn luyện kĩ năng viết văn: diến đạt, dùng từ,... tình hình thế giới nững nă 1980 liên quan đến văn bản - Nắm đợc hệ thống luận điểm, luận cứ và cách lập luận trong văn bản 2 Kỹ năng: Đọc - hiểu văn bản nhật dụng bàn về một vấn đề liên quan đến nhiệm vụ đấu tranh vì hoà bình của nhân loại - Tiếp tục tìm hiểu hệ thống các luận cứ trong văn bản để HS hiểu đợc một cách hoàn chỉnh nội dung về vấn đề đặt ra trong văn bản: nguy cơ chiến tranh hạt nhân đe doạ . định. 2. Kiểm tra bài cũ: ? Kể tên những văn bản nhật dụng đợc học trong chơng trình Ngữ văn 6,7 hoặc Ngữ văn 8? ? Văn bản nhật dụng thuộc chủ đề gì? 3. Giới. Hiểu văn bản: 1. Đọc văn bản. 2. Bố cục văn bản: Văn bản có thể chia làm 2 phần: - Từ đầu đến .rất hiện đại : Hồ Chí Minh với sự tiếp thu tinh hoa văn