Phân loại và phơng pháp giải bài tập hoá học lớp 8 trờng THCS phần I - Đặt vấn đề I .Lời nói đầu: Bài tập hoá học cũng giống nh bài tập của nhiều môn học khác ở trờng THCS, nó có một vị trí đặc biệt không thể thiếu đợc của môn học. Bài tập hoá học là cơ sở để hình thành kiến thức kỹ năng giải các bài tập hoá học, giúp các em tìm kiếm đợc kiến thức và kỹ năng mới, đồng thời rèn luyện củng cố kiến thức, kỹ năng về hoá học. Bài tập hoá học là công cụ hữu hiệu để kiểm tra kiến thức, kỹ năng của học sinh. Giúp giáo viên phát hiện đợc trình độ của học sinh, làm bộc lộ những khó khăn sai lầm của học sinh trong học tập hoá học. Đồng thời có biện pháp giúp học sinh mở mang kiến thức, giáo dục t tởng đạo đức. Nh vậy thông qua bài tập hoá học, học sinh đợc rèn về kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo, về đạo đức và t duy từ đó gây hứng thú học tập và nghiên cứu bộ môn đối với học sinh. Trong quá trình dạy học hoá học ở trờng THCS việc phân loại và giải các bài tập theo từng loại là việc làm rất quan trọng. Công việc này có ý nghĩa đối với cả giáo viên và học sinh. Việc phân loại các bài tập hoá học, giúp giáo viên sắp xếp các bài tập này vào những loại nhất định và đa ra đợc phơng pháp giải chung cho từng loại. Phân loại dạng bài tập giúp học sinh nghiên cứu tìm tòi, tạo cho học sinh thói quen t duy, suy luận và kĩ năng làm bài khoa học, chính xác, giúp học sinh có thói quen nhìn nhận vấn đề theo nhiều cách khác nhau từ đó học sinh có thể dùng nhiều kiến thức cùng giải quyết một vấn đề. Trong việc phân loại các dạng bài tập hóa học và phơng pháp giải cho từng loại kinh nghiệm làm bài tập của học sinh đợc hình thành đó là những kinh nghiệm có giá trị thực tiễn, giúp học sinh rèn luyện một cách tập trung từng kĩ năng, kĩ xảo làm bài từ đó các em sử dụng kĩ năng, kĩ xảo đó một cách linh hoạt.Trong quá trình giải bài tập theo từng dạng học sinh đ- ợc ôn tập củng cố lại các kiến thức đã học theo từng chủ đề giúp học sinh nắm vững các kiến thức đã đợc học để vận dụng trong các bài tập cụ thể. II) Thực trạng việc giải bài tập hoá học ở trờng THCS: 1. Thực trạng: Hoá học là môn học thực nghiệm kết hợp lý thuyết ,thực tế việc giải các bài tập hoá học đối với học sinh lớp 8 còn gặp rất nhiều khó khăn vì đây là môn học học sinh mới đợc tiếp cận. Từ khi đợc chuyển về trờng THCS Phú-Hải- Toại công tác, giảng dạy môn hoá học, qua quá trình dạy học tôi thấy một số học sinh còn yếu về cách làm một bài toán hoá học ,đa số học sinh còn lúng túng trong việc làm bài tập hoá học và chủ yếu học sinh cha phân loại đợc các bài tập và cha định hớng đợc phơng pháp giải các bài tập gặp phải, trớc tình hình học tập của học sinh lớp 8 hiện nay là giáo viên phụ trách bộ môn, tôi nhận thấy việc cần thiết là phải hớng dẫn học sinh cách phân loại các bài tập hoá học và phơng pháp chung để giải các bài tập thuộc mỗi loại. Từ đó giúp học sinh học tập tốt hơn và khi gặp một bài toán hoá học tự học sinh có thể phân loại và đa ra phơng pháp giải thích hợp. Trang 1 2. Kết quả, hiệu quả thực trạng trên: Việc phân loại bài tập và phơng pháp giải chung cho từng loại bài tập hoá học có ý nghĩa rất quan trọng trong việc nâng cao chất lợng dạy học của giáo viên và kết quả học tập của học sinh. Từ đó giúp học sinh nắm vững kiến thức đã đợc học, đồng thời rèn luyện các kỹ năng, kĩ xảo để học sinh thành thạo hơn trong việc sử dụng các kiến thức để làm các bài tập, tạo cho học sinh hứng thú say mê học tập bộ môn là biện pháp nâng cao chất lợng dạy và học. Hiện nay đã có rất nhiều công trình nghiên cứu phân loại và phơng pháp giải các bài tập hoá học học. Sáng kiến kinh nghiệm này đợc ra đời trớc tình hình dạy học môn hoá học ở tr- ờng và kinh nghiệm của bản thân nhằm đáp ứng một phần nhỏ những yêu cầu trong dạy và học bộ môn ở nhà trờng hiện nay. Phần II - giải quyết vấn đề I- Các giải pháp thực hiện: 1. Qua quá trình giảng dạy, nghiên cứu tài liệu, nội dung chơng trình môn học, tôi đã chia bài tập hoá học lớp 8 thành các loại sau: + Bài tập tính theo công thức hoá học + Bài tập tính theo phơng trình hoá học + Bài tập về dung dịch + Bài tập về chất khí + Bài tập về nhận biết, điều chế và tách chất. 2. Do giới hạn của đề tài nên ở đây tôi chỉ tóm tắt các kiến thức cơ bản giúp cho quá trình giải bài tập hoá học lớp 8. Các kiến thức học sinh phải nắm đợc : - Các định luật: Định luật thành phần không đổi. Định luật bảo toàn khối lợng. Định luật Avôgadrô. - Các khái niệm: Chất, nguyên tố, nguyên tử, phân tử, công thức hoá học, phản ứng hoá học, hoá trị, dung dịch, độ tan, nồng độ dung dịch . [...]... mol/l II Các biện pháp tổ chức thực hiện A B i tập tính theo công thức hóa < /b> học: B i tập tính theo công thức hoá học lớp 8 < /b> đợc chia thành các dạng sau: 1 Tính % về khối lợng của nguyên tố trong hợp chất AxBy hoặc AxByCz a) Cơ sở lí thuyết : Cách giải < /b> : Tìm khối lợng mol phân tử AxBy hoặc AxByCz áp dụng công thức : %A = x.M A M Ax B y x 100% ; %B = y.M B M Ax B y x 100% b) B i tập vận dụng : B i 1 : Tính... %S = %O = 4 3 2.27 x 100% = 17, 78%< /b> 342 3.32 x100% = 28,< /b> 07 % 342 3.4.16 x 100% = 54,15% 342 hoặc %O = 100 - (17, 78 < /b> + 28,< /b> 07 ) = 54,15% 2 Tính khối lợng của nguyên tố trong a (gam) hợp chất AxBy hoặc AxByCz a) Cơ sở lí thuyết : Cách giải < /b> : Tìm khối lợng mol phân tử AxBy hoặc AxByCz áp dụng công thức : mA = x.M A M Ax B y x a ; y.M B mB = M x a hoặc mB= a - mA A B x y b) B i tập vận dụng : Ví dụ : Tính... tố: a) Cơ sở lí thuyết : - Nếu đề b i không cho dữ kiện M ( khối lợng mol ) Gọi công thức cần tìm : AxBy hoặc AxByCz ( x, y, z nguyên dơng) Tỉ lệ khối lợng các nguyên tố : x : y : z = %A MA : %B MB : %C MC hoặc = mA MA mB mC : M : M B C = a : b : c ( tỉ lệ các số nguyên ,dơng ) Công thức hóa < /b> học : AaBbCc - Nếu đề b i cho dữ kiện M Gọi công thức cần tìm : AxBy hoặc AxByCz ( x, y, z nguyên dơng) Ta... lợng các nguyên tố : M A x %A = M B y %B = M Ax B y C z M C z = %C 100 Giải < /b> ra tìm x, y, z Chú ý : - Nếu đề b i không cho dữ kiện M : Đặt tỉ lệ ngang - Nếu đề b i có dữ kiện M : Đặt tỉ lệ dọc b) B i tập vận dụng : B i 1 : Một hợp chất có thành phần % về khối lợng các nguyên tố : 70%Fe,30%O Hãy xác định công thức hóa < /b> học của hợp chất đó B i giải < /b> : Chú ý: Đây là dạng b i không cho dữ kiện M Gọi công... phần gồm 2 nguyên tố C và O Biết tỉ lệ về khối lợng của C đối với O là mC: mO = 3 : 8 < /b> Xác định công thức hóa < /b> học của hợp chất X B i giải < /b> Gọi công thức của hợp chất X là : CxOy Ta có tỉ lệ : x : y = 3 12 : 8 < /b> 16 = 0,25 : 0,5 = 1 : 2 Vậy công thức hóa < /b> học của X : CO2 B i 5 :Một oxit của nitơ có phân tử khối là 1 08,< /b> biết mN : mO = 7 : 20 Tìm công thức hoá học của hợp chất B i giải < /b> Gọi công thức hoá học... Na2CO3 B i giải < /b> : Tính khối lợng mol: M Na CO 2 mNa = mO = 2.23 106 3.16 106 3 = 2 23 + 12 + 16.3 = 106 gam x 50 = 21,69 gam x 50 = 22,64 gam 3 Tìm công thức hóa < /b> học : Các loại b i tập thờng gặp của b i tập tìm công thức hóa < /b> học : 3.1 B i tập tìm nguyên tố : a) Cơ sở lí thuyết : Dựa vào cơ sở lí thuyết ; dữ kiện đề b i cho để tính khối lợng mol của nguyên tố từ đó xác định đợc nguyên tố cần tìm b) B i... Trong trờng hợp b i toán cho biết lợng cả 2 chất tham gia và yêu cầu tính lợng chất tạo thành Trong 2 chất tham gia sẽ có một chất hết, chất còn lại có thể hết hoặc d sau khi phản ứng kết thúc do đó phải tìm xem trong 2 chất tham gia phản ứng chất nào phản ứng hết Giả sử có pt: aA + bB cC + dD Lập tỉ số: nA a và nB b Trong đó nA : số mol chất A theo đề b i nB : số mol chất B theo đề b i So sánh 2 tỉ... dạng b i tìm công thức phân tử của hợp chất khi biết thành phần % về khối lợng của các nguyên tố và đề b i không cho dữ kiện khối lợng mol(M) nên khi lập tỉ lệ ta lập tỉ lệ ngang B i giải < /b> Gọi công thức hóa < /b> học cần tìm là: KxNyOz Ta có tỉ lệ : x : y : z = 45 ,85< /b> 39 : 16,45 14 : 37,60 16 = 1,17 : 1,17 : 2,35 x, y ,z phải là số nguyên nên: x : y : z = 1 : 1 : 2 Vậy công thức hóa < /b> học cần tìm : KNO2 B i 4:... R = 54,92 là Mn B i 2 : Một hiđroxit có khối lợng mol phân tử là 78 < /b> gam Tìm tên kim loại trong hiđroxit đó B i giải < /b> Gọi công thức phân tử của hiđroxit đó là : R(OH)x Ta có : MR + 17x = 78 < /b> Kẻ b ng : x 1 2 3 MR 61 44 27 Vậy chỉ có nghiệm x=3 và MR= 27 là phù hợp Kim loại đó là Al 3.2 B i tập xác định công thức phân tử của hợp chất vô cơ : Xác định công thức hóa < /b> học của hợp chất khi biết thành phần... x : y = : 16 56 = 1,25 : 1 ,87< /b> 5 = 1 : 1,5 = 2 : 3 Vậy công thức hợp chất : Fe2O3 B i 2 : Lập công thức hóa < /b> học của hợp chất chứa 50%S và 50%O.Biết khối lợng mol M= 64 gam B i giải < /b> Gọi công thức hợp chất SxOy Biết M = 64 gam Ta có tỉ lệ khối lợng các nguyên tố : 32 x 16 y 64 = = 50 50 100 50.64 x = 100.32 =1 50.64 y = 100.16 = 2 Vậy công thức hóa < /b> học của hợp chất là : SO2 B i 3: Một hợp chất chứa 45,95% . ; m B = yx BA B M My. x a hoặc m B = a - m A b) B i tập vận dụng : Ví dụ : Tính khối lợng của nguyên tố Na và nguyên tố O trong 50 gam Na 2 CO 3 B i giải. Mx. x 100% ; %B = yx BA B M My. x 100% b) B i tËp vËn dông : B i 1 : TÝnh thµnh phÇn % khèi lîng cña c¸c nguyªn tè trong hîp chÊt CaCO 3 B i gi¶i . TÝnh