Ng ời biên soạn: Nguyễn Văn Công Cử nhân KH chuyên nghành SP Sinh Tell: 0974398492 Lời nói đầu Công nghệ là môn khoa học ứng dụng, nghiên cứu việc vận dụng những quy luật tự nhiên và các nguyên lí khoa học nhằm đáp ứng nhu cầu vật chất và tinh thần của con ngời. Tiếp theo chơng trình môn Công nghệ ở Trung học cơ sở, Công nghệ 10 sẽ giúp học sinh làm quen với một số ứng dụng của Công nghệ sinh học, hoá học, kinh tế học .trong các lĩnh vực sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, ng nghiệp, bảo quản, chế biến sản phẩm sau thu hoạch và trong tạo lập doanh nghiệp. Những hiểu biết này sẽ làm cơ sở để học sinh học tiếp các ngành, nghề sau này cũng nh áp dụng vào thực tiễn cuộc sống của bản thân và cộng đồng. Với yêu cầu đổi mới phơng pháp dạy học theo hớng tích cực hoá ngời học (HS), Sách giáo khoa Công nghệ 10 đã chú trọng đến đổi mới cách dạy và học cũng nh cập nhật kiến thức mới. Tuy nhiên, những đổi mới này có đem lại hiệu quả hay không lại phụ thuộc rất nhiều vào ngời giáo viên, những ngời trực tiếp thể hiện tinh thần đổi mới nói trên trong từng tiết học. Để góp phần vào công cuộc đổi mới nhằm nâng cao chất lợng và hiệu quả của việc dạy học môn Công nghệ 10, trên cơ sở lí luận về phơng pháp dạy học đã tiếp thu đợc ở trờng đại học s phạm, kết hợp với kinh nghiệm giảng dạy cùng với việc tham khảo nhiều nguồn tài liệu khác nhau, tác giả đã mạnh dạn biên soạn cuốn sách Bài giảng Công nghệ 10 với hi vọng đợc dùng làm tài liệu tham khảo cho quý đồng nghiệp đang phụ trách giảng dạy môn Công nghệ 10, đặc biệt là những đồng nghiệp dạy Sinh học kiêm Công nghệ 10 . Cuốn sách Bài giảng Công nghệ 10 gồm 3 phần: - Những vấn đề chung: phần này chỉ rõ mục tiêu, chơng trình và cấu trúc SGK, định hớng cách dạy cùng với một số lu ý và khung phân phối chơng trình môn Công nghệ 10 do Bộ GD&ĐT ban hành. - Thiết kế giáo án giảng dạy cho các bài cụ thể. Các bài giảng trong phần này đợc thiết kế theo đúng phân phối chơng trình do Bộ GD & ĐT ban hành. Nhìn chung cấu trúc của một bài giảng cụ thể trong phần này bao gồm các mục: mục tiêu bài học, chuẩn bị cho bài giảng, bố cục và trọng tâm bài giảng, tiến trình lên lớp, cuối cùng là nhận xét, rút kinh nghiệm giảng dạy. Mục tiêu bài học: Phần này xác định rõ kiến thức tối thiểu mà HS cần phải thực hiện đợc sau khi học xong bài học chứ không phải dới dạng kiến thức mà GV cần cung cấp cho HS. Do đó, để đạt đợc mục tiêu bài học đã đề ra thì đòi hỏi ngời GV không nên coi quá trình đào tạo đơn giản chỉ là truyền thụ kiến thức mà là quá trình phát triển tiềm năng học tập sẵn có ở ngời học. Chuẩn bị cho bài giảng: Phần này đề cập đến việc chuẩn bị những vấn đề về nội dung, phơng tiện và phơng pháp giảng dạy chủ yếu cho mỗi bài học cụ thể. Tuỳ thuộc vào bài dạy là lý thuyết hay thực hành, điều kiện của nhà trờng và địa phơng mà GV tự mình chuẩn bị hoặc giao cho HS chuẩn bị những phơng tiện dạy - học cần thiết. Những trờng có điều kiện GV nên tận dụng triệt để các phơng tiện dạy học hiện đại nh máy chiếu overhead hoặc máy chiếu slide, đầu video hoặc các phơng tiện khác. Bố cục và trọng tâm bài giảng: Phần này làm sáng tỏ những nội dung cơ bản cần đ- ợc hình thành ở HS sau mỗi bài học, đồng thời cũng giúp GV định hớng việc dạy đi đúng hớng và theo một lôgic chặt chẽ. Tiến trình lên lớp: Phần này gồm chuỗi những hoạt động mà bất cứ một GV nào cũng phải thực hiện trong mỗi tiết lên lớp đó là: ổn định tổ chức lớp, kiểm tra bài cũ, dạy bài mới và hớng dẫn về nhà. Quan trọng nhất của phần này là dạy bài mới, nhìn chung phần dạy bài mới đợc bố cục theo 2 phần: Đặt vấn đề hay mở bài (GV đa ra tình huống 1 Ng ời biên soạn: Nguyễn Văn Công Cử nhân KH chuyên nghành SP Sinh Tell: 0974398492 hoặc câu hỏi có liên quan đến kiến thức của bài mới mà mình sẽ trình bày để thu hút sự chú ý của HS); sau khi thu hút đợc sự chú ý của HS trong phần đặt vấn đề, GV sẽ hớng dẫn HS nghiên cứu bài mới thông qua một loạt các hoạt động dạy học theo những ph- ơng pháp dạy học thích hợp. Những phơng pháp dạy học có thể phát huy đợc tính tích cực, chủ động, sáng tạo của HS nh: thuyết trình nêu vấn đề, vấn đáp tìm tòi, nghiên cứu SGK tìm tòi, trực quan tìm tòi, thảo luận nhóm .đã đợc chú ý sử dụng một cách hợp lí trong mỗi bài giảng. Kết thúc bài giảng là hoạt động củng cố và hoàn thiện kiến thức; hoạt động này đợc triển khai theo cách liên hệ kiến thức với thực tiễn hoặc vận dụng kiến thức trong bài vào giải quyết những tình huống mới. Bên cạnh đó, để phát huy khả năng tự học của HS, GV cần chú ý quan tâm, hớng dẫn cho HS kĩ năng tự học thông qua phần h- ớng dẫn về nhà. Nhận xét, rút kinh nghiệm giảng dạy: Sau mỗi tiết lên lớp, mỗi bài học thì việc rút ra đợc cho mình những kinh nghiệm giảng dạy là điều rất cần thiết và quý giá đối với ngời GV. Những kinh nghiệm này sẽ làm cơ sở để GV có điểm tựa và có những sáng tạo cao hơn. - Phụ lục: phần này gồm một số đề kiểm tra 15 phút, kiểm tra một tiết, kiểm tra học kỳ cùng với một số sáng kiến kinh nghiệm do tác giả biên soạn và su tầm từ các đồng nghiệp. Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong quá trình biên soạn, nhng có thể do năng lực còn hạn chế và phần nhiều còn mang tính chủ quan nên trong cuốn sách này còn có những vấn đề cần đợc sự nhận xét, góp ý của quý đồng nghiệp. Rất mong nhận đợc những ý kiến đóng góp quý báu của đồng nghiệp, các ý kiến đóng góp, xây dựng xin đợc gửi về email: daibang_bienxanh1983@yahoo.com.vn Xin chân trọng cảm ơn! Tác giả Nguyễn Văn Công (Cử nhân khoa học chuyên ngành SP Sinh) Những Vấn đề chung 2 Ng ời biên soạn: Nguyễn Văn Công Cử nhân KH chuyên nghành SP Sinh Tell: 0974398492 I. Mục tiêu của môn công nghệ 10. Học xong môn Công nghệ 10, HS cần phải đạt đợc các mục tiêu chung sau: 1. Kiến thức. Hiểu đợc một số kiến thức cơ sở của sản xuất nông, lâm, ng nghiệp và bảo quản, chế biến nông, lâm, thuỷ sản. Hiểu đợc một số quy trình công nghệ trong sản xuất nông, lâm, ng nghiệp và bảo quản, chế biến nông, lâm, thuỷ sản. Hiểu đợc khái niệm, cơ sở khoa học của một số ứng dụng công nghệ sinh học trong sản xuất nông, lâm, ng nghiệp. Hiểu đợc những kiến thức cơ bản, phổ thông về kinh doanh và quản trị các hoạt động kinh doanh của hộ gia đình và doanh nghiệp nhỏ. 2. Kĩ năng. Thực hiện đợc một số thao tác kĩ thuật cơ bản, cần thiết trong quy trình công nghệ sản xuất cây trồng, vật nuôi. Thực hiện đợc một số quy trình đơn giản trong bảo quản, chế biến một số sản phẩm nông, lâm, thuỷ sản chủ yếu. Hình thành đợc một số kĩ năng đơn giản về quản trị kinh doanh của hộ gia đình và doanh nghiệp nhỏ. 3. Thái độ. Hứng thú đối với môn học và có ý thức tìm hiểu các nghề trong nông nghiệp, quản trị kinh doanh. Có ý thức vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học vào thực tiễn đời sống và sản xuất. có ý thức giữ gìm và bảo vệ tài nguyên, môi trờng; đảm bảo an toàn thực phẩm, an toàn lao động; làm việc theo đúng quy trình trong khi thực hành và áp dụng kiến thức đã học vào thực tiễn sản xuất. Các mục tiêu chung trên sẽ đợc thực hiện và cụ thể hoá qua mục tiêu của các phần, ch- ơng, bài trong SGK. II. Chơng trình và cấu trúc SGK môn công nghệ 10. Chơng trình môn Công nghệ 10 đợc ban hành kèm theo Quyết định số 1646/BGD&ĐT - GD TrH, ngày 03/3/2006 của Bộ trởng Bộ Giáo dục và Đào tạo. Theo đó, chơng trình với thời lợng 70 tiết (2 tiết/tuần), trong đó có 45 tiết lí thuyết, 19 tiết thực hành, 6 tiết ôn tập và kiểm tra. Chơng trình môn Công nghệ 10 gồm hai phần: * Phần I Nông, Lâm, Ng nghiệp. + Thời lợng gồm 52 tiết (34 tiết lí thuyết, 13 tiết thực hành, 5 tiết ôn tập và kiểm tra) + Cấu trúc gồm 3 chơng: Chơng 1 Trồng trọt, lâm nghiệp đại c ơng (gồm 22 tiết, trong đó có 14 tiết lí thuyết, 6 tiết thực hành, 1 tiết ôn tập và 1 tiết kiểm tra). Chơng 2 Chăn nuôi, thuỷ sản đại c ơng (gồm 20 tiết, trong đó có 13 tiết lí thuyết, 5 tiết thực hành, 1 tiết ôn tập và 1 tiết kiểm tra). Chơng 3 Bảo quản, chế biến nông, lâm, thuỷ sản (gồm 10 tiết, trong đó có 7 tiết lí thuyết, 2 tiết thực hành và 1 tiết kiểm tra). * Phần II Tạo lập doanh ghiệp + Thời lợng gồm 18 tiết (gồm 11 tiết lí thuyết, 6 tiết thực hành và 1 tiết kiểm tra). + Cấu trúc gồm 2 chơng: 3 Ng ời biên soạn: Nguyễn Văn Công Cử nhân KH chuyên nghành SP Sinh Tell: 0974398492 Chơng 4 Doanh nghiệp và lựa chọn lĩnh vực kinh doanh (gồm 4 tiết lí thuyết, 2 tiết thực hành). Chơng 5 Tổ chức và quản lí doanh nghiệp (gồm 5 tiết lí thuyết, 4 tiết thực hành và 1 tiết kiểm tra). IiI. Đổi mới phơng pháp dạy học môn Công nghệ 10. 1. Quan điểm dạy học. Quan điểm dạy học ( QĐDH ): là những định hớng tổng thể cho các hành động ph- ơng pháp (PP), trong đó có sự kết hợp giữa các nguyên tắc dạy học làm nền tảng, những cơ sở lí thuyết của lí luận dạy học, những điều kiện dạy học và tổ chức cũng nh những định hớng vai trò của GV và HS trong quá trình dạy học ( DH). Những QĐDH cơ bản, gồm DH giải thích minh hoạ, DH gắn với kinh nghiệm, DH kế thừa, DH định hớng HS, DH định hớng hành động, DH định hớng mục tiêu, DH giải quyết vấn đề, DH theo tình huống, DH giao tiếp, DH nghiên cứu, DH khám phá, DH mở. 2. Tiến trình dạy học. Tiến trình dạy học mô tả cấu trúc của quá trình dạy học theo một trình tự xác định của các bớc dạy học, quy định tiến trình thời gian, tiến trình lôgic hành động. Tiến trình dạy học còn đợc gọi là các bớc dạy học hay tiến trình lí luận dạy học, tiến trình phơng pháp. 3. Phơng pháp dạy học. Thuật ngữ PP bắt nguồn từ tiếng Hi Lạp ( methodos ) có nghĩa là con đờng để đạt mục đích. Theo đó, PPDH là con đờng để đạt mục đích dạy học. PPDH là cách thức hành động của GV và HS trong quá trình dạy học. Cách thức và hành động bao giờ cũng diễn ra trong những hình thức cụ thể. Cách thức và hình thức không tách nhau một cách độc lập. PPDH là những hình thức và cách thức hoạt động của GV và HS trong những điều kiện dạy học xác định nhằm đạt mục đích dạy học. PPDH là những hình thức và cách thức, thông qua đó và bằng cách đó GV và HS lĩnh hội những hiện thực tự nhiên và xã hội xung quanh trong những điều kiện học tập cụ thể. 4. Định hớng đổi mới PPDH. Đổi mới chơng trình, SGK lần này đặt trọng tâm vào việc đổi mới PPDH. Định hớng đổi PPDH đã đợc xác định trong Nghị quyết Trung ơng 4 khoá VII ( 1-1993), Nghị quyết Trung ơng 2 khoá VIII ( 12-1996), đợc thể chế hoá trong Luật Giáo Dục ( 2005), đợc cụ thể hoá trong các chỉ thị của Bộ Giáo dục và Đào tạo, đặc biệt là chỉ thị số 14 ( 4-1999). Luật GD, điều 28.2, đã ghi Phơng pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của HS; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dỡng phơng pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho HS. Đổi mới PPDH ở trờng THPT nên đợc thực hiện theo các định hớng sau: - Bám sát mục tiêu giáo dục phổ thông. - Phù hợp với nội dung dạy học cụ thể. - Phù hợp với cơ sở vật chất, các điều kiện dạy học của nhà trờng. - Kết hợp với việc tiếp thu và sử dụng có chọn lọc, có hiệu quả các PPDH tiên tiến, hiện đại với việc khai thác những yếu tố tích cực của các PPDH truyền thống. - Tăng cờng việc sử dụng các PTDH, TBDH và đặc biệt lu ý đến những ứng dụng của công nghệ thông tin. 5. Mục đích của đổi mới PPDH. 4 Ng ời biên soạn: Nguyễn Văn Công Cử nhân KH chuyên nghành SP Sinh Tell: 0974398492 Việc thực hiện đổi mới chơng trình giáo dục phổ thông đòi hỏi phải đổi mới đồng bộ từ mục tiêu, nội dung, phơng pháp, phơng tiện dạy học đến cách thức đánh giá kết quả dạy học, trong đó khâu đột phá là đổi mới PPDH. Mục đích của việc đổi mới PPDH ở trờng phổ thông là thay đổi lối dạy học truyền thụ một chiều sang dạy học theo phơng pháp dạy học tích cực (PPDHTC) nhằm giúp HS phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo, rèn luyện thói quen và khả năng tự học, tinh thần hợp tác, kĩ năng vận dụng kiến thức vào những tình huống khác nhau trong học tập và thực tiễn; tạo niềm tin, niềm vui, hứng thú trong học tập. Làm cho Học là quá trình kiến tạo; HS tìm tòi, khám phá, phát hiện, luyện tập, khai thác và sử lí thông tin, .tự hình thành hiểu biết, năng lực và phẩm chất. Tổ chức hoạt động nhận thức cho HS, dạy HS cách tìm ra chân lí. Chú trọng hình thành các năng lực ( tự học, sáng tạo, hợp tác, .) dạy phơng pháp và kĩ thuật lao động khoa học, dạy cách học. Học để đáp ứng những yêu cầu của cuộc sống hiện tại và tơng lai. Những điều đã học cần thiết, bổ ích cho bản thân HS và cho sự phát triển xã hội. PPDHTC đợc dùng với nghĩa là hoạt động, chủ động, trái với không hoạt động, thụ động. PPDHTC hớng tới việc tích cực hoá hoạt động nhận thức của HS, nghĩa là hớng vào phát huy tính tích cực, chủ động của ngời học chứ không chỉ hớng vào việc phát huy tính tích cực của ngời dạy. Muốn đổi mới cách học, phải đổi mới cách dạy. Cách dạy quyết định cách học, tuy nhiên, thói quen học tập thụ động của HS cũng ảnh hởng đến cách dạy của GV. Mặt khác, cũng có trờng hợp HS mong muốn đợc học theo PPDHTC nhng GV cha đáp ứng đợc. Do vậy, GV cần phải đợc bồi dỡng, phải kiên trì cách dạy theo PPDHTC, tổ chức các hoạt động nhận thức từ đơn giản đến phức tạp, từ thấp đến cao, hình thành thói quen cho HS. Trong đổi mới PPDH cần phải có sự hợp tác của thầy và trò, sự phối hợp hoạt động giữa hoạt động dạy với hoạt động học thì mới có kết quả. PPDHTC hàm chứa cả phơng pháp dạy và phơng pháp học. 6. Đặc trng của các PPDHTC. 6.1. Dạy học tăng cờng phát huy tính tự tin, tích cực, chủ động, sáng tạo thông qua tổ chức thực hiện các hoạt động học tập của HS. Trong PPDHTC, ngời học - đối tợng của hoạt động dạy, đồng thời là chủ thể của hoạt động học - đợc cuốn hút vào các hoạt động học tập do GV tổ chức và chỉ đạo, thông qua đó tự lực khám phá những điều mình cha rõ, cha có chứ không phải thụ động tiếp thu những tri thức đã đợc GV sắp đặt. Trong PPDHTC, HS đợc đặt vào những tình huống của đời sống thực tế, trực tiếp quan sát, thảo luận, làm thí nghiệm, giải quyết vấn đề đặt ra theo suy nghĩ của mình, từ đó nắm đợc kiến thức mới, vừa nắm đợc phơng pháp làm ra kiến thức, kĩ năng đó, không rập khuân theo mẫu sẵn có, đợc bộc lộ và phát huy tiềm năng sáng tạo. Dạy học theo PPDHTC, GV không chỉ giản đơn truyền đạt tri thức mà còn hớng dẫn hành động. Nội dung và PPDH phải giúp cho từng HS biết hành động và tích cực tham gia các chơng trình hành động của cộng đồng. 6.2. Dạy và học chú trọng rèn luyện phơng pháp và phát huy năng lực tự học của HS. Phơng pháp dạy học tích cực xem việc rèn luyện phơng pháp học tập cho HS không chỉ là một biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học mà còn là một mục tiêu dạy học. Trong xã hội hiện đại đang biến đổi nhanh với sự bùng nổ thông tin, khoa học, kĩ thuật, công nghệ phát triển nh vũ bão thì không thể nhồi nhét vào đầu óc của HS khối 5 Ng ời biên soạn: Nguyễn Văn Công Cử nhân KH chuyên nghành SP Sinh Tell: 0974398492 lợng kiến thức ngày càng nhiều. Phải quan tâm dạy cho HS phơng pháp học ngay từ cấp Tiểu học và càng lên cấp học cao hơn càng phải đợc chú trọng. Trong các phơng pháp học thì cốt lõi là phơng pháp tự học. Nếu rèn luyện cho HS có đợc phơng pháp, kĩ năng, thói quen, ý trí tự học thì sẽ tạo cho HS lòng ham học hỏi, khơi dậy nội lực vốn có trong mỗi con ngời, kết quả học tập sẽ đợc nhân lên gấp bội. Vì vậy ngày nay ngời ta nhấn mạnh mặt hoạt động học trong quá trình dạy học, nỗ lực tạo ra sự chuyển biến từ học thụ động sang tự học chủ động, đặt vấn đề phát triển tự học ngay trong trờng phổ thông, không chỉ tự học ở nhà sau bài lên lớp mà tự học cả trong tiết học có sự hớng dẫn của GV. 6.3. Dạy học phân hoá kết hợp với học hợp tác. Trong một lớp học mà trình độ kiến thức, t duy của HS không thể đồng đều tuyệt đối thì khi áp dụng PPDHTC buộc phải chấp nhận sự phân hoá về cờng độ, mức độ, tiến độ hoàn thành nhiệm vụ học tập, nhất là khi bài học đợc thiết kế thành một chuỗi hoạt động độc lập. áp dụng PPDHTC ở trình độ càng cao thì sự phân hoá ngày càng lớn. Việc sự dụng các phơng tiện công nghệ thông tin trong nhà trờng sẽ đáp ứng yêu cầu cá thể hoá hoạt động học tập theo nhu cầu và khả năng của mỗi HS. Tuy nhiên, trong học tập, không phải mọi tri thức, kĩ năng, thái độ đều đợc hình thành bằng những hoạt động độc lập cá nhân. Lớp học là môi trờng giao tiếp thầy trò, trò trò, tạo nên mối quan hệ hợp tác giữa các cá nhân trên con đờng chiếm lĩnh nội dung học tập. Thông qua thảo luận, tranh luận trong tập thể, ý kiến của mỗi cá nhân đợc bộc lộ, khảng định hay bác bỏ, qua đó ngời học nâng mình lên một trình độ mới. Bài học vận dụng đợc vốn hiểu biết và kinh nghiệm sống của thầy giáo. Trong nhà trờng, phơng pháp học hợp tác đợc tổ chức ở cấp nhóm, tổ, lớp hoặc trờng. Đợc sử dụng phổ biến trong dạy học là hoạt động hợp tác trong nhóm nhỏ từ 4 đến 6 ngời. Học tập hợp tác làm tăng hiệu quả học tập, nhất là lúc phải giải quyết những vấn đề gay cấn, lúc xuất hiện thực sự nhu cầu phối hợp giữa các cá nhân để hoàn thành nhiệm vụ chung. Trong hoạt động theo nhóm nhỏ sẽ không có hiện tợng ỉ lại; tính cách năng lực của mỗi thành viện đợc bộc lộ, đựoc uốn nắn; phát triển tình bạn, ý thức tổ chức, tinh thần t- ơng trợ. Mô hình hợp tác trong xã hội đa vào đời sống học đờng sẽ làm cho các thành viên quen dần với sự phân công hợp tác trong lao động xã hội. Trong nền kinh tế thị trờng đã xuất hiện nhu cầu hợp tác xuyên quốc gia, liên quốc gia; năng lực hợp tác phải trở thành một mục tiêu giáo dục mà nhà trờng phải chuẩn bị cho HS. 6.4. Dạy học kết hợp với sự đánh giá của thầy với tự đánh giá của trò. Trong dạy học, việc đánh giá HS không chỉ nhằm mục đích nhận định thực trạng và điều chỉnh hoạt động học của trò mà còn tạo điều kiện nhận định thực trạng và điều chỉnh hoạt động dạy của GV. Trớc đây GV giữ độc quyền đánh giá HS. Trong phơng pháp dạy và học tích cực, GV phải hớng dẫn học sinh phát triển kĩ năng tự đánh giá để tự điều chỉnh cách học. Liên quan với điều này, GV cần tạo điều kiện thuận lợi để HS đợc tham gia đánh giá lẫn nhau. Tự đánh giá đúng và điều chỉnh hoạt động kịp thời là năng lực rất cần cho sự thành đạt trong cuộc sống mà nhà trờng phải trang bị cho HS. Theo hớng phát triển các phơng pháp tích cực để đào tạo những con ngời năng động, sớm thích nghi với đời sống xã hội, thì việc kiểm tra đánh giá không thể dừng lại ở yêu cầu tái hiện các kiến thức, lặp lại các kĩ năng đã học mà phải khuyến khích trí thông minh, óc sáng tạo khi giải quyết những tình huống thực tế. 6 Ng ời biên soạn: Nguyễn Văn Công Cử nhân KH chuyên nghành SP Sinh Tell: 0974398492 Với sự trợ giúp của các thiết bị kĩ thuật, kiểm tra đánh giá sẽ không còn là một công việc nặng nhọc đối với GV, mà lại cho nhiều thông tin kịp thời hơn để GV linh hoạt điều chỉnh hoạt động dạy và chỉ đạo hoạt động học. Từ dạy và học thụ động sang dạy và học tích cực, GV không còn đóng vai trò đơn thuần là ngời truyền đạt kiến thức mà GV trở thành ngời thiết kế, tổ chức, hớng dẫn các hoạt động độc lập, hoặc theo nhóm nhỏ để HS tự lực chiếm kĩnh nội dung học tập, chủ động đạt các mục tiêu kiến thức, kĩ năng, thái độ theo yêu cầu của chơng trình. Trên lớp, HS hoạt động là chính, GV có vẻ nhàn nhã hơn nhng trớc đó, khi soạn giáo án, GV đã phải đầu t công sức, thời gian rất nhiều so với kiểu dạy và học thụ động mới có thể thực hiện bài lên lớp với vai trò là ngời gợi mở, xúc tác, động viên, cố vấn, trọng tài trong các hoạt động tìm tòi hào hứng, tranh luận sôi nổi của HS. GV phải có trình độ chuyên môn sâu, rộng, có trình độ s phạm lành nghề mới có thể tổ chức hớng dẫn các hoạt động của HS mà nhiều khi diễn ra ngoài dự kiến của GV. Có thể so sánh đặc trng của phơng pháp dạy học truyền thống và dạy học mới nh sau: Dấu hiệu so sánh Phơng pháp dạy học truyền thống Các mô hình hạy học mới Quan niệm Học là quá trình tiếp thu và lĩnh hội, qua đó hình thành kiến thức, kĩ năng, t tởng, tình cảm. Học là quá trình kiến tạo, HS tìm tòi, khám phá, phát hiện, luyện tập, khai thác và xử lí thông tin, .tự hình thành hiểu biết, năng lực và phẩm chất. Bản chất Truyền thụ tri thức, truyền thụ và chứng minh chân lí của GV. Tổ chức hoạt động nhận thức cho HS. Dạy HS cách tìm ra chân lí. Mục tiêu Chú trọng cung cấp tri thức, kĩ năng, kĩ xảo. Học để đối phó với thi cử. Sau khi thi xong những điều đã học th- ờng bị bỏ quên hoặc ít dùng đến Chú trọng hình thành các năng lực ( sáng tạo, hợp tác, .) dạy phơng pháp và kĩ thuật lao động khoa học, dạy cách học. Học để đáp ứng những yêu cầu của cuộc sống hiện tại và tơng lai. Những điều đã học cần thiết, bổ ích cho bản thân HS và cho sự phát triển của xã hội. Nội dung Từ SGK và GV Từ nhiều nguồn khác nhau: SGK, GV, các tài liệu khoa học phù hợp, thí nghiệm, bảo tàng, thực tế .gắn với: - Vốn hiểu biết, kinh nghiệm và nhu cầu của HS . - Tình huống thực tế, bối cảnh và môi trờng địa phơng. - Những vấn đề HS quan tâm. Phơng pháp Các phơng pháp diễn giảng, truyền thụ kiến thức một chiều Các phơng pháp tìm tòi, điều tra, giải quyết vấn đề, dạy học tơng tác. Hình thức tổ chức Cố định: giới hạn trong 4 bức tờng của lớp học, GV đối diện với cả lớp. Cơ động, linh hoạt: Học ở lớp, ở phòng thí nghiệm, ở hiện trờng, trong thực tế, học cá nhân, học đôi bạn, 7 Ng ời biên soạn: Nguyễn Văn Công Cử nhân KH chuyên nghành SP Sinh Tell: 0974398492 học theo nhóm, cả lớp đối diện với GV. 7. Lựa chọn phơng pháp dạy học. Sự thành công của việc dạy học phụ thuộc rất nhiều vào phơng pháp dạy học đợc GV lựa chọn. Cùng một nội dung nhng tuỳ thuộc vào phơng pháp sử dụng trong dạy học, kết quả sẽ khác nhau về mức độ lĩnh hội các tri thức, về sự phát triển trí tuệ cùng các kĩ năng t duy, về giáo dục đạo đức, về sự chuyển biến thái độ hành vi . Trong xu thế chung của dạy học hiện nay, ngời ta coi dấu hiệu cơ bản của phơng pháp là tính tổ chức, chỉ đạo hoạt động nhận thức của GV đối với HS. Mỗi phơng pháp đảm bảo một tính chất xác định hoạt động nhận thức của HS: tiếp nhận một cách thụ động các tri thức do GV truyền đạt hay độc lập tìm tòi, nghiên cứu để lĩnh hội tri thức (?), GV chỉ giúp HS định hớng vấn đề và thực hiện trách nhiệm cố vấn trong quá trình học tập của các em.Tuy nhiên lựa chọn phơng pháp nào không do ý muốn chủ quan của GV mà phải xuất phát từ: - Mục tiêu đào tạo là hình thành và phát triển toàn diện nhân cách HS, tạo những tiền đề để các em trở thành ngời lao động có tri thức và có tay nghề, có năng lực thực hành, tự chủ, năng động và sáng tạo . - Mục đích lí luận dạy học là nhằm gây ý thức, động cơ học tập, tri giác tài liệu mới hay củng cố, ôn tập, kiểm tra. - Nội dung bài học là thuộc thành phần kiến thức nào? Là kiến thức khái niệm, quá trình, quy luật hay kiến thức ứng dụng. - Đặc điểm tâm sinh lí, lứa tuổi, hoàn cảnh của HS . - Điều kiện cơ sở vật chất thiết bị dạy học của bộ môn trong nhà trờng nh các loại băng đĩa hình hay phần mềm, mô hình, tranh ảnh và các thiết bị thí nghiệm, có đầy đủ, không có hay còn thiếu, có thể khắc phục đợc không? Sau khi xem xét cân nhắc, dựa vào các cơ sở nêu trên, GV mới quyết định phơng pháp cần lựa chọn để đạt hiệu quả và chất lợng cao trong dạy học. Việc lựa chọn đúng đắn và sự kết hợp hài hoà các phơng pháp dạy học nhằm đạt hiệu quả cao phụ thuộc rất nhiều vào trình độ, nghệ thuật s phạm và lòng nhiệt tình, ngoài trình độ chuyên môn nghiệp vụ và vốn sống của ngời thầy. Không thể có một hớng dẫn mẫu cho việc lựa chọn các phơng pháp dạy một bài, một đơn vị kiến thức, cũng không thể có một gợi ý nào đó là bất di bất dịch, do đó GV cần sáng tạo vận dụng các phơng pháp dạy học trong những điều kiện cụ thể để đảm bảo cho HS đạt đợc những yêu cầu đặt ra trong quá trình dạy học. 8. Những phơng pháp dạy học tích cực cần đợc phát triển ở trờng THPT. Thực hiện dạy và học tích cực không có nghĩa là gạt bỏ các phơng pháp dạy học truyền thống. Trong hệ thống các phơng pháp dạy học quen thuộc đợc đào tạo ở các trờng s phạm của nớc ta từ mấy thập kỉ gần đây cũng đã có nhiều phơng pháp dạy học tích cực. Các sách lí luận đã chỉ rõ, về mặt hoạt động nhận thức, các phơng pháp thực hành tích cực hơn các phơng pháp trực quan, các phơng pháp trực quan tích cực hơn các phơng pháp dùng lời. Muốn thực hiện dạy và học tích cực cần phát triển các phơng pháp thực hành, các ph- ơng pháp trực quan theo kiểu tìm tòi từng phần hoặc nghiên cứu phát hiện vấn đề, nhất là khi dạy các môn khoa học thực nghiệm. Đổi mới phơng pháp dạy và học cần kế thừa, phát triển những mặt tích cực của hệ thống phơng pháp dạy học quen thuộc, đồng thời cần học hỏi, vận dụng một số phơng pháp mới, phù hợp với hoàn cảnh, điều kiện dạy học ở nớc ta để giáo dục từng bớc tiến lên 8 Ng ời biên soạn: Nguyễn Văn Công Cử nhân KH chuyên nghành SP Sinh Tell: 0974398492 vững chắc. Theo hớng nói trên, nên quan tâm phát triển một số phơng pháp dạy học dới đây: 8.1 Vấn đáp. Vấn đáp (đàm thoại) là phơng pháp trong đó GV đặt ra những câu hỏi để HS trả lời, hoặc có thể tranh luận với nhau và với cả GV, qua đó HS lĩnh hội đợc nội dung bài học. Có ba mức độ vấn đáp: vấn đáp tái hiện, vấn đáp giải thích minh hoạ và vấn đáp tìm tòi. Căn cứ vào những nội dung dạy học cụ thể mà GV cần vận dụng linh hoạt các mức độ này. 8.2 Dạy và học phát hiện và giải quyết vấn đề. Trong một xã hội đang phát triển nhanh theo cơ chế thị trờng, cạnh trạnh gay gắt, thì phát hiện sớm và giải quyết những vấn đề nảy sinh trong thực tiễn là một năng lực đảm bảo sự thành công trong cuộc sống. Vì vậy tập dợt cho HS biết phát hiện, đặt ra và giải quyết những vấn đề gặp phải trong học tập, trong cuộc sống của cá nhân, gia đình và cộng đồng không chỉ có ý nghĩa ở tầm phơng pháp dạy và học mà phải đợc đặt nh một mục tiêu giáo dục và đào tạo. Trong dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề, HS vừa nắm đợc tri thức mới, vừa nắm đợc phơng pháp chiếm lĩnh tri thức đó, phát triển t duy tích cực sáng tạo, đợc chuẩn bị một năng lực thích ứng với đời sống xã hội: phát hiện kịp thời và giải quyết các vấn đề nảy sinh. Dạy và học phát hiện, giải quyết vấn đề không chỉ giới hạn ở phạm trù phơng pháp mà đòi hỏi cải tạo nội dung, đổi mới cách tổ chức quá trình dạy và học trong mối quan hệ thống nhất với phơng pháp dạy học. 8.3 Dạy và học hợp tác trong nhóm nhỏ. Phơng pháp dạy và học hợp tác trong nhóm nhỏ là mới đối với đa số GV. ở những trờng từng tham gia các dự án giáo dục dân số, giáo dục môi trờng, phòng chống HIV/AIDS, lạm dụng ma tuý, GV đã đợc làm quen với phơng pháp này do các chuyên gia quốc tế hớng dẫn. Phơng pháp dạy và học hợp tác giúp các thành viên trong nhóm chia sẻ băn khoăn, kinh nghiệm của bản thân, cùng nhau xây dựng nhận thức mới. Bằng cách nói ra những điều đang nghĩ, mỗi ngời có thể nhận rõ trình độ hiểu biết của mình về chủ đề nêu ra, thấy mình cần học hỏi thêm những gì. Bài học trở thành quá trình học hỏi lẫn nhau chứ không phải là sự tiếp nhận thụ động từ GV. Thành công của bài học phụ thuộc vào sự nhiệt tình của mọi thành viên, vì vậy ph- ơng pháp này còn đợc gọi là phơng pháp cùng tham gia, nó nh là một phơng pháp trung gian giữa sự làm việc độc lập của từng HS với việc chung của cả lớp. Trong hoạt động nhóm, t duy tích cực của HS phải đợc phát huy và ý nghĩa quan trọng của phơng pháp này là rèn luyện năng lực hợp tác giữa các thành viên trong tổ chức lao động. Cần tránh khuynh hớng hình thức và đề phòng lạm dụng, cho rằng tổ chức hoạt động nhóm là dấu hiệu tiêu biểu nhất của đổi mới phơng pháp dạy và học, hoạt động nhóm càng nhiều thì chứng tỏ phơng pháp dạy và học càng đổi mới. 8.4 Dạy học theo dự án. Khái niệm dự án đợc sử dụng phổ biến trong sản xuất, kinh tế xã hội, có đặc tr- ng cơ bản là tính không lặp lại của các điều kiện thực hiện dự án. Khái niệm dự án ngày nay đợc hiểu là một dự định, một kế hoạch, trong đó cần xác định rõ mục tiêu, thời gian, phơng tiện tài chính, điều kiện vật chất, nhân lực và cần đợc thực hiện nhằm đạt mục tiêu đề ra. Dự án đợc thể hiện trong những điều kiện xác định và có tính phức hợp, liên quan đến nhiều yếu tố khác nhau, có thể cần sự tham gia của GV nhiều môn học. Dạy và học theo dự án là một hình thức, trong đó GV thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, gắn với thực tiễn, kết hợp lí thuyết với thực hành, tự lập kế hoạch, thực hiện 9 Ng ời biên soạn: Nguyễn Văn Công Cử nhân KH chuyên nghành SP Sinh Tell: 0974398492 và đánh giá kết quả. Hình thức làm việc chủ yếu là theo nhóm, kết quả dự án là những sản phẩm có thể giới thiệu đợc nh các bài viết, tập tranh ảnh su tầm, chơng trình hành động cụ thể . Những phơng pháp gợi ý trên đây là chung cho nhiều môn học ở trờng phổ thông, vì vậy đối với những GV giảng dạy môn Công nghệ 10 cần nghiên cứu áp dụng những ph- ơng pháp dạy học thích hợp sao cho HS phát huy đợc sự chủ động, tích cực, sáng tạo trong học tập. IV. Một số vấn đề cần lu ý trong dạy học môn công nghệ 10. 1. SGK Công nghệ 10 đợc viết theo quan điểm tích hợp, giáo dục toàn diện, nên ngoài sự kế thừa những u điểm của SGK hiện hành, còn đợc bổ sung những nội dung mới. Để đổi mới phơng pháp dạy học và phát huy tính tích cực của HS, trong từng nội dung đều có những câu hỏi nhận thức để HS chủ động, tích cực tiếp thu kiến thức. Vì vậy, nhiệm vụ trọng tâm của giáo viên là thiết kế và tổ chức các hoạt động học tập của HS dựa trên nội dung trong SGK. Để đạt đợc điều đó, trong quá trình lập kế hoạch dạy học (soạn giáo án) cần: a. Phân tích mục tiêu bài dạy đã đợc xác định trong SGK (coi đó là mức độ chuẩn chung mà mọi HS phải đạt đợc), để: Phân hoá mục tiêu đó theo trình độ của HS thành các mức độ chuẩn và trên chuẩn (cho HS khá, giỏi). Suy nghĩ trả lời câu hỏi: từng mục tiêu cụ thể trên có thể đạt đợc, đánh giá đợc thông qua những nội dung hay hoạt động nào. Một nội dung tơng ứng với một hoạt động. Mỗi bài sẽ có những hoạt động trọng tâm, hoạt động hỗ trợ. Trả lời tiếp câu hỏi: Để thực hiện các hoạt động đó cần có những điều kiện gì? (Ph- ơng tiện, dụng cụ, t liệu, thông tin, thời gian, .). Từ đó quyết định nội dung công tác chuẩn bị. b. Thiết kế tiến trình tổ chức bài dạy. Sắp xếp trình tự và cách thực hiện các hoạt động (dựa trên lôgíc hoạt động nội dung trong SGK) Hình dung ra những khó khăn, sai lầm mà thầy, trò có thể gặp phải khi tiến hành các hoạt động và cách giải quyết. Mỗi hoạt động cần hình dung rõ mục tiêu, điều kiện và cách thức thực hiện (quan sát kênh hình, đọc t liệu văn bản, phân tích ý nghĩa của thông tin, so sánh, nhận xét, khái quát hoá bản chất, dự đoán, đề xuất .). Cố gắng thể hiện các mục tiêu hoạt động dới dạng các vấn đề, câu hỏi để HS đợc suy nghĩ, thảo luận, trình bày. Lập kế hoạch đánh giá các hoạt động và đánh giá kết quả bài dạy. Cụ thể là: + Dựa vào mục tiêu để chọn tiêu chí (chỉ tiêu) đánh giá. + Nội dung đánh giá: Trả lời câu hỏi? Thực hiện lại thao tác nào? Giải quyết nhiệm vụ cụ thể gì? + Phơng pháp đánh giá: HS tự đánh giá hay giáo viên đánh giá? c. Trình bày kế hoạch bài dạy (giáo án). Tuỳ theo đặc điểm từng bài dạy, giáo án có thể dài, ngắn, khái quát hay cụ thể khác nhau, nhng cần thể hiện rõ: + Mục tiêu cụ thể của bài. + Điều kiện thực hiện bài dạy. + Trình bày bài dạy theo các hoạt động. Khi lập kế hoạch cho một bài dạy GV có thể tiến hành theo các bớc sau: Đối với bài lí thuyết Đối với bài thực hành I. Mục tiêu bài học. I. Mục tiêu bài học 10 [...]... những nội dung của bài theo SGK và SGV - Tham khảo thêm các tài liệu có liên quan đến nội dung của bài nh: Chiến lợc phát triển kinh tế xã hội 2006 2 010 trong Văn Kiện Đại hội đại biểu Đảng toàn quốc lần thứ X; Nông nghiệp Việt Nam trên đờng hiện đại hoá Ban Vật giá Chính phủ, 1998, Hà Nội - Thông tin bổ sung: Chỉ tiêu định hớng phát triển kinh tế xã hội trong 5 năm, từ 2006 2 010 do Đại hội Đảng lần... xuất giống ở 3 nhóm cây này - GV tb: Tuỳ theo vật liệu khởi đầu mà a Sản xuất giống ở cây trồng tự thụ phấn việc sản xuất giống ở cây trồng tự thụ - Quy trình sản xuất giống theo sơ đồ duy trì phấn đợc tiến hành theo hai quy trình đó Kĩ thuật Gieo Chọn lọc Thu hoạch là: Quy trình sản xuất giống theo sơ đồ Năm phục tráng và quy trình sản xuất giống Các cây u HTG Hạt theo sơ đồ duy trì Chúng ta sẽ tìm hiểu... quan sát theo công thức:A% mẫu chết sống hạt TN nghiệm sống = B/Cx100% (trong đó B là số hạt sống, C là tổng số hạt thí nghiệm) 2 Đánh giá kết quả: - GV hớng dẫn HS ghi kết quả và tự đánh Theo mẫu trong SGK giá kết quả vào mẫu bảng nh trong SGK - HS lắng nghe, ghi nhớ HĐ2: Tổ chức phân công nhóm thực hành (2 phút) Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Chia lớp thành các nhóm thực hành (mỗi - Lắng nghe sự... giống theo sơ đồ duy trì và sơ đồ phục tráng? - HS trả lời: Có 3 khâu kĩ thuật đợc thể hiện là: gieo, chọn lọc và thu hoạch - GV nhấn mạnh: Với 3 khâu kĩ thuật này thì quy trình sản xuất hạt giống theo sơ đồ duy trì và sơ đồ phục tráng đợc tóm tắt nh bảng sau (GV treo bảng tóm tắt quy trình sản xuất giống theo sơ đồ duy trì và sơ đồ phục tráng lên bảng và giảng cho HS hiểu) - HS quan sát, lắng nghe. .. trấu, HS khó cắt + Thuốc thử phải đảm bảo về chất lợng và số lợng Theo hớng dẫn trong SGK thì với 1 gam Carmin pha đợc 120ml thuốc thử (gồm 10ml cồn 960 + 90ml nớc cất + 20 ml dung dịch B), vì vậy phải pha 5 lần cho hết 100 ml dung dịch B (gồm 2ml H2SO4 đặc + 98ml nớc cất) Để đỡ tốn thời gian ta pha 5g carmin + 50ml cồn 96 0 + 450ml nớc cất + 100 ml dung dịch B sẽ đợc 600ml thuốc thử, đủ dùng cho cả lớp -... động kinh doanh của doanh nghiệp (tiếp theo) 42 Bài 51 Lựa chọn lĩnh vực kinh doanh 43 Bài 51 Lựa chọn lĩnh vực kinh doanh (tiếp theo) 44 Bài 52 Thực hành: Lựa chọn cơ hội kinh doanh Chơng 5 Tổ chức và quản lí doanh nghiệp 45 Bài 53 Xác định kế hoạch kinh doanh 46 Bài 54 Thành lập doanh nghiệp 47 Bài 55 Quản lí doanh nghiệp 48 Bài 55 Quản lí doanh nghiệp (tiếp theo) 49 Bài 56 Thực hành: Xây dựng kế... + Đến năm 2 010, tổng sản phẩm rong nớc (GDP) gấp 2,1 lần so với năm 2000, mức tăng GDP bình quân đạt 7,5% đến 8%/năm, phấn đấu đạt trên 8%/năm + Cơ cấu ngành trong GDP: Khu vực nông nghiệp khoảng 15% đến 16%, công nghiệp và xây dựng 43% đến 44%, dịch vụ 40% đến 41% Tạo việc làm cho 8 triệu lao động Tỉ lệ thất nghiệp ở thành thị dới 5%, tỉ lệ hộ nghèo (theo tiêu chuẩn mới) giảm xuống còn 10 đến 11% 2... giống theo sơ đồ xuất hạt SNC, sản xuất hạt NC và sản xuất hạt duy trì và sơ đồ phục tráng XN ở mỗi giai đoạn đều có ba khâu kĩ thuật cơ bản là gieo, chọn lọc và thu hoạch Đều áp dụng hình thức chọn lọc cá thể và chọn lọc hàng loạt ở giai đoạn sản xuất hạt SNC + Khác nhau: Vật liệu khởi đầu ở quy trình sản xuất giống theo sơ đồ duy trì là hạt tác giả, còn vật liệu khởi đầu ở quy trình sản xuất giống theo... bị một số vật liệu sau: 31 Ngời biên soạn: Nguyễn Văn Công Cử nhân KH chuyên nghành SP Sinh Tell: 0974398492 + Từ 50 100 hạt giống ( ngô, lạc, đỗ ) + Dao cắt hạt loại nhỏ (dao gọt hoa quả) V Nhận xét, rút kinh nghiệm giảng dạy Theo phân phối chơng trình đợc bộ Giáo dục và đào tạo ban hành thì bài 3 và bài 4 chỉ đợc dạy trong 1 tiết Kí duyệt của tổ trởng Bài 5 Thực hành Xác định sức sống của hạt Ngày... theo sơ đồ duy trì và sơ đồ phục tráng ở cây trồng tự thụ phấn - Chỉ ra đợc sự giống và khác nhau trong quy trình sản xuất giống ở ba nhóm cây trồng nông nghiệp 3 Về thái độ - Hình thành ý thức lao động, thói quen làm việc khoa học - Vận dung đợc kiến thức đã học vào thực tiễn sản xuất của gia đình và địa phơng II Chuẩn bị bài giảng 1 Về nội dung - Nghiên cứu kĩ nội dung của bài theo SGK và SGV - Tham . nghệ 10. Chơng trình môn Công nghệ 10 đợc ban hành kèm theo Quyết định số 1646/BGD&ĐT - GD TrH, ngày 03/3/2006 của Bộ trởng Bộ Giáo dục và Đào tạo. Theo. trình môn Công nghệ 10 do Bộ GD&ĐT ban hành. - Thiết kế giáo án giảng dạy cho các bài cụ thể. Các bài giảng trong phần này đợc thiết kế theo đúng phân phối