Giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ khuyết tật trí tuệ nhẹ 5 6 tuổi thông qua tổ chức trò chơi đóng vai ở trường mầm non (tt)

Xuất phát từ nhiều lí do như: Đa số giáo viên mầm non GVMN còn thiếu kiến thức, kinh nghiệm và kĩ năng làm việc với trẻ KTTT, tổ chức các hoạt động nhằm giáo dục KNGT cho trẻ còn nhiều h

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI

HỒ SỸ HÙNG

GIÁO DỤC KĨ NĂNG GIAO TIẾP CHO TRẺ KHUYẾT TẬT TRÍ TUỆ NHẸ 5 - 6 TUỔI THÔNG QUA TỔ CHỨC TRÕ CHƠI ĐÓNG VAI

Công trình được hoàn thành tại:

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI

Người hướng dẫn khoa học:

1: PGS.TS Ngô Công Hoàn 2: PGS.TS Bùi Thị Lâm

Phản biện 1: GS.TS Nguy ễn Thị Hoàng Yến

Học viện Quản lí Giáo Dục

Phản biện 2: PGS.TS Ph ạm Minh Mục

Viện Khoa học Giáo dục - Việt Nam

Phản biện 3: PGS.TS Đỗ Thị Minh Liên

Trường Đại học Sư phạm Hà Nội

Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Trường

họp tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội vào hồi … giờ … ngày … tháng 2020

Có th ể tìm hiểu luận án tại thư viện:

- Thư viện Quốc Gia, Hà Nội

- Thư viện Trường Đại học Sư phạm Hà Nội

MỞ ĐẦU

1 TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI

1.1 Công ước Liên Hiệp Quốc về Quyền trẻ em và Tuyên bố Salamanca đã

khẳng định: Mọi người, mọi trẻ em, không phân biệt khuyết tật hay không khuyết tật đều có quyền được hưởng nền giáo dục tốt nhất Điều đó cho thấy giáo dục hòa nhập (GDHN) là một tất yếu trong giai đoạn hiện nay Mục đích của GDHN nhằm thu hẹp khoảng cách phát triển giữa người khuyết tật và người không khuyết tật, đảm bảo cho người khuyết tật được tham gia đầy đủ vào các hoạt động giáo dục, có những đóng góp tích cực cho cộng đồng xã hội

1.2 Hiện nay trẻ khuyết tật trí tuệ (KTTT) nhẹ 5 - 6 tuổi đã được tham gia học hòa nhập cùng với các bạn đồng trang lứa ở trường mầm non Tổ chức các hoạt động giáo dục trong lớp mẫu giáo hòa nhập có trẻ KTTT nhẹ là vấn đề cần được quan tâm nghiên cứu và chỉ dẫn cho giáo viên mầm non, nhằm giúp họ có kiến thức và kĩ năng làm việc với trẻ KTTT nhẹ, giúp trẻ vượt qua những rào cản trong cuộc sống, tạo cơ

hội để trẻ phát triển tối đa khả năng tiềm ẩn của mình

1.3 Đối với trẻ em, giao tiếp là một trong những lĩnh vực phát triển quan

trọng và có ảnh hưởng trực tiếp tới sự phát triển các lĩnh vực khác Giáo dục kĩ năng giao tiếp NGT cho trẻ KTTT nhẹ nhằm tạo môi trường tương tác tích cực, kích thích trẻ giao tiếp và được xác định là nội dung giáo dục quan trọng ở trường mầm non hiện nay Đa số trẻ KTTT nhẹ gặp khó khăn về ngôn ngữ và hạn chế trong giao

tiếp với mọi người xung quanh, khi tương tác với người khác trẻ thường có xu hướng thụ động, có thể dẫn đến một loạt các vấn đề về hành vi Trẻ cũng có nhiều

hạn chế trong giao tiếp phi ngôn ngữ, giao tiếp bằng mắt không ổn định, ít khi sử dụng ngôn ngữ cơ thể để bày tỏ nhu cầu với người khác Do đó, giáo dục KNGT cho trẻ KTTT luôn là một mục tiêu ưu tiên trong quá trình can thiệp và hỗ trợ trẻ KTTT ở môi trường giáo dục hòa nhập

1.4 Chơi là hoạt động chủ đạo của trẻ 5 - 6 tuổi và là điều kiện quan trọng cho

sự phát triển ở trẻ Tổ chức các trò chơi, đặc biệt là trò chơi đóng vai trong lớp hòa nhập có trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi sẽ tạo cơ hội để trẻ KTTT được tương tác với các

bạn trong lớp bằng các phương tiện giao tiếp khác nhau, thông qua chơi trẻ học được cách bày tỏ cảm xúc của mình với thế giới xung quanh Nghiên cứu của các tác giả như Bergen D 2002 , Sameena N 2011 , Sunish 2013 , Raman S 2015 , đã chỉ ra

rằng chơi đóng vai kích thích trí tưởng tượng của trẻ, nâng cao kĩ năng giao tiếp xã hội, phát triển mối quan hệ thân thiện thông qua sự hợp tác, lắng nghe, luân phiên và

sử dụng ngôn ngữ để tương tác cùng nhau hi chơi đóng vai trẻ KTTT sẽ học cách

giao tiếp và điều chỉnh cho phù hợp với các nội dung và đối tượng giao tiếp, sự tương tác giữa các vai trong nhóm chơi sẽ tạo cơ hội để mọi trẻ trong lớp hỗ trợ trẻ KTTT Bên cạnh đó, giáo viên mầm non biết lựa chọn cách thức hỗ trợ phù hợp để kích thích

trẻ KTTT sử dụng KNGT thông qua các tình huống chơi Do đó, trò chơi đóng vai là phương tiện quan trọng để giáo dục KNGT cho trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi học hòa nhập

ở trường mầm non hiện nay

1.5 Giáo dục hòa nhập trẻ khuyết tật nói chung và trẻ TTT nói riêng đã được triển khai ở tất cả các tỉnh thành trên cả nước Số lượng trẻ KTTT tham gia học hòa

nhập tại các trường mầm non ngày càng tăng, cơ bản đáp ứng được mong muốn của gia đình có trẻ KTTT Bên cạnh đó, việc giáo dục KNGT cho trẻ KTTT nhẹ học hòa

nhập ở trường mầm non cũng đã được xác định là một trong những nội dung ưu tiên trong việc can thiệp, trị liệu cho trẻ Tuy nhiên, thực tế vẫn chưa đáp ứng được mục tiêu giáo dục trẻ KTTT Xuất phát từ nhiều lí do như: Đa số giáo viên mầm non (GVMN) còn thiếu kiến thức, kinh nghiệm và kĩ năng làm việc với trẻ KTTT, tổ chức các hoạt động nhằm giáo dục KNGT cho trẻ còn nhiều hạn chế, chủ yếu dựa trên kinh nghiệm bản thân và áp dụng các biện pháp như trẻ không khuyết tật, chưa phát huy được ưu thế của trò chơi đóng vai trong việc giáo dục KNGT cho trẻ Hơn nữa, nguồn tài liệu tham khảo về giáo dục KNGT cho trẻ còn rất hạn chế, điều đó làm ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả giáo dục KNGT cho trẻ TTT trong các trường mầm non hiện nay

Đề tài “Giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ khuyết tật trí tuệ nhẹ 5 - 6 tuổi thông

ứng nhu cầu thực tiễn giáo dục ở các trường mầm non có trẻ KTTT nhẹ học hòa nhập

2 MỤC ĐÍCH NGHI N CỨU

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn giáo dục KNGT cho trẻ KTTT nhẹ 5

- 6 tuổi, đề xuất các biện pháp giáo dục KNGT cho trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi thông qua

tổ chức trò chơi đóng vai ở trường mầm non, giúp trẻ có thể giao tiếp trong các hoạt động ở trường mầm non

4 GIẢ THUYẾT KHOA HỌC

Trò chơi đóng vai là phương tiện có nhiều ưu thế để giáo dục KNGT cho trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi học hòa nhập ở trường mầm non Nếu đề xuất và áp dụng các

biện pháp trong quá trình tổ chức trò chơi đóng vai theo hướng tạo môi trường, tình

huống kích thích giao tiếp, tương tác giữa trẻ KTTT với các bạn trong nhóm chơi, hỗ

trợ cá nhân trẻ KTTT thực hành, luyện tập NGT trong quá trình chơi đóng vai thì sẽ nâng cao được KNGT của trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi trong môi trường GDHN

5 NHIỆM VỤ NGHI N CỨU

5.1 Nghiên cứu cơ sở lí luận của giáo dục KNGT cho trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi thông qua tổ chức trò chơi đóng vai

5.2 Nghiên cứu thực trạng giáo dục KNGT cho trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi thông qua tổ chức trò chơi đóng vai trong trường mầm non

5.3 Đề xuất và thực nghiệm một số biện pháp giáo dục NGT cho trẻ KTTT nhẹ 5 -

6 tuổi thông qua tổ chức trò chơi đóng vai ở trường mầm non

6 GIỚI HẠN PHẠM VI NGHI N CỨU

- Giới hạn về khách thể khảo sát: 35 trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi, 150 giáo viên dạy

ở trường mầm non có trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi

- Về nội dung nghiên cứu: Nghiên cứu và đề xuất một số biện pháp giáo dục KNGT cho trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi thông qua tổ chức trò chơi đóng vai

- Về địa bàn nghiên cứu: Nghiên cứu khảo sát thực trạng và thực nghiệm sư

phạm ở một số trường mầm non trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa

- Tổ chức thực nghiệm tại 2 trường mầm non ở thành phố Thanh Hóa

7 PHƯƠNG PHÁP TIẾP CẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHI N CỨU

7 p tiếp cận

Đề tài dựa trên các cách tiếp cận khác nhau để lựa chọn phương pháp nghiên

cứu định hướng cho việc giáo dục KNGT cho trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi thông qua tổ

chức trò chơi đóng vai, bao gồm các phương pháp tiếp cận như: tiếp cận giáo dục hòa

nhập, tiếp cận hoạt động, tiếp cận phát triển, tiếp cận cá biệt hóa, tiếp cận thực tiễn

7 u

7.2.1 Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận

Nghiên cứu các tài liệu có liên quan đến đề tài để thu thập, tổng hợp và khái quát hóa thông tin Sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, phân loại và hệ

thống hóa lý thuyết nhằm xây dựng cơ sở lí luận của luận án

7.2.2 Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn

Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi; Phương pháp quan sát sư phạm; Phương

pháp phỏng vấn; Phương pháp nghiên cứu trường hợp; Phương pháp thực nghiệm sư

phạm

7.2.3 Phương pháp thống kê toán học

Sử dụng phương pháp xử lý số liệu bằng phần mềm SPSS 20.0 trong thống kê

và phân tích các dữ liệu nghiên cứu thu được của đề tài

8.1 Trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi có một số hạn chế về KNGT song có thể giáo dục được các KNGT cho trẻ thông qua tổ chức trò chơi đóng vai trong môi trường GDHN

8.2 Trò chơi đóng vai là phương tiện có nhiều ưu thế để giáo dục KNGT cho

trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi Tổ chức trò chơi đóng vai ở lớp mẫu giáo hòa nhập có ảnh hưởng đến sự phát triển KNGT của trẻ KTTT

8.3 Các biện pháp giáo dục KNGT cho trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi thông qua tổ

chức trò chơi đóng vai theo hướng tạo môi trường, tình huống kích thích giao

tiếp, tương tác giữa trẻ KTTT với các bạn trong nhóm chơi, hỗ trợ cá nhân trẻ KTTT thực hành, luyện tập NGT trong quá trình chơi đóng vai sẽ giáo dục được các NGT như: Chú ý lắng nghe, luân phiên, hiểu ngôn ngữ, sử dụng các yếu tố phi ngôn ngữ, và sử dụng ngôn ngữ cho trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi

9.1 ó ó về mặt lí luận

Góp phần làm phong phú cơ sở lí luận về giáo dục KNGT cho trẻ KTTT nhẹ 5

- 6 tuổi thông qua tổ chức trò chơi đóng vai

Chương 1: Tổng quan và cơ sở lí luận giáo dục KNGT cho trẻ KTTT nhẹ 5 - 6

tuổi thông qua tổ chức trò chơi đóng vai ở trường mầm non

Chương 2: Cơ sở thực tiễn giáo dục KNGT cho trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi thông

qua tổ chức trò chơi đóng vai ở trường mầm non

Chương 3: Biện pháp giáo dục NGT cho trẻ TTT nhẹ 5 - 6 tuổi thông qua tổ

chức trò chơi đóng vai và thực nghiệm sư phạm

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VÀ CƠ SỞ LÍ LUẬN GIÁO DỤC KĨ NĂNG GIAO TIẾP CHO TRẺ KHUYẾT TẬT TRÍ TUỆ NHẸ 5 - 6 TUỔI THÔNG QUA TỔ

CHỨC TRÕ CHƠI ĐÓNG VAI

Từ những năm giữa thế kỷ XX, giáo dục trẻ TTT đã thu hút được sự quan tâm nghiên cứu của các nhà khoa học ở nhiều quốc gia trên thế giới Những nghiên cứu này đều hướng tới mục đích chung là giúp cho cộng đồng nhận thức một cách đầy đủ hơn về trẻ TTT cũng như tìm ra các biện pháp hỗ trợ để mang lại cơ hội phát triển

tốt nhất cho trẻ Nhiều tác giả đã tập trung nghiên cứu và vấn đề giao tiếp và cách thức phát triển KNGT cho trẻ TTT, trò chơi đóng vai đối với sự giáo dục KNGT cho trẻ KTTT.Từ những công trình nghiên cứu của các tác giả trên thế giới và ở Việt Nam chúng tôi tổng hợp một số hướng nghiên cứu chính sau đây:

Tổng hợp các công trình nghiên cứu trên thế giới và ở Việt Nam về giáo dục KNGT cho trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi thông qua tổ chức trò chơi đóng vai, đề tài rút ra

một số điểm đáng chú ý sau đây:

Nghiên cứu về KNGT của trẻ KTTT 5 - 6 tuổi trên thế giới đã cho thấy, trẻ KTTT nhẹ gặp phải một số khó khăn trong giao tiếp, chỉ ra sự khác biệt về KNGT

giữa trẻ em không khuyết tật và trẻ em KTTT, đồng thời gợi ý một số biện pháp giáo

dục, trị liệu cho trẻ có khó khăn trong giao tiếp

Các nghiên cứu về cách thức giáo dục KNGT cho trẻ KTTT đã đề xuất một số cách thức: Sử dụng trò chơi để giáo dục KNGT cho trẻ; Sử dụng hình thức kể chuyện; Áp dụng chương trình can thiệp sớm và giáo dục đặc biệt; Sử dụng một số

giải pháp trị liệu ngôn ngữ và phát triển một số kĩ năng xã hội để hỗ trợ KNGT cho

1.2.1 Khái ni ệm, tiêu chí chẩ đo và m độ khuyết tật trí tuệ

Theo DSM - V, khuyết tật trí tuệ là một rối loạn diễn ra trong suốt quá trình phát triển, bao gồm sự thiếu hụt cả về trí tuệ và chức năng thích ứng về khái niệm, xã hội và các lĩnh vực thực hành

Trẻ KTTT là những trẻ em có thiếu hụt cả về hoạt động trí tuệ và chức năng

học, hiểu chậm hơn so với những trẻ khác cùng tuổi và khó khăn trong việc thích nghi với những đòi hỏi của hoàn cảnh sống

ặ đ m phát tri n của trẻ khuyết tật trí tuệ nhẹ 5 - 6 tuổi

Do ảnh hưởng của khuyết tật nên sự phát triển ở trẻ KTTT nhẹ kém hơn so với

trẻ không khuyết tật cùng độ tuổi trên tất cả các lĩnh vực, ảnh hưởng đó được biểu

hiện rõ nét ở khả năng vận động, nhận thức, ngôn ngữ, tình cảm và kĩ năng xã hội Sự phát triển của trẻ KTTT nhẹ cũng trải qua các giai đoạn như trẻ không khuyết tật, tuy nhiên về đặc điểm phát triển ở trẻ có những khác biệt, sự khác biệt đó được khái quát

ở một số điểm chính như: vận động; nhận thức; ngôn ngữ: kĩ năng giao tiếp; tình cảm

có thể hiểu, kĩ năng là khả năng vận dụng tri thức, kinh nghiệm của chủ thể vào thực

1.3.1.2 Khái ni ệm về giao tiếp

Giao tiếp quá trình tiếp xúc tâm lí giữa con người với con người nhằm truyền đạt, tiếp nhận, trao đổi thông tin, tư tưởng, tình cảm và hành động giữa chủ thể và đối tượng giao tiếp thông qua việc hiểu và sử dụng ngôn ngữ kết hợp diễn đạt ngôn ngữ

bằng lời nói, nét mặt, cử chỉ điệu bộ

1.3.1.3 Khái ni ệm về kĩ ă ao ếp

ĩ năng giao tiếp là khả năng sử dụng hợp lí các phương tiện giao tiếp bằng ngôn ngữ và phi ngôn ngữ, nhằm giúp chủ thể giao tiếp thực hiện có kết quả việc tiếp nhận và trao đổi thông tin, cảm xúc với các đối tượng và nội dung giao tiếp

1.3.2 Giáo d ục kĩ ă ao ếp cho trẻ khuyết tật trí tuệ nhẹ 5 - 6 tuổi

1.3.2.1 Khái ni ệm kĩ năng giao tiếp của trẻ khuyết tật trí tuệ nhẹ 5 - 6 tuổi

Kĩ năng giao tiếp của trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi là khả năng sử dụng hợp lí các phương tiện giao tiếp bằng ngôn ngữ và phi ngôn ngữ nhằm giúp trẻ thực hiện có kết quả việc tiếp nhận và biểu đạt thông tin, cảm xúc với các đối tượng và nội dung giao

tiếp

1.3.2.2 Đặc điểm kĩ năng giao tiếp của trẻ khuyết tật trí tuệ nhẹ 5-6 tuổi

Đặc điểm KNGT của trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi được thể hiện qua những điểm chính sau đây: Thứ nhất, trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi có một số khác biệt trong tiếp nhận

và sử dụng lời nói; Thứ hai, trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi có hạn chế khi sử dụng các yếu

tố phi ngôn ngữ; Thứ ba, trẻ KTTT có hạn chế ở kĩ năng luân phiên khi giao tiếp

Giáo dục KNGT cho trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi là quá trình tác động có mục đích

có kế hoạch của nhà giáo dục nhằm giúp trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi có khả năng sử

dụng hợp lí các phương tiện giao tiếp bằng ngôn ngữ và phi ngôn ngữ để thực hiện có

hiệu quả việc tiếp nhận và biểu đạt thông tin, cảm xúc với các đối tượng và nội dung giao tiếp

1.4.1 Khái ni ệm và bản chất của rò đó va

Trò chơi đóng vai là dạng trò chơi đặc trưng nhất ở trẻ mẫu giáo Tham gia vào trò chơi trẻ được lựa chọn vai chơi theo nhu cầu, sở thích và khả năng của trẻ nhằm khám phá thế giới xung quanh, những hoạt động và mối quan hệ giữa người với người, qua đó phát triển các chức năng xã hội trong đời sống tâm lí và phát triển nhân cách của trẻ

1.4.2 C ấu trúc của rò đó va

Khi nghiên cứu trò chơi đóng vai của trẻ mẫu giáo hầu hết các tác giả đều thống

nhất cấu trúc của trò chơi đóng vai bao gồm các thành tố như: chủ đề chơi; nội dung chơi; vai chơi; hành động chơi; đồ dùng đồ chơi; tình huống tưởng tượng (hoàn cảnh chơi hay hoàn cảnh tưởng tượng); mối quan hệ của trẻ trong khi chơi Các thành tố này

có liên hệ mật thiết và bổ sung cho nhau, trong đó vai chơi, nội dung chơi và hoàn

cảnh chơi là ba thành tố đặc biệt quan trọng

4 ặ đ m rò đó va ủa rẻ k yế ậ rí ệ ẹ 5 - 6 tuổ 1.4.4 Vai trò ủa rò đó va đ vớ v ệ o dụ KNGT cho rẻ KTTT

1.5.1 Giáo d ục hòa nhập ở bậc học mầm non

Giáo dục hòa nhập là hỗ trợ mọi trẻ em, trong đó có trẻ khuyết tật, có cơ hội bình đẳng tiếp nhận dịch vụ giáo dục với những hỗ trợ cần thiết trong lớp học, phù

hợp tại trường học nơi trẻ sinh sống, nhằm chuẩn bị để các em trở thành những thành viên đầy đủ của xã hội

1.5.2 Khái ni ệm biện pháp giáo dục KNGT cho trẻ KTTT nhẹ 5-6 tuổi thông qua t ổ ch c rò đó va

Biện pháp giáo dục KNGT cho trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi thông qua tổ chức trò chơi đóng vai là cách thức tác động cụ thể của giáo viên trong quá trình tổ chức trò chơi nhằm giáo dục KNGT cho trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi như: kĩ năng chú ý lắng nghe, luân phiên, nghe, hiểu ngôn ngữ và sử dụng các yếu tố phi ngôn ngữ để tiếp

nhận và biểu đạt thông tin, cảm xúc với các đối tượng và nội dung giao tiếp khác nhau trong trò chơi

1.5.3 Ý ĩa của giáo dục kĩ ă ao ếp cho trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi thông qua t ổ ch c rò đó va

Giáo dục KNGT cho trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi giúp trẻ tự tin hơn khi tham gia vào quá trình chơi đóng vai, chủ động tương tác với các bạn trong nhóm chơi Hơn nữa, giáo dục NGT cho trẻ TTT nhẹ còn giúp trẻ thiết lập mối quan hệ với các bạn trong khi chơi, tích cực tương tác với các bạn trong nhóm chơi, sử dụng ngôn ngữ để duy trì nội dung chơi, phát triển một số kĩ năng quan trọng như lắng nghe, sử dụng ngôn ngữ, hiểu ngôn ngữ, đây là những kĩ năng vô cùng cần thiết để trẻ hòa nhập với cộng đồng

1.5.4 Mụ o dụ kĩ ă ao ế o rẻ k yế ậ rí ệ ẹ 5-6

ổ thông qua ổ rò đó va

Mục tiêu giáo dục KNGT cho trẻ TTT thông qua trò chơi đóng vai nhằm nâng cao khả năng chú ý lắng nghe, biết biểu đạt các yếu tố phi ngôn ngữ như: ánh mắt, nét mặt, cử chỉ, điệu bộ trong quá trình chơi đóng vai Bên cạnh đó, trẻ biết phối hợp

giữa lời nói với các yếu tố phi ngôn ngữ trong quá trình chơi, biết tương tác lần lượt giữa các vai chơi

1.6.4 N ội dung giáo dục KNGT cho trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi thông qua tổ

ch c trò đó va

Dựa vào đặc điểm của trò chơi đóng, khả năng của trẻ và những khó khăn về ngôn ngữ và giao tiếp ở trẻ TTT nhẹ 5 - 6 tuổi, đề tài này tập trung vào việc giáo dục một số NGT cho trẻ như: ĩ năng chú ý lắng nghe; ĩ năng luân phiên; ĩ năng hiểu ngôn ngữ; ĩ năng sử dụng ngôn ngữ nói; ĩ năng sử dụng các yếu tố phi ngôn ngữ

1.6 C yế ả ởng ớ v ệ o dụ KNGT cho rẻ KTTT ẹ 5 - 6

ổ thông qua ổ rò đó va

Quá trình giáo dục trẻ TTT nói chung và giáo dục NGT cho trẻ TTT nhẹ 5

- 6 tuổi nói riêng luôn chịu sự tác động bởi nhiều yếu tố, các yếu tố: hả năng chơi

của trẻ khuyết tật trí tuệ nhẹ 5 - 6 tuổi; Năng lực của giáo viên mầm non; Môi trường

chơi trong lớp mẫu giáo hòa nhập đều có ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến sự

phát triển của trẻ

Kết luận chương 1

Trẻ KTTT có hạn chế đáng kể về hoạt động trí tuệ và hành vi thích ứng, điều này làm ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ và quá trình tương tác với mọi người xung quanh KNGT của trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi có hạn chế hơn trẻ em cùng độ tuổi, tuy nhiên trẻ vẫn có khả năng tham gia vào các hoạt động với các bạn trong lớp, trong nhóm chơi và có thể giáo dục KNGT cho trẻ thông qua các hoạt động giáo dục ở trường mầm non nếu được quan tâm hỗ trợ từ phía giáo viên và các bạn trong lớp

Trò chơi đóng vai là phương tiện để giáo dục KNGT cho trẻ KTTT nhẹ 5 - 6

tuổi Tuy nhiên, việc giáo dục KNGT cho trẻ cần dựa vào bản chất của trò chơi và đặc điểm chơi của trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi để phát huy được vai trò của trò chơi trong

việc giáo dục KNGT cho trẻ KTTT

Lớp MGHN là môi trường thuận lợi để giáo dục trẻ nói chung và giáo dục KNGT cho trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi nói riêng Do đó, nghiên cứu để tìm ra các biện pháp giáo dục KNGT cho trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi có vai trò quan trọng góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trẻ em KTTT học hòa nhập ở trường mầm non

Việc giáo dục KNGT cho trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi thông qua tổ chức trò chơi đóng vai chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau, trong đó các yếu tố như khả năng của trẻ, năng lực tổ chức chơi cho trẻ của giáo viên và môi trường chơi đóng vai trò quan trọng

CHƯƠNG 2 CƠ SỞ THỰC TIỄN GIÁO DỤC KĨ NĂNG GIAO TIẾP CHO TRẺ KHUYẾT TẬT TRÍ TUỆ NHẸ 5-6 TUỔI THÔNG QUA TỔ CHỨC TRÒ

CHƠI ĐÓNG VAI

tuệ nhẹ 5 - 6 tuổi ở Việt Nam

2.1.1 Giáo d ục hòa nhập trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi ở bậc học Mầm non

Giáo dục hòa nhập cho trẻ KTTT lứa tuổi mầm non được phát triển trong vòng hai thập niên trở lại đây.Trong những năm 1999 - 2001 dưới sự hỗ trợ của một số tổ

chức quốc tế như UNICEF, CRS, Ủy ban Y tế Việt Nam - Hà Lan, nhiều dự án khá quy mô về can thiệp sớm và giáo dục hòa nhập cho trẻ khuyết tật nói chung và trẻ TTT được thực hiện tại một số thành phố lớn trên cả nước Các dự án này đã có đóng góp không nhỏ trong việc xây dựng và phát triển nguồn nhân lực cho lĩnh vực giáo dục đặc biệt ở nước ta, trong đó vấn đề can thiệp sớm và giáo dục hòa nhập trẻ KTTT lứa tuổi mầm non cũng được quan tâm

2.1.2 Giáo d ục kĩ ă ao ếp cho trẻ khuyết tật trí tuệ nhẹ 5 - 6 tuổi trong

rì GDMN hiện nay

Có thể nhận thấy việc giáo dục NGT cho trẻ mầm non được cụ thể hóa ở lĩnh vực phát triển ngôn ngữ với mục tiêu nhằm phát triển ở trẻ kĩ năng lắng nghe, hiểu lời nói trong giao tiếp hàng ngày; có khả năng biểu đạt bằng nhiều cách khác nhau lời nói, nét mặt, cử chỉ, điệu bộ… ; diễn đạt rõ ràng và giao tiếp có văn hóa trong cuộc sống hằng ngày; có khả năng nghe và kể lại sự việc, kể lại chuyện; có khả năng cảm nhận vần điệu, nhịp điệu của bài thơ, ca dao, đồng dao phù hợp với độ tuổi; có một số

kĩ năng ban đầu về đọc viết, được lồng ghép trong tất cả các hoạt động giáo dục ở trường mầm non

2.2 Thực trạng giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi

2.2.1 Nh ững vấ đề chung về khảo sát thực trạng

Tìm hiểu thực trạng giáo dục KNGT cho trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi thông qua tổ

chức trò chơi đóng vai Mức độ KNGT của trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi, nhằm cung cấp

cơ sở thực tiễn cho việc đề xuất biện pháp giáo dục KNGT cho trẻ KTTT nhẹ 5 - 6

tuổi thông qua tổ chức trò chơi đóng vai ở trường mầm non

- Thực trạng giáo dục KNGT cho trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi qua tổ chức trò chơi đóng vai của giáo viên

- Thực trạng KNGT của trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi: Mức độ biểu hiện KNGT của

trẻ như: kĩ năng lắng nghe; kĩ năng luân phiên; kĩ năng hiểu ngôn ngữ nói, kĩ năng sử

dụng ngôn ngữ nói và kĩ năng sử dụng các yếu tố phi ngôn ngữ

2.2.1.3 Phương pháp và công cụ khảo sát

٭ Phương pháp khảo sát:

đánh giá các hoạt động của giáo viên mầm non giáo dục KNGT cho trẻ KTTT nhẹ

5-6 tuổi học hòa nhập ở trường mầm non Sử dụng phiếu quan sát các hoạt động của trẻ tham gia và ghi chép những thông tin về trẻ, mức độ KNGT của trẻ

GV dạy ở các trường mầm non có trẻ KTTT nhẹ 5-6 tuổi về nhận thức, các phương pháp

sử dụng, các hình thức và mức độ KNGT của trẻ

GVMN về thực trạng giáo dục KNGT cho trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi học hòa nhập ở trường mầm non

٭ Công cụ, thang đo như sau:

Bước 1: Xây dựng bộ công cụ đánh giá phiếu quan sát) KNGT của trẻ KTTT

nhẹ 5 - 6 tuổi học hòa nhập ở trường mầm non để đánh giá mức độ từng nhóm KNGT của trẻ Từng tiêu chí nhỏ được đánh giá theo 5 mức độ: Mức độ Kém; Yếu; Trung bình; Khá; Tốt

Bước 2: Sử dụng bộ công cụ để đánh giá; Bước 3: Phân tích kết quả khảo sát

2.1.1.4 Địa bàn khảo sát và khách thể khảo sát

Địa bàn khảo sát là các trường mầm non có trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi học hòa nhập trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa

chơi đóng vai ở trường mầm non

♦ Nhận thức của giáo viên mầm non về tầm quan trọng của giáo dục KNGT đối với

Kết quả khảo sát GVMN về tầm quan trọng của giáo dục NGT đối với trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi cho thấy, đa số giáo viên cho rằng việc giáo dục NGT đóng vai trò quan trọng trong GDHN trẻ KTTT hiện nay Vì vậy, giáo dục KNGT cho trẻ KTTT nhẹ 5 - 6 tuổi là một trong những mục tiêu được đặt lên hàng đầu trong quá trình tổ chức các hoạt động cho trẻ KTTT Kết quả đánh giá này sẽ là cơ sở quan