BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI TRẦN THÁI HÀ NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM SIÊU ÂM DOPPLER ĐỘNG MẠCH CẢNH NAM GIỚI MẮC BỆNH VIÊM CỘT SỐNG DÍNH KHỚP ĐỀ CƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC HÀ NỘI - 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI TRẦN THÁI HÀ NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM SIÊU ÂM DOPPLER ĐỘNG MẠCH CẢNH NAM GIỚI MẮC BỆNH VIÊM CỘT SỐNG DÍNH KHỚP Chuyên ngành: Nội khoa Mã số: 60720140 ĐỀ CƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS NGUYỄN THỊ PHƯƠNG THỦY HÀ NỘI- 2017 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BMI CRP BASDAI ADA Body Mass Index (chỉ số khối thể) C – reactive protein Bath ankylosing spondylitis disease activity index American Diabetes Association ĐMC Động mạch cảnh YTNC Yếu tố nguy VCSDK Viêm cột sống dính khớp HDL IMT LDL LP MXV NCEP – ATP III High Density Lipoprotein (lipoprotein tỷ trọng cao) Độ dày nội trung mạc động mạch cảnh Low Density Lipoprotein (lipoprotein tỷ trọng thấp Lipoprotein Mảng xơ vữa National Cholesterol Education Program – Adult VSS TC TG Treatment Panel III Erythrocyte sedimentation rate Total cholesterol (Cholesterol toàn phần) Triglycerid DANH MỤC BẢNG DANH MỤC HÌNH ĐẶT VẤN ĐỀ Viêm cột sống dính khớp (VCSDK) bệnh viêm mạn tính thường gặp, xếp vào nhóm bệnh lý cột sống huyết âm tính.Tổn thương bệnh: Lúc đầu xơ teo sau canxi hóa dây chằng, bao khớp có kèm theo viêm nội mạc mao mạch.Biểu lâm sàng đau hạn chế vận động cột sống, kèm theo viêm khớp chi dưới, thường nhanh chóng để lại di chứng dính khớp đốt sống.Bệnh cịn có tên bệnh Bekhterew hội chứng Bekhterew bệnh Marie- Strimpell Tỷ lê bệnh giới vào khoảng 0.1- 1% dân số Ở Việt Nam, bệnh thường gặp (chiếm 20% tổng số bệnh nhân khớp điều trị bệnh viện, khoảng 1.5% dân số tuổi 16)và gặp nhiều nam giới (90%) trẻ (90% 30 tuổi), có tính chất gia đình rõ,bệnh dễ chẩn đốn nhầm, dễ bỏ sót, tiến triển bệnh nhanh [1],[2] Viêm cột sống dính khớp dường có nguy cao bị bệnh tim mạch đột quỵXơ vữa động mạch nguyên nhân hàng đầu gây tăng nguy tim mạch tử vong Đo độ dày lớp nội trung mạc (IMT)- marker đáng tin cậy sử dụng để phát xơ vữa động mạch lâm sàng Hiệp hội Tim Mạch Hoa Kỳ (AHA) cơng nhận Nó sử dụng rộng rãi tiêu chuẩn nghiên cứu can thiệp nguy tim mạch Song song với việc tìm dấu hiệu sớm phát triển mảng vữa xơ việc phát mảng vữa xơ động mạch cảnh để dùng thuốc dự phịng tích cực cho bệnh nhân để tránh biến chứng tim mạch ngày có ý nghĩa quan trọng thật cần thiết thực hành lâm sàng [3],[4],[5] Hiện có nhiều phương pháp để phát phát đánh giá tổn thương mạch máu Siêu âm doppler màu coi phương pháp chẩn đốn có giá trị khám xét mạch máu bình thường bệnh lý bác sĩ chuyên sâu chẩn đốn hình ảnh Đây phương pháp thăm dị khơng xâm nhập, đơn giản xác thực nhiều lần, giá thành hợp lý, áp dụng thông dụng nhiều tuyến sở…Kỹ thuật ngày tiến đặc biệt với có mặt đầu dị có độ phân giải cao cho phép đo bề dày thành mạch,quan sát đánh giá phát tổn thương mảng XVĐM nên ứng dụng rộng rãi dịch tễ lâm sàng XVĐM [6] Bệnh nhân VCSDK dường có nguy có cao bị bệnh tim mạch đột quỵ [7] Các nghiên cứu gần giới VSDK có liên quan đến tăng tốc độ xơ vữa động mạch Các nghiên cứu khác cho thấy gia tăng IMT mảng xơ vữa bệnh nhân VCSDK khơng có có yếu tố nguy tim mạch có tương quan dương với hoạt động bệnh tăng, đo thang điểm BASDAI BASFI, tuổi, thời gian mắc bệnh, viêm hệ thống, [8],[9], [10],[11] [12],[13],[14],[15]… Vì việc quản lý yếu tố nguy tim mạch kiểm sốt tình trạng viêm tồn thân nên xem xét bệnh nhân VCSDK khơng có có YTNC tim mạch Ở Việt Nam có số nghiên cứu đánh giá xơ vữa mạch cảnh thông qua bề dày lớp nội trung mạc (IMT) người bình thường người có yếu tố nguy đái tháo đường, tăng huyết áp, rối loạn lipid máu[16],[17], [18] Và đánh giá mảng xơ vữa động mạch cảnh siêu âm doppler động mạch cảnh bệnh nhân có nguy tim mạch thấp, [19],[20] Tuy nhiên chưa có nghiên cứu tổn thương xơ vữa động mạch cảnh bệnh nhân viêm cột sống dính khớp khơng có triệu chứng tim mạch Chính tiến hành đề tài: “Nghiên cứu đặc điểm siêu âm doppler động mạch cảnh bệnh nhân nam giới mắc bệnh viêm cột sống dính khớp nguyên phát ” với mục tiêu: Mô tả số đặc điểm siêu âm doppler động mạch cảnh bệnh nhân nam giới viêm cột sống dính khớp khoa khớp Bệnh viện Bạch Mai Khảo sát mối liên quan siêu âm doppler động mạch cảnh số đặc điểm lâm sàng- cận lâm sàng bệnh viêm cột sống dính khớp CHƯƠNG TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1 Đại cương bệnh viêm cột sống dính khớp 1.1.1 Định nghĩa Viêm cột sống dính khớp (VCSDK) bệnh thấp viêm đặc trưng tổn thương khớp chậu – cột sống, bệnh tiến triển chậm, xu hướng dính khớp, thường phối hợp viêm điểm bám gân liên quan chặt chẽ với nhóm HLA-B27 [2],[21] 1.1.2 Lịch sử bệnh VCSDK Viêm cột sống dính khớp lần Galen ghi nhận khớp viêm phân biệt với viêm khớp dạng thấp Sự khám phá nhà khảo cổ học khai quật mộ xác ướp Ai câp 5000 tuổi kỷ thứ hai sau Công nguyên bệnh hình ảnh rõ nét “ cột sống hình tre”.Năm 1959, nhà giải phẫu phẫu thuật Realdo Colombo mô tả bệnh năm 1691 Benard Connor xuất sách bệnh.Năm 1858, David Tucker xuất sách mô tả bệnh nhân VCSDK có tên Leonard Trask, bị biến dạng cột sống.Năm 1833 Trask sau ngã ngựa bị gù lưng biến dạng cột sống.Tucker phát dấu hiệu đặc trưng bệnh VCSDK bệnh viêm khớp biến dạng cột sống, lý mà Leonard Trask trở thành bệnh nhân VCSDK Mỹ[22] Ở nước ta vào năm 1980, Giáo sư Trần Ngọc Ân sâu nghiên cứu bệnh viêm cột sống dính khớp miền Bắc Việt Nam [23] Cuối kỷ 19 bệnh mô tả đầy đủ Vladimir Bechterew người Nga (1893), sau Adolph Strumpell Đức (1897) Pierre Marie Pháp (1898) 10 1.1.3 Dịch tễ học Viêm cột sống dính khớp bệnh hay gặp bệnh lý cột sống Bệnh thường gặp nam giới trẻ tuổi, 85-90% gặp nam 5.2 mmol/l) Tăng triglycerid(>2.3 mmo/l) Giảm HDL(3.4 mmol/l) Chung Có hút thuốc Khơng hút thuốc Nhận xét: 3.1.6 Phân tầng yếu tố nguy nhóm nghiên cứu Bảng 3.8 Bảng phân tầng yếu tố nguy nhóm nghiên cứu N Khơng có yếu tố nguy yếu tố nguy yếu tố nguy ≥ yếu tố nguy Nhận xét: ± SD 43 3.1.7 Mức độ hoạt động bệnh nhóm nghiên cứu Bảng 3.9 Bảng mức độ hoạt động nhóm nghiên cứu Nhóm khơng có YTNC n ±SD Nhóm có YTNC n ±SD Chung n ±SD Bệnh hoạt động Bệnh không hoạt động Nhận xét: 3.2 Đặc điểm siêu âm doppler động mạch cảnh nhóm nghiên cứu 3.2.1 Độ dày lớp NTM trung bình ĐMC Bảng 3.10 Độ dày lớp NTM ĐMC (IMT) Động mạch cảnh n Nhóm khơng có YTNC ĐTĐ THA Rối loạn mỡ máu Nhóm có Béo phì YTNC Hút thuốc YTNC ≥3 YTNC Chung Nhận xét: ±SD 44 3.2.2 Đặc điểm mảng xơ vữa nhóm nghiên cứu Bảng 3.11 Đặc điểm số mảng xơ vữa ĐMC nhóm nghiên cứu Nhóm khơng có YTNC n ±SD Nhóm có YTNC n ±SD Khơng có mảng xơ vữa mảng xơ vữa 1-2 mảng xơ vữa ≥3 mảng xơ vữa Trung bình Nhận xét: 3.2.3 Đặc điểm IMT mảng xơ vữa nhóm nghiên cứu Bảng 3.12 Đặc điểm IMT mảng xơ vữa nhóm nghiên cứu Nhóm khơng có YTNC n ĐMC Phải ĐMC trái ĐMC chun g Bình thường Dày Có MXV Bình thường Dày Có MXV Bình thường Dày Có MXV Nhận xét: Tỷ lệ % Nhóm có YTNC n Tỷ lệ% 45 3.2.4 Đặc điểm hẹp ĐMC nhóm nghiên cứu Theo Franceschi C Bảng 3.13 Đặc điểm mức độ tắc hẹp ĐMC nhóm nghiên cứu theo Franceschi C Nhóm khơng có YTNC n ±SD Nhóm có YTNC n ±SD