Khoá luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Cương K30 C Sinh mở đầu Lý chọn đề tài Thế giới ®· b­íc vµo thÕ kû XXI víi nhiỊu ­íc väng tươi đẹp Nhưng không quên mối lo âu dân số ngày gia tăng nhanh chóng Sự bùng nổ dân số Sự gia tăng dân số kéo theo hàng loạt yếu tố như: lương thực, thực phẩm, nhà ở, trường học, bệnh viện, giao thông Đặc biệt nguồn tài nguyên bị cạn kiệt, môi trường bị ô nhiễm nghiêm trọng Mọi tiêu cực tệ nạn xã hội ngày tăng Đây mối quan tâm hàng đầu quốc gia giới, đặc biệt nước phát triển, có Việt Nam Đứng trước thực trạng đó, Ban chấp hành trung ương Đảng khoá VII tháng 1/1993, nghị sách dân số kế hoạch hoá gia đình Đảng ta đề mục tiêu cụ thể: Mỗi gia đình có để tới năm 2015 bình quân toàn xã hội cặp vợ chồng có con, tiến tới ổn định quy mô dân số từ kỷ XXI [13] Với nỗ lực quốc gia, năm qua mức sinh đẻ giảm xuống, dân số nước ta tăng với tốc độ nhanh Đặc biệt tỉnh miền núi, nơi có nhiều thành phần dân tộc sinh sống, nhận thức người dân nhiều hạn chế, đời sống thiếu thốn Nên việc thực biện pháp dân số kế hoạch hoá gia đình gặp nhiều khó khăn, chưa thực cách triệt để, tỷ lệ gia tăng dân số cao Phố Ràng thị trấn miền núi thuộc huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai, vấn đề dân số tăng nhanh trường hợp ngoại lệ Năm 2006 trung bình số con/ mẹ 3,12 Bên cạnh có khoảng 21% số gia đình chưa thực biện pháp dân số kế hoạch hoá gia đình, nên việc quản lý triệt để, làm giảm tỷ lệ sinh đẻ nhiều khó khăn Trường ĐHSP Hà Nội Khoá luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Cương K30 C Sinh Sự hiĨu biÕt mét c¸ch cã hƯ thèng vỊ sinh lý sinh dục - sinh sản phụ nữ có ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi viƯc thùc hiƯn mét cách có hiệu biện pháp kế hoạch hoá gia đình Việt Nam hai thập kỷ qua, đối tượng sử dụng dịch vụ kế hoạch hoá gia đình chủ yếu phụ nữ, nghiên cøu c¸c chØ sè vỊ sinh lý sinh dơc - sinh sản nữ giới cần thiết [9] Xuất phát từ vấn đề nêu trên, tiến hành nghiên cứu "Một số số sinh lý sinh dục - sinh sản nữ sinh phụ nữ địa bàn thị trấn Phố Ràng, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai" Mục tiêu nghiên cứu 2.1 Nghiên cứu tuổi dậy nữ sinh số trường phổ thông thị trấn Phố Ràng, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai - Nghiên cứu chiều cao đứng cân nặng, số vòng ngực, vòng mông nữ sinh thị trấn Phố Ràng (10 - 17 tuổi) - So sánh chiều cao đứng cân nặng, số vòng ngực, vòng mông nữ sinh có kinh nữ sinh chưa có kinh, nữ sinh thị trấn Phố Ràng với giá trị sinh học ng­êi ViƯt Nam b×nh th­êng thËp kû 90 - thÕ kỷ XX - Nghiên cứu tuổi có kinh lần đầu theo thập kỷ phụ nữ thị trấn Phố Ràng 2.3 Nghiên cứu chu kỳ kinh nguyệt phụ nữ thị trấn Phố Ràng - Độ dài vòng kinh - Số ngày hành kinh 2.4 Nghiên cứu tuổi mãn kinh phụ nữ thị trấn Phố Ràng, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai Trường ĐHSP Hà Nội Khoá luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Cương K30 C Sinh Nội dung chương Tổng quan tài liệu 1.1 Các vấn ®Ị chung vỊ sinh lý sinh dơc - sinh s¶n 1.1.1 Chu kỳ kinh nguyệt Sự hoạt động quan sinh dục nữ có tính chất chu kỳ mà biểu điển hình chu kỳ kinh nguyệt Chu kỳ kinh nguyệt nữ trung bình khoảng 28 ngày, chia thành giai đoạn, hay gọi pha [1] [2] - Đầu tiên giai đoạn tăng sinh giai đoạn này, tuyến yên tăng tiết FSH LH Dưới tác dụng tuyến yên, nang trứng phát triển tăng tiết estrogen Hàm lượng loại hoócmôn tăng dần đạt trị số cao trước rụng trứng 1, ngày Lớp niêm mạc tử cung tăng sinh có nhiều mạch máu để chuẩn bị cho trứng thụ tinh làm tổ phát triển Đồng thời tế bào trứng phát triển, chín vµ rơng vµo ngµy thø 14 tÝnh tõ ngµy hµnh kinh chu kỳ kinh nguyệt lần sau [1] [8] - Giai đoạn thứ hai giai đoạn hoµng thĨ tè Sau trøng rơng, nang trøng hình thành thể vàng bắt đầu giai đoạn hoàng thể tố Tuyến yên bao noãn tiếp tục tiết hoócmôn nói trên, hàm lượng giảm dần Thể vàng tiết hoócmôn progesteron Nếu trứng không thụ tinh thể vàng thoái hoá, lượng hoócmôn progesteron dần giảm xuống, lớp tế bào niêm mạc tử cung hỏng, bong gây chảy máu (hành kinh) Thời gian hành kinh xảy vào khoảng ngày thứ 12 - 14 sau trứng rụng Mỗi lần hành kinh kéo dài khoảng - ngày từ 40 - 200ml máu Nếu trứng thụ tinh thể vàng tiếp tục trì [1] [8] Chu kú kinh ngut còng cã thĨ dµi ngắn 28 ngày Sự thay đổi độ dài chu kỳ kinh nguyệt ảnh hưởng đến độ dài nửa sau Trường ĐHSP Hà Nội Khoá luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Cương K30 C Sinh chu kỳ mà chủ yếu thay đổi độ dài nửa trước chu kỳ Chẳng hạn chu kỳ kinh nguyệt 28 ngày trứng rụng vào ngày thứ 14, chu kỳ kinh nguyệt 30 ngày trứng rụng vào ngày thứ 16 kể từ ngày bắt đầu hành kinh chu kỳ Nói cách khác chu kỳ kinh nguyệt dài hay ngắn trứng rụng vào ngày thứ 14 trước ngày có kinh đầu chu kỳ kinh nguyệt lần sau [8] 1.1.2 Những biến đổi chủ yếu nam, nữ tuổi dậy Tuổi dậy mốc đánh dấu trưởng thành mặt sinh học thể Dậy trình, thường kéo dài khoảng - năm chia thành giai đoạn: giai đoạn tiền dậy giai đoạn dậy hoàn toàn Tuổi bắt đầu dậy đánh dấu biểu thể tích tinh hoàn tăng cm3 nam tuyến vú bắt đầu phát triển nữ Tuổi dậy hoàn toàn đánh dấu lần xuất tinh nam lần có kinh nữ Tuổi dậy hoàn toàn em gái nước ta khoảng 13 - 14 tuổi tuổi dậy thì, tác dụng sinh lý tuyến yên tuyến sinh dục, thể trẻ diễn hàng loạt biến đổi hình thể, sinh lý tâm lý [8] - tuổi dậy thì, kích thước thể tăng nhanh, trung bình năm chiều cao tăng từ - cm, khối lượng thể tăng thêm - kg Sự tăng chiều cao lứa tuổi chủ yếu xương ống dài nhanh làm cho tay chân dài nhanh Trong xương sườn phát triển chậm làm cho lồng ngực lép Hệ phát triển tốc độ chậm so với hệ xương nên trẻ em thường gầy, cao - Da thay đổi, hệ mao mạch da phát triển mạnh làm cho da trở nên hồng hào hơn, em nữ, tuyến mồ hôi tuyến nhờn phát triển Có tuyến nhờn không thải kịp, ứ đặc lại tạo thành trứng cá - Ngoài số đặc điểm chung kể nam nữ, lứa tuổi dậy xuất số đặc điểm riêng theo giới tính như: Trường ĐHSP Hà Nội Khoá luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Cương K30 C Sinh + Đối với nữ, dấu hiệu giới tính thể đặc điểm sau: * Sự phát triển nhanh quan sinh dục ngoài, tuyến vú phát triển Lông mọc mu nách * Khung xương chậu phát triển theo chiều rộng Mô mỡ da phát triển dày nam * Thanh quản phát triển nữ giới tạo nên giọng cao + Đối với nam, dấu hiệu giới tính bên thể đặc điểm sau: * Sự phát triển quan sinh dục Lông mọc mu nách * Cơ phát triển mạnh nữ * Vai rộng, chậu hông hẹp cao Thanh quản nở rộng theo kiểu nam giới làm cho giọng nói vang trầm Đối với nữ giai đoạn này, biến đổi phát triển hai buồng trứng tử cung Lần kinh nguyệt thường xảy cách bất ngờ làm cho em gái lúng túng có em sợ hãi Trong thời gian đầu, chu kỳ kinh nguyệt thường không đều, biểu ở: + Độ dài chu kỳ kinh nguyệt không đều, ngắn, dài + Số ngày hành kinh không đều, nhiều, + Lượng máu hành kinh không đều, nhiều, Hiện tượng không chu kỳ kinh nguyệt thường kéo dài khoảng năm Tuổi dậy trẻ em có xu hướng ngày sớm từ đến năm tuổi mãn kinh phụ nữ ngày muộn từ đến năm Kết làm tăng khoảng thời gian sinh đẻ phụ n÷ [8] 1.1.3 M·n kinh - Ở phụ nữ độ tuổi khoảng từ 40 đến 50, buồng trứng bắt đầu đáp ứng với hcmơn sinh dục thựy trc tuyn yờn lm nng Trường ĐHSP Hà Nội Khoá luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Cương K30 C Sinh progesterone estrogen giảm Do nang trứng khơng trải qua q trình phát triển bình thường dẫn đến giai đọan mãn kinh [10] - Những thay đổi việc giải phóng GnRH giảm đáp ứng với GnRH tế bào thùy trước tuyến yên việc tiết LH góp phần gây biến đổi vo thi k kinh - Mt vài phụ nữ có cảm giác phừng mặt, nhiều mồ hơi, nhức đầu, rụng tóc, đau cơ, khơ âm đạo, ngủ, suy nhược, lên cân, tính khí thất thường - Sau mãn kinh, buồng trứng, vòi trứng, tử cung, âm đạo, quan sinh dục vú nhỏ lại Sự sụt giảm nồng độ estrogen thời kỳ kéo theo tình trạng lỗng xương Tuy nhiên ham muốn tình dục người nữ không giảm theo biến đổi chịu ảnh hưởng androgen tuyến thượng thận - Hoạt động sinh sản người nữ diễn khoảng thời gian định từ bắt đầu hành kinh mãn kinh Khả thụ tinh giảm dần theo tuổi, có lẽ theo thời gian rụng trứng khơng diễn đặn, khả phục vụ vòi trứng, tử cung cho phát triển phôi non giảm [14] 1.1.4 Sức khoẻ sinh sản 1.1.4.1 Định nghĩa sức khoẻ sinh sản Tại Hội nghị Quốc tế Dân số phát triển Cairo - Ai cập tháng 9/1994 tán thành chấp nhận định nghĩa sức khỏe sinh sản sau: Sức khoẻ sinh sản trạng thái khoẻ mạnh hoàn toàn thể chất, tinh thần xã hội tất thứ liên quan đến hệ thống sinh sản, chức trình không bệnh tật hay ốm đau [7] Như vậy, sức khoẻ sinh s¶n cã nghÜa mäi ng­êi cã thĨ cã mét cc sống tình dục an toàn, hài lòng với họ họ có khả sinh sản tự Trường ĐHSP Hà Nội Khoá luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Cương K30 C Sinh định có sinh hay không sinh con, sinh sinh Ngầm hiểu điều cuối quyền người đàn ông người đàn bà có thông tin, tư vấn khả tiếp cận với biện pháp kế hoạch hoá gia đình an toàn, có hiệu quả, có khả chi trả, chấp nhận có quyền tiếp cận với dịch vụ chăm sóc sức khoẻ giúp cho người phụ nữ mang thai sinh đẻ an toàn Đồng thời giúp cho cặp vợ chồng có khả tốt sinh khoẻ mạnh [7] 1.1.4.2 Nội dung sức khoẻ sinh sản - Sức khoẻ sinh sản nữ giới - Sức khoẻ sinh sản nam giới - Quyền sinh sản - Trách nhiệm xã hội sức khoẻ sinh sản - Trách nhiệm vợ chồng sức khoẻ sinh sản Có thể tóm tắt nội hàm sức khỏe sinh sản điểm sau: - Thai nghén sinh đẻ an toàn Con khoẻ lành mạnh, có điều kiện nuôi sữa mẹ - Đời sống tình dục an toàn thoả mãn - Được quyền định liên quan đến thai nghén sinh đẻ Nạo thai an toàn hợp pháp - Được chữa bệnh tình dục vô sinh để hưởng quyền làm bố mẹ Với nội dung nói trên, khái niệm sức khoẻ sinh sản có ý nghĩa xã hội, y học nhân văn sâu sắc nâng cao yêu cầu bảo vệ chức đặc thù phụ nữ chức sinh sản Và sinh sản, xét mặt đạo lý giá trị cần nhìn nhận chức xã hội 1.1.5 ý nghĩa hiĨu biÕt vỊ sinh lý sinh dơc - sinh s¶n kế hoạch hoá gia đình Trường ĐHSP Hà Nội Khoá luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Cương K30 C Sinh Kế hoạch hoá gia đình thường bao hàm hành động tránh thai sinh ý muốn, bao hàm cố gắng cặp vợ chồng vô sinh để có Theo quan điểm toàn diện, kế hoạch hoá gia đình phải chủ động sinh đẻ số lượng con, khoảng cách lần đẻ, cho thích hợp với điều kiện sống gia đình yêu cầu chung xã hội Do điều kiện nước ta nay, trọng tâm kế hoạch hoá gia đình vận động phụ nữ đẻ thưa đẻ (từ đến con) để hạ thấp tốc độ sinh đẻ hàng năm, nhằm hạn chế gia tăng dân số nhanh Nhờ hiểu biết khâu trình sinh sản, nắm quy luật chế sản sinh tinh trùng, sản sinh noãn phóng noãn, sù thơ tinh, sù di chun cđa trøng vßi trứng tử cung, phát triển trứng trình di chuyển, làm tổ phát triển phôi ngày đầuCó thể áp dụng biện pháp khác để cản trở thụ tinh làm tổ (trong trường hợp muốn tránh thai), giúp cho diễn dễ dàng (trong trường hợp chữa vô sinh) Các phương pháp sử dụng kế hoạch hoá gia đình dựa sở sinh lý sinh sản, chia làm nhóm sau: - øc chÕ sinh s¶n no·n (chÝn trøng) hay ức chế phóng noãn (rụng trứng) nữ ức chế sản sinh tinh trùng nam - Ngăn cản thụ tinh, có nghĩa tránh thai ý muốn hay kế hoạch - Ngăn cản trình di chuyển vòi trứng trình làm tổ tử cung trứng thơ tinh - Ph¸ thai sau trøng thơ tinh ®· lµm tỉ tư cung HiƯn cã mét số hướng nghiên cứu vấn đề làm ngưng kết hay kết tủa tinh trùng âm đạo, làm cho ống sinh tinh tạm thời không sản Trường ĐHSP Hà Nội Khoá luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Cương K30 C Sinh sinh tinh trùng chất nhày con, ức chế phóng noãn thuốc tác dụng nội tiết, cản trở phát triển phôi ngày đầu [9] 1.2 Lược sử nghiên cứu tiêu sinh lý sinh dục - sinh sản 1.2.1 Lược sử nghiên cứu tiêu sinh lý sinh dục - sinh sản giới Trong nửa kỷ qua, nghiên cứu sinh lý sinh dục - sinh sản ngày mở rộng, từ vấn đề hạn chế sinh đẻ đề cách khẩn trương giới Ngoài có công trình nghiên cứu tượng sinh học xảy trình sinh sản sản sinh noãn tinh trùng, thụ tinh, làm tổ trứng thụ tinh Những hiểu biết sinh lý học sinh sản nhờ mà ngày đạt mức độ sâu Từ năm 1927 nhóm nghiên cứu Aschheim Zondek (Đức) nhóm nghiên cứu Smith Engel (Mỹ) độc lập nghiên cứu, đồng thời tìm thấy nước tiểu có chất tác dụng đến hoạt động tuyến sinh dục, gọi prolan A prolan B, sau gọi kích nang tè” (FSH) vµ “kÝch hoµng thĨ tè” (LH) Ngay sau đó, nhà khoa học lại tìm thấy chất tuyến yên Năm 1930, Moore Price xác định vai trò tuyến yên việc chế tiết chất nói Những kết nghiên cứu góp phần khẳng định giải thích chế điều hoà tuyến yên chức sinh dục Năm 1932, Junkmann chứng minh thêm hệ thần kinh trung ương (đặc biệt vùng đồi - hypothalamus) có vai trò quan trọng điều hoà chức sinh sản, ông người đưa khái niệm điều hoà ngược hệ thống nội tiết Trường ĐHSP Hà Nội Khoá luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Cương K30 C Sinh Sau nhiều công trình nghiên cứu vai trò hypothalamus chức sinh dục Người ta tìm thấy hypothalamus có chất tiếp nhận đặc hiệu hoócmôn sinh dục Lúc đầu người ta thấy gắn đặc hiệu hoócmôn sinh dục hypothalamus tuyến yên Từ năm 1953 trở lại đây, người ta biết thêm chức sinh dục hệ limbic Trước năm 1970, nhà khoa học nói tới vai trò chất nội tiết điều hoà chức sinh sản Từ năm 1970 trở lại đây, người ta biết rõ điều hoà chức sinh sản gồm có chế thần kinh nội tiết Theo chế điều hoà thần kinh - nội tiết phân biệt vòng điều hoà chế này, vòng điều hoà kín (vòng điều hoà thần kinh - nội tiết) vòng điều hoà mở (vòng điều hoà thần kinh phản xạ) Trong hệ thống điều hoà chức sinh dục - sinh sản tuyến yên đóng vai trò phận khuếch đại hay phát động, hypothalamus đóng vai trò điều khiển, tuyến sinh dục yếu tố bị điều khiển hay quan đích Trong vòng điều hoà ngược, hypothalamus trở thành yếu tố bị điều khiển, tuyến sinh dục trở thành yếu tố điều khiển Như nói, hai kích dục tố tuyến yên FSH (Follicular stimulating Hormone) LH có vai trò việc phát triển trứng, sinh tinh trùng kích thích việc sản xuất hoócmôn steroid tuyến sinh dục Bản chất tác dụng hoócmôn tuyến sinh dục nam nữ nói đến nhiều công trình nghiên cứu [9] 1.2.2 Lược sử nghiên cứu tiêu sinh lý sinh dơc - sinh s¶n ë ViƯt Nam ë Việt Nam nghiên cứu tiêu sinh lý sinh dục - sinh sản tiến hành sau giới thời gian dài Tuy nhiên từ năm 60 kỷ XX nay, nhiều tác giả Việt Nam nghiên cứu tuổi có kinh lần đầu, chu kỳ kinh nguyệt công nhân, nông dân, học sinh nông thôn thành thị Những kết nghiên cứu tập hợp Hằng Trường ĐHSP Hà Nội Khoá luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Cương K30 C Sinh 3,17) 0,58 năm Phải điều kiện kinh tế xã hội nước ta có bước cải thiện tốt hơn, tác động tích cực đến tình trạng sức khoẻ nói chung, thời gian hoạt động tuyến sinh dục kéo dài 3.3.2 Các rối loạn giai đoạn tiền mãn kinh Nghiên cứu tiến hành 41 phụ nữ mãn kinh Bảng 3.21 Kết nghiên cứu rối loạn giai đoạn tiền mãn kinh Các rối loạn Kinh nguyệt Khô âm đạo Suy nhược Lên cân Mặt nóng bừng Thay đổi tính tình Các rối loạn khác Không có rối loạn n 23 % 56,10 14,63 26,83 9,76 12,19 16,63 7,32 4,88 B¶ng 3.21 cho thÊy: Tr­íc m·n kinh thËt sù cã 95,12% số đối tượng có dấu hiệu rối loạn điển hình tuổi mãn kinh rối loạn kinh nguyệt, khô âm đạo, suy nhược, mặt nóng bừng, có 4,88% đối tượng trạng thái bình thường, không xuất rối loạn Có đối tượng xuất rối loạn (70,73%) có đối tượng xuất nhiều rối loạn (29,27%) Trong rối loạn giai đoạn tiền mãn kinh rối lo¹n kinh ngut chiÕm tû lƯ chđ u (56,10%) Trong rối loạn kinh nguyệt có rối loạn độ dài vòng kinh rối loạn số ngày hành kinh Cụ thể thể bảng sau: Trường ĐHSP Hà Nội Khoá luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Cương K30 C Sinh Bảng 3.22 Kết nghiên cứu rèi lo¹n kinh ngut Rèi lo¹n kinh ngut n % Độ dài vòng kinh dao động lớn 18 78,26 Độ dài vòng kinh tương đối ổn định 21,74 Số ngày hành kinh dao động lớn 19 82,61 Số ngày hành kinh tương đối ổn định 17,39 Bảng 3.22 cho thấy: Chỉ có khoảng 21,74% số người có độ dài vòng kinh tương đối ổn định 17,39% số người có số ngày hành kinh tương đối ổn định Còn lại phần lớn đối tượng có độ dài vòng kinh số ngày hành kinh dao động lớn (78,26% có độ dài vòng kinh dao động lớn 82,61% có só ngày hành kinh dao động lớn) Sự dao động độ dài vòng kinh đối tượng từ 15 ngày đến 01 năm thời gian hành kinh xê dịch từ đến 15 ngày Trường ĐHSP Hà Nội Khoá luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Cương K30 C Sinh Kết luận đề nghị Kết luận 1.1 Về tuổi dậy đối tượng nữ thị trấn Phố Ràng - Chiều cao cân nặng nữ sinh thị trấn Phố Ràng tăng dần theo lứa tuổi Chiều cao tăng nhanh từ lứa tuổi 10 - 12, tăng mạnh lứa tuổi 11 (mức tăng trung bình hàng năm 6,64 cm) Cân nặng tăng nhanh từ lứa tuổi 10 - 13 tuổi, tăng mạnh lứa tuổi 11 (tăng hàng năm 5,94 kg) Đến độ tuổi 16 - 17 chiều cao cân nặng tăng chậm dần - So với chiều cao cân nặng trung bình nữ sinh TK 90 - thÕ kû XX thÊy cã sù tăng lên rõ rệt Cụ thể chiều cao nữ sinh thị trấn Phố Ràng tăng so với TK 90 - thÕ kû XX tõ 1,96 ®Õn 4,15 cm, cân nặng tăng từ 1,09 đến 4,92 kg - lứa tuổi 11 - 15, chiều cao cân nặng nhóm nữ sinh có kinh nguyệt vượt trội hẳn em chưa có kinh nguyệt lứa tuổi - Chỉ số vòng ngực vòng mông nữ sinh thị trấn Phố Ràng tăng dần theo lứa tuổi Chỉ số vòng ngực tăng nhanh lứa tuổi 12 - 15 tuổi (tăng hàng năm từ 2,01 đến 2,94 cm), số vòng mông tăng nhanh lứa tuổi 11 - 14 tuổi (tăng hàng năm 2,06 - 3,08 cm) Đến lứa tuổi 16, 17 tuổi số tăng chậm dần - So với số vòng ngực nữ sinh TK 90 - kỷ XX số vòng ngực nữ sinh thị trấn Phố Ràng có tăng lên đáng kể (chênh lệch từ 3,08 đến 4,20 cm) - Chỉ số vòng ngực vòng mông em có kinh nguyệt vượt hẳn em chưa có kinh nguyệt độ ti 11 - 15 ti - Ti cã kinh lÇn đầu trung bình trẻ em gái thị trÊn Phè Rµng lµ 12,88  1,01, ti cã kinh lần đầu sớm 10 tuổi (chiếm tỷ lệ 2,63%) vµ chËm nhÊt lµ 17 ti (0,88%) Ti cã kinh lần đầu ngày sớm so sánh với thập kỷ trước Trường ĐHSP Hà Nội Khoá luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Cương K30 C Sinh 1.2 Về chu kỳ kinh nguyệt phụ nữ thị trấn Phố Ràng Phụ nữ thị trấn Phố Ràng có độ dài vòng kinh trung bình nằm khoảng 29 - 30 ngày số ngày hành kinh trung bình 4,02 1,18 Không có khác biệt độ dài vòng kinh số ngày hành kinh phụ nữ thị trấn Phố Ràng TK 90 - kû XX vµ hiƯn 1.3 VỊ ti m·n kinh Tuổi mãn kinh phụ nữ thị trấn Phố Ràng 49,88 3,83 năm, muộn so với thập kỷ trước giai đoạn tiền mãn kinh, có nhiều rối loạn xảy chủ yếu rối loạn kinh nguyệt (56,10%) Đề nghị Trong trình nghiên cứu thời gian khả có hạn nên đề tài có nhiều hạn chế Qua trình nghiên cứu xin có số đề nghị sau: Cần đẩy mạnh việc nghiên cứu vấn đề sinh lý sinh dục - sinh sản nữ sinh phụ nữ Mở rộng tăng cường nghiên cứu với số lượng nhiều quy mô lớn, vùng miền, đặc biệt vùng dân tộc miền núi Để nắm bắt cách sát thực vấn đề sinh lý sinh dục - sinh sản phụ nữ Từ đề biện pháp chăm sóc, bồi dưỡng giáo dục em học sinh nói riêng phụ nữ nói chung ngày có trạng thái sinh lý tốt, có lối sống sáng lành mạnh, có kiến thức đầy đủ mặt, đặc biệt sinh dục sinh sản để có sống khoẻ mạnh thể chất tinh thần Trường ĐHSP Hà Nội Khoá luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Cương K30 C Sinh Tài liệu tham khảo Đinh Quế Châu - Dương Hữu Long (2000) Giải phẫu sinh lý Nxb Y học Lê Quang Long (1996) Bài giảng sinh lý người động vật Nxb Đại học Quốc gia Mai Văn Hưng (2002) Sinh học phát triển cá thể động vật Nxb SP Ngun TÊn Gi Träng vµ céng sù (1975) H»ng sè sinh häc ng­êi ViƯt Nam Nxb Y häc Hµ Nội Nguyễn Thị Bích Ngọc Nghiên cứu số tiêu tầm vóc, thể lực sinh lý häc sinh miỊn nói tõ 12 ®Õn 16 ti tØnh Vĩnh Phúc - Phú Thọ Luận văn thạc sỹ Nguyễn Văn Cừ (1996) Kết bước đầu nghiên cứu mét sè chØ tiªu sinh häc ng­êi ViƯt Nam Nxb Y häc Ngun Quang Mai (1997) Søc kh sinh sản ĐHQG HN - Trường ĐHSP - Trung tâm giáo dục SKSS KHHGĐ Nguyễn Quang Mai cộng (2001) Sức khoẻ sinh sản vị thành niên Phan Thị Sang (1996) Nghiên cứu số số sinh lý sinh dục sinh sản nữ sinh phụ nữ địa bàn thành phố Huế Luận ¸n phã tiÕn sü khoa häc sinh häc 10 W.D.Phillips - T.J.Chilton (1998) Sinh häc TËp Nxb Gi¸o dơc 11 Bộ Y tế (2003) Các giá trị sinh học ng­êi ViƯt Nam b×nh th­êng thËp kû 90 - thÕ kû XX Nxb Y häc 12 B¸o: ThÕ giíi míi số 627(2005) Bộ Giáo dục đào tạo, chuyên đề giáo dục giới tính 13 Báo: Sinh viên Việt Nam (2001) Số 40 14 Báo: Sức khoẻ đời sống (2007) Nxb Y học Trường ĐHSP Hà Nội Khoá luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Cương K30 C Sinh Mục Lục Trang Phần Mở đầu 1 Lý chọn đề tài Mục tiêu đề tài Phần nội dung Chương Tổng quan tài liệu 1.1 Các vấn đề chung sinh lý sinh dục - sinh sản 3 1.1.1 Kinh nguyệt 1.1.2 Những biến đổi chủ yếu nam, nữ tuổi dậy 1.1.3 Mãn kinh 1.1.4 Sức khoẻ sinh s¶n 1.1.5 ý nghÜa cđa sù hiĨu biÕt vỊ sinh lý sinh dục - sinh sản kế hoạch hoá gia đình 1.2 Lịch sử nghiên cứu tiêu sinh lý sinh dục - sinh sản 1.2.1 Lịch sử nghiên cứu tiêu sinh lý sinh dục - sinh 9 sản giới 1.2.2 Lịch sử nghiên cứu tiêu vỊ sinh lý sinh dơc - sinh 10 s¶n ë Việt Nam Chương Đối tượng phương pháp nghiên cứu 14 2.1 Đối tượng nghiên cứu 14 2.2 Thời gian - địa điểm phạm vi nghiên cứu 14 2.3 Phương pháp số nghiên cứu 14 2.4 Phương pháp xử lý số liệu 19 Trường ĐHSP Hà Nội Khoá luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Cương K30 C Sinh Chương Kết nghiên cứu biện luận 21 3.1 Tuổi dậy đối tượng nữ thị trấn Phố Ràng 21 3.2 Chu kỳ kinh nguyệt phụ nữ thị trấn Phố Ràng 41 3.3 Tuổi mãn kinh phụ nữ thị trấn Phố Ràng 45 Kết luận đề nghị 49 Tài liệu tham khảo 51 Phụ lục Trường ĐHSP Hà Nội Khoá luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Cương K30 C Sinh Lời cảm ơn Lời xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành sâu sắc tới cô giáo Th.S Nguyễn Thị Lan người trực tiếp hướng dẫn tận tình giúp đỡ hoàn thành tốt khoá luận tốt nghiệp Đồng thời xin gửi lời cảm ơn chân thành tới thầy, cô giáo tổ môn Sinh lý người ®éng vËt, Ban chđ nhiƯm khoa Sinh - KTNN, Ban giám hiệu, thầy, cô giáo em học sinh thuộc trường: Tiểu học số thị trấn Phố Ràng, THCS số 1, số thị trấn phố Ràng, THPT số Bảo Yên phụ nữ địa bàn thị trấn Phố Ràng, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai Mặc dù nỗ lực cố gắng nhiều song chắn khoá luận tốt nghiệp không tránh khỏi hạn chế, thiếu sót Vì vậy, mong nhận góp ý thầy, cô giáo toàn thể bạn sinh viên để đề tài thu kết cao Xuân Hoà, tháng năm 2008 Sinh viên Nguyễn Thị Cương Trường ĐHSP Hà Nội Khoá luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Cương K30 C Sinh Phiếu điều tra đề tài Nghiên cứu số số sinh lý sinh dục - sinh sản nữ sinh phụ nữ địa bàn thị trấn Phố Ràng, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai Phần I Định danh - Họ tên người điều tra: Nguyễn Thị Cương - Ngày, tháng, năm điều tra: - Họ tên người vấn: - Tuổi (năm sinh): - Nghề nghiệp: Nông dân Công nhân Học sinh, sinh viên Cán Buôn bán - Trường Lớp Phần II Kết nghiên cứu c¸c chØ sè vỊ thĨ lùc ChiỊu cao (cm) Cân nặng (kg) Vòng ngực (cm) Vòng mông (cm) Phần III Sinh lý kinh nguyệt - Tuổi xuất kinh nguyệt lần đầu: 10 11 12 Trường ĐHSP Hà Nội ฀ 13 ฀ 14 ฀ 15 ฀ 16 ฀ 17 Khoá luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Cương K30 C Sinh - Vòng kinh trung bình ngày: 25 ฀ 26 ฀ 27 ฀ 28 ฀ 29 ฀ 30 ฀ 31 ฀ 32 ฀ 33 ฀ 34 ฀ 35 - Số ngày hành kinh trung bình (Chỉ kể ngày phải sử dụng băng vệ sinh/ ngµy): ฀1 ฀2 ฀3 ฀4 ฀5 ฀6 ฀7 ฀8 - Các trường hợp khác: Vòng kinh trung bình thất thường: Từ: đến Số ngày hành kinh trung bình thất thường: Từ đến Phần IV Sinh lý kinh nguyệt tuổi mãn kinh (Dành cho phụ nữ mãn kinh) Chưa - Đã m·n kinh hay ch­a: ฀ råi - Tuæi m·n kinh (nÕu ®· m·n kinh): - Trước hết kinh có xảy dấu hiệu sau: Rối loạn kinh nguyệt Khô âm đạo Suy nhược Tăng cân Thay đổi tính tình Nóng bừng + Các dấu hiệu kh¸c: - Dấu hiệu rối loạn kinh nguyệt (nếu có): Độ dài vòng kinh dao động lớn Số ngày hành kinh dao động lớn Độ dài vòng kinh tương đối ổn định Số ngày hành kinh tương đối ổn định Trường ĐHSP Hà Nội Khoá luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Cương K30 C Sinh Các ký hiệu dùng đề tài - ĐHQG HN: Đại học quốc gia Hà Nội - ĐHSP: Đại học sư phạm - GTSH: Giá trị sinh học - KHHGĐ: Kế hoạch hoá gia đình - Nxb: Nhà xuất - SKSS: Sức khoẻ sinh sản - TK: Thập kỷ - VN: Việt Nam Trường ĐHSP Hà Nội Khoá luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Cương K30 C Sinh Danh mục bảng biểu Bảng 3.1 Kết nghiên cứu số chiều cao đứng trung bình nữ sinh thị trấn Phố Ràng lứa tuổi khác Bảng 3.2 So sánh số chiều cao đứng nữ sinh Thị trấn Phố Ràng với GTSH người VN bình thường TK 90 - kỷ XX Bảng 3.3 So sánh số chiều cao đứng nữ sinh thị trấn Phố Ràng có kinh nguyệt với nữ sinh chưa có kinh ngut (11 - 15 ti) B¶ng 3.4 KÕt qu¶ nghiên cứu số cân nặng trung bình nữ sinh thị trấn Phố Ràng lứa tuổi Bảng 3.5 So sánh số cân nặng nữ sinh thị trấn Phố Ràng với GTSH người VN bình th­êng TK 90 - thÕ kû XX B¶ng 3.6 So sánh số cân nặng nữ sinh thị trấn Phố Ràng có kinh nguyệt với nữ sinh chưa cã kinh ngut (11 - 15 ti) B¶ng 3.7 KÕt nghiên cứu số vòng ngực bình thường nữ sinh thị trấn Phố Ràng lứa tuổi khác Bảng 3.8 So sánh số vòng ngực nữ sinh Thị trấn Phố Ràng với GTSH ng­êi VN b×nh th­êng TK 90 - thÕ kû XX Bảng 3.9 So sánh số vòng ngực bình thường nữ sinh thị trấn Phố Ràng có kinh ngut víi n÷ sinh ch­a cã kinh ngut (11 - 15 tuổi) Bảng 3.10 Kết nghiên cứu số vòng mông nữ sinh thị trấn Phố Ràng lứa tuổi khác Bảng 3.11 So sánh số vòng mông nữ sinh thị trấn Phố Ràng có kinh nguyệt với nữ sinh chưa có kinh nguyệt (11 - 15 tuổi) Trường ĐHSP Hà Nội Khoá luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Cương K30 C Sinh Bảng 3.12 Kết nghiên cứu tuổi có kinh lần đầu nhóm nghiên cứu Bảng 3.13 So sánh kết nghiên cứu tuổi có kinh lần đầu thị trấn Phố Ràng với GTSH người VN bình th­êng TK90 - thÕ kû XX B¶ng 3.14 KÕt qu¶ nghiên cứu tuổi thấy kinh lần đầu nữ sinh thị trấn Phố Ràng Bảng 3.15 Kết nghiên cứu độ dài vòng kinh nhóm nghiên cứu Bảng 3.16 So sánh kết nghiên cứu độ dài vòng kinh phụ nữ thị trấn Phố Ràng TK thứ nhÊt - thÕ kû XXI víi GTSH ng­êi VN b×nh th­êng TK 90 - thÕ kû XX B¶ng 3.17 KÕt nghiên cứu số ngày hành kinh nhóm nghiên cứu Bảng 3.18 So sánh số ngày hành kinh phụ nữ thị trấn Phố Ràng GTSH người VN bình thường TK 90 - kỷ XX Bảng 3.19 Kết nghiên cứu tuổi mãn kinh nhóm nghiên cứu Bảng 3.20 So sánh tuổi mãn kinh phụ nữ thị trấn Phố Ràng TK thứ - thÕ kû XXI víi GTSH ng­êi VN b×nh th­êng TK 90 - thÕ kû XX B¶ng 3.21 KÕt qu¶ nghiên cứu rối loạn giai đoạn tiền mãn kinh Bảng 3.22 Kết nghiên cứu rối loạn kinh nguyệt Trường ĐHSP Hà Nội Khoá luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Cương K30 C Sinh Danh mục hình Hình 3.1 Đồ thị so sánh số chiều cao đứng nữ sinh Thị trấn Phố Ràng với GTSH ng­êi VN TK 90 - thÕ kû XX H×nh 3.2 Đồ thị so sánh chiều cao đứng nữ sinh có kinh nữ sinh chưa có kinh Hình 3.3 Đồ thị so sánh số cân nặng nữ sinh thị trấn Phố Ràng với GTSH ng­êi VN TK 90 - thÕ kû XX H×nh 3.4 Đồ thị so sánh cân nặng nữ sinh có kinh nữ sinh chưa có kinh Hình 3.5 Đồ thị so sánh số vòng ngực nữ sinh thị trấn phố Ràng với GTSH người VN TK 90 - kỷ XX Hình 3.6 Đồ thị so sánh số vòng ngực nữ sinh có kinh nữ sinh chưa có kinh Hình 3.7 Đồ thị tăng trưởng số vòng mông nữ sinh thị trấn Phố Ràng Hình 3.8 Đồ thị so sánh số vòng mông nữ sinh có kinh nữ sinh chưa có kinh Hình 3.9 Đồ thị phân bố tuổi có kinh lần đầu theo thập kỉ phụ nữ thị trấn Phố Ràng Hình 3.10 Đồ thị tuổi phân bố tuổi có kinh lần đầu nữ sinh thị trấn Phố Ràng Hình 3.11 Đồ thị phân bố độ dài vòng kinh phụ nữ thị trấn Phố Ràng Trường ĐHSP Hà Nội Khoá luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Cương K30 C Sinh Hình 3.12 Đồ thị phân bố số ngày hành kinh phụ nữ thị trấn Phố Ràng Trường ĐHSP Hà Nội ... yếu phụ nữ, nghiên cứu số sinh lý sinh dục - sinh sản nữ giới cần thiết [9] Xuất phát từ vấn đề nêu trên, tiến hành nghiên cứu "Một số số sinh lý sinh dục - sinh sản nữ sinh phụ nữ địa bàn thị trấn. .. bàn thị trấn Phố Ràng, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai" Mục tiêu nghiên cứu 2.1 Nghiên cứu tuổi dậy nữ sinh số trường phổ thông thị trấn Phố Ràng, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai - Nghiên cứu chiều cao... tượng nữ thị trấn Phố Ràng 3.1.1 Kết nghiên cứu chiều cao đứng cân nặng nữ sinh thị trấn Phố Ràng (10 - 17 tuổi) 3.1.1.1 Kết nghiên cứu số chiều cao đứng (cm) nữ sinh thị trấn Phố Ràng (10 - 17