Nghiên cứu rối loạn lipid máu ở bệnh nhân đái tháo đường típ 2 có tăng huyết áp

Đề tài nghiên cứu này được thực hiện nhằm những mục tiêu nghiên cứu sau: 1) khảo sát nồng độ một số thông số lipid máu và tỷ lệ rối loạn lipid máu ở bệnh nhân đái tháo đường có tăng huyết áp (HA). 2) đánh giá mối tương quan giữa nồng ñộ các thông số lipid máu với glucose máu đói ở bệnh nhân đái tháo đường có tăng huyết áp.

NGHIÊN CỨU RỐI LOẠN LIPID MÁU

Ở BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG TÍP 2 CĨ TĂNG HUYẾT ÁP

Đ ào Thị Dừa*

TĨM TẮT

Đặ t vấn đề và Mục đích nghiên cứu: Đái tháo đường (ĐTĐ) là một nguyên nhân gây rối loạn lipid máu Cĩ

mối liên quan giữa rối loạn lipid máu và kháng insulin Mục tiêu điều trị là kiểm sốt tốt glucose máu để hạn chế rối loạn lipid máu Nghiên cứu này nhằm mục đích: 1) Khảo sát nồng độ một số thơng số lipid máu và tỷ lệ rối loạn lipid máu ở bệnh nhân ĐTĐ cĩ tăng huyết áp (HA) 2) Đánh giá mối tương quan giữa nồng độ các thơng số lipid máu với glucose máu đĩi ở bệnh nhân ĐTĐ cĩ tăng huyết áp

Đố i tượng và phương pháp nghiên cứu: 179 bệnh nhân ĐTĐ cĩ tăng HA Chẩn đốn ĐTĐ và tăng HA theo

tiêu chuẩn của Hiệp hội ĐTĐ Mỹ với glucose máu đĩi ≥ 7mmol/l và HA ≥ 130/80mmHg Bệnh nhân được khám lâm sàng và xét nghiệm hố sinh (glucose máu, tỷ số HbA1c, một số thơng số lipid máu)

Kết quả: Nồng độ cholesterol máu ở bệnh nhân ĐTĐ cĩ tăng HA là 6, 48mmol/l; triglycerid là 4, 73mmol/l;

LDL là 4, 60mmol/l; HDL là 1, 13mmol/l; tỷ lệ tăng cholesterol máu là 65, 93%, triglycerid là 73, 33%, LDL là 50.40 và giảm HDL là 48, 89% Cĩ mối tương quan thuận giữa nồng độ cholesterol máu với glucose máu đĩi với

r = 0, 47; mối tương quan giữa thuận giữa nồng độ triglycerid máu với glucose máu đĩi với r = 0, 57; mối tương quan giữa nồng độ LDL máu với glucose máu đĩi với r = 0, 45; cĩ mối tương quan nghịch nồng độ HDL máu với glucose máu đĩi với r = -0, 46

Kết luận: Cĩ rối loạn lipid máu ở bệnh nhân ĐTĐ cĩ tăng HA Tỷ lệ tăng cholesterol máu là 65, 93%,

triglycerid là 73, 33%, LDL là 50, 40% và giảm HDL là 48, 89%; cĩ mối tương quan giữa nồng độ các thơng số lipid máu với nồng độ glucose máu đĩi

Từ khĩa: Rối loạn lipid máu, đái tháo đường type 2, tăng huyết áp

ABSTRACT

DYSLIPIDEMIA IN DIABETIC PATIENTS WITH HYPERTENSION

Dao Thi Dua * Y Hoc TP Ho Chi Minh * Vol 14 - Supplement of No 2 - 2010: 424 - 428

Background and Objective: Diabetes mellitus cause continually dyslipidemia Dyslipidemia is related with

iusulin resistance The aim of diabetic treatement is optimal control fasting plasma glucose to prevent these complications This study was 1) To study the level of lipidemia parameters and the rate of dyslipidemia in diabetic patients with hypertension; and 2) To estimate the relationship between level of lipidemia parameters with fasting plasma glucose level in diabetic patient with hypertension

Patiens and method: 179 diabetic patients with hypertension Patients were diagnosed diabetes and

hypertension belong to ADA with glucosemia ≥7mmol/l and blood pressure ≥ 130/80mmHg with method of cross description Patiens were examined clinic, biochemistry (glucosemia, HbA1c value, lipidemia)

Results: Cholesterol level was 6.48mmol/l; triglycerid level was 4.73mmol/l; LDL level was 4.60mmol/l;

HDL level was 1.13mmol/l; the proportion of hypercholesteremia was 65.93%, hypertriglyceridemia was 73.33%, increased LDL was 50.40% and decreased HDL was 48.89% There were relationship between cholesterol level with fasting plasma glucose level (r = 0.47); the relationship between triglycerid level with fasting plasma glucose level (r = 0.57); the relationship between LDL level with fasting plasma glucose level (r = 0.45); relationship between HDL level with fasting plasma glucose level (r = 0.46)

Conclusion: There was dyslipidemia in diabetic patients with hypertension; the proportion of

hypercholesteremia was 65.93%, hypertriglyceridemia was 73.33%, increased LDL was 50.40% and decreased HDL was 48.89% and there were the relationship between level of lipidemia parameters with control fasting plasma glucose

* Khoa Nội tiết - Thần kinh-Hơ hấp Bệnh viện Trung ương Huế

Liên hệ: TS.BS Đào Thị Dừa ĐT: 0914202603, E-mail: phaitk28d@yahoo.com

Key word: Dyslipidemia, type 2 diabetes mellitus, hypertension

ĐẶT VẤN ĐỀ

Đái tháo đường (ĐTĐ) là một nguyên nhân gây

rối loạn lipid máu Rối loạn lipid máu này cĩ liên

quan đến thiếu insulin và đề kháng insulin Vì vậy,

bệnh nhân ĐTĐ cĩ nguy cơ xơ vữa động mạch, tăng

HA gấp 2-6 lần so với người khơng ĐTĐ, kiểm sốt

rối loạn lipid máu tốt sẽ giảm tỷ lệ tử vong do tim

mạch Xuất phát từ những vấn đề trên, chúng tơi

nghiên cứu đề tài này nhằm mục đích sau:

1 Khảo sát nồng độ một số thơng số lipid máu và

tỷ lệ rối loạn lipid máu ở bệnh nhân ĐTĐ cĩ tăng

huyết áp (HA)

2 Đánh giá mối tương quan giữa nồng độ các

thơng số lipid máu với glucose máu đĩi ở bệnh nhân

ĐTĐ cĩ tăng huyết áp (HA)

ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Đối tượng

179 bệnh nhân ĐTĐ cĩ tăng HA điều trị nội trú

tại khoa Nội tiết-Thần kinh Bệnh viện Trung ương

Huế từ tháng 9- 2007 đến tháng 9-2009

Tiêu chuẩn chọn đối tượng nghiên cứu

- Chẩn đốn ĐTĐ theo tiêu chẩn của Hiệp hội

ĐTĐ Mỹ (American Diabetes Association: ADA)

được Tổ chức Y tế Thế giới cộng nhận (1998), trong

nghiên cứu này chúng tơi áp dụng glucose máu lúc

đĩi: ≥ 7mmol/l

- Chẩn đốn tăng HA theo tiêu chuẩn của Hiệp

hội ĐTĐ Mỹ (2009) đối với bệnh nhân ĐTĐ: HA ≥

130/80mmHg

Tiêu chuẩn loại trừ

Tăng glucose máu tạm thời do phản ứng, do dùng

thuốc như Corticoides, đang chuyền các dung dịch cĩ

đường

Phương pháp nghiên cứu

Phương pháp mơ tả cắt ngang

Hỏi bệnh và khám lâm sàng để thu thập một số

thơng tin về đối tượng nghiên cứu

Tuổi, giới, thời gian phát hiện bệnh

Mục tiêu điều trị theo WHO (2002) mức chấp nhận được là HbA1c < 7,5%

Đị nh lượng lipid máu

- Cholesterol: mục tiêu điều trị theo WHO (2002)

-Triglycerid: mục tiêu điều trị theo WHO (2002)

và theo khuyến cáo của Hội ĐTĐ Việt Nam mức

- HDL: mục tiêu điều trị theo WHO (2002) và theo khuyến cáo của Hội ĐTĐ Việt Nam mức chấp nhận được là ≥ 0,9 mmol/l

- LDL: mục tiêu điều trị theo WHO (2002) mức

KẾT QUẢ

Đặc điểm về đối tượng nghiên cứu

Bảng 1 Đặc điểm về đối tượng nghiên cứu

Số lượng bệnh nhân (n) 179

G0 và HbA1c khi mới nhập viện tương đối cao

Tỷ lệ rối loạn lipid máu ở bệnh nhân ĐTĐ cĩ tăng huyết áp (HA)

Bảng 2 Nồng độ một số thơng số lipid máu ở bệnh

nhân ĐTĐ cĩ tăng huyết áp

Thơng số lipid ĐTĐ cĩ

tăng HA

ĐTĐ

Khơng tăng HA

Người khoẻ mạnh

P

Các thơng số thơng số lipid máu ở bệnh nhân

HDL ( ≤ 0, 9mmol/l) 88 48, 89

Tăng triglycerid chiếm tỷ lệ cao nhất

Tương quan giữa các thông số lipid máu với glucose máu ñói

y = 0.1059x + 4.736

0

2

4

6

8

10

12

Glucose (mmol/l)

y = 0.1208x + 2.7488

0 2 4 6 8 10 12

Glucose (mm0l/l)

Biểu ñồ 1.Tương quan giữa cholesterol với glucose

máu ñói (r = 0, 47; p<0, 01)

Biểu ñồ 2 Tương quan giữa triglycerid với glucose

máu ñói (r = 0, 57; p< 0, 01)

y = 0.0752x + 3.3912

0

1

2

3

4

5

6

7

8

Glucose (mmol/l)

y = -0.0242x + 1.7642

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

1.4

1.6

1.8

2

Glucose (mmol/l)

Biểu ñồ 3 Tương quan giữa LDL với glucose máu ñói

(r = 0, 45; p < 0, 01)

Biểu ñồ 4.Tương quan giữa HDL với glucose máu ñói

(r= - 0, 46; p < 0, 01)

BÀN LUẬN

Nồng ñộ các thông số lipid máu và tỷ lệ rối loạn lipid máu ở bệnh nhân ĐTĐ có tăng

huyết áp (HA)

ĐTĐ là một nguyên nhân gây rối loạn lipid máu, rối loạn này có liên quan ñến thiếu insulin máu

và kháng insulin, là yếu tố nguy cơ của các bệnh lý tim mạch Nghiên cứu trên 135 bệnh nhân ĐTĐ

có tăng HA, chúng tôi ghi nhận nồng ñộ cholesterol là 6,48mmol/l; triglycerid là 4,73mmol/l; LDL là

4,60mmol/l và HDL là 1,13mmol/l Tỷ lệ tăng cholesterol máu là 65,93%, triglycerid là 73,33%, LDL

là 50,40% và giảm HDL là 48,89% tỷ lệ này cao so với nhóm ĐTĐ không tăng HA và nhóm người

khoẻ mạnh có ý nghĩa thống kê Theo nghiên cứu Nguyễn Hải Thuỷ (1999), tỷ lệ rối loạn lipid máu ở

nhận tỷ lệ tăng cholesterol máu là 52,56%, triglycerid là 42,10%, LDL là 42,86% và giảm HDL là

nhân ĐTĐ týp 2 so với nhóm chứng và hơn 60% bệnh nhân có rối loạn lipid máu Nghiên cứu của

Nguyễn Khoa Diệu Vân (2009) cũng cho thấy tỷ lệ rối loạn lipid máu ở bệnh nhân ĐTĐ tăng gấp 2-3

Trần Thị Kiều Diễm (2009) trên bệnh nhân ĐTĐ tuýp 2 cũng ghi nhận tăng cholesterol là 37,5%, tăng

Heart Study” cho thấy hơn 60% bệnh nhân ĐTĐ tuýp 2 có rối loạn lpid máu Đây là một rối loạn

chuyển hoá cần ñược kiểm soát ñể giảm tỷ lệ tử vong do tim mạch ở bệnh nhân ĐTĐ Kết quả nghiên

cứu của chúng tôi cao hơn, vì ñối tương nghiên cứu của chúng tôi là ĐTĐ có tăng HA

Tương quan giữa nồng ñộ các thông số lipid máu với glucose máu ñói

Ở bệnh nhân ĐTĐ, sự kiểm soát glucose máu có liên quan ñến sự rối loạn lipid máu, khi bệnh

nhân ñược kiểm soát glucose máu tốt thì sự rối loạn lipid máu sẽ ñược cải thiện Nghiên cứu của

chúng tôi nhận thấy, có mối tương quan giữa nồng ñộ các thông số lipid máu với glucose máu ñói:

tương quan thuận giữa cholesterol máu với glucose máu ñói với r = 0,47; tương quan thuận giữa

triglycerid máu với glucose máu ñói với r = 0,57; tương quan thuận giữa LDL máu với glucose máu

ñói 0,45; tương quan nghịch giữa HDL máu với glucose máu ñói với r = -0,46 Như vậy, mối tường

quan giữa nồng ñộ triglycerid máu với glucose máu chặt chẽ hơn so với các thông số lipid khác Tăng

triglycerid máu là một ñặc trưng của ĐTĐ không ñược kiểm soát glucose máu tốt Theo American

College of Physicians (2007), bệnh nhân ĐTĐ trên 80% bất thường về lipid máu: tăng triglycerid và

giảm HDL và trên 60% tăng HA Những bất thường này làm tăng yếu tố nguy cơ tim mạch, vấn ñề

III of the National Cholesterol Education Program ĐTĐ, tăng HA, rối loạn lipid máu là những nhóm

nhận thấy rối loạn lipid máu trở nên trầm trọng hơn ở bệnh nhân ĐTĐ không kiểm soát glucose máu

tốt và mục tiêu ñiều trị ĐTĐ cần kiểm soát tốt glucose máu lẫn bilan lipid máu ñể hạn chế các biến

Có mối tương quan thuận giữa cholesterol, triglycerid và LDL với glucose máu ñói lần lượt là r =

0,47; r = 0,57; r = 0,45; mối tương quan nghịch quan giữa HDL máu với glucose máu ñói với r =

-0,46

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1 ACP Diabetes Care Guide (2007): A Team-Based Practice Manual and Self-Assessment Program American College of Physicians, Inc

(ACP)

2 Huỳnh Văn Minh (2008), Tăng huyết áp, Tim mạch học, Nhà xuất bản ñại học Huế

3 Leckie M (2005), Should patients with diabetes be treated more aggressively than the normal population for hypertension and

hyperlipidemia?

4 Nguyễn Hải Thuỷ, (2008), Rối loạn lipid máu, Chuyên ngành nội tiết và chuyển hoá, Nhà xuất bản Đại học Huế

5 Nguyễn Khoa Diệu Vân, Nguyễn Thị Thanh Hương (2009), Nghiên cứu tỷ lệ tăng huyết áp và một số yếu tố liên quan ở bệnh nhân ñái

tháo ñường týp 2 ngoại trú tại bệnh viện Bạch Mai, Báo cáo khoa học hội nghị nội tiết và ñái tháo ñường Việt nam Lần V, Y học thực

hành số 674-674

6 Trần Hữu Dàng (2008), Đái tháo ñường, Chuyên ngành nội tiết và chuyển hoá, Nhà xuất bản ñại học Huế

7 Trần Kế Toán (2002), Nghiên cứu bilan lipid máu ở bệnh nhân ñái tháo ñường týp 2 có béo phì và không béo phì, Luận văn Thạc sĩ Y

học, Trường ñại học Y Dược Huế

8 Trần thị Kiều Diễm (2009), Nghiên cứu ñặc ñiểm lâm sàng và cận lâm sàng ở bệnh nhân ñái tháo ñường týp 2 ñược ñiều trị insulin,

Luận văn Thạc sĩ Y học, Trường ñại học Y Dược Huế