Lời Cảm Ơn Để hoàn thành khóa luận này, người thực nhận giúp đỡ nhiệt tình thầy cô giáo tổ môn Văn học nước Đặc biệt hướng dẫn, bảo tận tình TS Vũ Công Hảo Em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành thầy cô giáo tạo điều kiện tốt ®Ĩ em hoµn thµnh khãa ln nµy Hµ Néi ngµy 16 tháng năm 2007 Người viết luận văn Đinh Thị Xuân Huệ Khoá luận tốt nghiệp Đinh Thị Xuân Huệ K29B Văn Phần Mở Đầu Lí chọn đề tài 1.1 Tháng năm 1991, đảo quân B.Elxin đẩy nước Nga Xô viết hệ thống XHCN Đông Âu vào gọi hiệu ứng đôminô Sau 74 năm xây dựng vượt qua bao sóng gió, với huých nhẹ, quân cờ đôminô đổ sập, kéo hệ thống đổ theo Cùng với báo tử Liên Xô, văn học Liên bang Xô Viết đồ sộ với hàng loạt tên tuổi, hàng trăm tác phẩm đỉnh cao chấm dứt tồn Đất nước Nga sang trang lịch sử để lại đằng sau hàng loạt vấn đề xã hội, văn hóa thời đại, lại gương, học có giá trị cho muôn đời sau Khi văn học coi gương phản ánh đời sống xã hội đặt hoàn cảnh 74 năm luôn biến động Liên Xô, người ta thấy mặt tiêu cực bên cạnh thành tựu đạt Trong thể thống mình, văn học Xô Viết kỉ XX tập hợp phận: phận văn học hải ngoại, phận văn học không thừa nhận thức văn học thực XHCN Tức là, bên cạnh tượng đài vươn lên sừng sững tỏa ánh hào quang quê hương như: M.Gorki, Maiakopxki, A.Tônxtôi, A.Phađeepcòn có vinh quang nơi đất khách như: V.Nabocov, A.Xongienixưn, I.BrotxkiVà nằm hai trục khoảng cách địa lý tượng đài bị chìm khuất mây mù xám xịt, chÞu mét sè phËn bÞ coi th­êng, bÞ tÈy chay Họ nhà văn, nhà thơ có quan điểm, kiến bất đồng với thể chế sách văn hóa sai lầm thời lãnh đạo Liên bang Xô Viết Những nạn nhân tác phẩm họ trải qua sàng lọc khắc nghiệt thời gian cuối đến với bạn đọc mây mù tan đi, ánh hào quang quanh họ không phần rực rỡ Đại diện cho phận văn học là: A.Akhmatova, M.Bulgacop, B.Pasternak Đặc điểm văn học Xô Viết nhiều yếu tố khách quan chủ quan Khoá luận tốt nghiệp Đinh Thị Xuân Huệ K29B Văn tạo có hoàn cảnh lịch sử - xã hội đóng vai trò chủ yếu Đó nét riêng vấn đề nhạy cảm có ý nghĩa sâu sắc văn học cách mạng XHCN Việt Nam Nó vết xe đổ tươi nguyên bùn đất mà hệ sau cã thĨ rót nhiỊu bµi häc kinh nghiƯm 1.2 B.Pasternak sinh năm 1890 Maxcơva gia đình mà cha mẹ nghệ sĩ Pasternak nghiên cứu triết học Đức, tốt nghiệp khoa lịch sử ngôn ngữ trường Đại học Tổng hợp Matxcova Ông dành khoảng năm chuyên tâm nghiên cứu sáng tác âm nhạc Nhưng thơ ca mảnh đất để tài Pasternak nở rộ Năm 1917, thơ kì diệu tập thơ Chị - Cuộc sống đưa ông lên hàng nhà thơ lớn nước Nga thời Sau Cách mạng tháng Mười, Pasternak tham gia vào nhóm văn học LEF Maiakopxki Thời gian ông viết thơ dài Năm 1905 Trung úy Smith Năm 1932, ông cho in tập Sinh lại lần thứ hai Ngoài ra, ông nhà dịch thuật lỗi lạc chuyển sang ngôn ngữ Nga kịch tiêu biểu Shakespeare, Goethe nhà thơ Gruzia.Trong lĩnh vực văn xuôi, Pasternak có truyện ngắn xếp vào loại hay giới, đặc biệt tiểu thuyết Bác sĩ Zhivago hoàn thành năm 1955 Năm 1958, viện Hàn lâm Thụy Điển tuyên bố tặng giải thưởng Nobel văn chương cho Pasternak Nhân dịp bọn phản động lợi dụng tên tuổi tiểu thuyết Bác sĩ Zhivago ông để chống lại Liên Xô Ngày 17/10/1958, B.Pasternak bị khai trừ khỏi Hội Nhà văn Liên Xô bị ép buộc từ chối giải thưởng Nobel Từ đó, thiên tài thơ ca Nga phải sống ngày buồn thảm lặng lẽ, âm thầm tròn 70 ti Trong bøc th­ gưi tíi phiªn häp cđa Ban chấp hành Hội Nhà văn Liên Xô ông viết: anh xử bắn tôi, đưa đày, đối xử tùy thích tha thứ trước cho c¸c anh Nh­ng c¸c anh chí véi v·…c¸c anh h·y nhớ sau vài năm anh Khoá luận tốt nghiệp Đinh Thị Xuân Huệ K29B Văn phải phục hồi tên tuổi Niềm tin ông trở thành thực Ngày 18/2/1987, Ban thư ký Hội Nhà văn Liên Xô thức xóa bỏ định bất công 30 năm trước Một ủy ban nghiên cứu di sản Pasternak thành lập, tác phẩm ông in lại tiểu thuyết Bác sĩ Zhivago mắt bạn đọc năm 1988 Năm 1990, UNESCO long trọng tổ chức kỷ niệm lần thứ 100 năm ngày sinh nhà thơ quy mô toàn giới B.Pasternak xứng đáng vinh danh nhà thơ lớn văn học lớn: Suốt đời anh mãi người yêu mến, nâng niu bậc vĩ nhân (V.B.Shklovski)[12,30] 1.3.Tiểu thuyết Bác sĩ Zhivago tâm huyết, ao ước B.Pasternak tác phẩm ông thể thật trän vĐn” [3,353] Ngay tõ míi ®êi, nã trở thành bom nổ chậm, thành đầu ®Ị cđa nhiỊu cc tranh ln lín Nã ®· khiÕn ông trở thành nạn nhân vụ án văn chương tiếng kỉ XX đầy biến động văn học Nga Nếu không kể đến nhìn sai lầm mang đậm màu sắc trị buộc téi t¸c phÈm nh­ mét thø tiĨu thut “cã xu hướng chống cộng, mưu toan trị Bác sĩ Zhivago tác phẩm khó hiểu, đầy “bÝ hiĨm” bëi viƯc sư dơng u tè ngÉu nhiªn đậm đặc đến mức bão hòa toàn cấu trúc nghệ thuật nhiều quan niệm không hợp thời mà tác giả trình bày lộ liễu Trong lúc luồng ý kiến tranh luận có trái ngược chưa ngã ngũ phục sinh Bác sĩ Zhivago năm 1993 (nhận lại giải Nobel văn chương) lần khẳng định tác phẩm nghệ thuật chân chính, tượng văn học sinh động kỉ XX Khóa luận tốt nghiệp với đề tài Số phận tầng lớp trí thøc tiĨu thut “B¸c sÜ Zhivago” cđa B.Pasternak” sÏ vào khai thác khía cạnh phần nội dung thông qua việc trình bày số phận nhân vật thuộc tầng Khoá luận tốt nghiệp Đinh Thị Xuân Huệ K29B Văn lớp trí thức, đặc biệt nhân vật bác sĩ Zhivago bối cảnh tiểu thuyết thực xã hội Nga 40 năm đầu kỉ XX Từ phần phản ánh tư tưởng, quan niệm tác giả B.Pasternak người, lịch sử hết thấy tự thuật tượng trưng Pasternak Đó lí chủ yếu thúc đẩy lựa chọn nghiên cứu nhằm góp phần làm sáng tỏ khía cạnh bỏ ngỏ tác phẩm Lịch sử vấn đề B.Pasternak tác giả lớn nước Nga giới toàn dải đất di sản ông, ông chia sẻ thứ với dải đất [12,14] Nghiên cứu di sản ông vấn đề thuộc tương lai từ xuất bản, tiểu thuyết Bác sĩ Zhivago có hàng trăm công trình, báo viết B.Pasternak tác phẩm suốt thập kỉ 60, 70, 80 (báo Sự Thật, Liên Xô, tháng năm 1988) Trong hàng trăm ý kiến lại chia làm khuynh hướng khác nhau, cụ thể nh­ sau 2.1 Khuynh h­íng mét Khuynh h­íng nµy chđ yếu điểm mà nhà nghiên cứu cho điểm yếu tác phẩm, từ đặt hoài nghi trình độ nghệ thuật tác giả R.P.Nabocop, nghệ sĩ thừa nhận ảnh hưởng thơ Pasternak, Reading Pasternak thẳng thừng chê: tiểu thuyết không thành công tư t­ëng lÉn nghƯ tht” bëi “cã qu¸ nhiỊu sù trïng hợp kỳ quặc, phối ngẫu cách vô cảnh bất thường việc mô tả cảnh chiến trận A.Siniapxki Một vài phương diện văn xuôi sau Pasternak qua việc miêu tả chồng chất kiện, nhiỊu nh©n vËt phơ, sù bÊt th­êng cđa hƯ phong cách [6,10] cho rằng, dấu hiệu bộc lộ trình độ tiểu thuyết không thành thạo, chÝ “vơng vỊ” cđa Pasternak Kho¸ ln tèt nghiƯp Đinh Thị Xuân Huệ K29B Văn Cuốn sách tra cứu xuất Mĩ năm 1985 nói rõ: vi phạm nguyên tắc nhân việc trình bày kiện khiến cho tiểu thuyết không đảm bảo tính xác thực lịch sử làm xói mòn diện mạo, tính cách nhân vật trung tâm [6, 11] I.Êrenburg, người bạn trung thành, người bênh vực Pasternak vụ án Bác sĩ Zhivago viết Pasternak- vần thơ dạt sức sống lên: Đọc xong thảo tiểu thuyết Bác sĩ Zhivago, thấy lòng buồn rầu vô hạn Cái giả dối tiểu thuyết khiến kinh ngạccó trang nói điều mà anh chưa nhìn thấy, chưa nghe thấy bao giờ. Êrenburg cho rằng: Và anh (Pasternak) không thành công anh khắc họa thời đại anh, tái lại không khí thời nội chiến, làm sống lại đối đáp xe lửa - lẽ anh nhìn thấy nghe thấy mình. [12, 35] Sau tiểu thuyết đăng công khai Nga, người ta bắt gặp nhìn phê phán Đ.Urnop: Pasternak rồ dại vượt lên sức lặp lại đề tài bị khai thác cạn kiệt từ lâu người trước ông M.Gorki, A.Chekhov đề tài chủ nghĩa cá nhân ích kỉ kiểu trí thức thời đại cách mạng (bài Vượt lên sức mình) Còn P.Gôrenlôp chê: tiểu thuyết tính chỉnh thể, toàn vẹn, sa vào liệt kê theo kiểu toán học Cßn rÊt nhiỊu ý kiÕn nhËn xÐt theo khuynh h­íng phạm vi có hạn khóa luận, trích dẫn vài ý kiến tiêu biểu trên, hi vọng nguồn tài liệu tham khảo nghiên cứu đề tài sau Khoá luận tốt nghiệp Đinh Thị Xuân Huệ K29B Văn 2.2.Khuynh hướng hai Bên cạnh ý kiến chê bai, nhiều nhà phê bình nhận thấy Bác sĩ Zhivago gợi nhớ đến Chiến tranh hòa bình, chí có người so sánh tiểu thuyết với tác phẩm kinh điển văn học Nga như: Sông Đông êm đềm (M.Sôlôkhov), Cuộc đời Klim Xamghin (M.Gorki) I.Berlin, lần tiếp xúc với tiểu thuyết dạng thảo nhận xét: Một nói có nhà thơ nhà thơ sáng tác thơ, sáng tác văn xuôi họ nhà văn xuôi Nhưng B.Pasternak nhà thơ thiên tài tất mà ông tạo ông có. Bàn vấn đề thời đại lịch sử phản ánh tác phẩm, P.Kirep cho rằng: thời đại bão hòa kiện đảo lộn, biến cố bão táp Tiểu thuyết là: nguồn tư liệu lớn thời đại Ngay thiếu sót mang dấu ấn thời đại, chịu trực tiếp thời đại. [6, 12] Sự quan tâm ý nhà nghiên cứu tập trung vào hệ thống nhân vật.Với nhân vật bác sĩ Zhivago, tiểu thuyết Nga nói riêng giới nói chung có nhân vật lại nhận nhiều xác định phức tạp tượng Dường nhân vật nhiều nhân vật [6,12].Việc xác định kiểu nhân vật phức tạp V.Voznesenxki cho nhân vật ẩn dụ, Aucouturier coi Zhivago nhân vật tượng trưng Likhachov khẳng định Zhivago nhân vật trữ tình Nhưng ba ®Ịu nhÊt trÝ quan ®iĨm: “Zhivago lµ sù tù tht tinh thần độc đáo tác giả Việt Nam, việc nghiên cứu tác giả B.Pasternak số nhà Nga học xúc tiến Trong Nhìn lại văn học Nga kỉ XX, Nguyễn Hải Hà nhận thấy B.Pasternak bác sĩ Zhivago tượng lạc lõng lại trước thời đại nhân cách văn hóa phổ biến với trí t tr¸c viƯt” [3, 354] Kho¸ ln tèt nghiƯp Đinh Thị Xuân Huệ K29B Văn Tiểu kết: Việc khảo sát lịch sử vấn đề khẳng định lại điều: tiểu thuyết Bác sĩ Zhivago tượng văn học phức tạp, khó hiểu chí bí ẩn cần có quan tâm nghiên cứu cách cụ thể, có hệ thống, giai đoạn nay, vấn đề thẩm định lại giá trị đích thực tượng nghệ thuật độc đáo vấn đề xúc lịch sử văn học Đối tượng, phạm vi, nhiệm vụ nghiên cứu: 3.1 Đối tượng nghiên cứu Nhắc tới B.Pasternak nhắc tới nghiƯp lín A.Voznesenxki gäi thÕ giíi nghƯ tht cđa Pasternak lục địa văn hóa bất tận địa hạt tinh thần nhà nghệ sĩ vĩ đại đề cập đến Di sản ông bách khoa thư lớn [12, 14] Trong phạm vi khóa luận tốt nghiệp, tác giả tham vọng tìm hiểu toàn lục địa văn hóa ấy, vả để làm điều ®ã phơ thc rÊt nhiỊu vµo vèn tri thøc, thêi gian tài người nghiên cứu Nhưng với lòng yêu mến tinh thần cầu tiến, nghiên cứu trình bày khía cạnh phần nội dung tác phẩm Bác sĩ Zhivago_ tiểu thuyết trở thành niềm hạnh phúc bất hạnh, niềm vui tủi nhục; trở thành định mệnh người tài hoa B.Pasternak Khía cạnh số phận tầng lớp trí thức Nga mà đặc biệt nhân vật bác sĩ Zhivago bối cảnh thực xã hội Nga 40 năm đầu kỷ XX phản ánh tiểu thuyết 3.2 Phạm vi nghiên cứu Khóa luận tốt nghiệp đề tài Số phận tầng lớp trí thức tiểu thuyết Bác sĩ Zhivago B.Pasternak nghiên cứu phạm vi tác phẩm Bác sĩ Zhivago với tư cách tiểu thuyết văn xuôi độc tập trung đầy đủ tinh hoa nghệ thuật B.Pasternak Việc tìm hiểu đề tài dựa nguyên tắc tách rời khỏi chỉnh thể nghệ thuật tác phẩm.Đề tài không đặt vấn đề nghiên cứu phận thơ trữ tình xuất cuối Khoá luận tốt nghiệp Đinh Thị Xuân Huệ K29B Văn tiểu thuyết trình nghiên cứu có bàn đến thơ động tác hỗ trợ cho việc thực nhiệm vụ Tác phẩm xuất nhiều thứ tiếng nhiều nước, đăng tải nhiều tạp chí Do điều kiện tài liệu, nghiên cứu đề tài chủ yếu dựa vào văn B.Pasternak người tác phẩm (Nxb thành phố Hå ChÝ Minh -1988) 3.3 NhiƯm vơ nghiªn cøu ViƯc nghiên cứu đề tài Số phận tầng lớp trí thức tiĨu thut “B¸c sÜ Zhivago” cđa B.Pasternak” nh»m: + ChØ hiƯn thùc ®êi sèng x· héi Nga 40 năm đầu kỷ XX phản ánh tiểu thuyết + Làm rõ số phận tầng lớp tri thức Nga hay bi kịch mâu thuẫn chưa tìm cách giải cá nhân nghệ sĩ thời đại cách mạng, tiêu biểu nhân vật Zhivago + Trình bày nét khái quát nghệ thuật xây dựng hình tượng nhân vật yếu tố tạo nên nét hấp dẫn tác phẩm Phương pháp nghiên cứu Trong trình giải đề tài, sử dụng phương pháp nghiên cứu chủ yếu sau: - Phương pháp tiếp cận hệ thống: Chúng coi Bác sĩ Zhivago hệ thống để khảo sát, phân tích, tìm quy luật chất tượng nghệ thuật cấp độ: thực phản ánh, số phận nhân vật nghệ thuật xây dựng nhân vật; đồng thời đặt tác phẩm mối quan hệ với yếu tố bên văn như: tiểu sử tác giả, thời đại Ngoài khóa luận này, người viết sử dụng phương pháp bổ trợ như: phương pháp phân loại, thống kê, phương pháp so sánh văn học Khoá luận tốt nghiệp Đinh Thị Xuân Huệ K29B Văn Đóng góp đề tài 5.1 Đóng góp mặt khoa học Tiểu thuyết Bác sĩ Zhivago tượng văn học đặc biệt độc đáo khó hiểu Cho đến tình hình nghiên cứu tác phẩm diễn phức tạp, nhiều khuynh hướng tiếp cận khác dẫn đến đánh giá trái ngược Một khuynh hướng tiếp cận tìm hiểu yếu tố ngẫu nhiên, coi ngẫu nhiên không yếu tố quan trọng giới quan mà gần phạm trù thẩm mĩ nhìn nghệ thuật Pasternak [3, 359] Mặc dù vấn đề số phận nhân vật trí thức hầu hết yếu tố nội dung nghệ thuật cấu thành nên tác phẩm chịu sù chi phèi cđa u tè ngÉu nhiªn nh­ng viƯc nghiên cứu khía cạnh góp thêm ý kiÕn, mét c¸ch hiĨu vỊ thÕ giíi nghƯ tht nhà văn; góp thêm tiếng nói vào việc trả lại cho vụ án văn chương tiếng kỷ XX 5.2 Đóng góp mặt thực tiễn Mặc dù tác phẩm Bác sĩ Zhivago B.Pasternak xuất Việt Nam sau in công khai Liên Xô năm 1987 tên tuổi, nghiệp B.Pasternak đề cập viết nhà Nga học như: Nguyễn Hải Hà, Hoàng Ngọc Hiến gần công trình luận án PTS Hà Thị Hòa nhìn chung, giới phê bình có phần thận trọng với B.Pasternak Khoá luận tốt nghiệp với việc nghiên cứu viên gạch nhỏ có vai trò quan träng kÕt cÊu cđa t¸c phÈm hi väng sÏ góp phần nhỏ bé vào công việc nghiên cứu, giảng dạy đào tạo chuyên đề B.Pasternak chương trình văn học Nga kỷ XX bậc Đại học Cao đẳng nước ta Khoá luận tốt nghiệp Đinh Thị Xuân Huệ K29B Văn L.Tonxtôi, độc thoại nội tâm thực phương tiện truyền đạt hoạt động nội tâm, trở thành dòng chảy gần can thiệp tác giả Trong Thi pháp tiểu thuyết L.Tonxtôi, GS Nguyễn Hải Hà phân loại độc thoại nội tâm thành ba dạng: Dạng tuý (trực tiếp): dạng độc thoại nội tâm tuý, nhân vật nghĩ, tự nhủ nói to suy nghĩ Dấu hiệu hình thức ý nghĩ nhân vật thường để ngoặc kép Dạng lời nói nửa trực tiếp: dạng tồn hình bóng tác giả Tác giả trực tiếp phơi bày, phân tích tâm lý nhân vật tới lúc hình bóng tác giả hoà quyện với nhiều dòng suy nghĩ nhân vật tới mức khó phân biệt rạch ròi Dạng tổng hợp: Nhà văn sử dụng xen kẽ hai dạng Tiểu thuyết Bác sĩ Zhivago có mặt ba dạng độc thoại nội tâm dạng thứ sử dụng nhiều toàn tác phẩm 4.1.2 Chiều sâu tâm lý biểu qua độc thoại nội tâm Zhivago người sống thiên nội tâm, người thông minh có khiếu tinh thần sống động Nhân vật Zhivago bác sĩ tác giả viết hoạt động y häc mµ dµnh nhiỊu trang viÕt vỊ ng­êi nhà thơ nhân vật Tiểu thuyết dành đoạn miêu tả trạng thái làm thơ nhiều trang ghi chÐp vỊ quan niƯm nghƯ tht, ë ci tiĨu thuyết ghi lại 25 thơ mà nhân vật Zhivago viết tặng Lara Nhiều trang viết sáng tác thơ mang tính tự nghiêm ngặt, đặc biệt, dòng độc thoại nội tâm nhân vật, biểu lộ giới tinh thần sâu sắc giàu suy tư Zhivago B.Pasternak: Ngôn ngữ - quê hương kho chứa đẹp ý nghĩa, tự bắt đầu suy nghĩ nói thay người, hoàn toàn biến thành âm nhạc, mặt âm hưởng thính giác bên ngoài, mà mặt tốc độ cuồn cuộn mãnh liệt mạch nguồn bên Zhivago cảm thấy phần 58 Khoá luận tốt nghiệp Đinh Thị Xuân Huệ K29B Văn yếu công việc thực chàng, mà sức mạnh cao chàng, chàng điều khiển chàng, cụ thể tình trạng tư tưởng thi ca giới mà thi ca hưởng tương lai, bước tiếp sau mà phải thực phát triển lịch sử chàng cảm thấy nguyên cớ điểm tựa để thi ca bước vào vận động [12,913] Tiếp đó, độc thoại nhân vật cho giíi hoµ nhËp nh­ thÕ nµo “vµo mét lµn sãng đồng trào qua trái tim bác sĩ Zhivago khiến chàng hoan hỉ phát khóc cảm thức khiết thắng tồn Dòng độc thoại nội tâm cho người đọc chiêm ngưỡng giới tinh thần cao cả, lao động tinh thần không mệt mỏi nhà thơ chân Pasternak qua hình tượng Zhivago, Pasternak phát triển thân mình, từ Iuri Zhivago ông tạo người đại diện cho tri thức Nga với đầy đủ đặc tính cố hữu họ Độc thoại nội tâm nhân vật Zhivago chủ yếu dạng 1, tức suy nghĩ, tự nhủ, nhân vật diễn đạt suy nghĩ cách nói to lên nhiều lần cụ thể: Zhivago bày tỏ thán phục nhận xét xác Cách mạng tháng Mười cách tự nói to với mình: Một phẫu thuật tuyệt vời! Chỉ vĩ đại không hợp thời hợp chỗ Zhivago béc lé sù m©u thuÉn, gi»ng xÐ t©m trÝ việc tiếp tục gặp gỡ, tiếp tục yêu Lara ý nghĩ phản bội Tonia người vợ mà chàng yêu tới độ sùng bái Trong đời chàng chưa hái hoa khoái lạc, không xếp vào loại siêu nhân hay thần thánh, không đòi cho đặc ân Chàng khổ sở bị lương tâm cắn rứt dòng suy nghĩ chàng, tác động thiên nhiên trực giác, chuyển hướng: Làm phải vội vàng? Đã tự hứa với nào, chàng làm Chàng 59 Khoá luận tốt nghiệp Đinh Thị Xuân Huệ K29B Văn thú tội Nhưng không thiết phải hôm nay? Để dịp khác chưa muộn [12,705] Đoạn độc thoại bộc lộ suy nghÜ cđa Zhivago vỊ cc néi chiÕn t×nh cờ lọt vào hai hoả lực phe Đỏ Trắng thể mâu thuẫn lập trường quan điểm người trí thức Một mặt chàng thấy gần gũi khâm phục bọn trẻ chết cách anh dũng kia, chí chàng cầu mong chúng thắng thoáng có ý định chạy đầu hàng quân Bạch vệ Một mặt chàng buộc phải cầm súng tự bảo vệ thân theo quy luật chiến tranh Giữa xác chết việc tìm Thánh ca số 90 làm cho thái độ căm ghét chiến tranh chàng thêm sâu sắc 4.2 Chiều sâu tâm lý biểu qua đối thoại 4.2.1 Khái niệm đối thoại Đối thoại hình thức nói chuyện hai người hay nhiều người với [8, 338] Lịch sử lời đối thoại nhân vật tác phẩm văn học trình phát triển, hoàn thiện theo hướng ngày đạt tới giá trị thẩm mĩ cao Đối thoại xuất từ xa xưa tác phẩm văn học dân gian Lời thoại thời kỳ tự nhiên, không chải chuốt, cầu kỳ, thường mang nội dung thông tin đơn giản, dễ hiểu hầu hết mang tính chung chung, chưa cá thể hoá Trong văn học cổ điển văn học lãng mạn, đối thoại xác định yếu tố nghƯ tht cÊu tróc t¸c phÈm Nh­ng nã vÉn mang tính chất sách vở, giàu tính triết lý, lý tưởng thiếu cá tính Ngôn ngữ đối thoại đạt tíi hoµn chØnh víi chđ nghÜa hiƯn thùc TÝnh chÊt cá thể hóa cao đối thoại góp phần lớn việc khắc hoạ tính cách nhân vật cách sinh động chân thực Trong tác phẩm tự sự, nhà văn sử dụng đối thoại thủ pháp thể mối liên hệ nhân vật, thúc đẩy phát triển cốt truyện Không thế, qua đối thoại, ta tìm hiểu tính cách, tâm lý, 60 Khoá luận tốt nghiệp Đinh Thị Xuân Huệ K29B Văn nhận biết giới bên nhân vật Qua đối thoại, nhân vật bộc lộ quan điểm, đánh giá sai bộc lộ tư tưởng, tình cảm lựa chọn mục tiêu mà sống đặt cho họ Đối thoại nhân vật trao đổi ý kiến tượng, kiện, quan hệ đời sống xã hội đặt tác phẩm 4.2.2 Chiều sâu tâm lý biểu qua đối thoại Sau độc thoại nội tâm, nhân vật Zhivago bộc lộ chiều sâu tâm lý qua đối thoại Theo khảo sát, đối thoại thông thường, có 10 đối thoại Iuri nhân vật khác truyện có vai trò quan trọng việc xác định cảm xúc, suy ngẫm, ấn tượng quan điểm nhân vật Sau vài ví dụ cụ thể Cuộc đối thoại gần độc thoại Iuri Zhivago bà Anna Ivanôpna (mẹ Tonia) lần suốt từ đầu tiểu thuyết, Zhivago xuất hoàn toàn sân khấu Để an ủi, trấn tĩnh làm yên lòng người bệnh, Zhivago ứng giảng thực Qua đó, chàng đưa lËp ln quan träng vỊ ý thøc “ý thøc lµ gì? Ta thử xét xem Muốn dùng ý thức bắt ngủ thiếp chắn ngủ ý thức độc dược, phương tiện tự đầu độc đem áp dụng cho ý thức thứ ánh sáng toả bên ngoài, ý thức rọi sáng đường trước mặt để ta khỏi vấp ngã ý thức đèn pha gắn đầu máy xe lửa Nếu đem quay trong, tai nạn chắn xảy ra. [12, 331] Điều minh hoạ cụ thĨ cho t­ t­ëng trung lËp cđa Zhivago sau nµy Giữa Zhivago Lara tình yêu say đắm hai tâm hồn hoà hợp, đồng cảm Họ nói chuyện với nhiều trò chuyện đó, Zhivago thẳng thắn bộc lộ suy nghĩ, quan điểm Lần gặp làm việc Lara chiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt, Zhivago ®· dự đoán: Chỉ mai xảy hỗn loạn sức tưởng tượng 61 Khoá luận tốt nghiệp Đinh Thị Xuân Huệ K29B Văn Chúng ta cách ngăn lại Chàng say sưa nói tình trạng nước Nga: nước Nga đẫ nóc, với toàn thể người dân sống trời, phóng khoáng Tự do! Tự thực thứ tự lời nói suông, đòi hỏi quyền lợi, mà tự từ trời rơi xuống, mong đợi.[12, 754] Chàng bộc lộ thiên bẩm, độ nhạy cảm sắc nhọn với toàn thiên nhiên xung quanh: Những cối hợp bàn bạc, hoa đêm biết triết lý nhà đá họp mitting. Chàng bộc lộ thái độ căm ghét chiến tranh: Chiến tranh giai đoạn sống cách giả tạo, tựa họ cho tồn lùi lại (thật vô nghĩa!) Chàng bày tỏ suy nghĩ cách mạng: Tôi có cảm tưởng, chủ nghĩa xã hội biển lớn, biển độc đáo Biển đời sống, phải, đời sống mà người ta thấy hoạ, đời sống thiên tài hoá, làm giàu sức sáng tạo. Và đối thoại Zhivago tình cờ bộc lộ tình yêu mãnh liệt dành cho Lara: Còn mà không sẵn lòng hi sinh, để (ánh mắt buồn rầu Lara) đừng buồn nữa, để nét mặt cô lộ rõ hài lòng số phận để cô khỏi cần đến ai? [12, 451] Khi gặp lại Lara Iuratin, Zhivago trao đổi với Lara người cách mạng người cách mạng tự tiện xử trí đáng sợ Không phải họ kẻ ác, mà họ thứ mày móc nằm vòng kiểm soát, cỗ xe bị trật đương ray; Stơrennicop, chàng nêu dự cảm số phận nhân vật này: Sự liên minh ông ta với người bônsêvich ngẫu nhiên Chừng ông ta cần cho họ, họ chịu đựng ông ta cho chung đường Nhưng không cần đến ông ta nữa, họ gạt bỏ giày xéo ông ta không chút hối tiếc, họ xử nhiều chuyên gia quân trước ông ta. [12,693] Trong đối thoại ta thấy chuyển biến Zhivago cách nhìn cách mạng Đó nhìn có phần gay 62 Khoá luận tốt nghiệp Đinh Thị Xuân Huệ K29B Văn gắt khó chịu, theo Zhivago sau thời gian đến lúc phải tới đó, họ chưa học khác, họ chẳng biết làm hếtvì thiếu vắng lực có sẵn định, bất tài [12, 694] Trong ngày bên Lara Iuratin sau nội chiến, Zhivago nàng đối thoại nhiều Lần này, chàng đóng vai người nghe, chăm biết cách gợi chuyện Những quan điểm, suy nghĩ chuyển vai phát ngôn Lara - nhân vật tính đặc trưng chàng, đưa nhận xét giá trị toàn diễn ra: dối trá tràn vào nước Nga Tai hoạ chủ yếu, nguồn gốc ác sau tin tưởng vào giá trị ý kiến cá nhân Ngày phải nói theo người, phải sống theo quan niệm người khác áp đặt cho người.[12,860] Cuộc đối thoại Zhivago Samđêviatôp người tháo vát tự tin, uy quyền phạm vi sinh hoạt cho thấy quan điểm thẳng thắn bác sĩ chủ nghĩa Mác: chủ nghĩa Mác làm chủ thân chưa đến mức trở thành khoa học Tôi chưa thấy có trào lưu lại tự biệt lập xa rời kiện thực tế chủ nghĩa Mác. Chàng tranh luận với Samđêviatôp đường giành quyền, chàng phản đối bạo lực ủng hộ việc dùng điều thiện lôi người ta tới thiện.[12,637] Trong đối thoại Zhivago với nhân vật, trò chuyện mà chàng khó chịu nói chuyện chàng vị huy quân du kích Liveri Zhivago bị làm phiền, bị ép buộc phải tiếp chuyện Chàng tức sôi máu, mà không ngại ngần phản bác ý kiến Leveri: Tôi không thông thạo đặc trưng riêng chủ nghĩa xã hội, nên không thấy có dị biệt người bôsevich với nhà xã hội khác.; Những tư tưởng hoàn thiện toàn bộ, theo quan niệm từ sau cách mạng tháng Mười đến nay, không khích lệ Thứ đến, tất chuyện lâu thực hiện, lời nói 63 Khoá luận tốt nghiệp Đinh Thị Xuân Huệ K29B Văn suông chuyện mà người ta phải trả hàng biển máu, khiến thấy có lẽ mục tiêu không biện minh cho phương tiện [12,756] Như vậy, cách liệt kê lần đối thoại Zhivago nhân vật tiêu biểu, muốn rằng: yếu tố đối thoại vai trò quan trọng trình bộc lộ tư tưởng, quan điểm tính cách nhân vật Zhivago B Pasternak ý đầu tư cho việc xây dựng đối thoại Có thể nói, biện pháp giúp cho hình tượng nhân vật Zhivago chân thật hơn, gần gũi với bạn đọc 4.3 Khắc họa hình tượng nhân vật qua biện pháp tả 4.3.1 Khái niệm: Tả biện pháp nghệ thuật thiếu tác phẩm văn học thể loại Theo giáo sư Pospelov Dẫn luận nghiên cứu văn học thì: Miêu tả tái giới vật thể dạng tĩnh (phần lớn phong cảnh, đặc điểm môi trường sống, đường nét bề nhân vật, trạng thái tâm hồn chúng) Miêu tả tái lời kiện việc xảy đặn [9, 68] Tiểu thuyết Bác sĩ Zhivago sử dụng biện pháp tả hai phương diện: miêu tả nhân vật tả thiên nhiên 4.3.2 Miêu tả nhân vật: Có điều đặc biệt việc sử dụng biện pháp tả nhân vật tiĨu thut “B¸c sÜ Zhivago” Thø nhÊt, tiĨu thut thõa thãi nhiều nhân vật phụ (170 nhân vật phụ) Thứ hai, lời dẫn, mách bảo, thông tin môi trường sống, hoàn cảnh nhân vật vốn tín hiệu xác định tính cách nhân vật lại xuất Thứ ba, tác giả lược bỏ đến mức tối đa chi tiết có tính tạo hình; tả chi tiết nhân vật phụ bỏ ngoại hình nhân vật Trong toàn tiểu thuyết, có hai lần tác giả miêu tả khuôn mặt Zhivago chàng lên 10 nằm dưỡng thương 64 Khoá luận tốt nghiệp Đinh Thị Xuân Huệ K29B Văn chiến tranh giới thứ Thậm chí, hai lần ỏi Pastenak nhắc tới mũi hếch: Đứng nấm mộ, cậu bé ngẩng đầu khuôn mặt với mũi hếch cậu bé nhăn lại, cổ nghểnh lên Ông ta thật kỳ dị trẻ trung, thiếu nhã nhặn Mũi hếch gọi điển trai Nhưng thật thông minh, với nghĩa đẹp danh từ ấy, trí thông minh lanh lợi, dễ khiến người ta cảm mến tả cười nửa mặt kiểu Nga [12,425] Chi tiết ngoại hình tác giả làm mờ cách thích thêm cười rÊt phỉ biÕn ë n­íc ta.” Ng­êi ®äc khã cã thể tưởng tượng bề nhân vật Zhivago Đối với nhân vật chính, để bù đắp cho thiếu hụt miêu tả ngoại hình, tác giả chủ yếu hướng ngòi bút miêu tả yếu tố bẩm sinh, thiên phú, nét ưu trội cấu trúc nhân vật Zhivago nhân vật tài năng, thông minh, có khiếu bẩm sinh; Lara có sắc đẹp trời cho, kỳ quan tạo hoá, thân nữ tính trần gian; Pasa Anitop thân ý chí trọn vẹn Tất nhiên, tác giả linh hoạt việc miêu tả phẩm chất nhân vật cách sử dụng biện pháp đối ngẫu, cặp đôi nhằm làm rõ diện mạo - tính cách nhân vật Nếu Zhivago thân thiếu vắng ý chí Stơrennicop lại th©n cđa ý chÝ trän vĐn” NÕu Tonia “sinh đời để làm sống trở nên giản dị để tìm lối thoát đắn Lara làm rắc rối thêm sống khiến người ta lạc đường Nếu Epgrap ông Thần Thiện tốt bụng Cômarôpxki vị ác thần độc ác Vì cách miêu tả mà có nhà nghiên cứu cho Pasternak cách mô tả nhân vật đáng giá Nhưng phải chăng, nhân vật Pasternak đáng giá chúng mô tả cách ỏi, giản đơn thế? 4.3.3 Miêu tả thiên nhiên Thiên nhiên dường nhân vật, phần quan trọng tiểu thuyết Bác sĩ Zhivago Thiên nhiên lên với âm thanh, màu sắc 65 Khoá luận tốt nghiệp Đinh Thị Xuân Huệ K29B Văn hương thơm; nhiều cảnh thiên nhiên thực sống động ngòi bút miêu tả tác giả Thiên nhiên yếu tố đóng góp việc khám phá tâm trạng thực người tác phẩm Thiên nhiên từ âm Đó tiếng chim hót vắt thấm vào tâm hồn cậu bé Iuri ngây thơ, sáng: tiếng hót ba giọng lảnh lót chim vàng anh, với khoảng dừng chờ đợi muốn tiếng hót vắt tiếng sáo thấm đượm khắp vùng " Và tranh mùa xuân tuyệt đẹp ngËp trµn sù sèng: “Tõ d­íi líp tut nøt vì, nước bắt đầu chảy lên tiếng chẳng chốc khu rừng đầy ắp tiếng nước chảy, mù mịt nước Bầu trời say sưa uống cạn mùa xuân choáng váng men nó, thở đầy mây [12,529] Những hình ảnh so sánh, ẩn dụ sử dụng dầy đặc miêu tả làm cho thiên nhiên thêm sống động, lung linh trước mắt bạn đọc với tất vẻ mỹ lệ Âm thiên nhiên khiến cho vật nên thơ, tiếng chim hót âm lặp lặp lại nhiều Zhivago thích thú chàng miêu tả giọng hót vượt trội loài chim hoạ mi với âm trẻo, vang vọng xa Zhivago người dường thấm đượm toàn thiên nhiên xung quanh, người có khiếu tinh thần sống động tràn ngập vào ngực chàng, thấm ngập toàn thể chàng, từ bên xương bả vai giang rộng đôi cánh bay [12,865] Zhivago nhạy cảm với mùi hương Hương hoa thơm ngát, lãng đãng khí trời, muốn toả lên bị ánh nắng ghìm giữ vườn [12, 442] Hương thơm hoa dìu dịu, nhẹ nhàng len lỏi đêm khuya Thời gian đêm thời gian mà hương hoa nồng nàn nhất, quyến rũ nhất: Tất hoa gian toả hương lúc, tựa hồ trái đất suốt ngày nằm bất tỉnh, nhờ hương hồi lại mùi thơm dìu dịu dâng lên mùi thơm đoạn già hoa [12, 442] Hương hoa đoạn miêu tả nhiều 66 Khoá luận tốt nghiệp Đinh Thị Xuân Huệ K29B Văn tiểu thuyết Người ta nhớ mùi hương gắn với kỉ niệm, người ta yêu quý Trong buổi đêm mà Zhivago - trái với ý muốn mình, bộc lộ tình yêu mãnh liệt với Lara, mùi hoa đoạn bay vào phòng toả khắp chốn, vấn vít quanh chàng Với tâm hồn nhạy cảm rộng mở, Zhivago trở thành người bạn tri kỉ, người tình say đắm thiên nhiên Nga tuyệt đẹp Trong tranh vẽ cảnh đẹp thiên nhiên, B.Pasternak sử dụng nhiều màu sắc Đó màu khoảng trời xanh biếc, sáng sủa, bao la dòng sông mùa nước lớn, màu kem mặt trời mùa thu vàng rực, màu cánh rừng rực rỡ sắc vàng hay luồng sáng màu lơ sẫm băng giá [12, 428] nữa, màu sắc ấm nóng, vui mắt: Tuyết đượm sắc vàng ánh nắng ban trưa sắc vàng mật ong có pha lẫn chất cặn ngào màu da cam bóng chiều sớm buông [12, 596] Bên cạnh sắc màu rực rỡ, đầy sức sống mảng màu tối, chủ yếu màu trắng, màu đen nhiều màu xám Có cảnh mà ba màu trắng - xám - đen phối hợp tạo nên cảm giác lạnh giá bất an: Những đám mây tuyết màu xám quay lộn bị gió thổi tốc lên trời lại xoáy tròn xuống đất thành lốc trắng, bay hút phía cuối đường phố tối đen choàng lên vạn vật trắng [12, 600] Thiên nhiên người bạn tâm tình Zhivago Những xúc cảm, suy tư, nỗi niềm nhân vật gửi gắm, bầy tỏ hoà lẫn vào thiên nhiên Thậm chí, biến cố cách mạng, kiện lịch sử thấm vào Zhivago hệt thiên nhiên tự ngấm vào chàng Cuộc cách mạng tháng Mười tác phẩm xảy dạng trận bão tuyết - giận thiên nhiên: Tuyết đầu mùa rơi lớt phớt, thưa thớt, nhảy múa theo gió lúc thổi mạnh cuối cùng, trước mắt Zhivago, biÕn thµnh mét trËn cuång phong”, “ B·o tuyÕt dồn đuổi tuyết thành vòng tròn, thành hình nón Cách mạng trận cuồng phong tự 67 Khoá luận tốt nghiệp Đinh Thị Xuân Huệ K29B Văn nhiên không thay đổi, tác động, Zhivago tuyết lốc xoáy, để thân bị ào mãnh liệt thứ tượng tự nhiên Thiên nhiên đồng hành Zhivago nẻo đường, nỗi niềm niềm hi vọng chàng Zhivago yêu thích thiên nhiên đến độ nhìn thấy sống ẩn lương trà: Có gần gũi sống động chim tựa hồ lương trà nhìn thấy tất đó, khăng khăng cự tuyệt hồi lâu, chịu thua, co lại trước bầy chim nhỏ, nhượng vạch áo, chìa vú mẹ cho bú Thôi nhiễu Đây ăn đi, ăn ăn cho no nê đi. Rồi cười Đó cảnh âu yếm, mến thương bà mẹ với đàn háu đói, cảnh cảm động thời buổi nội chiến diễn hàng ngày, hàng xung quanh Toàn thiên nhiên, người, toàn bé thÕ giíi xung quanh Zhivago chÝnh lµ n­íc Nga mà chàng yêu tha thiết Cuộc đời chàng có nhiều bi kịch, người chàng có nhiều mâu thuẫn tâm hồn rộng mở dây thần kinh cảm xúc chàng rung lên ca tình yêu thiên nhiên, sống, tình yêu với nước Nga nước Nga, người mẹ, người tuân giáo, kẻ ương ngạnh, kẻ điên rồ lừng danh bốn biển năm châu, không sánh nổi, muôn vàn đáng yêu chàng, Ôi, tồn ngào làm sao! Ôi, sống đời yêu đời ngào làm sao! Ôi luôn ta muốn nói lời cảm ơn sống, tồn tại, muốn nói thẳng điều vào mặt nó! [12, 854] Tiểu kết: Với biện pháp nghệ thuật tả, Pasternak xây dựng chân dung nhân vật mờ nhạt ngoại hình có đời sống nội tâm phong phú tâm hồn lãng mạn say mê thiên nhiên Ông vẽ nên tranh thiên nhiên Nga thật mỹ lệ, thực thể sống động, trữ tình, từ biểu lộ tình yêu rộng lớn bất diệt thân ông với đất nước Nga, với thiên nhiên 68 Khoá luận tốt nghiệp Đinh Thị Xuân Huệ K29B Văn Phần kết luận Lựa chọn nghiên cứu đề tài Số phận tầng lớp trí thøc tiĨu thut “B¸c sÜ Zhivago” cđa B Pasternak”, gặp số khó khăn việc thu thập tài liệu tham khảo với lòng yêu mến nhà văn B Pasternak say mê văn học Nga hoàn thành khóa luận tốt nghiệp Qua trình nghiên cứu đề tài, tác giả xin đưa số kết luận sau: Lịch sử 40 năm đầu kỷ XX với biến cố, kiện vĩ đại tái sống động tiểu thuyết Bác sĩ Zhivago Cùng với thực đời sống Nga nhiều dáng vẻ, nhiều màu sắc Pasternak không lắng nghe bước chân lịch sử mà tỏ thạo nghe, sành nghe âm vang thời lịch sử tâm hồn người Sự ý Pasternak dành cho nhiều thứ lịch sử phản ánh tâm hồn Hiện thực - lịch sử đời sống Nga khúc xạ qua lăng kính trữ tình đặc biệt thứ thực lịch sử lấp lánh qua ống kính vạn hoa (Sinavxki) ViƯc di chun tõ dßng hiƯn thùc - tù nã sang dòng thực - ấn tượng cá nhân khiến cho thực phản ánh có phẩm chất Đó không tranh đời sống túy khách quan mà họa thực đậm dấu ấn chủ quan, cá nhân độc đáo Điều hối thúc Pasternak viết Bác sĩ Zhivago niềm khát khao tìm kiếm thật Trong tác phẩm mình, Pasternak phản ánh cách chân thực thật số phận tầng lớp trí thức chiến tranh cách mạng Số phận bi kịch họ lời phê phán trực tiếp nguy máy móc hóa người đưa đòi hỏi phải có nhìn sâu sắc, cụ thể, nhiều chiều người thời đại Con người thực thể vô phức tạp, chất tự nhiên, sinh học người tổng hòa mối quan hệ xã 69 Khoá luận tốt nghiệp Đinh Thị Xuân Huệ K29B Văn hội (Mac) Với chất phức tạp ấy, không chịu nhìn phiếm diện, chiều phi thực tế Đây học có tính chất lịch sử mà thời kỳ Pasternak để lại cho x· héi ViÖt Nam hiÖn Trong nhËt kÝ Zhivago ghi: Các tác phẩm nói nhiều cách: đề tài, hoàn cảnh, cốt truyện, nhân vật Nhưng tất cả, nã hÊp dÉn ta bëi sù hiƯn diƯn cđa nghƯ thuật chứa đựng tác phẩm. [12, 812 ] Nghệ tht khiÕn ng­êi ®äc xóc ®éng hÊp dÉn cđa tiĨu thuyết Bác sĩ Zhivago yếu tố ngẫu nhiên đậm đặc đến mức dư thừa, hệ thống liên tưởng, ẩn dụ đậm màu sắc tôn giáo Nhưng khóa luận tác giả sâu tìm hiểu yếu tố nghệ thuật xây dựng hình tượng nhân vật Zhivago như: yếu tố tả, độc thoại nội tâm đối thoại đóng góp vào việc tìm hiểu, hoàn thiện cho đề tài tương lai Trên số nghiên cứu, tìm tòi nhận thøc còng nh­ mét sè ý kiÕn ®ãng gãp nhá bé tác phẩm Bác sĩ Zhivago Đó bước đầu nghiên cứu khoa học - nhiệm vụ quan trọng sinh viên Tuy khóa luận nghiên cứu cách nghiêm túc theo trình tự chắn không tránh khỏi sai sót Chúng hy vọng kết đề tài đóng góp cho việc giảng dạy, nghiên cứu B Pasternak, tác phẩm Bác sĩ Zhivago nói riêng văn học Nga nói chung nhà trường 70 Khoá luận tốt nghiệp Đinh Thị Xuân Huệ K29B Văn Tài liệu tham khảo Đỗ Hồng Chung, Nguyễn Kim Đính,(2003), Lịch sử văn học Nga Nxb Giáo Dục M.Gorki (1965), Bàn văn học, Nxb Giáo Dục Nguyễn Hải Hà (2002), Văn học Nga, thật đẹp, Nxb Giáo Dục Nguyễn Hải Hà (1992), Thi pháp tiểu thuyết L.Tonxtoi, Nxb Giáo Dục Lê Bá Hán, Trần Đình Sử, Nguyễn Khắc Phi (đồng chủ biên) (2004), Từ điển thuật ngữ văn học, Nxb Giáo Dục Hà Thị Hoà (1994), Cái ngẫu nhiên tiểu thuyết Bác sĩ Zhivago, Nxb ĐH Sư Phạm Phương Lựu (chủ biên) (2004), Lí luận văn học, Nxb Giáo Dục Hoàng Phê (chủ biên) (2006), Từ điển tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng N Pôxpêlôp (chủ biên) (1998), Dẫn luận nghiên cứu văn học, Nxb Giáo Dục 10 M.A.Sôlôkhôp (2005), Sông Đông êm đềm, Nxb VH Hà Nội 11 Lưu Đức Trung (chủ biên) (2003), Tác giả, tác phẩm văn học nước nhà trường, Nxb Giáo Dục 12 A.Voznesenski, E.Ertushenkô, (1988), Boris Pasternak, người tác phẩm , Nxb thành phố Hồ Chí Minh 71 Khoá luận tốt nghiệp Đinh Thị Xuân Huệ K29B Văn mục lục Phần Mở Đầu 1 Lí chọn đề tài Lịch sử vấn đề 2.1 Khuynh h­íng mét 2.2.Khuynh h­íng hai Đối tượng, phạm vi, nhiƯm vơ nghiªn cøu: 3.1 Đối tượng nghiên cứu 3.2 Ph¹m vi nghiªn cøu 3.3 NhiƯm vơ nghiªn cøu Phương pháp nghiên cứu Đóng góp đề tµi 5.1 Đóng góp mặt khoa học 5.2 Đóng góp mặt thực tiễn CÊu tróc luận văn 10 Chương Hiện thực đời sống x· héi Nga 11 Nước Nga trước cách mạng 13 N­íc Nga sau Cách mạng tháng Mười 22 Nước Nga ngày nội chiÕn 26 Ch­¬ng Sè phËn tÇng líp trÝ thøc 35 Sè phËn tÇng líp trÝ thøc 36 Số phận nhân vật bác sĩ Zhivago 43 2.1 Bi kịch sống riêng tư 43 2.2 Bi kÞch cđa ng­êi trung lËp 48 ý nghĩa hình tượng nhân vật bác sÜ Zhivago 52 Nghệ thuật khắc họa hình tượng nhân vật Zhivago 54 4.1 ChiỊu s©u t©m lý biĨu qua độc thoại nội tâm 56 4.2 Chiều sâu tâm lý biểu qua đối thoại 60 4.3 Kh¾c häa hình tượng nhân vật qua biện pháp tả 64 PhÇn kÕt luËn 69 Tài liệu tham khảo 71 72 ... vật bác sĩ Zhivago bối cảnh thực xã hội Nga 40 năm đầu kỷ XX phản ánh tiểu thuyết 3.2 Phạm vi nghiên cứu Khóa luận tốt nghiệp đề tài Số phận tầng lớp trí thức tiểu thuyết Bác sĩ Zhivago B.Pasternak. .. nghiƯp víi đề tài Số phận tầng lớp trí thức tiểu thuyết Bác sĩ Zhivago B.Pasternak vào khai thác khía cạnh phần nội dung thông qua việc trình bày số phận nhân vật thuộc tầng Khoá luận tốt nghiệp... yếu dựa vào văn B.Pasternak người tác phẩm (Nxb thành phố Hồ Chí Minh -1988) 3.3 Nhiệm vụ nghiên cứu Việc nghiên cứu đề tài Số phận tầng lớp trí thức tiểu thuyết “B¸c sÜ Zhivago cđa B.Pasternak