Luận án nhằm khái lược, tổng hợp lại những nét chính của lí thuyết nữ quyền. Xác định hệ thống nhân vật nữ và vai trò của chúng trong tác phẩm của E. Hemingway; từ lí thuyết “phê bình nữ quyền”, lý giải một số đặc điểm về nhân vật nữ trong tác phẩm của E. Hemingway; định dạng nhân vật nữ của E. Hemingway trong truyền thống văn học Mỹ.
Trang 3TRƯỜNG Đ I H C S PH M HÀ N I Ạ Ọ Ư Ạ Ộ
Ng ườ ướ i h ng d n khoa h c: ẫ ọ GS.TS. LÊ HUY B CẮ
Ph n bi n 1: ả ệ PGS.TS. Tr n Khánh Thànhầ
Trường Đ i h c KHXH&NV ĐHQG Hà N iạ ọ ộ
Ph n bi n 2: ả ệ PGS.TS. Nguy n Văn Dânễ
Vi n Thông tin KHXH Vi n Hàn lâm KHXH Vi t Namệ ệ ệ
Ph n bi n 2: ả ệ TS. Nguy n Th Ki u Anhễ ị ề
Trường ĐHSP Hà N i 2ộ
Lu n án s đậ ẽ ược b o v trả ệ ước h i đ ng ch m lu n án h p t iộ ồ ấ ậ ọ ạ
Trường Đ i h c S ph m Hà N i, 136 Xuân Thu , C u Gi y, Hà N iạ ọ ư ạ ộ ỷ ầ ấ ộ
vào gi ngày tháng năm 2015ờ
Có th tìm đ c lu n án t iể ọ ậ ạ
Trang 4- Th vi n Tr ư ệ ườ ng Đ i h c S ph m Hà N i ạ ọ ư ạ ộ
Trang 5M Đ U Ở Ầ
1. Lí do ch n đ tài ọ ề
1.1. E. Hemingway (1899 – 1961) là nhà văn l n c a nhân lo i thớ ủ ạ ế
k XX. Ông đ l i n tỉ ể ạ ấ ượng m nh m trong ngạ ẽ ườ ọi đ c không ch ỉ ở các sáng tác văn chương mà còn qua chính cu c đ i mình.ộ ờ
1.2. E. Hemingway luôn có nh ng tìm tòi, khám phá đ ph n ánhữ ể ả lên trang vi t c a mình s đa d ng c a cu c s ng con ngế ủ ự ạ ủ ộ ố ười. Đ l iể ạ cho nhân lo i m t di s n văn h c tuy không nhi u v s lạ ộ ả ọ ề ề ố ượng, không phong phú v th lo iề ể ạ , nh ng E. Hemingway đã chuy n t i đư ể ả ượ cnhi u v n đ b c thi t, có tính muôn thu c a nhân lo iề ấ ề ứ ế ở ủ ạ trong tác
ph m c a mìnhẩ ủ
1.3. T i Vi t Nam, E. Hemingway là m t trong s ít nh ng nhàạ ệ ộ ố ữ văn nước ngoài được đ u t d ch thu t, nghiên c u k nh t. Con sầ ư ị ậ ứ ỹ ấ ố
đ u sách xu t b n và đ c bi t là s l n d ch l i các tác ph m c a ôngầ ấ ả ặ ệ ố ầ ị ạ ẩ ủ
đã cho th y m i quan tâm c a đ c gi , nh ng ngấ ố ủ ộ ả ữ ười làm công tác nghiên c u, phê bình, d ch thu t… đ i v i nhà văn này.ứ ị ậ ố ớ
1.4. Nhi u ý ki n nh n đ nh v m t “th gi i đàn ông không cóề ế ậ ị ề ộ ế ớ đàn bà” trong các tác ph m c a E. Hemingway. Có ý ki n cho r ng E.ẩ ủ ế ằ Hemingway có ác c m v i ph n ả ớ ụ ữ
Tri n khai đ tài, chúng tôi mong mu n mang t i m t cái nhìn đ yể ề ố ớ ộ ầ
đ h n v nhân v t n trong tác ph m c a E. Hemingway. Ch ngủ ơ ề ậ ữ ẩ ủ ứ minh m t khía c nh khác: trong th gi i hình tộ ạ ế ớ ượng mà E. Hemingway xây d ng, n nhân v t v n chi m m t v trí quan tr ng nh m t ph nự ữ ậ ẫ ế ộ ị ọ ư ộ ầ
t t y u c a cu c s ng. Nhân v t n trong các tác ph m c a ông đãấ ế ủ ộ ố ậ ữ ẩ ủ góp ph n không nh trong vi c chuy n t i ý đ ngh thu t c a nhàầ ỏ ệ ể ả ồ ệ ậ ủ văn
1.5. Các nhà nghiên c u nứ ước ngoài đã v n d ng lí thuy t phê bìnhậ ụ ế
Trang 6văn h c n quy n đ nhìn nh n v nhân v t n trong tác ph m c aọ ữ ề ể ậ ề ậ ữ ẩ ủ Hemingway, đ c bi t là nh ng năm cu i th k XX, đ u th k XXIặ ệ ữ ố ế ỉ ầ ế ỉ
phương th c này tr thành ph bi n. Nó t o nên nh ng cách nhìn nh nứ ở ổ ế ạ ữ ậ
m i, tranh lu n m i trong vi c nghiên c u tác ph m c a E.ớ ậ ớ ệ ứ ẩ ủ Hemingway đ i v i c nh ng v n đ tố ớ ả ữ ấ ề ưởng nh đã an bài.ư
2. Đ i tố ượng, nhi m v , ph m vi nghiên c uệ ụ ạ ứ
2.1. Đ i t ố ượ ng nghiên c u ứ
Lu n án nghiên c u nhân v t n c a E. Hemingway trong truy nậ ứ ậ ữ ủ ệ
ng n và ti u thuy t, đ làm n i b t các hình tắ ể ế ể ổ ậ ượng nhân v t ậ n đ cữ ặ thù c a E. Hemingwayủ và nh ng v n đ có liên quanữ ấ ề
2.3. Ph m vi nghiên c u ạ ứ
Lu n án t p trung nghiên c u nh ng tác ph m c a E. Hemingwayậ ậ ứ ữ ẩ ủ
đã được d ch Vi t Nam, có đ i chi u nguyên b n (khi c n thi t) vàị ở ệ ố ế ả ầ ế
m r ng sang nh ng tác ph m khác ch a đở ộ ữ ẩ ư ược d ch. ị
3. Phương pháp nghiên c u ứ
Chúng tôi v n d ng m t s phậ ụ ộ ố ương pháp c b n sau: ơ ả Phươ ngpháp h th ngệ ố ; Phương pháp so sánh đ i chi uố ế ; Phương pháp phân tích, t ng h pổ ợ ; Phương pháp l ch sị ử; Phương pháp liên ngành
4. Đóng góp c a lu n ánủ ậ
Trang 74.1. Lu n án là công trình đ u tiên Vi t Nam nghiên c u vậ ầ ở ệ ứ ề nhân v t n trong tác ph m c a E. Hemingway m t cách h th ng. ậ ữ ẩ ủ ộ ệ ố4.2. H th ng hóa m t s nét v hình tệ ố ộ ố ề ượng nhân v t n trongậ ữ
ti n trình văn h c M ế ọ ỹ
4.3 Làm rõ v n đ nhân v t n trong tác ph m c a E.ấ ề ậ ữ ẩ ủ Hemingway
4.4 Cung c p thêm m t cách ti p c n tác ph m c a E.ấ ộ ế ậ ẩ ủ Hemingway.
5. C u trúc c a lu n ánấ ủ ậ
Đ nghiên c u đ tài, ngoài ph n m đ u, k t lu n, ph l c, tàiể ứ ề ầ ở ầ ế ậ ụ ụ
li u tham kh o, chúng tôi tri n khai lu n án theo b n chệ ả ể ậ ố ương nh sau:ư
Ch ươ ng m t: T ng quan v n đ nghiên c u ộ ổ ấ ề ứ
Ch ươ ng hai: Khái ni m N quy n lu n và nhân v t n c a Ernest ệ ữ ề ậ ậ ữ ủ Hemingway trong truy n th ng n quy n văn h c M ề ố ữ ề ọ ỹ
Ch ươ ng ba: T ươ ng quan nhân v t n ậ ữ nam
Ch ươ ng b n: N quy n qua đ nh d ng ki u nhân v t n ố ữ ề ị ạ ể ậ ữ
Trang 8Ch ươ ng 1
T NG QUAN V N Đ NGHIÊN C U Ổ Ấ Ề Ứ
1.1. Các công trình nghiên c u trong nứ ước v Hemingwayề
Chúng ta đã tr i qua ch ng đả ặ ường h n n a th k ti p nh n vàơ ử ế ỉ ế ậ nghiên c u tác ph m c a Hemingway. Ông là m t trong s nh ng tácứ ẩ ủ ộ ố ữ
gi văn h c nả ọ ước ngoài được nghiên c u nhi u nh t t i Vi t Nam.ứ ề ấ ạ ệ Nhi u n i dung trong tác ph m c a Hemingway đã đề ộ ẩ ủ ược đ c p, tuyề ậ nhiên v n đ nhân v t n trong tác ph m c a ông ch a đấ ề ậ ữ ẩ ủ ư ược nghiên
c u m t cách toàn di nứ ộ ệ , th a đángỏ
Có th th y giai đo n đ u tiên, gi i nghiên c u t p trung gi iể ấ ở ạ ầ ớ ứ ậ ớ thi u v thân th , cu c đ i, các tác ph m tiêu bi u c a Hemingway.ệ ề ế ộ ờ ẩ ể ủ Giai đo n sau, t p trung vào các n i dung: Nguyên lí T ng băng trôi,ạ ậ ộ ả ngh thu t đ i tho i, ngh thu t đ c tho i n i tâm, ngh thu t tệ ậ ố ạ ệ ậ ộ ạ ộ ệ ậ ượ ng
tr ng, ngh thu t th hi n nhân v t, ngh thu t s d ng không gian,ư ệ ậ ể ệ ậ ệ ậ ử ụ
th i gian Ch a có công trình nào l a ch n nhân v t n trong tácờ ư ự ọ ậ ữ
ph m c a Hemingway nh m t khách th đ c l p đ nghiên c u. ẩ ủ ư ộ ể ộ ậ ể ứ
Dưới đây, chúng tôi đi m qua m t s n i dung có liên quan:ể ộ ố ộ
Năm 1985, ph n l i gi i thi u cu n ở ầ ờ ớ ệ ố Ernest Hemingway – M t ộ ngày ch đ i ờ ợ do H i Văn ngh Nghĩa Bình xu t b n, Mai Qu c Liênộ ệ ấ ả ố
đã nói v khuynh hề ướng xã h i th hi n qua nhân v t Magaret (Magot)ộ ể ệ ậ trong tác ph m ẩ Cu c đ i h nh phúc ng n ng i c a Francis Macomber ộ ờ ạ ắ ủ ủ
Năm 1992, giáo trình Văn h c ph ọ ươ ng Tây (t p 3) ra đ i,ậ ờ Hemingway m i chính th c đớ ứ ược gi ng d y nhà trả ạ ở ường Vi t Nam.ệ Tác giả Đ ng Anh Đào ặ đã có nh ng nh n đ nh v nhân v t trong ữ ậ ị ề ậ Giã
t vũ khí ừ và Chuông nguy n h n ai ệ ồ Đây là g i ý thi t th c đ chúngợ ế ự ể tôi d a vào khi đánh giá nhân v t n ự ậ ữ
Năm 1997, Phan Quang Đ nh vi t cu n ị ế ố Cu c đ i sôi đ ng đam mê ộ ờ ộ
c a Hemingway ủ Cu n sách đã cung c p m t s n i dung quan tr ng,ố ấ ộ ố ộ ọ
đ c bi t là thông tin v các m i quan h c a Hemingway v i ph n ặ ệ ề ố ệ ủ ớ ụ ữ
Trang 9Lê Đình Cúc trong các ông trình nghiên c u c a mình, đ c bi t là ứ ủ ặ ệ ở
cu nố Ti u thuy t c a Hemingway ể ế ủ , xu t b n năm 1999 đã có nh ngấ ả ữ
nh n đ nh tr c ti p v nhân v t n trong tác ph m c a Hemingwayậ ị ự ế ề ậ ữ ẩ ủ
Lê Huy B c ti p t c khái quát n i dung này trong cu n ắ ế ụ ộ ố Ernest Hemingway – Núi băng và hi p s ệ ỹ, nhà xu t b n Giáo d c n hành nămấ ả ụ ấ
1999.
Năm 2001, nhà xu t b n Giáo d c phát hành cu n ấ ả ụ ố Hemingway
nh ng ph ữ ươ ng tr i ngh thu t ờ ệ ậ do Lê Huy B c tuy n ch nắ ể ọ M t s tácộ ố
gi có bài vi t trong cu n sách này nh Lê Nguyên C n, Đ H iả ế ố ư ẩ ỗ ả Phong, Lê Tây đã đ c p đ n nhân v t n và nh ng v n đ có liênề ậ ế ậ ữ ữ ấ ề quan
D u còn s lẫ ơ ược nh ng m t s nh n xét đã nêu đúng nh ng đ cư ộ ố ậ ữ ặ
đi m v nhân v t n trong các tác ph m c a Hemingway. Đ c bi t,ể ề ậ ữ ẩ ủ ặ ệ hai nhà nghiên c u Lê Đình Cúc, Lê Huy B c đã có nh ng ki n gi i cứ ắ ữ ế ả ụ
th , chính xác, khoa h c v nhân v t n trong tác ph m c a ể ọ ề ậ ữ ẩ ủ ông.
1.2. Các công trình nghiên c u nứ ở ước ngoài v Hemingwayề
Vi c nghiên c u nhân v t n trong các tác ph m c a Hemingwayệ ứ ậ ữ ẩ ủ
n c ngoài đã đ c chú tr ng h n nhi u so v i Vi t Nam. M c dù,
Leslie Fiedler và Tình ch t trong “M t tr i v n m c” ế ặ ờ ẫ ọ (The Death of love
in “The Sun also Rises”) c a Mark Spilka, các tác gi đã đ c p đ n m tủ ả ề ậ ế ộ
s đ c đi m xây d ng nhân v t trong tác ph m c a Hemingway. Lí gi iố ặ ể ự ậ ẩ ủ ả cách th c th hi n nhân v t n qua hình t ng nhân v t Brett ứ ể ệ ậ ữ ượ ậ ở M t tr i ặ ờ
v n m c ẫ ọ
Trang 10Cu n ố Ernest Hemingway: Ti p nh n phê bình (Ernest Hemingway: ế ậ The Critical Reception), do Robert O. Stephens biên t p, n hành nămậ ấ
1977, trong khi nh n đ nh v c t truy n, cách th c xây d ng nhân v t,ậ ị ề ố ệ ứ ự ậ quan h gi a các nhân v t trong ệ ữ ậ M t tr i v n m c, ặ ờ ẫ ọ người vi t đã cóế
nh ng ki n gi i đáng l u ýữ ế ả ư v m i quan h gi a các nhân v t n vàề ố ệ ữ ậ ữ nhân v t nam.ậ
Năm 1983, A Robert Lee biên so n cu n ạ ố Ernest Hemingway:
Nh ng ti u lu n m i (Ernest Hemingway: New Critical Essays) ữ ể ậ ớ Cu nố sách t p h p m t s ti u lu n v nh ng tác ph m tiêu bi u c aậ ợ ộ ố ể ậ ề ữ ẩ ể ủ Hemingway nh ư Trong th i đ i chúng ta ờ ạ , M t tr i v n m c ặ ờ ẫ ọ , Giã t vũ ừ khí, Chuông nguy n h n ai ệ ồ các nhà nghiên c u đã đi m qua nh ngứ ể ữ
đ c đi m v nhân v t n Đ c bi t là hai nhân v t Brett trong ặ ể ề ậ ữ ặ ệ ậ M t ặ
tr i v n m c ờ ẫ ọ và Catherine trong Giã t vũ khí. ừ
Năm 1984, Đ i h c Wisconsin n hành cu n ạ ọ ấ ố Ernest Hemingway – Nhà văn trong b i c nh ố ả (Ernest Hemingway – The Writer in Context) do
James Nagel biên so n. Đáng chú ý là bài ạ Ph n và đánh m t v ụ ữ ấ ườ n
đ a đàng, huy n tho i c a Hemingway (Women and the Loss of Eden ị ề ạ ủ Hemingway’s Mythology) c a Carol H. Smith. Tác gi nói v vai tròủ ả ề không th ph nh n c a nhân v t n trong tác ph m c a Hemingwayể ủ ậ ủ ậ ữ ẩ ủ Năm 1990, Jackson J. Benson biên so n ạ Nh ng cách ti p c n phê ữ ế ậ bình m i v i truy n ng n c a Ernest Hemingway (New Critical ớ ớ ệ ắ ủ Approaches to the Short Stories of Ernest Hemingway). Cu n sách t pố ậ
h p nhi u bài vi t th hi n nh ng đi m nhìn nh n m i trong ti p nh nợ ề ế ể ệ ữ ể ậ ớ ế ậ truy n ng n c a Hemingwayệ ắ ủ trong đó nhân v t n đóng vai trò quanậ ữ
Trang 11Tình hình nghiên c u nhân v t n trong tác ph m c a Hemingwayứ ậ ữ ẩ ủ
và nh ng v n đ có liên quan th t s kh i s c trong nh ng năm cu iữ ấ ề ậ ự ở ắ ữ ố
th k XX và th p k đ u tiên c a th k XXIế ỉ ậ ỉ ầ ủ ế ỉ
Năm 1996, Đ i h c Cambridge phát hành cu n ạ ọ ố C m nang ẩ Cambridge v Ernest Hemingway (The Cambridge Companions to ề Ernest Hemingway). Đáng chú ý là bài Brett và nh ng ng ữ ườ i đàn bà khác trong “M t tr i v n m c” (Brett and the Other Women in “The ặ ờ ẫ ọ Sun Also Rises”) c a James Nagel và ủ Hemingway và l ch s gi i tính ị ử ớ (Hemingway and Gender History) c a Rena Sanderson. ủ Các bài vi t t pế ậ trung phân tích đ c đi m cũng nh phân lo i nhân v t n trong tácặ ể ư ạ ậ ữ
ph m c a Hemingway.ẩ ủ
Năm 2000, Linda Wagner–Martin biên so n cu n ạ ố H ướ ng d n biên ẫ niên v Hemingway (Historical Guide to Ernest Hemingway) ề M t sộ ố bài vi t đ c p đ n v n đ gi i tính trong tác ph m c a Hemingwayế ề ậ ế ấ ề ớ ẩ ủ
nh : ư Th i trang c a nam tính (The fashion of Machismo) ờ ủ c a Marilynủ
Elkins, Đào t o gi i tính c a Hemingway (Hemingway’s Gender ạ ớ ủ Training) c a Jamie Barlowe ủ
Không th không k đ n cu n ể ể ế ố Hemingway và ph n – Phê bình ụ ữ
n và ti ng nói n (Hemingway and Women – Female Critical and the ữ ế ữ Female Voice), do Lawrence R. Broer và Gloria Holland biên so n, Đ iạ ạ
h c Alabama n hành năm 2002. Cu n sách t p h p nhi u bài vi t c aọ ấ ố ậ ợ ề ế ủ các nhà nghiên c u n v Hemingway và các tác ph m c a ông. ứ ữ ề ẩ ủ
Cũng bàn v v n đ gi i tính trong tác ph m Hemingway, cu nề ấ ề ớ ẩ ố
Cái nhìn phê bình hi n đ i v Ernest Hemingway c a Bloom (Bloom’s ệ ạ ề ủ Modern Critical Views Ernest Hemingway) do nhà xu t b n Chelseaấ ả House n hành năm 2005 có t ng h p bài ấ ổ ợ Santiago và ng ườ i ph n ụ ữ
b t di t: Xác đ nh gi i Bi n trong “Ông già và bi n c ” ấ ệ ị ớ ể ể ả (Santiago and the Eternal Feminine: Gendering La Mar in “The Old Man and the Sea”) c a Susan F. Beegel. ủ
Cu n ố Ernest Hemingway: Nam tính và kh dâm ổ (Ernest
Trang 12Hemingway: Machismo and Masochism) c a Richard Fantina doủ Palgrave Macmillan n hành năm 2005 đ c p nhi u đ n v n đ mãấ ề ậ ề ế ấ ề hóa và gi i mã các hình nh đ i di n cho ả ả ạ ệ man (đàn ông) và women (đàn
bà) trong tác ph m c a Hemingway, lí gi i s v ng bóng ph n và sẩ ủ ả ự ắ ụ ữ ự
th ng tr c a các giá tr bi u tr ng cho nam gi i nh đi săn, đ u bò, đ uố ị ủ ị ể ư ớ ư ấ ấ quy n Anh ề
Linda Wagner–Martin ti p t c cho xu t b n cu n ế ụ ấ ả ố Ernest Hemingway: Cu c đ i văn ch ộ ờ ươ ng (Ernest Hemingway: A Literary Life) vào năm 2007. Đây là m t sộ ố ít trong bài vi t ế đã cung c p nh ngấ ữ
t li u quan tr ng v cu c đ i cũng nh v n đ gi i tính, nhân v t nư ệ ọ ề ộ ờ ư ấ ề ớ ậ ữ trong tác ph m c a Hemingway. ẩ ủ
Năm 2007, Bloom biên t p cu n ậ ố H ướ ng d n c a Bloom v “M t ẫ ủ ề ặ
tr i v n m c” c a Hemingway ờ ẫ ọ ủ (Bloom’s Guides Ernest Hemingway’s
“The Sun also ries”). Trong sách này có bài Mimi Reisel Gladstein nhìn
nh n Brett nh ng ậ ư ườ i đàn bà phá ho i b t di t c a Hemingway (Mimi ạ ấ ệ ủ Reisel Gladstein on Brett as Hemingway’s Destructive Indestructible Woman) và bài James Nagel nhìn nh n nh ng ng ậ ữ ườ i ph n khác ụ ữ (James Nagel on the Other Women) th hi n nh ng đánh giá v nhânể ệ ữ ề
v t n trong ti u thuy t ậ ữ ể ế M t tr i v n m c ặ ờ ẫ ọ
Năm 2010, Bloom ti p t c cho in cu n ế ụ ố H ướ ng d n c a Bloom v ẫ ủ ề
“Giã t vũ khí” c a Hemingway ừ ủ (Bloom’s Guides Ernest Hemingway’s
A Farewell to Arms”). Bài Richard Fantina nhìn nh n Catherine nh ậ ư
ng ườ i đàn bà c a Hemingway (Richard Fantina on Catherine as a ủ Hemingway’s Woman) có nh ng ki n gi i tữ ế ả ương đ i c th v nhânố ụ ể ề
v t n chính trong ậ ữ Giã t vũ khí ừ
G n đây nh t, trong cu n ầ ấ ố Cái nhìn phê bình hi n đ i c a Bloom ệ ạ ủ
v Hemingway (Bloom’s Modern Critical Views Ernest Hemingway) ề
Đ i h c Yale n hành năm 2011, ta cũng b t g p nhi u bài vi t có đạ ọ ấ ắ ặ ề ế ề
c p đ n gi i tính ho c nhân v t n trong tác ph m c a Hemingway. ậ ế ớ ặ ậ ữ ẩ ủ
Đi m qua nh ng công trình nghiên c u v nhân v t n trong tácể ữ ứ ề ậ ữ
Trang 13ph m Hemingway qua m ng t li u ti ng Anh, có th th y các nhàẩ ả ư ệ ế ể ấ nghiên c u nứ ước ngoài t p trung t hai phậ ừ ương di n chính đ nhìnệ ể
nh n đánh giá nhân v t n : Xu t phát t cái nhìn n quy n; xu t phátậ ậ ữ ấ ừ ữ ề ấ
t hoàn c nh xu t thân và nh ng d li u mang d u n phân tâm c aừ ả ấ ữ ữ ệ ấ ấ ủ Hemingway Qua đó, chúng ta có th th y cái nhìn sâu s c c aể ấ ắ ủ Hemingway v thân ph n ngề ậ ười ph n cũng nh m i quan h ph cụ ữ ư ố ệ ứ
t p gi a hai gi i đàn ông – đàn bà trong tác ph m c a ông. ạ ữ ớ ẩ ủ
Trang 14Ch ươ ng 2
KHÁI NI M N QUY N LU N VÀ Ệ Ữ Ề Ậ
NHÂN V T N C A ERNEST HEMINGWAY TRONG Ậ Ữ Ủ
TRUY N TH NG N QUY N VĂN H C M Ề Ố Ữ Ề Ọ Ỹ
Theo quan đi m c a chúng tôi, n quy n tác đ ng đ nể ủ ữ ề ộ ế Hemingway trên hai phương di n: nh m t th c th xã h i, đ i s ng,ệ ư ộ ự ể ộ ờ ố
đ i tố ượng miêu t c a văn chả ủ ương và nh m t nhân t chi ph iư ộ ố ố
phương th c ki n t o nhân v t nói chung và nhân v t n c aứ ế ạ ậ ậ ữ ủ Hemingway nói riêng.
2.1. Khái ni m “n quy n lu n”ệ ữ ề ậ
Trước h t chúng tôi minh đ nh m t s khái ni m c b n:ế ị ộ ố ệ ơ ả
N quy n lu n ữ ề ậ là khái ni m liên quan đ n nh ng v n đ kháiệ ế ữ ấ ề quát nh t mang t m tri t h c và văn hóa v vi c b t bình đ ng gi i vàấ ầ ế ọ ề ệ ấ ẳ ớ
cu c đ u tranh đòi bình đ ng c a ph n v i nam gi i, cũng nh thi tộ ấ ẳ ủ ụ ữ ớ ớ ư ế
l p nh ng tiêu chu n riêng c a ph n trong cu c s ng ậ ữ ẩ ủ ụ ữ ộ ố
Trong lu n án này, khái ni m ậ ệ n quy n lu n ữ ề ậ được chúng tôi gi iớ
h n ph m vi ạ ở ạ phê bình văn h c ọ n quy ữ ền. Nh ng n i dung dữ ộ ưới đây
được chúng tôi t ng thu t t các công trình c a Phổ ậ ừ ủ ương L u, Lê Huyự
B c,… các công trình nắ ước ngoài được d ch ra ti ng Vi t và kh o c uị ế ệ ả ứ
m t s khái ni m v n quy n lu n trong các t đi nộ ố ệ ề ữ ề ậ ừ ể và sách chuyên
lu n chuyên ngành. ậ
N quy n, hi u m t cách c b n nh t làữ ề ể ộ ơ ả ấ “Quy n bình đ ng c aề ẳ ủ
ph n trên m i lĩnh v c kinh t , xã h i, giáo d c ụ ữ ọ ự ế ộ ụ ”. Các nhà nghiên
c u th ng th ng nh t r ngứ ườ ố ấ ằ n u hi u c p đ r ngế ể ở ấ ộ ộ thì khái ni m nệ ữ quy n là quy n l i c a ng i ph n đ t trong m i t ng quan v iề ề ợ ủ ườ ụ ữ ặ ố ươ ớ quy n l i c a nam gi i đ đ t đ n cái g i là nam n bình quy n. c pề ợ ủ ớ ể ạ ế ọ ữ ề Ở ấ
đ h p thì n quy n có liên quan đ n các khái ni m nh gi i tính, pháiộ ẹ ữ ề ế ệ ư ớ tính trong văn h c. ọ
Trang 15N quy n hữ ề ướng t i là s bình ớ ự đ ngẳ nam nữ, đ ng th i t o ra hồ ờ ạ ệ quy chu n riêngẩ , kh ng đ nh nét đ c thùẳ ị ặ c a n gi i.ủ ữ ớ
N quy nữ ề lu nậ là s n ph m c a phong trào đ u tranh đòi quy nả ẩ ủ ấ ề bình đ ng cho ph n , m t trong nh ng phong trào đ u tranh lâu dài vàẳ ụ ữ ộ ữ ấ
r ng kh p nh t c a l ch s nhân lo i. D u m c quan tr ng đ kh ngộ ắ ấ ủ ị ử ạ ấ ố ọ ể ẳ
đ nh s ra đ i c a ch nghĩa n quy n là các phong trào cách m ng tị ự ờ ủ ủ ữ ề ạ ư
s n c n đ i. G n li n v i nó là nh ng phong trào đ u tranh c a phả ậ ạ ắ ề ớ ữ ấ ủ ụ
n v đòi h i đữ ề ỏ ược hưởng các quy n và l i ích nh nam gi iề ợ ư ớ
Xu t thân t các phong trào xã h i, g n li n v i nh ng thay đ iấ ừ ộ ắ ề ớ ữ ổ
c a xã h i (v nh n th c, th ch , qu c gia, dân t c…), nh ng v nủ ộ ề ậ ứ ể ế ố ộ ữ ấ
đ liên quan đ n n quy n do v y cũng luôn luôn có nh ng bi n đ i.ề ế ữ ề ậ ữ ế ổ
Có l phẽ ương di n lý thuy t n quy n phù h p nh t đ xem xét v nệ ế ữ ề ợ ấ ể ấ
đ nhân v t n c a Hemingway là phề ậ ữ ủ ương di n mang tính kh i th yệ ở ủ
c a n quy n – Quy n c a ph n ủ ữ ề ề ủ ụ ữ
2.2. N quy n và hình tữ ề ượng nhân v t n trong văn h c Mĩậ ữ ọ
Nh đã nêu, Mĩ là m t trong nh ng n i các phong trào đòi quy nư ộ ữ ơ ề
l i cho ph n di n ra m t cách m nh m và quy t li t nh t. Cũng doợ ụ ữ ễ ộ ạ ẽ ế ệ ấ
đó n i đây đơ ược coi là đi m phát tích ho c ng h m nh m nh ngể ặ ủ ộ ạ ẽ ữ
v n đ lí thuy t văn h c có liên quan đ n n quy nấ ề ế ọ ế ữ ề
Đ n Hemingway, nhân v t n trong ti n trình văn h c M đã tr iế ậ ữ ế ọ ỹ ả qua m t ch ng độ ặ ường dài đ hoàn thi n. N u nhìn nh n dể ệ ế ậ ưới cái nhìn
c a phê bình văn h c n quy n, nhân v t n trong các tác ph m vănủ ọ ữ ề ậ ữ ẩ
h c M t th i k l p qu c đã cho th y ch ng đọ ỹ ừ ờ ỳ ậ ố ấ ặ ường đ u tranh giànhấ quy n l i, xác l p v th th chính tr , xã h i cho n gi i. ề ợ ậ ị ế ế ị ộ ữ ớ
N u xét riêng hình tế ượng nhân v t n trong tác ph m c aậ ữ ẩ ủ Hemingway, đ t nó vào dòng ch y c a văn h c M , có th th y ôngặ ả ủ ọ ỹ ể ấ
đã c ng hi n r t l n trong vi c đ i m i phố ế ấ ớ ệ ổ ớ ương th c th hi n lo iứ ể ệ ạ hình tượng nhân v t này. Dậ ường nh Hemingway đã có s dung hòaư ở ự
v nh ng đ c đi m trong cách xây d ng nhân v t n c a các nhà vănề ữ ặ ể ự ậ ữ ủ
Trang 162.3. nh hẢ ưởng c a t tủ ư ưởng n quy n v i phữ ề ớ ương th c thứ ể
hi n nhân v t n c a ệ ậ ữ ủ Ernest Hemingway
Hemingway có m t ti u s h u nh g n li n v i “n quy n”.ộ ể ử ầ ư ắ ề ớ ữ ề Ngay t th i th u, nhà văn đã đừ ờ ơ ấ ược ch ng ki n cái g i là n quy nứ ế ọ ữ ề ngay gia đình mình: Bà ngo i, m , nh ng ngở ạ ẹ ữ ười dì c a ông là nh ngủ ữ nhà ho t đ ng xã h i tích c c ng h các phong trào đ u tranh giànhạ ộ ộ ự ủ ộ ấ quy n l i cho ph n ề ợ ụ ữ
Khi trưởng thành, tham gia vào gi i sáng tác, Hemingway cũngớ
được ti p xúc nhi u v i các nhà văn theo xu hế ề ớ ướng n quy n, th mữ ề ậ chí trong s đó có ngố ười còn góp ph n đ nh hầ ị ướng cách vi t, đ đ uế ỡ ầ văn chương cho ông
Cái nh hả ưởng tr c ti p đ n Hemingway t cu c s ng đ n vănự ế ế ừ ộ ố ế
chương là nh ng n i dung thu c t tữ ộ ộ ư ưởng c a ch nghĩa n quy nủ ủ ữ ề
ch không ph i đ n thu n phê bình n quy n trong văn chứ ả ơ ầ ữ ề ương. Nữ quy n nh là m t khách th c a cu c s ng đ Hemingway miêu tề ư ộ ể ủ ộ ố ể ả nhi u h n là y u t lý thuy t văn chề ơ ế ố ế ương chi ph i sáng tác c a nhàố ủ văn
Ti u k tể ế
T ng h p m t s đ c tr ng c a n quy n lu n đã đổ ợ ộ ố ặ ư ủ ữ ề ậ ược các nhà nghiên c u đ c p, chúng tôi mong mu n ch ra nh ng s tứ ề ậ ố ỉ ữ ự ương quan
và nh hả ưởng c a nó t i phủ ớ ương th c xây d ng hình tứ ự ượng nhân v tậ
n c a Hemingway. Đ n ông, n quy n đã tr i qua m t ch ng đữ ủ ế ữ ề ả ộ ặ ườ ngdài đ phát tri n c v m t xã h i và nh ng lí thuy t mà nó ki n t o.ể ể ả ề ặ ộ ữ ế ế ạ Tuy nhiên, có th th yể ấ , giai đo n nhà văn s ng và sáng tác là giai đo nạ ố ạ
mà quy n c a ngề ủ ười ph n cùng v i h th ng lí thuy t đ m b o choụ ữ ớ ệ ố ế ả ả các ho t đ ng c a nó đ t đạ ộ ủ ạ ược nh ng k t qu n i b t. Hemingway đãữ ế ả ổ ậ
ch ng ki n đi u đó và ph n ánh lên trang vi t c a mình. Nhân v t nứ ế ề ả ế ủ ậ ữ
c a ông đã mang h i th c a n quy n nh m t l t t y u c a cu củ ơ ở ủ ữ ề ư ộ ẽ ấ ế ủ ộ