Lưu Thị ánh Tuyết K29A - Sinh Khoá luận tốt nghiÖp TRƯỜNG ĐHSP HÀ NỘI KHOA SINH – KTNN LU TH NH TUYT Đặc điểm nông sinh học giá trị chọn giống dòng lúa nếp Xuân Hoà Phúc Yên Vĩnh Phúc KHO LUN TT NGHIỆP Chuyên ngành: Di truyền học Mã số: 010506 Hướng dẫn khoa học: ĐÀO XUÂN TÂN Hà Nội - 2007 Lưu Thị ánh Tuyết K29A - Sinh Khoá luận tốt nghiệp Mở đầu Lý chọn đề tài Trong tất loài lương thực như: lúa mỳ, ngô, khoai sắn lúa nước (Oryza sativa) chiếm vị trí quan trọng, vừa nguồn lương thực chính, lại vừa có giá trị cao mặt kinh tế [13] Tốc độ tiêu thụ lúa gạo Việt Nam xếp hàng thứ (sau Trung Quốc, ấn Độ, Inđonexia, Bangladesh), diện tích trồng lúa Việt Nam đứng hàng thứ Nhờ tiến khoa học giống trồng, nước ta từ nước thiếu lương thực vươn lên nước đứng thứ giới xuất gạo (sau Thái Lan), có nhiều năm nước đứng thứ giới xuất gạo Tuy nhiên, gia tăng bùng nổ dân số, khiến nhu cầu xây dựng khu công nghiệp, khu vui chơi giải trí nhà tăng lên cách chóng mặt, làm diện tích đất nông nghiệp giảm mạnh, ảnh hưởng đến khả cung cấp lương thực, nhiều vùng sống cảnh thiếu lúa gạo Chính mà vấn đề đặt là: phải đưa giống có xuất cao, ổn định, chịu điều kiện bất lợi vào sản xuất đại trà Đây nhiệm vụ quan trọng nhà chọn tạo giống lúa hai đối tượng là: lúa nếp lúa tẻ Lúa nếp (Oryza sativa glutinosa) tạo từ lúa tẻ nhu cầu người thực ngày đóng vai trò quan trọng đời sống người dân Việt Nam Lúa nếp có đặc tính quý như: gạo ngon, cơm dẻo, có hương thơm đặc biệt Do vậy, lúa nếp lương thực mà loại có giá trị kinh tế cao, số giống nếp Hoa vàng, nếp Thầu dầu coi đặc sản nhiều vùng Mặt khác, nguồn nguyên liệu số ngành công nghiệp nhẹ, công nghiệp thực phẩm sản xuất bánh kẹo, bia rượu Lưu Thị ánh Tuyết K29A - Sinh Khoá luận tốt nghiệp Theo thống kê chưa đầy đủ, diện tích lúa nếp nước ta khoảng 10% [5] Một điều mà phải thừa nhận rằng: dân số ngày tăng theo cấp số nhân, đời sống nhân dân ngày cải thiện, nhu cầu người ngày cao Do mà gạo nếp đòi hỏi phải tăng số lượng chất lượng có Theo nhà chọn giống, muốn tăng nhanh sản lượng lúa phải tạo đột phá suất theo hướng: - Cải tiến dạng lúa để tạo kiểu lúa lý tưởng đạt 13 - 15 tấn/ha/vụ - Khai thác tiềm ưu lai [8] Cùng với phương pháp nghiên cứu để tạo giống tốt, phương pháp gây đột biến lai phát huy tác dụng việc tạo giống lúa Một giống muốn đưa vào sản xuất đại trà trước hết, phải trải qua trình khảo nghiệm vùng sinh thái khác Khi tiến hành khảo nghiệm đặc điểm hình thái, nông sinh học lúa đánh giá qua giai đoạn sinh trưởng phát triển Giống đạt tiêu đề đưa vào sản xuất đại trà Vì chọn thực đề tài: "Đặc điểm nông sinh học giá trị chọn giống dòng lúa nếp Xuân Hoà - Phúc Yên Vĩnh Phúc" Mục đích nghiên cứu - Khảo sát, đánh giá đặc điểm hình thái yếu tố cấu thành suất dßng lóa nÕp: PD2, PD3, PD21, PD2B, BN4, BN5, BN6, NQ, TK106 giống nếp 9603 làm đối chứng (ĐC) Nội dung nghiên cứu - Khảo sát đánh giá tiêu hình thái sinh trưởng phát triển giống lúa với tính trạng: Lưu Thị ánh Tuyết K29A - Sinh Khoá luận tốt nghiệp Chiều cao 14 Số hạt/bông Chiều rộng đòng 15 Số hạt chắc/bông Chiều dài đòng 16 Trọng lượng 1000 hạt (P1000) Chiều dài 17 Chiều dài hạt (D) Chiều dài cuống 18 Chiều rộng hạt (R) Khả đẻ nhánh 19 Độ cứng Màu phiến 20 Độ thoát cổ Màu bẹ 21 Độ tàn Màu thìa lìa 22 Góc đòng 10 Màu cổ 23 Năng suất lý thuyết (NSLT) 11 Màu tai 24 Hình dạng hạt thóc 12 Lông phiến 25.Thời gian sinh trưởng (TGST) 13 Số hữu hiệu/khóm ý nghĩa khoa học thực tiễn đề tài 4.1 ý nghĩa khoa học - Xác định đặc điểm nông sinh học yếu tố cấu thành suất dòng lúa nếp - Tìm hiểu sai khác dòng lúa nếp với 4.2 ý nghĩa thực tiễn Việc nghiên cứu đặc điểm nông sinh học giá trị chọn giống dòng lúa nếp, làm sở để chọn lọc dòng chuẩn bị đưa vào thực tiễn sản xuất Lưu Thị ánh Tuyết K29A - Sinh Khoá luận tốt nghiệp Chương Tổng quan tài liệu Nguồn gốc lúa Qua trình chọn lọc tự nhiên chọn lọc nhân tạo, lúa dại hoá thành lúa trồng (Oryza sativa), kiện lịch sử lớn loài người Trong trình nghiên cứu nguồn gốc lúa có nhiều quan điểm khác nhau, qua công trình nghiên cứu nhiều tác giả nhiều nước giới : Liên Xô cũ, ấn Độ, Nhật Bản,Trung Quốc, Việt Nam ®i ®Õn mét quan ®iĨm chung lµ: ngn gèc cđa lúa vùng đầm lầy Đông Nam Phân loại lúa 2.1 Phân loại theo đặc ®iĨm sinh häc cđa lóa Lóa trång (Oryza sativa) thc hoà thảo (Graminales), họ hoà thảo (Graminacea), chi Oryza Chi Oryza phân bố rộng giới với 28 loài, đa số sống năm, cã loµi lóa trång lµ: - O sativa: trång phỉ biÕn trªn thÕ giíi - O glaberrima: trång phỉ biÕn ë mét sè n­íc Ch©u Phi [6] ViƯc ph©n loại lúa trồng (O sativa) có nhiều quan điểm khác nhau: * Theo Kikawa Kota (1930) chia loài O sativa thµnh loµi phơ: - O sativa L sub sp Japonica (loài phụ Nhật Bản) - O sativa L sub sp India (loài phụ ấn Độ) * Theo Gustchin (1934 – 1943): chia O sativa thµnh loµi phụ là: India, Japonica, Javanica * Theo Hoàng Thị Sản 1999: O sativa chia thành thứ: Lưu Thị ánh Tuyết K29A - Sinh Khoá luận tèt nghiÖp - O sativa L Var Utilissma A Camus : lóa tỴ - O sativa L.Var Glutinosa : lóa nếp 2.2 Phân loại theo yêu cầu sinh thái Theo địa hình đất, điều kiện cung cấp nước, chia lúa trồng thành loại: lúa cạn lúa nước Theo thời gian gieo trồng, gặt hái năm chia lúa trồng thành loại: lúa mùa, lúa chiêm lúa xuân Giá trị kinh tế lúa Như biết, lúa loại gắn liền với đời sống nhân dân nhiều nước giới Nó lương thực giới, là: lúa mì, lúa gạo ngô Theo số liệu cụ thể, lúa gạo có ảnh hưởng đến 65% đời sống dân số toàn giới [6] Điều chứng tỏ, lúa gạo đóng vai trò quan trọng việc giải vấn đề thiếu lương thực Mặt khác, lúa gạo sử dụng làm thức ăn cho gia súc, gia cầm, làm nguyên liệu để sản xuất mặt hàng công nghiệp, góp phần làm tăng thu nhập quốc dân Việt Nam nước xuất gạo đứng thứ hai giới (sau Thái Lan) Sản lượng lúa gạo hàng năm Việt Nam tăng lên khoảng triệu tấn, thành thu nông nghiệp Việt Nam, đó, khoa học chọn giống có vai trò định Năm 2005, xuất lúa gạo Việt Nam đạt 5,2 triệu tấn, thu 1,4 tû USD cho nỊn kinh tÕ qc d©n Đặc điểm sinh học lúa 4.1 Đời sống c©y lóa 4.1.1 Thêi gian sinh tr­ëng (TGST) TGST cđa lúa tính từ nảy mầm đến chÝn kÐo dµi tõ 90 – 180 ngµy, tuú vµo giống môi trường sinh trưởng Trong thời gian lúa hoàn thành giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng sinh trưởng sinh thực Lưu Thị ánh Tut K29A - Sinh Kho¸ ln tèt nghiƯp XÐt vỊ mặt nông học, chia đời sống lúa làm giai đoạn: giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng, giai đoạn sinh trưởng sinh thực giai đoạn chín TGST lúa phụ thuộc vào giống, thời vụ điều kiện môi trường Ví dụ: PD2 vụ xuân TGST 150 158 ngày, vụ mùa 118 – 122 ngµy (cã thĨ lµ thêi tiÕt giống) Nắm quy luật sinh trưởng lúa sở để xác định thời vụ gieo cấy, xây dựng kế hoạch thâm canh tăng vụ 4.1.2 Các thời kỳ sinh trưởng lúa Trong toàn đời sống lúa cã thĨ chia lµm thêi kú chđ u lµ: thêi kú sinh tr­ëng sinh d­ìng, thêi kú sinh tr­ëng sinh thùc, vµ thêi kú chÝn - Thêi kú sinh trưởng sinh dưỡng: thời kỳ tính từ gieo cấy đến làm đòng thời kỳ này, lúa chủ yếu hình thành phát triển quan sinh dưỡng như: rễ, thân, lá, đẻ nhánh - Thêi kú sinh tr­ëng sinh thùc: lµ thêi kú lúa hình thành hoa, tập hợp nhiều hoa thành lúa Nếu chăm sóc chu đáo, thời kì thứ đẻ nhánh, thời tiết thuận lợi số hoa lúa hình thành tối đa, tiền đề để có nhiều hạt Cả hai thời kỳ phát triển ảnh hưởng đến nhau, thời kỳ sinh trưởng sinh dưỡng ảnh hưởng đến việc hình thành số bông, thời kỳ sinh trưởng sinh thực ảnh hưởng đến số hạt bông, tỷ lệ hạt chắc/bông, hạt lép/bông, trọng lượng 1000 hạt (P1000) - Thời kỳ chín: hoa lúa thụ tinh xảy trình tích luỹ tinh bột phát triển hoàn thiện phôi Nếu dinh dưỡng đủ, không bị sâu bệnh phá hoại, thời tiết thuận lợi hoa thụ tinh phát triển thành hạt sản phẩm chủ yếu lúa Theo IRRI, lúa chia làm giai đoạn: Giai đoạn nảy mầm Giai đoạn mạ Lưu Thị ánh Tuyết K29A - Sinh Khoá luận tốt nghiệp Giai đoạn đẻ nhánh Giai đoạn vươn lóng Giai đoạn làm đòng Giai đoạn trổ Giai đoạn chín sữa Giai đoạn vào Giai đoạn chín hoàn toàn 4.2 Đặc điểm hình thái lúa 4.2.1 Rễ lúa Rễ lúa thuộc loại rễ chùm, gồm: Rễ mầm (rễ mộng): hình thành từ rễ phôi, rễ mầm không phân nhánh, làm nhiệm vụ hút nước tồn từ ngày rụng Rễ phụ: hình thành từ mắt đốt gốc thân (thân mẹ thân nhánh), có sau rễ chùm Trên rễ phụ mọc rễ nhỏ, phát triển nhanh tạo thành rƠ chïm, lµm nhiƯm vơ chÝnh viƯc hót dinh dưỡng phục vụ cho đời sống lúa Rễ bất định: loại rễ phụ hình thành đốt phía cao thân (trong trường hợp ngập nước sâu bị đổ) Rễ bất định tham gia vào việc hút dinh dưỡng vai trò không lớn lắm, số trường hợp có tiêu hao dinh dưỡng Trong ba loại rễ rễ phụ đáng ý nhất, có ý nghĩa lớn đời sống 4.2.2 Thân lúa Thân có dạng hình ống tròn, gồm đốt đặc lóng rỗng Một thân lúa có từ đốt Khi sinh trưởng đốt kéo dài ra, phát triển thành lóng làm thân lúa cao lên Thân lúa có nhiệm vụ giữ cho đứng thẳng, đỡ cho trải rộng ra, vận chuyển, dự trữ nước muối khoáng lên để quang hợp, vận chuyển sản phẩm quang hợp từ tới phận khác để nuôi sống chúng Lưu Thị ánh Tuyết K29A - Sinh Khoá luận tốt nghiệp 4.2.3 Lá lúa Lá lúa hình thành từ mắt đốt thân hay gọi mầm lá, mọc bên thân Có loại lúa: - Lá bao (lá không hoàn toàn): loại có bẹ ôm lấy thân, phát triển sau hạt nảy mầm - Lá thật (lá hoàn toàn) gồm: bẹ lá, phiến lá, cổ lá, thìa lìa (lưỡi lá), tai Lưỡi tai phận để phân biệt lúa với loại khác, phân biệt lúa với cỏ lồng vực ruộng lúa Lá lúa đóng vai trò quan trọng đời sống cây, trung tâm hoạt động sinh lý lúa như: quang hợp, hô hấp, tích luỹ chất khô, thoát nước, điều tiết nhiệt độ, nhận oxy không khí vào thân xuống rễ Bẹ giúp cho thân chống đỡ làm nhiệm vụ kho tinh bột, đường tạm thời trước trổ Thông qua sinh trưởng màu sắc ta biết lóa sinh tr­ëng nhanh hay chËm, tèt hay xÊu Theo chức lúa mà lúa chia làm loại, là: lúa sinh trưởng sinh dưỡng thúc đẩy trình đẻ nhánh (lá đến 7), lúa phát triển thúc đẩy thân tạo hạt (lá đến 10), lúa sinh trưởng hạt (lá 11 trở đi) 4.2.4 Bông lúa Bông lúa gồm: cuống bông, cổ bông, thân bông, gốc, hoa (sau phát triển thành hạt thóc) - Cuống bông: phần thân - Cổ : thân nối với cuống đốt cổ - Thân : có 10 đốt, đốt mọc gié (gié cÊp 1) Trªn giÐ cÊp mäc giÐ cÊp 2; gié 1, mọc thành nhiều chẽ; chẽ ®Ýnh mét hoa - Hoa lóa: lµ hoa l­ìng tÝnh gồm: đế hoa, bắc, vảy lá, nhị, nhuỵ Lưu Thị ánh Tuyết K29A - Sinh Khoá luận tốt nghiệp + Lá bắc có lá: phía phát triển thành vỏ trấu, phía mày hoa + Vảy cá: mảng không màu, hình vảy cá nằm bầu nhuỵ vỏ trấu, điều khiển đóng mở vỏ trấu hạt lúa phơi màu + Nhị: gồm vòi nhị với 12 bao phấn mọc xen kẽ thành vòng, bao phấn có ngăn chứa nhiều hạt phấn Hạt phấn có hai tầng tế bào có hai lỗ để hạt nảy mầm + Nhụy: hoa hình trứng dài, đầu nhụy có nhánh có nhánh phát triển, nhánh thoái hoá - Hạt thóc: gồm nội nhũ phôi Nội nhũ chiếm phần lớn hạt gạo (nơi dự trữ chất dinh dưỡng tinh bột) Phôi gồm: rễ phôi, trục phôi phôi Bông lúa hình thành c©y lóa b­íc sang thêi kú sinh tr­ëng sinh thực, trải qua thời kỳ: phân hoá, trỗ, phơi mầu, thụ phấn, thụ tinh, chín sáp chín hoàn toàn [4,14] Các phương pháp lai tạo giống Dựa phân tích, quan sát số liệu thực nghiệm, nhà chọn giống nêu tiêu chuẩn cần đạt số giống lúa tốt theo IRRI, tiêu chuẩn là: - Lá tương đối ngắn, thẳng, hẹp, dày, màu lục đậm - Chín sớm, không cảm ứng với chu kỳ quang - Chịu bệnh sâu hại - Thân ngắn, cứng, bị đổ liều lượng phân đạm cao - Hạt bám tương đối chắc, rụng - Tỉ lệ gạo cao, suất cao - Kiểu gạo nấu tương đối thích hợp 5.1 Tạo giống phương pháp lai Lai giống phương pháp nhằm kết hợp nhiều đặc trưng đặc tính tốt giống, để tạo tổ hợp gen việc kết hợp kiểu gen 10 Lưu Thị ánh Tuyết K29A - Sinh Khoá luận tốt nghiệp non thân Bản hẹp, mỏng dài bẹ Thìa lìa phần nhỏ, trắng hình tam giác giống bẹ kéo dài cuối có vòng màu trắng nối bẹ gọi cổ Hai bên cổ có lông gọi tai Các phận góp phần nhiều vào trình sinh trưởng phát triển lúa Điều thể qua màu sắc phận này, đa phần phận có màu xanh để làm nhiệm vụ quang hợp để thực chức chúng Qua dẫn liệu bảng cho thấy: - Màu phiến lá: nhìn chung, màu phiến mẫu khảo sát có màu xanh, để thực tốt chức quang hợp, tổng hợp chất hữu cung cấp cho Trong đó: dòng PD2, BN4, BN5, BN6 PD21 phiến có màu xanh đậm, dòng lại phiến có màu xanh bình thường - Màu bẹ lá: mẫu khảo sát có màu xanh Chính màu sắc bẹ góp phần quan trọng để thực chức chống đỡ cho thân dự trữ tinh bột, đường trỗ bông, bẹ xanh tự tổng hợp chất hữu mà không cần cần chất từ chuyển xuống - Lông phiến lá: dòng PD2, PD21 PD2B phiến lông, dòng lại độ phủ lông phiến mức trung bình - Màu thìa lìa: nhìn chung màu thìa lìa dòng có màu xanh nhạt, riêng dòng: BN4, BN5 BN6 thìa lìa có màu trắng - Màu cổ lá: dòng khảo sát có màu cổ màu xanh đậm - Màu tai lá: dòng khảo sát có màu tai màu trắng Các yếu tố cấu thành suất 2.1 Số hữu hiệu/khóm Số hữu hiệu/khóm thể khả đẻ nhánh ảnh hưởng trực tiếp tới suất Giống có số nhánh có số hữu hiệu/khóm 34 Lưu Thị ánh Tuyết K29A - Sinh Khoá luận tốt nghiệp khó cho suất cao Tuy nhiên, số nhánh nhiều ảnh hưởng tới quang hợp, sinh trưởng giảm, khả trỗ chín thấp Bảng STT Tên Số hữu hiệu/khóm mẫu X Số hạt/bông Cv% m X Cv% m ĐC 5,47  0,21 21,02% 119,57  1,66 7,61% PD2 5,97  0,34 30,99% 103,67  1,7 8,99% PD3 5,97  0,34 24,17% 110,12  2,13 10,59% PD21 4,33  0,21 23,09% 111,9  1,57 7,68% PD2B 5,33  0,19 20,26% 99,37  2,92 16,12% BN4 3,7  0,18 27,29% 117,87  2,25 10,47% BN5 3,8  0,16 26,32% 112,03  1,97 9,63% BN6 4,5  0,18 22% 110,33  1,31 6,49% NQ 5,7  0,2 19,3% 88,17  1,37 8,53% 10 TK106 5,1  0,23 24,9% 120,01  2,95 13,47% BiĨu ®å 5.47 5.97 5.7 5.33 4.5 4.33 3.6 ĐC 5.1 3.7 3.8 PD2 PD3 PD21 PD2B BN4 BN5 BN6 NQ TK106 35 L­u Thị ánh Tuyết K29A - Sinh Khoá luận tốt nghiệp BiĨu ®å 140 ĐC 120.01 111.9 117.87112.03 110.12 110.33 103.67 99.37 88.17 119.57 120 100 PD2 PD3 PD21 PD2B 80 BN4 60 BN5 40 BN6 NQ 20 TK106 Từ dẫn liệu bảng biểu đồ cho ta thấy: số hữu hiệu/khóm 10 dòng giống khảo sát thấp, cao dòng PD2 (5,97 0,34) thấp dòng PD3 (5,97 0,34) Qua đây, xếp thứ tự mẫu theo số hữu hiệu/khóm sau: PD2 > NQ > §C > PD2B > TK106 > BN6 > PD21 > BN5 > BN4 > PD3 VÒ HSBD: chØ cã nhÊt dßng NQ ë møc trung bình, dòng lại khác mức cao (>20%) Điều chứng tỏ: tính trạng số hữu hiệu/khóm có tính trạng không ổn định 2.2 Số hạt/bông Số hạt/bông định thời gian làm đòng Tính trạng thể sức chứa bông, yếu tố cấu thành suất Số hạt/bông phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: chiều dài bông, mức độ phân nhánh bông, gié thưa hay mau, hạt xếp xít hay thưa gié sơ cấp hay thứ cấp Ngày nay, nhà chọn giống đại cho rằng: tăng suất lúa đường chủ yếu: tăng số bông/khóm tăng số hạt/bông 36 Lưu Thị ánh Tuyết K29A - Sinh Khoá luận tốt nghiệp Trong hướng tăng số hạt/bông đường có tính thực tế cao hơn, muốn tăng số bông/khóm phải kéo dài thời gian đẻ nhánh lúa Do vậy, số nhánh vô hiệu tăng lên, số hạt lép nhiều kéo theo suất thấp Từ dẫn liệu bảng biểu đồ ta thấy: dòng TK106 có số hạt/bông lớn (120,01 2,95), dòng NQ có số hạt/bông nhỏ (88,17 1,37), xếp thứ tự mẫu sau: TK106 > ĐC > BN4 > BN5 > PD21 > BN6 > PD3 > PD2 > PD2B > NQ HSBD tính trạng số hạt/bông mẫu mức thấp ( §C > TK106 > BN6 > PD21 > BN5 > PD2 > PD3 > NQ > PD2B ë bảng 7: tỉ lệ hạt chắc/bông dòng NQ cao (94,78%), nhiên số hạt chắc/bông dòng NQ lại đứng thứ 10 dòng giống khảo sát Còn dòng BN4, số hạt chắc/bông lớn tỉ lệ hạt chắc/bông lại đứng thứ 4/10 mẫu khảo sát dòng PD2B số hạt chắc/bông lẫn tỉ lệ hạt chắc/bông (83,09%) thấp Mặt khác, HSBD mẫu khảo sát mức trung bình cao, đó: HSBD cđa dßng PD2 thÊp nhÊt (14,55%), cßn HSBD cđa dòng PD2B lớn (23,16%) 2.4 Khối lượng 1000 hạt (P1000) P1000 tiêu nói lên khả vận chuyển, tích luỹ chất khô vào hạt, góp phần làm tăng suất tỉ lệ hạt gạo nguyên Khối lượng 1000 hạt giới hạn kích thước hạt kích thước vỏ trấu Tính trạng quy định gen đa phân (Chang T.T 1974) Sau Khush G.S Oka H.I 1984 bổ sung thêm tính trạng gen trội Bk gen lặn khác điều khiển [9] Dẫn liệu từ bảng biểu đồ 11 cho thấy: dòng PD2B có trọng lượng 1000 hạt cao (34,4 g), dòng BN6 có trọng lượng 1000 hạt thấp (27,6 g) Có thể xếp dòng theo trọng lượng 1000 hạt sau: PD2B > PD2 > PD3 > §C > TK106 > BN5 > BN4 > PD21 > NQ > BN6 39 Lưu Thị ánh Tuyết K29A - Sinh Khoá luận tốt nghiệp Bảng STT Tên P1000 (g) NSLT (tấn/ha) % so với ĐC mÉu §C 32,5 8,45 100% PD2 33,2 8,37 99,05% PD3 32,6 4,9 57,99% PD21 28 5,44 64,38% PD2B 34,4 6,81 80,59% BN4 28,9 5,14 60,83% BN5 29,8 4,94 58,46% BN6 27,6 5,73 67,81% NQ 27,9 5,98 70,77% 10 TK106 30,2 7,24 85,68% BiĨu ®å 11 35 30 34.4 32.5 33.2 32.6 28 ĐC 28.9 25 29.8 27.6 27.9 30.2 PD2 PD3 PD21 PD2B 20 BN4 15 BN5 10 BN6 NQ TK106 40 Lưu Thị ánh Tuyết K29A - Sinh Khoá luận tốt nghiệp Biểu đồ 12 8.45 8.37 ĐC 7.24 6.81 4.9 5.44 PD2 PD3 5.73 5.98 5.14 4.94 PD21 PD2B BN4 BN5 BN6 NQ TK106 2.5 Năng suất lý thuyết (NSLT) Lượng thực đã, vấn đề chiến lược quốc gia Do đó, mục đích quan trọng sản xuất lúa gạo suất sau ®ã míi tíi chÊt l­ỵng Víi mËt ®é cÊy 45 khóm/m2, thu thập số liệu tính suất 10 dòn giống lúa khảo sát Dẫn liệu từ bảng biểu đồ 12 cho thấy: NSLT dòng đối chứng (ĐC) cao (8,45 tấn/ha) dòng có NSLT thấp PD3 (4,9 tấn/ha) chiếm 57,99% so với dòng ĐC, dòng PD2 chiếm 99,05% (đạt 8,37 tấn/ha) Có thể xếp mẫu theo NSLT sau: ĐC > PD2 > TK106 > PD2B > NQ > BN6 > PD21 > BN4 > BN5 > PD3 Đặc điểm chất lượng hạt Chiều dài hạt kích thước hạt di truyền độc lập với nên kết hợp chúng theo kiểu khác nhau, trừ kiểu dµi – mËp (Jenning P.R, Coffman P R, Kaufman H.E 1979) 41 Lưu Thị ánh Tuyết K29A - Sinh Khoá luận tốt nghiệp 3.1 Chiều dài hạt (D) Chiều dài hạt hai yếu tố định hình dạng yếu tố chi phối suất lúa Theo Ramiash (1933): kiểu hạt dài gen lặn lk quy định, gen lặn lk f xác định kiểu dài giống lúa cổ truyền Nhật B¶n - gièng Fusayoshi (Takeda – 1984) Theo IRRI chiỊu dài hạt thóc đánh giá theo thang điểm: RÊt dµi : > 7,5 mm Dµi : 6,6 – 7,5 mm Trung b×nh : 5,5 – 6,6 mm Ngắn : < 5,5 mm [14] Bảng STT Tên mẫu Chiều dài hạt thóc (D) X  m Cv% ChiỊu réng h¹t thãc (R) X  m D/R Cv% §C 5,45  0,03 3,02% 2,98  0,02 3,68% 1,83 PD2 5,56  0,02 1,97% 3,07  0,01 1,79% 1,81 PD3 5,52  0,04 3,97% 3,02  0,02 3,63% 1,83 PD21 5,35  0,03 3,07% 2,75  0,01 1,99% 1,95 PD2B 5,61  0,03 2,93% 28,3  0,01 1,94% 1,98 BN4 5,23  0,04 4,19% 3,11  0,02 3,52% 1,68 BN5 5,12  0,03 3,21% 2,16  0,01 2,54% 2,37 BN6 5,09  0,03 3,23% 2,68  0,02 4,09% 1,9 NQ 4,85  0,02 2,26% 3,05  0,02 3,59% 1,59 10 TK106 4,97  0,02 2,21% 3,12 0,01 1,76% 1,59 42 Lưu Thị ánh Tuyết K29A - Sinh Khoá luận tốt nghiệp Biểu đồ 13 C 5.8 5.6 5.56 5.45 5.61 PD2 5.52 PD3 5.35 5.4 PD21 5.23 PD2B 5.12 5.09 5.2 4.97 4.85 BN4 BN5 BN6 4.8 NQ 4.6 TK106 4.4 BiĨu ®å 14 3.5 2.5 3.05 3.12 3.11 2.98 3.07 3.02 2.75 2.83 2.68 2.16 ĐC PD2 PD3 PD21 PD2B BN4 1.5 BN5 BN6 NQ 0.5 TK106 B¶ng biểu đồ 13 cho thấy: chiều dài hạt thóc mẫu mức trung bình ngắn, đó: PD2B có chiều dài hạt thóc cao (5,61 0,03), NQ có chiều dài hạt thóc thấp (4,85 0,02) Có thể xếp mẫu sau: PD2B > PD2 > PD3 > §C > PD21 > BN4 > BN5 > BN6 > TK106 > NQ 43 Lưu Thị ánh Tuyết K29A - Sinh Khoá luận tốt nghiệp HSBD mẫu mức không đáng kể ( PD21 > BN4 > TK106 > PD3 > BN5 > PD2 > NQ > PD2B > ĐC Bảng 10 Tên ĐC PD2 PD3 PD21 PD2B BN4 BN5 BN6 NQ TK106 118 122 127 123 121 mÉu TGST 125 128 120 130 BiĨu ®å 15 130 130 128 128 127 126 125 126 122 122 121 120 PD2 PD3 PD21 123 124 120 ĐC PD2B BN4 BN5 118 118 BN6 116 NQ 114 TK106 112 45 126 Lưu Thị ánh Tuyết K29A - Sinh Khoá luận tốt nghiệp Kết luận đề nghị Kết luận 1.1 Một số đặc điểm nông sinh học - Chiều cao cây: từ 97,1 0,72 (NQ) đến 108,95 2,53 (BN5), có tính ổn định ảnh hưởng đến môi trường (Cv < 10%) - Chiều dài đòng: đạt từ 26,77 0,58 (PD2B) đến 38,11 0,74 (PD2), có tính ổn định tương đối, phụ thuộc vào môi trường - Chiều rộng đòng: đạt từ 1,48 0.04 (PD3) đến 1,79 0,04 (PD2), phụ thuộc vào điều kiện ngoại cảnh (Cv < 20%) - Góc đòng khả đẻ nhánh: có biến động mạnh mẽ, phụ thuộc nhiều vào điều kiện tự nhiên chế độ chăm sóc (Cv > 20%) - Chiều dài bông: từ 21,4  0,15 (BN4) ®Õn 24,01  0,32 (PD3), cã tÝnh kiên định cao, phụ thuộc vào môi trường (Cv < 10%) - Chiều dài cuống bông: dao động từ 9,35  0,3 (TK106) ®Õn 12,94  0,41 (PD2) hƯ số biến dị mức trung bình, phụ thuộc vào ngoại cảnh - Các tính trạng: độ cứng cây, độ thoát cổ bông, độ tàn ổn định, chịu ảnh hưởng môi trường - Màu sắc phiến lá, bẹ lá, cổ có màu xanh, giúp cho thực chức quang hợp 1.2 Các yếu tố cấu thành suất - Số hữu hiệu/khóm: từ 3,6 0,16 (PD3) đến 5,97 0,34 (PD2), Cv > 20% Vì vậy, cần tiếp tục khảo nghiệm để chọn dòng có số bông/khóm cao - Số hạt/bông: đạt từ 88,17 (NQ) đến 120,01(TK106), có tính ổn định, phụ thuộc vào môi trường - Số hạt chắc/bông tỉ lệ hạt chắc/bông: mức trung bình cao, chứng tỏ tính trạng chưa ổn định - P1000 : dòng giống tương đối cao, đạt từ 27,6g (BN6) đến 34,4g (PD2B) 1.3 Về đặc điểm chất lượng hạt - Chiều dài hạt: đạt từ 4,85 cm (NQ) ®Õn 5,61 cm (PD2B) - ChiỊu réng hạt: mức đạt từ 2,16 (BN5) đến 3,11(BN4), có tính kiên định cao (Cv