Giáo dục Mầm non là khâu đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc dân, là nền tảng cho sự hình thành và phát triển nhân cách con người. Hơn ai hết, bản thân tôi là một giáo viên Mầm non, tôi hiểu vai trò, trách nhiệm của mình trong việc chăm sóc giáo dục trẻ là giúp trẻ phát triển hài hòa, cân đối về mọi mặt “đức - trí - thể - mỹ...”. Hoạt động cho trẻ làm quen văn học đó đóng góp một phần không nhỏ vào việc thực hiện mục tiêu của giáo dục. Cho trẻ tham gia vào hoạt động văn học là chúng ta đó giúp cho trẻ hình thành, phát triển nhân cách toàn diện về trí tuệ, đạo đức, thẩm mỹ, đặc biệt là chúng ta đó giúp trẻ phát triển ngôn ngữ mạch lạc. Vậy phát triển ngôn ngữ mạch lạc là gì? Phát triển ngôn ngữ mạch lạc là phát triển khả năng nghe và hiểu ngôn ngữ, khả năng trình bày có lôgíc, trình tự, chính xác, đúng ngữ pháp cho trẻ. Làm thế nào để giúp trẻ phát triển ngôn ngữ mạch lạc? Đó là điều làm tôi phải băn khoăn, suy nghĩ tìm ra những giải pháp, cách làm để giúp trẻ phát triển ngôn ngữ của mình. Hoạt động cho trẻ làm quen văn học là một lĩnh vực mà qua đó tôi có thể giúp trẻ phát triển ngôn ngữ mạch lạc một cách tốt nhất, có hiệu quả nhất, đó còng là lý do tôi chọn đề tài "Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 - 6 tuổi ở Trường mầm non thông qua hoạt động làm quen văn học".
SKKN: "Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 - 6 tuổi ở Trường mầm non thông qua hoạt động làm quen văn học" MỤC LỤC CHƯƠNG I: TỔNG QUAN 1 Cơ sở lý luận 1 Phương pháp tiếp cận tạo ra sáng kiến 1 Mục tiêu cần đạt được 2 CHƯƠNG II: MÔ TẢ SÁNG KIẾN 3 1 Nêu vấn đề của Sáng kiến .3 2 Giải pháp thực hiện sáng kiến 3 2.1 Tìm hiểu đặc điểm tình hình, nhận thức của trẻ 3 2.2 Xây dựng kế hoạch: 4 2.3 Xây dựng góc văn học và tạo môi trường 5 2.4 Cho trẻ làm quen trong các giờ đón trẻ, hoạt động ngoài trời, trước khi trẻ ngủ, thời gian vui chơi tự do buổi chiều 7 2.5 Dạy trẻ ngôn ngữ đối thoại 8 2.6 Dạy trẻ ngôn ngữ độc thoại 10 2.7 Phối hợp với phụ huynh: 11 3 Khả năng áp dụng, nhân rộng sáng kiến .13 CHƯƠNG III: KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT - KIẾN NGHỊ 14 1 Kết luận: 14 2 Đề xuất/kiến nghị: 14 I SKKN: "Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 - 6 tuổi ở Trường mầm non thông qua hoạt động làm quen văn học" CHƯƠNG I TỔNG QUAN 1 Cơ sở lý luận Như chúng ta đã biết, ngôn ngữ là công cụ giao tiếp quan trọng của con người, thông qua ngôn ngữ con người có thể giao lưu để hiểu nhau và trao đổi những thông tin cần thiết Đối với trẻ, ngôn ngữ là công cụ giúp trẻ hòa nhập vào thế giới xung quanh, là cơ sở để hình thành và phát triển nhân cách Với trẻ 4-5 tuổi, vốn từ của trẻ tương đối phong phú về số lượng cũng như từ loại Tư duy của trẻ đã phát triển hơn, khả năng khái quát hóa dần các đối tượng cũng có bước phát triển, ngôn ngữ của trẻ rõ ràng hơn, có nội dung hơn Trẻ biết phát biểu những nhận định của mình Trẻ kể lại được những chuyện mà trẻ trông thấy, nghe được Trẻ có thể kể theo tranh, đồ chơi hoặc đồ vật mặc dù phần lớn còn bắt chước giọng kể của người lớn Thông qua các tác phẩm văn học như truyện kể, thơ ca, câu đố, tục ngữ, ca dao,…trẻ để thực sự bị lôi cuốn vào các hoạt động khác một cách tích cực, có hiệu quả Qua đó giáo viên có nhiều thuận lợi để giúp trẻ phát triển ngôn ngữ mạch lạc Một giờ dạy hay không chỉ dừng lại ở chỗ trẻ hiểu được điều gì? Trẻ có hứng thú lắng nghe hay không? Mà người giáo viên Mầm non cần phải giúp trẻ biết thể hiện những suy nghĩ của mình, giúp trẻ nhập vai cùng nhân vật, sống cùng nhân vật, đặc biệt trẻ biết sử dụng ngôn ngữ của mình để đánh giá nhân vật, trò chuyện, đàm thoại, biết diễn đạt nguyện vọng và sự hiểu biết của mình một cách mạch lạc Trẻ biết kể lại câu chuyện theo tranh, đồ chơi, kể chuyện sáng tạo, biết kể trình tự, diễn cảm, rõ ràng, mạch lạc, không nói ngọng, nói lắp 2 Phương pháp tiếp cận tạo ra sáng kiến - Phương pháp quan sát, lắng nghe: Quan sát, lắng nghe câu từ, ngôn ngữ của trẻ trong giờ học giờ vui chơi của trẻ để nắm được khả năng phát âm đúng của trẻ từ đó mới đưa ra được phương pháp điều chỉnh, biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ - Phương pháp phối hợp với phụ huynh: Thường xuyên trao đổi với phụ huynh để nắm bắt được đặc điểm ngôn ngữ của mỗi trẻ 1 SKKN: "Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 - 6 tuổi ở Trường mầm non thông qua hoạt động làm quen văn học" - Phương pháp đàm thoại: Tiếp xúc, trò chuyện với trẻ để nắm bắt tâm lý và sự triển ngôn ngữ của trẻ - Thông qua hoạt động làm quen với văn học để nắm được sự sáng tạo trong ngôn ngữ của trẻ 3 Mục tiêu cần đạt được Nâng cao phát triển ngôn ngữ cho trẻ nói chung và trẻ 5 – 6 tuổi nói riêng 2 SKKN: "Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 - 6 tuổi ở Trường mầm non thông qua hoạt động làm quen văn học" CHƯƠNG II MÔ TẢ SÁNG KIẾN 1 Nêu vấn đề của Sáng kiến Giáo dục Mầm non là khâu đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc dân, là nền tảng cho sự hình thành và phát triển nhân cách con người Hơn ai hết, bản thân tôi là một giáo viên Mầm non, tôi hiểu vai trò, trách nhiệm của mình trong việc chăm sóc giáo dục trẻ là giúp trẻ phát triển hài hòa, cân đối về mọi mặt “đức - trí - thể - mỹ ” Hoạt động cho trẻ làm quen văn học đó đóng góp một phần không nhỏ vào việc thực hiện mục tiêu của giáo dục Cho trẻ tham gia vào hoạt động văn học là chúng ta đó giúp cho trẻ hình thành, phát triển nhân cách toàn diện về trí tuệ, đạo đức, thẩm mỹ, đặc biệt là chúng ta đó giúp trẻ phát triển ngôn ngữ mạch lạc Vậy phát triển ngôn ngữ mạch lạc là gì? Phát triển ngôn ngữ mạch lạc là phát triển khả năng nghe và hiểu ngôn ngữ, khả năng trình bày có lôgíc, trình tự, chính xác, đúng ngữ pháp cho trẻ Làm thế nào để giúp trẻ phát triển ngôn ngữ mạch lạc? Đó là điều làm tôi phải băn khoăn, suy nghĩ tìm ra những giải pháp, cách làm để giúp trẻ phát triển ngôn ngữ của mình Hoạt động cho trẻ làm quen văn học là một lĩnh vực mà qua đó tôi có thể giúp trẻ phát triển ngôn ngữ mạch lạc một cách tốt nhất, có hiệu quả nhất, đó còng là lý do tôi chọn đề tài "Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 - 6 tuổi ở Trường mầm non thông qua hoạt động làm quen văn học" 2 Giải pháp thực hiện sáng kiến Từ các vấn đề nêu trên tôi đã suy nghĩ và tìm ra một số biện pháp giúp trẻ phát triển ngôn ngữ thông qua hoạt động làm quen văn học như sau: 2.1 Tìm hiểu đặc điểm tình hình, nhận thức của trẻ Để giúp cho trẻ phát triển ngôn ngữ mạch lạc thì trước hết giáo viên phải nắm vững đặc điểm tâm, sinh lý và hoàn cảnh của trẻ Vào đầu năm học tôi đã tổ chức nhiều cuộc trò chuyện với trẻ, kể cho trẻ một vài câu chuyện ngắn, tương đối dễ sau đó đặt ra các câu hỏi như: Cô vừa kể cho các con nghe câu chuyện gì? Trong câu chuyện có ai? … 3 SKKN: "Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 - 6 tuổi ở Trường mầm non thông qua hoạt động làm quen văn học" Trong quá trình đó tôi luôn chú ý quan sát đàm thoại với trẻ và tiến hành khảo sát khả năng cảm thụ văn học cũng như khảo sát đặc điểm ngôn ngữ của trẻ, từ đó đề ra phương hướng giáo dục cho từng cá nhân và cho cả lớp một cách thích hợp Mặt khác, gia đình là một yếu tố rất quan trọng để giúp trẻ phát triển ngôn ngữ của mình Từ những lời ru của bà, câu chuyện kể của ông, lời trò chuyện của cha, mẹ, anh, chị là những bài học lớn nhất, hiệu quả nhất để giáo dục trẻ và giúp trẻ phát triển hơn ngôn ngữ của mình Những trẻ được sống với ông bà nội, ngoại thường có điều kiện để phát triển ngôn ngữ hơn những trẻ khác Những trẻ có hoàn cảnh khó khăn thường ít được quan tâm, chăm sóc nên khả năng cảm thụ tác phẩm văn học đặc biệt là sự phát triển ngôn ngữ của các cháu có nhiều hạn chế hơn… Từ đặc điểm hoàn cảnh và tình hình nhận thức của các cháu qua đó giáo viên lên kế hoạch giảng dạy và bồi dưỡng thích hợp cho trẻ 2.2 Xây dựng kế hoạch: Dựa vào tình hình của lớp, trên cơ sở kế hoạch chuyên đề của nhà trường, tôi đã xây dựng kế hoạch cho cả năm Được sự đồng ý, phê duyệt của ban giám hiệu, tôi phân công nội dung, thực hiện công việc cho giáo viên cùng lớp và triển khai cụ thể kế hoạch trong từng chủ đề, chủ điểm Dựa vào những nội dung đã đề ra, kết thúc chủ đề, chủ điểm tôi đánh giá lại những việc làm được và chưa làm được, từ đó rút kinh nghiệm cho chủ đề sau Trong quá trình xây dựng kế hoạch tôi chú ý đến việc giáo dục trẻ khuyết tật ngôn ngữ và bồi dưỡng trẻ kể chuyện theo tranh, kể chuyện sáng tạo vào các buổi chiều hoặc mọi lúc, mọi nơi Lên kế hoạch trò chuyện với trẻ hằng ngày, nội dung của các buổi trò chuyện đó Khi thực hiện kế hoạch tôi luôn bám sát chương trình dạy Theo dõi, rèn luyện những trẻ cá biệt, những trẻ khuyết tật Phối hợp, vận động với phụ huynh để cùng thực hiện chương trình này Ví dụ: Khi thực hiện chủ điểm “Bản thân” - Tuần 1: Chủ đề con "Cơ thể tôi" - Thứ 2: + Trò chuyện với trẻ về các bộ phận trên cơ thể trẻ 4 SKKN: "Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 - 6 tuổi ở Trường mầm non thông qua hoạt động làm quen văn học" + Sinh hoạt chiều: Cho trẻ làm quen câu chuyện “Cậu bé mũi dài” - Thứ 3: + Hoạt động ngoài trời: Tôi cho trẻ tìm hiểu nội dung câu chuyện - Thứ 4: + Hoạt động chung: Dạy trẻ tập kể chuyện “Cậu bé mũi dài” + Hoạt động góc: Cho trẻ đóng kịch chuyện “Cậu bé mũi dài” + Sinh hoạt chiều: Cho trẻ kể chuyển theo tranh “Cậu bé mũi dài”, bồi dưỡng trẻ yếu + Giờ đón, trả trẻ: Tôi trò chuyện với trẻ về nội dung câu chuyện, trò chuyện với phụ huynh để trao đổi về tình hình học tập của các cháu 2.3 Xây dựng góc văn học và tạo môi trường Bên cạnh việc đầu tư làm mới phong phú hơn các loại đồ dùng dạy học cùng với việc đổi mới, nâng cao chất lượng dạy trẻ làm quen với văn học Hoạt động chung là hoạt động tổng hợp kiến thức của trẻ mà cô là người tạo cơ hội, hướng dẫn trẻ hoạt động, trẻ làm chủ thể tích cực để tiết học đạt kết quả như mong muốn Yêu cầu đó đã thúc đẩy tôi phải suy nghĩ xây dựng góc văn học cho trẻ hoạt động là việc cần thiết Vì ở đó trẻ được hoạt động nhiều hơn nên cần tạo góc ở vị trí có diện tích rộng có các giá làm vách ngăn Góc không ở gần các góc hoạt động có tính chất vận động nhiều vì yêu cầu của góc sách là góc tĩnh Màu sắc hình dạng của góc cũng phải xây dựng theo kiểu cổ tích, huyền ảo, thần bí để tạo hứng thú tìm tòi, khám phá của trẻ Khi trang trí làm mới ở góc tôi cho mọi trẻ cùng giúp cô như tô màu, giữ tranh cho ngay ngắn khi dán cùng trao đổi về nội dung bức tranh rồi cô đọc thơ, kể tóm tắt nội dung bài thơ, câu truyện cho trẻ được làm quen với nhịp điệu, hình ảnh của tác phẩm Sau giờ hoạt động chung trẻ được lại góc văn học xem tranh cùng nhau trao đổi với nội dung bài thơ và gợi ý trẻ tự họa lại những gì đã được nghe đọc, kể Khi thẻ hiện lại ấn tượng của mình về tác phẩm qua tranh vẽ trẻ sẽ làm các nhân vật sống lại đầy tình cảm của mình hay những điều chúng cảm nhận được Qua đó ngôn ngữ của trẻ ngày dần hoàn thiện, tôi đã khích lệ trẻ để trẻ trình bày những điều trẻ muốn diễn tả bằng các câu hỏi: + Cháu vẽ gì đấy? + Vì sao cháu lại vẽ như thế? 5 SKKN: "Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 - 6 tuổi ở Trường mầm non thông qua hoạt động làm quen văn học" + Cháu có ý kiến gì về bức tranh của bạn đã vẽ? Không dừng lại ở trang trí cho bài sắp dạy mà tôi dành mảng lớn để trang trí cho cả chủ điểm, như trang trí các hình ảnh có liên quan đến chủ điểm mới và lưu lại những hình ảnh có liên quan đến chủ điểm mới và lưu lại những hình ảnh của chủ điểm đã qua vì nó còn có tác dụng củng cố những điều mà cháu đã được nghe, làm rõ những chỗ mà trẻ chưa hiểu rõ, mở rộng đầy đủ hơn các hình tượng nghệ thuật Từ các loại sách báo họa mi, gia đình và bé sắp xếp theo từng chủng loại một cách dễ thấy, dễ lấy để thuận tiện cho việc sử dụng của trẻ mặt trên của giá là các loại sách dựng hình có tủ treo các bộ quần áo, mũ để tập kịch có máng gỗ bỏ cát để trẻ sử dụng điều khiển các loai rối quen, rối dẹt Các loại này tôi thường xuyên thay đổi, hôm thì rối que, hôm thì rối tay hay trang phục để tập kịch có khi lại cho nghe đài cát sét kể chuyện để trẻ không bị nhàm chán Trong giờ hoạt động góc một lần nữa trẻ được củng cố lại kiến thức đã học bằng các hoạt động tự chọn của trẻ Ví dụ: ở hoạt động chung là thơ “Mèo đi câu cá” khi trẻ đã thuộc và hiểu được nội dung bài thơ thì đến giờ hoạt động góc gợi ý cho trẻ mặc trang phục để tập kịch trên nên nhạc đệm của đàn Oóc Khi lời thoại của nhân vật trong bài thơ yêu cầu trẻ đọc ý thơ đó lên, như vậy bài học càng khắc sâu vào tâm trí trẻ, vừa phát triển ở trẻ khả năng biểu diễn nghệ thuật và nắm chắc trình tự nội dung bài thơ một cách nhẹ nhàng Không chỉ dừng lại là trẻ kể lại trình tự nội dung truyện theo lời của cô mà tôi đã cho trẻ chủ động đọc kể diễn cảm có sáng tạo theo trí tưởng tượng chủ quan của trẻ, khi nhập vai trong các trò chơi đóng kịch tập cho trẻ quan sát, mô phỏng, tái tạo bằng cách nhắc lại có cải biến, làm mới một cách sáng tạo theo ý trẻ Ví dụ: Truyện “Gấu con biết nhận lỗi” phần mở đầu và kết thúc của truyện trẻ kể đúng với tác phẩm nhưng phần giữa là sự xuất hiện của các nhân vật có thể đảo nhân vật nào đến trước, đến sau tuỳ theo ý thích của trẻ Khi trẻ kể trẻ có thể rủ bạn lại cùng nghe, khi kể xong tôi gợi hỏi: - Sao con lại kể như vậy? 6 SKKN: "Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 - 6 tuổi ở Trường mầm non thông qua hoạt động làm quen văn học" - Bạn kể như vậy con thấy có hay không? - Nếu là con con sẽ sắp xếp và kể như thế nào? Để trẻ tự tin trước ý kiến của mình, tôi đã động viên khen ngợi trẻ để phát huy tính tích cực, sáng tạo trong hành động và suy nghĩ 2.4 Cho trẻ làm quen trong các giờ đón trẻ, hoạt động ngoài trời, trước khi trẻ ngủ, thời gian vui chơi tự do buổi chiều Cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học không chỉ ở hoạt động chung, hoạt động góc tôi còn tận dụng mọi thì giờ hoạt động đều có thể đưa văn học đến với trẻ bằng các trò chơi một cách nhẹ nhàng như đọc các bài đồng dao, ca dao có tính chất vận động nhẹ lại có khả năng rèn luyện phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ Ví dụ: “Nu na nu cống” “Ông sảo ông sao” “Gánh gánh gồng gồng” Trò chơi vận động ở giờ hoạt động tôi sử dụng các trò chơi vận động kèm lời thơ với các bài Ví dụ: “Rồng rắn lên mây” “ Vuốt hột nổ” “Lộn cầu vồng” Trước khi trẻ ngỏ chọn những bài thơ êm dịu, nhẹ nhàng mang tính chất lời ru hoặc mở nhỏ nhạc lời bài hát ru của các nghệ sỹ, “Ru con”, “Mẹ yêu con”, “Ru con mùa đông”, “Ơn nghĩa sinh thành” Ở hoạt động buổi chiều tôi chọn bài thơ, câu chuyện trong báo họa mi đọc cho trẻ nghe rồi đặt câu hỏi gợi mở để đạt được mức độ sâu sắc của cảm thụ văn học Đó là một giải pháp hiệu quả để trẻ nhận thức, thức tỉnh trong trẻ những gì vốn có khiến trẻ không phải thụ động nghe cô giáo đọc và kể tác phẩm rồi ghi nhớ một cách thụ động Ví dụ: Tôi giới thiệu tên chuyện: Đọc cho trẻ nghe đến khoảng 2/3 nội dung chuyện tôi cho trẻ đưa ra các nhận xét về các hình tượng nhân vật, xác 7 SKKN: "Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 - 6 tuổi ở Trường mầm non thông qua hoạt động làm quen văn học" định thái độ của mình với các nhân vật bằng các câu hỏi “cháu thấy câu chuyện này có hay không” Vì sao? “Nếu cháu là nhân vật Cháu có làm như vậy không? Tại sao? Trong khi trả lời câu hỏi của cô giáo, trẻ phải thể hiện sự hiểu biết của mình về tư tưởng tác phẩm, học cách trình bày, thể hiện các ý nghĩa của mình 2.5 Dạy trẻ ngôn ngữ đối thoại Ngôn ngữ đối thoại là sản phẩm của cuộc thoại có ích nhất là 2 người tham gia Trẻ tham gia đối thoại là tham gia vào quá trình xây dựng nội dung và diễn biến cuộc thoại Trẻ luôn được thay đổi từ vai nói sang vai nghe hoặc từ vai nghe sang vai nói Đối thoại đòi hỏi sự thích ứng nhanh, khi đối thoại các yếu tố phi ngôn ngữ như điệu bộ, cử chỉ, ánh mắt nụ cười được sử dụng nhiều Vì vậy, bản thân tôi dạy trẻ đối thoại là dạy trẻ biết nghe, biết nói trong giao tiếp, biết sử dụng các yếu tố phi ngôn ngữ một cách tự nhiên Dạy trẻ ngôn ngữ đối thoại được tôi tổ chức ở các hình thức dưới đây: - Trò chuyện với trẻ: Trò chuyện với trẻ để trao đổi thông tin, nhận biết về ý nghĩ của trẻ, trò chuyện với trẻ được tôi tổ chức ở mọi nơi, mọi lúc và thường xuyên trong mọi hoạt động, mọi hoàn cảnh Có khi tôi trò chuyện từng trẻ có khi tôi trò chuyện từng nhóm Khi trò chuyện tôi chú ý đến ngôn ngữ, cử chỉ hành động của trẻ Nhắc trẻ nói trọn câu, nói mạch lạc, không ngắt quãng, không nói lắp Ví dụ: Tôi hỏi trẻ: Cô vừa kể cho con nghe câu chuyện gì? Trong câu chuyện có những nhõn vật nào? Câu chuyện nói về điều gì các con nhỉ? Khi trò chuyện với trẻ tôi đặc biệt chú ý đến những trẻ rụt rè, trẻ khuyết tật…luôn có thái độ gần gũi với trẻ, thương yêu trẻ, động viên khuyến khích trẻ tạo cho trẻ sự tự tin Trong quá trình trò chuyện tôi tìm cách để đưa trẻ vào cuộc trò chuyện một cách tự nhiên không gò bó, áp đặt trẻ, để trẻ tự do suy nghĩ, tự do nói theo cách của trẻ Ví dụ: Tôi cho trẻ xem củ cải trắng và hỏi trẻ: Củ cải trắng có trong câu chuyện gì mà Cô đó kể cho lớp mình nghe? Trong câu chuyện ai đó tìm thấy củ cải trắng? Nhưng Dê con có ăn hết hai củ cải trắng không mà nó đã làm gì nhỉ? 8 SKKN: "Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 - 6 tuổi ở Trường mầm non thông qua hoạt động làm quen văn học" - Đàm thoại: Đây là hình thức phát triển ngôn ngữ đối thoại cho trẻ mà tôi thường sử dụng Dựa trên những sự hiểu biết của trẻ và các phương tiện trực quan một mặt để củng cố, khắc sâu kiến thức, mặt khác giúp trẻ phát triển ngôn ngữ mạch lạc Câu hỏi đàm thoại được tôi xây dựng có hệ thống, từ cụ thể đến khái quát hoặc từ khái quát đến cụ thể nhằm giúp trẻ trình bày sự hiểu biết của mình và trẻ biết định hướng khi trả lời Ví dụ: Tôi đọc cho trẻ nghe bài thơ “Thỏ Bông bị ốm” Tôi hỏi trẻ: + Các con vừa nghe cô đọc bài thơ gì? + Bài thơ nói về Thỏ Bông như thế nào? (Bài thơ nói về Thỏ Bông bị ốm) + Vì sao Thỏ Bông Bị ốm nhỉ? (Vì Thỏ Bông ăn bậy nên bị ốm) + Con có học theo thỏ Bông không? Con sẽ làm gì khi ăn uống nào? (Con không học theo Thỏ Bông, con sẽ giữ gìn vệ sinh khi ăn uống, sẽ ăn chín uống sôi…) Khi đàm thoại với trẻ tôi luôn luôn động viên khuyến khích trẻ, khen ngợi trẻ tạo hứng thú cho trẻ say mê vào hoạt động ở các lần sau - Tổ chức cho trẻ chơi trò chơi đóng kịch, trò chơi phân vai Chơi các trò này, giúp trẻ phát triển năng lực đối thoại phù hợp với ngữ cảnh giao tiếp, ngôn ngữ rất cần thiết, giúp trẻ giao tiếp với nhau thông qua nhân vật Qua đó, trẻ biết sử dụng vốn ngôn ngữ của mình vào cuộc thoại Khi cho trẻ chơi, tôi chú ý quan sát khả năng diễn đạt của trẻ, đồng thời tập cho trẻ nói trọn câu, nói rõ từ Những từ mà trẻ chưa nói được tôi cho trẻ nhắc lại, có thể tôi đọc trước cho trẻ nghe, sau đó cho trẻ đọc theo Bên cạnh đó, tôi giải thích cho các cháu: Nói trọn câu thì mới có ý nghĩa trọn vẹn, còn nếu mình nói không trọn câu, lời nói bị ngắt quãng thì lời nói không có ý nghĩa và không còn hay nữa để tạo cho trẻ có ý thức tập nói Chơi trò chơi đóng kịch hay chơi các trò chơi đóng vai theo chủ đề thì trẻ nắm bắt và thể hiện được ngôn ngữ, cử chỉ, hành động của các nhân vật, trẻ nhập vai vào nhân vật Trẻ biết phân biệt được giọng kể của các nhân vật trong chuyện Ví dụ: Khi cho trẻ đóng kịch chuyện “Bác gấu Đen và hai chú Thỏ” 9 SKKN: "Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 - 6 tuổi ở Trường mầm non thông qua hoạt động làm quen văn học" Tôi cho trẻ tự chọn vai, khi trẻ tham gia đóng kịch tôi chú ý quan sát giọng điệu cử chỉ, sắc thái của từng nhân vật Đặc biệt nhắc trẻ chú ý nói trọn câu, diễn đạt mạch lạc trôi chảy Chú ý đến chính tả, ngữ pháp của trẻ 2.6 Dạy trẻ ngôn ngữ độc thoại Dạy ngôn ngữ độc thoại cho trẻ, là cho trẻ giữ vai trò chủ đạo trong khi nói, trong khi lựa chọn nội dung, cách thức nói Dạy trẻ ngôn ngữ độc thoại được tôi thể hiện ở các hình thức như dạy trẻ kể chuyện theo tranh, dạy trẻ kể chuyện theo trí nhớ, dạy trẻ kể chuyện sáng tạo - Dạy trẻ kể chuyện theo tranh: Thông qua các buổi sinh hoạt chiều, hoạt động ngoài trời tôi kể chuyện hoặc đọc thơ cho trẻ nghe, kết hợp với việc sử dụng hình ảnh trực quan, hệ thống câu hỏi Sau đó, yêu cầu trẻ kể lại cho cô và các bạn nghe Trong khi thực hiện tôi chú ý gọi những cháu có năng lực kể trước, để làm trực quan cho những cháu kể sau Để trẻ kể được chuyện theo tranh thì giáo viên phải cung cấp các kiến thức khá kỹ càng về vần đề mà trẻ sẽ trình bày Những lúc ra chơi, tôi mở băng cho trẻ nghe để giúp trẻ nắm bắt được các giọng kể, cách diễn đạt câu chuyện, trẻ ghi nhớ và kể lại câu chuyện được tốt hơn Ví dụ: Cho trẻ xem tranh "Tết Nguyên Đán” - Cô hỏi trẻ: Tranh vẽ gì? Cháu thấy những gì? Bố đang làm gì? Mẹ đang làm gì? Hoa đào có màu gì? Cây quất có màu gì? Cháu còn thấy gì nữa? - Cô kể chuyện cho trẻ nghe: "Ngày tết thật là vui Mẹ gói bánh chưng Ba cắm hoa vào lọ,… Cả nhà cùng chuẩn bị đón tết vui vẻ" - Cô cho trẻ kể và sửa sai Đặc biệt với những trẻ khuyết tật, nói lắp tôi thường xuyên quan tâm, có kế hoạch bồi dưỡng các cháu nhiều hơn các cháu khác Tập cho các cháu nói những câu những từ khó trước sau đó mới tập dần cho trẻ nói trọn câu Cho trẻ tham gia kể chuyện, xem sách báo, nghe băng đĩa tạo sự yêu thích cho trẻ đối với môn học, đặc biệt là để trẻ mạnh dạn tự tin vào chính bản thân mình từ đó trẻ được phát triển ngôn ngữ hơn - Kể chuyện theo trí nhớ: 10 SKKN: "Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 - 6 tuổi ở Trường mầm non thông qua hoạt động làm quen văn học" Khi cho trẻ kể chuyện theo trí nhớ, tôi lựa chọn những đề tài quen thuộc với trẻ, những câu chuyện trẻ đó biết, đó thuộc Khi cho trẻ kể chuyện tôi chú ý đến cách sử dụng ngôn ngữ của trẻ, nhắc trẻ nói trọn câu, nói đúng ngữ pháp Ví dụ: Cho trẻ kể lại 1 câu chuyện đó học hoặc kể về bà, người thân của bé… Khi trẻ kể tôi luôn luôn chú ý động viên khuyến khích trẻ, với những trẻ nhút nhát, rụt rè tôi quan tâm, chú ý nhiều hơn Gợi ý cho trẻ tìm những ý, những từ khó để diễn đạt theo suy nghĩ của mình - Kể chuyện sáng tạo: Nội dung này hơi khó so với độ tuổi của các cháu, vì vậy ở nội dung này tôi thực hiện vào cuối năm và với những trẻ có năng khiếu Khi cho trẻ kể chuyện sáng tạo tôi gợi mở cho trẻ, hướng cho trẻ những vấn đề để cho trẻ nắm bắt được nội dung câu chuyện Sau đó cho trẻ tiến hành kể chuyện, khi trẻ kể tôi chú ý đến cách dùng từ và lựa chọn ngôn ngữ để kịp thời sửa sai cho trẻ Ví dụ: Tôi cho trẻ xem đàn gà đồ chơi sau đó tôi gợi ý cho trẻ kể: "Gà mẹ dẫn 10 chú gà con đi ăn, vừa đi gà mẹ vừa kêu "tục tục", để các con không bị đói gà mẹ lo bới đất tìm giun, còn bầy gà con thì chạy nhảy từ nơi này sang nơi khác Đến gần trưa, gà mẹ kiếm được nhiều mồi liền gọi bầy gà con đến ăn, gà mẹ đếm “ồ sao chỉ còn 9 gà con? Gà út đi đâu rồi nhỉ? Điều gì đó xảy ra với gà út ? Các con hãy kể tiếp câu chuyện cho cô nghe với nào?” 2.7 Phối hợp với phụ huynh: Vào đầu năm học, Ban giám hiệu nhà trường đã chỉ đạo các lớp tiến hành họp phụ huynh để phổ biến nhiệm vụ năm học và mục tiêu phấn đấu của lớp và nhà trường Qua cuộc họp tôi nói rõ hơn về ý nghĩa và tầm quan trọng của Bộ môn, thống nhất về nội dung và cách dạy trẻ làm quen với tác phẩm văn học Tôi cùng thảo luận với các bậc phụ huynh về việc đóng góp xây dựng thư viện của bộ Tôi nói rõ: Trẻ nhỏ cần được tiếp xúc với truyện tranh vì ở độ tuổi này trẻ “Học bằng chơi, chơi mà học” nhưng lượng sách tranh phù hợp với trẻ hiện tại ở lớp có nhưng chưa phong phú về chủng loại về hình thức, mong được sự 11 SKKN: "Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 - 6 tuổi ở Trường mầm non thông qua hoạt động làm quen văn học" quan đóng góp của phụ huynh Bố mẹ trẻ đó ủng hộ rất nhiệt tình, bàn bạc thống nhất từng nhóm phụ huynh đi mua sách đến cho lớp: Nhóm thì mua sách dựng hình, nhóm thì mua sách tranh, nhóm thì giúp tiền đặt mua báo hoạ mi Giờ đón, trả trẻ một lần nữa tôi tiếp tục tuyên truyền với phụ huynh bằng cách mời phụ huynh vào xem trẻ đang hoạt động ở góc sách, trao đổi với phụ huynh về mặt mạnh, mặt yếu của từng trẻ qua các hoạt động trong ngày mà tôi đó nắm bắt được ở trẻ để phụ huynh quan tâm giúp đỡ, hỗ trợ thêm bằng cách dạy trẻ đọc kể, ngắt giọng, diễn cảm, dạy trẻ học cách lật trang sách, chỉ tay đưa mắt từ trái qua phải thêm ở nhà để mở rộng thêm vốn hiểu biết và ý thích ham muốn đọc sách ở trẻ Động viên phụ huynh ngoài những giờ làm việc, vui chơi hàng ngày của gia đình nên dành một số thời gian nhất định để đọc chuyện cho trẻ nghe để bố mẹ và trẻ cùng được thư giản bằng các câu chuyện có nội dung giáo dục nhẹ nhàng Tôi hướng dẫn cho các bậc phụ huynh chọn các câu chuyện trong và ngoài chương trình để đọc và kể cho trẻ nghe nhằm mở rộng kiến thức cho trẻ đồng thời cùng phối hợp với giáo viên trong việc thực hiện chương trình dạy trẻ Vào những ngày có tiết văn học có phụ huynh là ông bà đưa cháu đi học hay bố mẹ trẻ rỗi việc, tôi mời phụ huynh ở lại dự giờ để phần nào nắm bắt được cách dạy trẻ đọc, kể diễn cảm hay biết thêm hoạt động học tập của trẻ * Hiệu quả của sáng kiến + Về bản thân: - Nắm chắc phương pháp, tự tin, linh hoạt hơn trong các tiết dạy - Biết lập kế hoạch thực hiện phối hợp với nhóm tuổi mình phụ trách - Nắm vững được đặc điểm tâm lý, tình hình của từng trẻ để từ đó đưa ra những biện pháp có phương hướng giáo dục trẻ thích hợp hơn + Về trẻ: Chất lượng môn làm quen văn học tăng lên rõ rệt: - Trẻ trả lời rõ ràng, mạch lạc, nói trọn câu 12 SKKN: "Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 - 6 tuổi ở Trường mầm non thông qua hoạt động làm quen văn học" - Nhiều trẻ biết kể chuyện diễn cảm, biết thể hiện điệu bộ cử chỉ khi kể chuyện, đọc thơ 30% trẻ biết kể chuyện sáng tạo, 90% trẻ hiểu được nội dung câu chuyện - Trẻ thích chơi đóng kịch, đóng vai theo chủ đề, trẻ nhập vai, thể hiện vai các nhân vật trong câu chuyện rất tốt + Về đồ dùng trực quan: - Xây dựng một góc học tập đa dạng, phong phú - Sưu tầm rất nhiều tranh ảnh theo từng chủ điểm cho trẻ - Thiết kế, tạo ra các con rối, các đồ chơi từ việc tận dụng những đồ dùng vật dụng quen thuộc hàng ngày + Về phụ huynh: Từ những kết quả đạt được trên, bản thân tôi đã tạo được lòng tin với phụ huynh, làm cho phụ huynh càng tin tưởng, yên tâm đưa con đến trường Qua đó, bản thân cũng đã nâng cao nhận thức cho phụ huynh về việc phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ là rất cần thiết Phụ huynh rất quan tâm, phấn khởi, thường xuyên chăm lo, trao đổi hỏi thăm học lực của con mình 3 Khả năng áp dụng, nhân rộng sáng kiến Từ kết quả áp dụng thực tế giảng dạy tại Trường mầm non Tú Sơn bản thân tôi thấy sáng kiến "Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 - 6 tuổi ở Trường mầm non thông qua hoạt động làm quen văn học” có thể áp dụng với tất cả các đối tượng trẻ mầm non trong độ tuổi 4 – 5, với tất cả các đồng chí giáo viên đang giảng dạy ở trường mầm non 13 SKKN: "Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 - 6 tuổi ở Trường mầm non thông qua hoạt động làm quen văn học" CHƯƠNG III KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT - KIẾN NGHỊ 1 Kết luận: Ngôn ngữ đóng một vai trò rất quan trọng, sự chậm trễ về ngôn ngữ ảnh hưởng lớn đến sự phát triển toàn diện của trẻ Cho nên việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ đúng lúc và phù hợp với từng lứa tuổi là điều hết sức cần thiết Phát triển ngôn ngữ mạch lạc là cái đích cuối cùng của việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ Đây là một việc làm không phải dễ nhưng đầy lý thú Vì vậy, để trẻ đạt hiệu quả cao thì giáo viên cần tổ chức hoạt động này một cách khéo léo, nhằm phát triển tư duy, trí tưởng tượng còng như năng lực sử dụng ngôn ngữ cho trẻ Dạy trẻ phát triển ngôn ngữ còng là dạy trẻ biết giao tiếp còng là dạy trẻ học làm người Không chỉ về ngôn từ, cấu trúc câu mà cả về học cái tâm, cái tình, cái hồn, hay nói cách khác là học giá trị của người đó Với trẻ thơ thì đây là sự khởi đầu nhưng lại có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong quá trình hình thành và phát triển nhân cách trẻ Vì vậy khi gần trẻ, người lớn phải có ý thức nói năng mẫu mực, không nói ngọng, nói lắp, hay nhái giọng, lời nói phải có văn hóa, lịch thiệp để làm gương cho trẻ noi theo Từ thực tế lớp tôi phụ trách với những khó khăn mà bản thân tôi gặp phải, tôi đưa ra biện pháp nhằm tháo gì những vướng mắc trong việc phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 2 Đề xuất/kiến nghị: - Phòng giáo dục còng như các ban ngành địa phương cần quan tâm hơn đến việc trang bị cơ sở vật chất, trang thiết bị đồ dùng đồ chơi, đồ dùng dạy học cho các cháu Đặc niệt là những đồ dùng, các phương tiện hiện đại - Mở các lớp tập huấn về chuyên môn còng như làm đồ dùng, đồ chơi để nâng cao hơn nữa kiến thức và kĩ năng sư phạm cho giáo viên - Thường xuyên mở các chuyên đề về các hoạt động cho trẻ đặc biệt là chuyên đề kể chuyện sáng tạo… - Các ban giám hiệu, tổ chuyên môn nhà trường cần quan tâm hơn nữa đến công tác bồi dưỡng về chuyên môn cho giáo viên 14 SKKN: "Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 - 6 tuổi ở Trường mầm non thông qua hoạt động làm quen văn học" - Bản thân giáo viên phải tự luôn học hỏi, tham khảo tài liệu, tìm tòi khám phá để tự hoàn thiện mình trong công tác chăm sóc giáo dục trẻ Với mục đích phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 – 6 tuổi, tôi rất mong có thể giúp trẻ mầm non ở các xóm trên địa bàn nói chung phát triển ngôn ngữ tốt hơn Tôi mong nhận được nhiều ý kiến đóng góp quý báu từ các quý đồng nghiệp để sáng kiến của tôi được hoàn thiện hơn Tôi xin trân trọng cảm ơn! ………., ngày … tháng … năm 20… NGƯỜI THỰC HIỆN XÁC NHẬN CỦA ĐƠN VỊ ĐÁNH GIÁ, XẾP LOẠI CỦA HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN CÁC CẤP 15 ... trẻ SKKN: "Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ - tuổi Trường mầm non thông qua hoạt động làm quen văn học" + Sinh hoạt chiều: Cho trẻ làm quen câu chuyện “Cậu bé mũi dài” - Thứ 3: + Hoạt. .. khơng mà làm nhỉ? SKKN: "Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ - tuổi Trường mầm non thông qua hoạt động làm quen văn học" - Đàm thoại: Đây hình thức phát triển ngơn ngữ đối thoại cho trẻ. .. đặc điểm ngôn ngữ trẻ SKKN: "Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ - tuổi Trường mầm non thông qua hoạt động làm quen văn học" - Phương pháp đàm thoại: Tiếp xúc, trò chuyện với trẻ để nắm