tác động của khai thác khoáng sản
Trang 1Khai thác khoáng s n và tác n g môi tr đ n g (Ph n 1)
Th Sau, 29 Thang Sau 2012 4:13 CHứ ́ ́ ́
Posted on 26/03/2011 by Trung tâm Môi tr ng Công nghi p - CIE | S a
Ph n 1: Hi n tr ng khai thác tài nguyên khoáng s n n c ta
Vi t Nam là n c có ti m n ng v tài nguyên khoáng s n Cho n nay ngành a ch t ã tìm ki m, phátă đ Đ đ
hi n h n 5000 m và i m qu ng c a kho ng 60 lo i khoáng s n khác nhau M t s khoáng s n ã đ đ đ c phát hi n và khai thác t r t lâu nh vàng, thi c, chì, k m, than á và các lo i v t li u xây d ng; s khácđ
m i đ c phát hi n và khai thác nh d u khí, s t, ng… M t s n i, có nh ng m n m t p trung nhđ than Qu ng Ninh, bôxit Tây Nguyên và apatit, t hi m mi n núi phía B c.đ
1 Nhu c u c a cu c s ng ã t o nên áp l c c a vi c khai thác khoáng s n đ
- Nhu c u v v t li u xây d ng
Trong nh ng n m qua, t c ă đ t ng tr n g c a ă ngành Xây d ng có b c t phá l n òi h i kh i l n gđ đ
l n khoáng s n, v t li u xây d ng đ đ áp n g Vì v y, hàng lo t m m i v i các quy mô v a và nh đ c
m ra trên kh p m i mi n t n c đ
– Nhu c u xu t kh u khoáng s n
M t s khoáng s n đ c khai thác ch y u ph c v cho xu t kh u nh : qu ng ilmenit, chì-k m, crôm, thi c, mangan, qu ng s t… S n ph m xu t kh u d i d ng qu ng thô, qu ng tinh ho c ã đ đ c ch bi n thành kim lo i Nhu c u xu t kh u qu ng có xu h n g gia t ng trong ó có than s ch Ch y u xu t kh uă đ sang th tr n g Trung Qu c, Nh t B n và m t s n c khác
- Nhu c u gi i quy t công n vi c làm ă
N c ta l c l n g lao ng tr , kho , ph n l n là lao ng ph thông, c n có vi c làm ang ngày càng giađ đ đ
t ng Tài nguyên khoáng s n c a n c ta phân b trên di n r ng, a d ng, phong phú v ch ng lo i vàă đ nhu c u áp n g cho th tr n g ngày m t t ng, nên m t b ph n l n lao ng còn ch a có vi c làm ãđ ă đ đ tham gia ho t ng khai thác khoáng s n.đ
- Các nhu c u khác
Vi c chuy n i c ch kinh t bao c p sang c ch kinh t th tr n g ã làm xu t hi n nhi u thành ph nđ đ kinh t Ngoài các doanh nghi p nhà n c , còn có các thành ph n kinh t khác Trong s các doanh nghi p đ c thành l p có nhi u doanh nghi p đăng ký ngành ngh kinh doanh liên quan n ho t ngđ đ khoáng s n M t l c l n g khác là các t h p kinh doanh, khai thác khoáng s n hình thành h u h t các huy n, xã L c l n g này ch y u tham gia kinh doanh, khai thác các lo i khoáng s n làm v t li u xây
d ng thông th n g ( á, cát, s i…), hình th c khai thác r t linh ho t, phong phú, theo mùa v …, đ đ đ áp
n g nhu c u tiêu dùng nguyên li u khoáng s n cho xây d ng t i a ph n g đ
Vì v y, hi n nay vi c khai thác và ch bi n khoáng s n ang đ đ c ti n hành r ng rãi các a ph n g đ Bên c nh vi c óng góp tích c c vào công cu c phát tri n c a t n c , các ho t ng này c ng góp ph nđ đ đ ũ không nh vào vi c gây ô nhi m môi tr n g s ng,.tác h i n s c kho c a con ng i và s phát tri nđ
b n v ng c a t n c đ
Trang 22 Các hình th c khai thác, ch bi n khoáng s n
- Khai thác, ch bi n khoáng s n quy mô công nghi p
Khai thác, ch bi n khoáng s n quy mô công nghi p ang t ng b c đ đ c nâng cao v n ng l c côngă ngh , thi t b , qu n lý Ho t ng s n xu t, kinh doanh ã có s g n k t ch t ch gi a m c tiêu l i nhu n,đ đ kinh t v i trách nhi m b o v môi tr n g , b o v tài nguyên khoáng s n Do kh n ng u t còn h nă đ
ch nên các m khai thác quy mô công nghi p n c ta hi n ch a ng u v hi u qu kinh t , v vi cđ đ
ch p hành các quy nh c a pháp lu t v khoáng s n, v b o v môi tr ng.đ
- Khai thác, ch bi n khoáng s n quy mô nh , t n thu
Hình th c khai thác này ang di n ra ph bi n h u h t các a ph n g trong c n c và t p trung chđ đ
y u vào các lo i khoáng s n làm v t li u xây d ng Ngoài ra nhi u t nh còn khai thác than, qu ng s t, antimon, thi c, chì, k m, bôxit, qu ng ilmenit d c theo b bi n đ xu t kh u Do v n u t ít, khai thácđ
b ng ph n g pháp th công ho c bán c gi i là chính, nên trong quá trình khai thác, ch bi n ã làm n hđ
h n g n môi tr n g , c nh quan.đ
- Khai thác trái phép tài nguyên khoáng s n
Khai thác vàng sa khoáng trái phép t i B ng Miêu
Vi c khai thác trái phép tài nguyên khoáng s n, kéo theo các h u qu nghiêm tr ng nh tàn phá môi
tr n g , làm th t thoát, lãng phí tài nguyên Vi c khai thác trái phép tài nguyên khoáng s n gây h u qu l n
n môi tr n g , ch y u là n n khai thác vàng, s d ng cyanur, hoá ch t c h i thu h i vàng ã di n
ra Qu ng Nam, Lâm Đng, à N ng; khai thác chì, k m, thi c, than các t nh mi n núi phía B c; khaiĐ thác qu ng ilmenit d c b bi n, ã phá ho i các r ng cây ch n sóng, ch n gió, ch n cát ven bi n; khaiđ
Trang 3thác cát, s i lòng sông gây xói l b , ê, kè, n h h n g các công trình giao thông, gây ô nhi m ngu nđ
n c ; khai thác á v t li u xây d ng phá ho i c nh quan, môi tr n g , gây ô nhi m không khíđ
Khai thác khoáng s n và tác n g môi tr đ n g (ph n 2)
Th Hai, 02 Thang Bay 2012 10:18 SAứ ́ ̉
Ph n 2: Tác ng c a ho t ng khai thác khoáng s n ( á ch a qu ng) n môi tr n g đ đ đ đ
Nh ng n m g n ây, cùng v i s phát tri n chung c a c n c , các ho t ng khai thác khoáng s n ã vàă đ đ đ ang góp ph n to l n vào công cu c i m i t n c
đ đ đ Ngành công nghi p khai thác m ã và ang ngàyđ đ càng chi m v trí quan tr ng trong n n kinh t c a Vi t Nam Trong nh ng n m qua, ho t ng khaiă đ khoáng s n ã óng góp t i 5,6% GDP.đ đ Tuy nhiên, bên c nh nh ng m t tích c c t đ đ c , chúng ta c ngũ ang ph i i m t v i nhi u v n v môi tr n g Quá trình khai thác m ph c v cho l i ích c a mình,
con ng i ã làm thay i môi tr n g xung quanh Y u t chính gây tác ng n môi tr n g là khaiđ đ đ đ
tr n g c a các m , bãi th i, khí c h i, b i và n c th i…làm phá v cân b ng i u ki n sinh thái, ãđ đ đ
c hình thành t hàng ch c tri u n m, gây ra s ô nhi m n ng n i v i môi tr n g và là v n c p
bách mang tính ch t xã h i và chính tr c a c ng ng.đ
1 Ô nhi m không khí, n c
Các ho t ng khai thác khoáng s n th n g sinh ra b i, n c th i v i kh i l n g l n, gây ô nhi m khôngđ khí và n c
Tác ng hoá h c c a ho t ng khai thác khoáng s nđ đ t i ngu n n c : S phá v c u trúc c a t á ch ađ đ
qu ng khi ti n hành ào b i và khoan n s thúc y các quá trình hoà tan, r a l a các thành ph n ch ađ đ ũ trong qu ng và t á, quá trình tháo khô m , đ đ đ các ch t th i vào ngu n n c , ch t th i r n, b i th i không đ c qu n lý, x lý ch t ch , tham gia vào thành ph n n c m a, n c ch y tràn cung c p cho ngu n n c t nhiên,… là nh ng tác ng hoá h c làm thay i tính ch t v t lý và thành ph n hoá h c c ađ đ ngu n n c xung quanh các khu m
N c các m than th n g có hàm l n g các ion kim lo i n ng, á kim, các h p ch t h u c , các nguyên
t phóng x … cao h n so v i n c m t và n c bi n khu v c i ch n g và cao h n TCVN t 1-3 l n đ Đc
bi t là khu v c t Qu ng Yên n C a Ông.đ
Trong các m thi c sa khoáng, bi u hi n chính c a ô nhi m hoá h c là làm c n c b i bùn – sét l l ng,đ
t ng hàm l n g các ion s t và m t s khoáng v t n ng.ă
Vi c khai thác và tuy n qu ng vàng ph i dùng n thu c tuy n ch a Hg, ngoài ra, các nguyên t kim lo iđ
n ng nh asen, antimoan, các lo i qu ng sunfua, có th r a l a hoà tan vào n c Vì v y, ô nhi m hoáũ
h c do khai thác và tuy n qu ng vàng là nguy c áng lo ng i i v i ngu n n c sinh ho t và n c nôngđ đ nghi p T i nh ng khu v c này, n c th n g b nhi m b n b i bùn sét, m t s kim lo i n ng và h p ch t
c nh Hg, As, Pb v.v… mà nguyên nhân chính là do n c th i, ch t th i r n không c x lý b a
bãi ra khai tr n g và khu v c tuy n qu ng
Vi c khai thác v t li u xây d ng, nguyên li u cho s n xu t phân bón và hoá ch t nh á vôi cho nguyênđ
li u xi m ng, á xây d ng các lo i, sét, cát s i, apatit, … ã gây nh ng tác ng x u n môi tr n gă đ đ đ đ nh làm ô nhi m không khí, ô nhi m n c Nhìn chung quy trình khai thác á còn l c h u, không có h th ngđ thu b i, nhi u khí hàm l n g b i t i n i làm vi c l n g p 9 l n v i tiêu chu n cho phép
Trang 42 n h h n g n ngu n tài nguyên thiên nhiên khác đ
Khai thác khoáng s n là quá trình con ng i b ng ph n g pháp khai thác l thiên ho c h m lò a khoángđ
s n t lòng t ph c v phát tri n kinh t – xã h i Các hình th c khai thác bao g m: khai thác th công, khai thácđ quy mô nh và khai thác quy mô v a B t c hình th c khai thác khoáng s n nào c ngũ d n n s suy thoáiđ môi tr n g Nghiêm tr ng nh t là khai thác các vùng m , c bi t là ho t ng c a các m khai thácđ đ than, qu ng và v t li u xây d ng N m 2006 các m than c a T p oàn Công nghi p Than và Khoáng s nă đ
Vi t Nam ã th i vào môi tr n g t i 182,6 tri u m3 t á và kho ng 70 tri u m3 n c th i t m đ đ đ
Quá trình khai thác khoáng s n th n g qua ba b c : m c a m , khai thác và óng c a m Nh v y, t tđ
c các công o n khai thác u tác ng n tài nguyên và môi tr n g t H n n a, công ngh khai thácđ đ đ đ đ
hi n nay ch a h p lý, c bi t các m kim lo i và các khu m ang khai thác h u h t n m vùng núi vàđ đ trung du Vì v y, vi c khai thác khoáng s n tr c h t tác ng n r ng và t r ng xung quanh vùng m đ đ đ
Ho t ng khai thác khoáng s n là m t đ trong nh ng nguyên nhân làm gi m đ che ph do r ng cây b ch t
h , l p ph th c v t b suy gi m Ho t ng khai thác khoáng s n c ng làm cho th c v t, ng v t b gi mđ ũ đ
s l n g ho c tuy t ch ng do
các i u ki n sinh s ng r ng cây, ng c và sông n c x u i M t s loài th c v t b gi m s l n g ,đ đ đ ng
đ v t ph i di c sang n i khác
B ng 1 Di n tích r ng và t r ng b thu h p, thoái hoá m t s m đ
Trang 5Ngu n b ng : Nguy n Đ c Quý,1996
Bãi th i, th i các ch t th i r n nh cát, á, s i, bùn ra t nông nghi p, th i n c t các h tuy n làm ôđ đ nhi m t nông nghi p và gi m sút n ng su t cây tr ngđ ă (B ng 2)
B ng 2 M c đ ô nhi m t nông nghi p do khai thác m đ
Ngu n b ng :
Quý,1996
Do c thù c a khai thác m là m t ho t ng công nghi p không gi ng các ho t ng công đ đ đ nghi p khác v nhi u m t, nh ph i di d i m t kh i l ng l n t á ra kh i lòng t đ đ đ
t o nên m t kho ng tr ng r t l n và r t sâu M t kh i l ng l n ch t th i r n đ c hình thành do nh ng v t li u có ích th ng ch chi m m t ph n nh c a kh i l ng qu ng
c khai thác, d n n kh i l n g t á th i v t kh i l n g qu ng n m trong lòng
t Ch t th i r n, không s d ng c cho các m c ích khác, ã t o nên trên b m t
t a hình m p mô, xen k gi a các h sâu và các ng t , á c bi t nh ng
Trang 6khu v c khai thác “th ph ”, tình hình còn khó kh n h n nhi u M t s di n tích t ă đ xung quanh các bãi th i qu ng có th b b i l p do s t l , xói mòn c a t á t các bãi đ đ
th i, gây thoái hoá l p t m t Vi c đ đ b t á th i t o ti n đ đ đ cho m a l b i l p ũ các sông su i, các thung l ng và ng ru ng phía chân bãi th i và các khu v c lân c n ũ đ Khi có m a l n th n g gây ra các dòng bùn di chuy n xu ng vùng th p, vùng t canh đ tác, gây tác h i t i hoa màu, ru ng v n , nhà c a, vào mùa m a l th n g gây ra l ũ ũ bùn á, gây thi t h i t i môi tr ng kinh t và môi tr ng xã h i đ
Quá trình ào x i, v n chuy n t á và qu ng làm a hình khu khai tr n g b h th p, đ đ đ đ
ng c l i, quá trình đ ch t th i r n làm a hình bãi th i tâng cao Nh ng thay i này đ đ
s d n n nh ng bi n i v i u ki n thu v n, các y u t c a dòng ch y trong khu đ đ đ ă
m nh : thay i kh n ng thu, thoát n c , h n g và v n t c dòng ch y m t, ch đ ă đ thu v n c a các dòng ch y nh m c n c , l u l n g , v.v… S tích t ch t th i r n ă
do tuy n r a qu ng trong các lòng h , kênh m n g t i tiêu có th làm thay i l u đ
l n g dòng ch y, dung tích ch a n c , bi n i ch t l n g ngu n n c đ
Các ng cu i, á th i trong quá trình khai thác vàng, khai thác cát t lòng sông ã đ đ đ
ng n c n, làm thay i dòng ch y, gây s xói l t b sông, ê i u, gây úng l t c c ă đ đ đ đ
b
Trang 7Tóm l i: Các ho t ng khai thác khoáng s n ã gây ra nhi ui tác ng x u n môi đ đ đ đ
tr n g xung quanh, nh ng có th nói g n l i trong m t s tác ng chính nh sau: s đ
d ng ch a th c s có hi u qu các ngu n khoáng s n t nhiên; tác ng n c nh quan đ đ
và hình thái môi tr n g ; tích t ho c phát tán ch t th i r n; làm n h h n g n ngu n đ
n c , ô nhi m n c , ô nhi m không khí, ô nhi m t; làm n h h n g n a d ng đ đ đ sinh h c; gây ti ng n và ch n ng; s c môi tr n g; tác ng n công nghi p nói đ đ đ chung; tác ng n kinh t – xã h i; gây n h h n g n s c kho và an toàn c a đ đ đ
ng i lao ng đ
Khai thác khoáng s n và tác n g môi tr đ n g (ph n 3)
Th Hai, 02 Thang Bay 2012 10:20 SAứ ́ ̉
Ph n 3: Khai thác than và nh h n g c a khai thác than t i môi tr n g vùng than Qu ng Ninh
Qu ng Ninh có ngu n tài nguyên khoáng s n phong phú, a d ng, có nhi u lo i c thù, tr l n g l n,đ đ
ch t l n g cao mà nhi u t nh, thành ph trong c n c không có đ c nh : than, cao lanh, t sét, cátđ
th y tinh, á vôi… 90% tr l n g than c a c n c thu c v t nh Qu ng Ninh ây chính là c i m hìnhđ Đ đ đ thành vùng công nghi p khai thác than t r t s m Vùng khai thác than, ch bi n, tiêu th than có ph m vi
r t l n, tr i dài t ông Tri u, Uông Bí, Hoành B , H Long và C m Ph Tuy nhiên, ho t ng khai thác than luônĐ đ
có nh ng di n bi n ph c t p, gây tác ng x u n nhi u l nh v cđ đ ĩ
Do t c đ khai thác than t ng nhanh nh ng các doanh nghi p thu c T p oàn Công nghi p Than – Khoáng s n Vi t ă đ Nam (TKV) l i không u t thi t b s n xu t t n g x ng và hoàn nguyên môi tr n g sau khai thác đ i u ó, ã làmĐ đ đ cho môi tr n g Qu ng Ninh b hu ho i, tàn phá n ng n , và ng i dân n i ây ang t ng ngày ph iđ đ
n g u, gánh ch u h u qu
Vi c khai thác than trong nhi u n m qua, ã gây ra nh ng bi n ng x u v môi tr n g T i các vùng khaiă đ đ thác than ã xu t hi n nh ng núi t, á th i cao g n 200m, nh ng moong khai thác sâu kho ng 100m đ đ đ Đ
s n xu t 1 t n than, c n bóc i tđ 8 n 10 m3 t ph , th i t 1 n 3m3 n c th i m Kh i l n g ch t th iđ đ đ
r n và n c th i m gây ô nhi m n ng cho vùng m M t vài vùng ô nhi m ãđ n m c báo ng nh M ođ đ Khê, Uông Bí, C m Ph …
Vi c khai thác than Qu ng Ninh ã phá hu hàng tr m km2 r ng, t o ra xói mòn, b i l pđ ă các sông su i
và làm ô nhi m V nh H Long M t s m than còn s d ng công ngh khai thác l c h u, thi u ch n g trình khoa h c t ng th xác nh s c n thi tđ đ v t ng tr n g công su t cho phù h p v i các yêu c u b o vă môi tr ng Do ó, môi tr n g ã ch u n h h n g n ng n b i nh ng tác ng x u, n c b ô nhi m n ngđ đ đ
b i ch t th i r n l l ng, vi trùng và b i trong không khí v.v…
có s n l n g nh y v t, v t công su t thi t k , nhi u n v ã ch y ua l thiên hoá dù ã c quy
ho ch là khai thác theo công ngh h m lò Trong khi ó, công ngh khai thác l thiên đ đ c ánh giá là gâyđ tác h i r t l n v ô nhi m môi tr n g , h n ch đ sâu khai thác Đn th i i m này, nhi u m l thiên ãđ đ
âm quá gi i h n cho phép là -300m (so v i m t bi n), nh ng v n ti p t c khoan th m dò khai thác, b tă
ch p nh ng tác h i v c u t o a ch t, làm ti n đ đ cho nh ng th m h a khác nh l t, nhi m m n vàđ
bi n i sinh thái.đ
Hi n nay trong khu v c Hòn Gai – C m Ph có kho ng 30 m than l n nh ang ho t ng, bình quânđ đ kho ng 2.000ha, có 1 m v i t ng di n tích là 175km2, chi m 28,7% t ng di n tích t t nhiên c a thành phđ
Trang 8H Long và th xã C m Ph Trong giai o n 1970 – 1997, các ho t ng khai thác than Hòn Gai, C m Phđ đ ãđ làm m t kho ng 2.900ha t r ng các lo i (trung bình m i n m m t 100 – 110ha) , trong ó kho ng 2.000ha bđ ă đ
m t do m v a, đ đ đ t á th i Đ che ph r ng t nhiên t 33,7% n m 1970 gi m xu ng 6,7% (1985) và 4,7%ă (1997)
T i khu v c C m Ph , tr c n m 1975 vi c khai tr n g ă đ c m r ng ch y u v phía tây – nam (kho ng 100ha) và phía tây (25ha) Sau 1975 vi c khai tr n g và bãi th i phát tri n v phía b c kho ng 435ha, phía tây – b c 265ha và phía ông 75hađ
M t trong nh ng a ph n g ch u n h h n g n ng nh t, ó là huy n ông Tri u, vùng tr ng i m lúa c ađ đ Đ đ
t nh:
g n 7.000 ha lúa và hoa màu ông Tri u (Qu ng Ninh) ang i m t v i n n h n hán và thi u n cĐ đ đ nghiêm tr ng trong khi nhi u h th y l i l n b ô nhi m, tài nguyên r ng b suy thoái , gây c n ki t dòng sinh thu , gây ng p úng và h n hán c c b , làm b i l ng lòng h , n h h n g không nh n i s ng dânđ đ sinh các khu v c lân c n Trong t ng s 25 h ch a n c huy n ông Tri u ã có g n m t n a b b iĐ đ
l p, ngu n n c b chua hoá t quá trình s n xu t than gây ra, trong ó có nhi u h b chua hoá n ng, đ đ
PH u m c d i 3,5 (PH tiêu chu n t 5 – 5,5).Tình tr ng ô nhi m ngu n n c ang âm th m huy ho iđ đ
n ng su t cây tr ng, v t nuôi và nguy c b c t t toàn b ngu n thu s n trong t n g lai g n.ă đ
[Tài li u tham kh o: Các chuyên đ Giáo d c BVMT cho giáo viên THPT Qu ng Ninh, tháng 3/2009]
