BỘ GIÁO DỤC VÀĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯPHẠM HÀ NỘI BÙI THỊ LAN CHẤT LIỆU TRUYỆN DÂN GIAN TRONG CHUYỆNNGÀYXƯAMỘT TRĂM CỔ TÍCH CỦA TƠ HỒI LUẬNVĂNTHẠC SĨ NGƠN NGỮ VÀVĂN HĨA VIỆT NAM HÀ NỘI, 2018 BỘ GIÁO DỤC VÀĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯPHẠM HÀ NỘI BÙI THỊ LAN CHẤT LIỆU TRUYỆN DÂN GIAN TRONG CHUYỆNNGÀYXƯAMỘT TRĂM CỔ TÍCH CỦA TƠ HỒI Chunngành:Vănhọc Việt Nam Mã số: 22 01 21 LUẬNVĂNTHẠC SĨ NGÔN NGỮ VÀVĂN HÓA VIỆT NAM Ngườihướng dẫn khoa học: TS Nguyễn Thị Ngọc Lan HÀ NỘI, 2018 LỜI CẢMƠN Trong thời gian thực luận văntốt nghiệp,tôi nhậnđược quan tâm, bảo tận tình TS NguyễnThị Ngọc Lan,ngườiđã trực tiếphướng dẫnđể tơi hồn thành luậnvăn Tơi xin bày tỏ kính trọng lòng biết ơnsâusắc nhấtđến cô Tôi cũngxinchân thành cảm ơn cácthầy cô trường Đại học sư phạm Hà Nội 2, thầy cô khoa Ngữ văn,các thầy cô Tổ môn Văn họcViệt Nam đãtạođiều kiện thuận lợi cho trình học tập thực hiệnđề tài Hà Nội, ngày 20 tháng năm2018 Tác giả luận văn Bùi Thị Lan LỜI CAMĐOAN Tơixincamđoannhững nộidung trìnhbàytrongluậnvăn nàylàkết nghiên cứu bảnthân hướng dẫn trực tiếp TS Nguyễn Thị Ngọc Lan Những nội dung không trùng lặp với kết nghiên cứu tác giả khác Hà Nội, ngày 20 tháng năm2018 Tác giả luận văn Bùi Thị Lan MỤCLỤC LỜI CẢMƠN LỜI CAMĐOAN MỤCLỤC MỞ ĐẦU 1 Lí chọnđề tài Lịch sử nghiên cứu vấn đề 3 Mục đích vànhiệm vụ nghiên cứu 15 4.Đốitượng phạm vi nghiên cứu 15 5.Phươngphápnghiêncứu 16 6.Đóng gópcủa luậnvăn 17 Bố cục luậnvăn 17 CHƯƠNG CHẤT LIỆU TRUYỆN DÂN GIAN TRONG CỐT TRUYỆN “CHUYỆN NGÀY XƯA MỘT TRĂM CỔ TÍCH” CỦA TƠ HỒI 18 1.1 Khái niệm cốt truyện 18 1.2 Công thức mở đầu kết thúc truyện 19 1.2.1 Công thức mở đầu 19 1.2.2 Công thức kết thúc 23 1.3 Cốt truyện, tình tiết, diễn biến truyện 25 1.3.1 Truyện cổ tích thần kì 26 1.3.2 Truyện cổ tích sinh hoạt 35 1.3.3 Truyện cổ tích loài vật 37 1.4 Sự giống cốt truyện “Chuyệnngàyxưamột trămcổ tích” Tơ Hồi “Khotàngtruyện cổ tích ViệtNam” 42 1.4.1 Truyện“Tấm Cám” 43 1.4.2 Truyện„„Trả ânbáooán‟‟ 47 Tiểu kếtchương1 50 CHƯƠNG CHẤT LIỆU TRUYỆN DÂN GIAN QUA NHÂN VẬT TRONG TRUYỆN “CHUYỆN NGÀY XƯA MỘT TRĂM CỔ TÍCH” CỦA TƠ 51 HOÀI 2.1 Khái niệm nhân vật 51 2.2 Nhân vật mangđậm chất cổ tích 51 2.2.1 Nhân vật vua, hồng hậu, cơng chúa,hoàng tử 52 2.2.2 Nhân vật Tiên, Bụt 54 2.3 Sự tươngđồng khác biệt nhân vật “Chuyệnngày xưa trămcổ tích” Tơ Hồi “Kho tàngtruyện cổ tích ViệtNam” 57 2.3.1.Néttương đồng đặc điểm nhân vật 57 2.3.2 Nét khác biệt đặcđiểm nhân vật 64 Tiểu kếtchương2 69 CHƯƠNG CHẤT LIỆU TRUYỆN DÂN GIAN QUA MOTIF TRONG TRUYỆN “CHUYỆN NGÀY XƯA MỘT TRĂM CỔ TÍCH” CỦA TƠ HỒI 70 3.1 Khái quát chung 70 3.2 Motifbanthưởng, trừng phạt 72 3.2.1 Motifbanthưởng 72 3.2.2 Motif trừng phạt 73 3.3 Motifngườiđội lốt vật 78 3.4 Motif hóa thân 79 3.4.1 Nhân vật chết đisống lạithànhngười qua lần nhiều lần hóa thân 81 3.4.2 Motifhóathânđể trả dun, báo ốn 82 3.5 Một số motif khác 84 Tiểu kếtchương3 89 KẾT LUẬN 90 DANHMỤC TÀI LIỆU THAMKHẢO 93 PHỤ LỤC MỞ ĐẦU Lí chọnđề tài Ra đời từ dân tộcchưa có chữ viết,nhưngchođến tận ngày hôm vănhọc dân gian tiếp tục tồn song hànhcùng văn họcthànhvăn với ảnh hưởng sâu sắc phủ nhận Văn học dân gian vừa cung cấp nguồn chất liệu dồi cho văn học viếtđồng thờicũng lại mang đến cho tác giả hiệnđại cảm hứngsáng tác đầy bất ngờ Vì thế, nhà nghiên cứu Đỗ Bình Trị nhậnđịnh:“Các nhàthơ họcđượcthơ ca dao họcđượcvăntrong truyện cổ tích” Việc tìm hiểu dấu ấn văn học dân gian tác phẩm cụ thể giúp cho không hiểu rõhơnvề phong cách nghệ thuật củacác nhà văn hiệnđại, thấy rõ hơnvị vănhọcdângianđối với vậnđộng phát triển củavănhọc dân tộc mà thấy mối quan hệ gắn bó mật thiết văn học dân gian vănhọc viết Nhàvăn Tơ Hồi có khốilượngsángtácđạt kỉ lục nềnvănhọc Việt Nam Là “một bút văn xuôi sắc sảo đa dạng” (Hà Minh Đức), ơng khẳng định tên tuổi nhiều thể loại như: truyện ngắn, truyện dài, tiểu thuyết, kịch, hồi kí, chân dung văn học… Tơ Hồi viết say sưa, miệtmàinhư cách chạy đuavới chảy trôi thời gian, kéo dài sống,đối thoại với ngườivàcũng để gửi gắm cho đời.Đọc sang tác TơHồi,độc giả khơng chống ngợptrước hiểu biết phong phú, sâu rộng nhà vănvề sống, văn hóa,phongtục…mà ngỡ ngàng nhận thơng điệp nhân sinh thấm thía ẩn sau chữ rấtđỗi dung dị,đờithường.Đến vớitrangvăn TơHồi,ngườiđọc dễ dàng nhận say mê ơngđối với câu chuyện cổ tích dân gian, câu chuyệnmà ôngđãđược bà ngoại kể từ thuở ấuthơ Ông tâm lời tựa sách “ Chuyện trăm cổ tích” mình: “Nghe cổ tích, ngẫm cổ tích, thấy cắt nghĩađược tất cơncớ ta tồn tại, ta sinh sôi Mỗi câu chuyện, nhân vậthoangđườngđến đâuđều thấm đượm ý nghĩa đời người, người nỗi niềm than thở hay ngàn vạn ước mong nảy nở từ lòngnhân nghĩavàđức tính lam làm với nụ cười thật hóm, thật dun phóng khống nhẽ.Cáicười, rừng cười cổ tích Việt Nam sâu xa lòng tin nghị lực” [27, tr 4] Ông nâng niu câu chuyện cổ,coi đólà khobáuq giácủa đời mình: “Chuyện cổ tích khơng biết có từ đờinào.Tưởngđốnkhơngngoalànhững báu khảo cổ mặtđấtnàyđãrađời lúc với tiếngnóiconngười” [27, tr 1] Để tận tuổi 90, Tơ Hồi kịp dành tặng cho đời sách “Chuyệnngày xưamột trămcổ tích”, thể hiện“mộttâmtình”củanhàvănvới “ơnhuệơng bà”.Đọc “Chuyệnngàyxưamột trămcổ tích” Tơ Hồi, thân tơi bị hấp dẫntrước mộtkhơnggianvăn hóađậm đàmàu sắc dân tộc nhàvăntái lối viết giản dị, mộc mạc, tự nhiên màcũng vô sâu sắc Là giáo viên Ngữ văntôinhận thấy việc nghiên cứu ảnhhưởng chất liệu dân gian tập sách Tơ Hồi giúp tơi hiểu rõ phong cách nghệ thuật nhàvăn, thấy rõhơnviệc tiếp thu sáng tạo chất liệudân giantrong trangvănTơ Hồi.Đâysẽ tri thức qgiá để tơi giúp học sinh chủ động chiếm lĩnhvàcảm nhận vẻ đẹp sáng tác củanhàvăn Việc nghiên cứu nghệ thuậtvănxi TơHồi nói chungvànhững sáng tácmanghơithở chất liệu dân gian ơng nóiriêngđãđược nhà nghiên cứu ý với nhiều cơng trình khoa học giá trị Tuy nhiên, nghiên cứu bỏ ngỏ khoảng trống cần lấp đầy Với tất lí trên, chúngtơi quyếtđịnh chọnđề tài luậnvăn“Chất liệu truyện dân gian Chuyện trăm cổ tích Tơ Hồi” làm luận văn thạc sĩ tốt nghiệp Chúng tơicũng muốn qua q trình tìm hiểu, nghiên cứu góp phần bé nhỏ công việc người nghiên cứuđể hiểuhơn sức ảnh hưởng văn học dân gian văn học viết để góp thêm tiếng nói khẳng định vẻ đẹpvăn chươngcủa mộtnhàvănđã dànhtrọn đời mê mải cánhđồng chữ nghĩađầy nhọc nhằn Lịch sử nghiên cứu vấnđề 2.1 Nghiên cứu ảnh hưởng truyện cổ dân gian vănhọc viết Trong hình thành phát triển nềnvănhọc dân tộc,văn học dângianđóng vai tròrất quan trọng Nhận xét ảnhhưởng to lớn văn học dân gian văn học thành văn giới Việt Nam có nhiều cơng trình nghiên cứunhưsau: 2.1.1 Trên giới Có thể kể số tác giả cơng trình nghiên cứu văn hóadân gian, cổ tích nhàvănvàmối liên hệ hai thể loạinàynhư: Jens Tismar – coi học giả ngườiĐức phân tích truyện cổ tích nhàvănmột cách có hệ thống thơng qua hai cơng trình nghiên cứu: “Kunstmarchen” (Truyện cổ tích) (1977) “Das deutsche Kunstmarchen des zwanzigsten Jahrhunderts” (Truyện cổ tích Đức kỉ XX) (1981) Trong chuyên khảođầu tiên mình,Tismar đề nguyên tắc để địnhnghĩa truyện cổ tích nhà văn:“khác với truyện cổ dân gian bởivì nóđược viết tác giả nhấtđịnh;nó tổng hợp, sáng tác nghiên cứu so sánh với hình thành mang tính bảnđịa truyện cổ dân gian xuất phát từ cộng đồng cóthiên hướngđơngiản vơ danh; khác truyện cổ tích củanhà văn truyện cổ dân gian khơngcónghĩa làthể loại tốt hayhơnthể loại kia; thực tế, truyện cổ tích củanhàvănkhơngphải thể loạiđộc lậpnhưng hiểu định nghĩabởi mối quan hệ 12 Thử thách người ban Xuất hiện:28/26truyện Xuất hiện: 21/17 truyện tặng (Đ): nhân vật bị thử + NgườiconÚt hiếuthảo: trênđườngđi tìm thách,bị gạnhỏi, bịtiếncơng thuốc để cứu cha khỏi bệnh hiểm điềuđóchuẩnbị choanh ta có nghèo,chàngÚt gặpmộtơng già đốncủi phương tiện thần kỳ hay vềnhờchàng gánhhộgánhcủiquasuối sâu ngườigiúpđỡthần kỳ màchiếccầulạilà sợi dây thừng - Đ1: Người cho thử thách mỏngmanh.Cụ già làBụt giảdạng nhân vật hành đểthử tháchchàngtrai Sau cụđã chỉcho động chàng biết cách vượt qua khó khăn lấy đượcthuốcchocha + Sự tích khỉ: Bụt lại giả dạng cụ già ghẻlẻđếnxincơgáinghèođiở đợcho mìnhănuống - Đ2: Ngườichochàohỏinhân vậtchính + Hai cô gái cục bướu:Lũquỷ mờicô gái hátmúavớichúng + Sự tích Sam: Cụ già tóc bạc hỏi nguyên + Cây tre trăm đốt: Cụ già tóc bạc hỏi Khoai lạikhóc - Đ4: Kẻ chết hay bị giam + Bacon quỷ với chànghọc trònghèo: Ba conquỷ van lạy chàngtraithachochúng cầmucầuđượcgiảiphóng + Cái bướu cổ: cô tiên mời cô gái hát múa với họ + Cây tretrămđốt: Bụt lần hỏi anh chàng khóc + Tấm Cám: bà Bụt ngồi tòa sen hỏi Tấm lại khóc + Viên ngọc xanh: lần: quạ ông lão + Từ Đạo Hạnh; Kho báu núi Pia mạ + Ba quỷ cái: Ba quỷ van lạy chàng trai tha cho chúng +Câytretrămđốt: Phú ông xin tha mạng - + Cái bướu cổ: cô tiên giữ lại bọc bướuđể cô gái quay trở lại + Chuyện chàng đốn củi: thần cầu xin chàng traiđừng chặtcâymìnhđang + Anhchàngđốn củi tinh: Con tinh lạyvan chàngđừngchặt cáicâytrúngụ củanó + Câytre trămđốt: Bụt truyền câu thần Đv: Nhân vật không cần trải “Khắc nhập/khắc nhập-khắc xuất/ khắc qua thử thách mà ban xuất” tặng dẫn củaBụt,gặp + Mụ Lường: ông Tiên đưa bưởi cho ngẫu nhiên,thươngxót kẻ bị chàng lái buôn bảo anh viết nạn giúp đỡngườinghèo thư gửi cho vợ,ônglão yểm thầm khổ… để bưởi đến tới tay người vợ chàng lái buôn + Của Thiên trả Địa; Chuyện nỏ thần; Tú Uyên; Từ Đạo Hạnh; Quả dưa đỏ; Núi nonnước; Hồ Ba Bể Đ5: Người tặng cầu xin ân huệ nhânvật + Làm ơn hóadại:Vượng giàmắcbẫyxin đượcơngcứumạng 13 Phản ứng nhân vật Xuất hiện: 29/26 truyện Xuất hiện: 6/6 truyện (G) + Cây khế: Vợ chồngngười em may + Chóđábiếtcười; Từ Đạo Hạnh; Chuyện nỏ thần; Tú Uyên; Qủa dưađỏ; Núi non túi ba gang nước + Hai anh em chim khách màu nhiệm: Hai anh em mua chim với giá 4000 quan 14 Sự nhận phương tiện Xuất hiện:39/50truyện + Cây khế:Chim phượnghoàng đếnăn khế thầnkỳ (Z) vàhẹn đưangườiem đilấyvàng(7) - Z1: Phươngtiệnđược chuyển nhượng cách trực tiếp, + Tấm Cám:Bụthóaphépchoxươngbống nhiều dạng ban biến thành quần áo, giày, ngựa… để thưởngcho Tấm thưởng - Z2: Phươngtiệnđược Xuất hiện: 32/30 truyện + Trả ân báo oán: chàngtrai vua thủy tề ban tặng câyđànmười dây + Giàu ba họ khó ba đời:chàngtraiđược Ba Ba nhả viên ngọc giúp cho thông minh sáng + Lọ nước thần: chim sẻ biếungười đikiếm củi lọ nước thần + Con chó, mèo có nghĩa: vua Thủy biếu túi ngọc trai + Tấm Cám: Bụt hóaphépchoxương bống biến thành quần áo, giày, ngựa … để thưởng cho Tấm + Chó đá biết cười; Tú Uyên; Quan triều; Tiếng chim Tu Hú; Hồ Ba Bể + Bánh chưng bánh dày:LangLiêu + Cây nêu ngày tết: Phật cách dùng ơng già tóc trắng báo mộng cho biết tre để xua ma quỷ cáchlàm haithứ bánh tượngtrưngtrời, + Bánh chưng bánh dày: Lang Liêu đất (6) mẹ hiền báo mộng cho biết cách làm hai + Người conÚthiếuthảo: Ông Tiên cho thứ bánh tượngtrưngtrời,đất chàng út bít hai câu thần để lấy + Chuyện chàng đốn củi: thần chỗ đượcláthuốcquýtrên núicao (9) chiếcmâm“muốn ăn mónđó” + Chuyện nỏ thần; Ba anh em họ Đào; Núi nonnước; Kho báu núi Pia mạ + Conchó,con mèocó nghĩa: chàng trai bỏ +Conmèo,conchó,conrắn vàanhhọc trò tiền mua chó, mèo rắn Mòng nghèo: “Anh nghèobỏtiềnmuamèo, + Giáp Hải chó conrắnsắpbịgiếtchết”(28) - Z5: Phươngtiện ngẫunhiênrơi +ThằngCuội cung trăng: Biếthổmẹlấylá + Chú Cuội cung trăng: Biết hổ mẹ lấy vào tay nhân vật – thuốc thần kỳ làm sống lại đàn thuốc thần kỳ làm sống lại đàn nhân vật tìm thấy nó,Cuộichờhổmẹ đikhuấtliềnđếnchỗ nó, Cuội chờ hổ mẹ đikhuất liền đến chỗ câythuốcquýđàocảgốcmangvề thuốc quýđàocả gốc mang +Nàngtiênốc: Chàng traimòcá,bắt + Viên ngọc xanh; Qủadưađỏ ốc Ốc hình thành gái giúp chàng cơmnướchàng ngày - Z6: Phương tiện thần kỳ xuất +TấmCám:bàgiàbánnước điqua câythị + TấmCám: bà già bánnướcđi qua câythị mọc từ dướiđất lên thấy quảthị Từ đóTấm chui từ thị thấy thị.Từ đóTấm chuitừ thịra ragiúpbàcơmnước giúp bàcơmnước + Thạch Sanh:Xáctrăntinhbị ThạchSanh đốtcháyhóathànhbộcungtênvàng + Mụ Dì ghẻđộc ác:Chàng nhậnthấy có ngơi nhàgiữarừngliềnghévào nghỉchân Z7: Phươngtiệnđược uống + Sự tích khỉ: Cơ gái xấu xí sau + Ba anh em họ Đào; hay ăn- nhânvậtsẽcónhững mútbơnghoa trắngthì trởnên xinhđẹp phẩm chất phi thườngsau + Con chim kháchmàunhiệm:Hai anh em ăn - phươngtiện sau khiăn thịtconchim mầu nhiệm đượclênlàm vua - Z4: Phươngtiệnđượcbánđi mua lại - Z8: Phương tiện thần kỳ +Ngườithợ săn mụchằng: Chàng trai đánh cắp đánh cắpcácbảovật củamụChằng - Z9: Những nhân vật khác tự + Lấyvợcóc:Cơvợcócgiúp chồnglàm + Vua heo; Lê Như Hổ; Ông Ba Vành; Lê nguyện nhận sai khiến cỗ,may áođểđemdựthi Lợi; Ơng Gióng; Chàng Lía nhân vật + SọDừa: SọDừatự hóa rachàngtraiđẹp, - ZV: thân nhân vật có hóarađồ sínhlễ phương tiện thần kỳ (sức + Khổng Lồ đúc chuông: Khổng Lồ ngườicóphép thuật có sứcmanhphi khỏe, phép màu từ trước) thường 15 Sự di chuyển không gian Xuất hiện: 27/50 truyện Xuất hiện: 15/13 truyện (R) + Sự tích sam: “Người vợ ngậm viên + Ả Chức chàng Ngưu; Sự tích ơng Ba - R1: Nhân vật bay không ngọc Tiên vào miệng, bay qua biển tìm Mươi; Tú Un; Động Từ Thức; Ơng chồng” Gióng; R2: Nhânvậtđitrênmặtđất +NgườiconÚthiếuthảo, ƠngChuẩn: hoặctrênmặt nước - R3: Nhân vật dẫn đến, +Mụdì ghẻđộcác đường + Giáp Hải; Chuyện nỏ thần R5: Nhân vật thưởng biện pháp báo tin vơ hình - R6: Anh ta đitheo vết máu + Từ Đạo Hạnh - - 16 Sự giao tranh (B): nhân vật + ThạchSanh: Lầntheo vếtmáutìm hang,nơiở củađạibàng + Chó đá biết cười; Kho báu núi Pia mạ; Hổ Gấuđicày,voibiết bay + Tú Uyên Xuất hiện:5/50truyện Xuất hiện: 20/17 truyện kẻ đốithủcủaanhta tham dự giao tranh trực tiếp - B1:đánhnhautrên cánhđồng + Cây nêu ngày tết: Quỷ người đánh để giànhđất (33) Xuất hiện:10/50truyện Sự đánh dấu (K): Nhân vật chínhđượcđánhdấu + Đávọng phu:Anhvơ tình văng dao vào - K3: Những hìnhthức đánh dấu đầuem khác + Tấm Cám: Tấm qua cầu đánh rơi chiếcgiày 18 Sự chiến thắng (P) Xuất hiện: 10 truyện - P1: Địch thủ bị đánh bại + Thạch Sanh: Thạch Sanh đánh chiếnđấu công khai giết chếtđại bàng + Khổng Lồ đúc chuông: Ngô công bị 17 + Bangười tài: 3người trổ tài để giànhđược vị thê + Mụ Lường: người vợ giao tranh với Mụ Lường để giành lại chồng từ tay mụ + Sự tích ơng Ba Mươi: quân ông Ba Mươi giao chiến với quân Ngọc Hồng + Đi học khơn; Sự tích chúa Liễu Hạnh; Ơng Ba Vành; Sự tích Hồ Gươm;LêLợi; Yết Kiêu; Quận He; Quan triều; Ơng Gióng; Ba anh em họ Đào; Núi non nước;ChàngLía;Ailàchúasơnlâm; Hồ Ba Bể Xuất hiện: 2/2 truyện + Tấm Cám: Tấm qua cầu đánh rơi giày + Giáp Hải: bớt nhận Xuất hiện: 12/12 truyện + Ba quỷ cáo: quỷ cáo bị chàng thưsinhbuộc trói then cửa + Đihọc khơn; Mụ Lường,Ơng Ba Mươi, Khổng Lồ giết chết 19 Sự khắc phục tai họa – khắc Xuất hiện: 46/50 truyện phục thiếu thốn (L) tai họa banđầu hay thiếu thốnđược khắc phục - L1: Đốitượng tìm kiếm bị đánh + Con chim khách màu nhiệm: Hai anh em cắp dùng sức mạnh hay vào bếpănthịt chim quý mưu kế - L2: Đối tượng tìm + Sự tíchđộngTừ Thức:Cơgáiđượctha, nhiềungười lúc cảm ơnChàngvàhẹngặplại - L4: Việc tìm thấy phải tìm +Câynêungàytết:Ngườiđánhquỷthua, kết trực tiếp hành đượclàmchủđất đai động trước + Người conÚthiếuthảo: Chàng Út tìm đượcthuốcvềchữabệnh chocha + Câykhế:Ngườiemtừ đượcchim đưalấyvàngvềthìtrởnêngiàucó + SọDừa: MẹconSọDừa trởnên giàucó +TấmCám:Tấmđượcchọnlàmvợ vua + Bangườitài:Chàngbắn rơi chimxuống biển, chàng lặn giỏi lặnxuốngvớt cô gái lên,chànggiỏi thuốc cứusốngcơgái Cây tre trăm đốt; Lê Như Hổ; Ơng Ba Vành; Yết Kiêu; Quan triều; Ơng Gióng; Chàng Lía; Hồ Ba Bể Xuất hiện: 25/20 truyện + Conchó, mèocó nghĩa: chó, mèođi tìmlại báu vật giúp chủ nhân + Quan triều; Quả dưađỏ; Hồ Ba Bể + Tiếng chim Tu Hú; Hồ Ba Bể + Ba người tài: Chàng bắnrơichim xuống biển, chàng lặn giỏi lặn xuống vớt cô gái lên, chàng giỏi thuốc cứu sống cô gái + Câynêungày tết:Người đánhquỷ thua, đượclàmchủđất đai + Tấm Cám: Tấmđược chọn làm vợ vua - L6: Tình nghèo khổ + Người học trò với ba quỷ; Sự tích + Lọ nước thần; Con chó, mèo có nghĩa; Chuyệnchàngđốn củi; Quan triều chấm dứt nhờ sử dụng muỗi; Sọ Dừa phươngtiện thần kỳ -L8: Người bị yểm giải + Người thợ sănvà mụ chằng: Chàng thợ + Ba quỷ cáo; Từ Đạo Hạnh; Chuyện thoát săn bỏ trốn khỏi nhà mụ chằng (tự giải nỏ thần, Sự tích Hồ Gươm;TrâuvàngHồ thốt) Tây -L9:Kẻbịchếtsống lại - L10: Kẻ bị giam giải phóng 20 Sự trở về: Nhân vật trở Xuất hiện: 15/50 truyện 21 Sự truy nã - đuổi theo: Xuất hiện:4/4truyện nhân vật bị truy nã + ChửĐồngTửTiên Dung:Chử ĐồngTử (Pr) Tiên Dungbịvuasaiquân độiđuổitheo + Người thợ săn mụ chẳng: Mụ chằng đuổitheovàgọianhthợsăn + Tấm Cám:Mẹ conCámtìm cáchgiết chết Tấm + Trả ân báo ốn; Mụ Lường; Lê Như Hổ; Ông Ba Vành; Yết Kiêu; Quận He;Quan triều Xuất hiện: 9/9 truyện + Conchó,conmèocó nghĩa; Tấm Cám; Bé thần đồng; Người hóa dế; Đi học khôn; Yết Kiêu; Động Từ Thức; Quan triều; Quả dưađỏ Xuất hiện: 8/8 truyện + Tấm Cám: Mẹ Cám tìm cách giết chết Tấm + Mụ Lường: người lái buôn bị Mụ Lường người hầu nhà mụ truy đuổi bến sơng + Ơng Ba Vành; Yết Kiêu; Quan triều; Quả dưađỏ; Chàng Lía 22 Sự thân (Sp) nhân vật khỏi truy nã 23 Chuyến viếng thăm bí mật (X) Nhân vật nhà hay đến đất nước khác không nhận 24 Những đòi hỏi khơng có (F) 25 Nhiệmvụkhókhăn - Thử thách việc ăn uống - Thử thách việc nhữngcâuhỏivàbắtnhânvật giải thích Xuất hiện: truyện Xuất hiện: 3/3 truyện Vua heo; Yết Kiêu; Quả dưađỏ Xuất hiện:5/5truyện Xuất hiện: 5/5 truyện + Tấm Cám:Tấm từ quảthịbước + TấmCám:Tấmtừtrongquảthịbướcraở vớibàhàngnước nhưngkhôngaibiết vớibàhàngnướcnhưngkhôngai biết + ThủHuồn: ThủHuồnxuống thếgiớiâm + Lấy vợ cóc; Tú Un; Động Từ Thức; phủnhưngkhơngainhận rađượchắn GiápHải Xuất hiện:3/3truyện + NgườiconÚthiếuthảo: Trởvềnhà,hai ngườianhtư nhậnhọchínhlàngườitìm đượcláthuốcq + ThạchSanh:LýThơngnhậnhắnđãgiết trăntinh,đạibàng cứu côngchúa Xuất hiện: 10/10 truyện Xuất hiện: 34/22 truyện + Gái ngoan dạy chồng: ông lão thử thách tài nấuăn cô gái để chọn vợ cho trai + Lấy vợ cóc: nấucálăngcá dọc nhân ngày nhà thầy có kị + LêNhưHổ: khiđisứ Trung Quốc + Ông Gióng + Bé thầnđồng: lần bị bắt giải thích: quân lính, vua,khiđixứ - - Thử thách sức lực, nhanhnhẹnvàtinh thầndũng cảm Nhữngnhiệm vụ khác 26 Sự giải nhiệm vụ Xuất hiện: 10 truyện + Bangười tài: người dành sức lực nhanh nhẹn để giành vị thê + Bé thần đồng: sứ dùng thông minh nhanh nhẹn để ứng đáp + Chàng rể mắt: lần + Cơng chúa nói ba lần; Lê Như Hổ; Yết Kiêu; Ơng Gióng; Ba an hem họ Đào; Quả dưađỏ + Bánh chưngbánhdày; Cây tre trăm đốt; Lấy vợ cóc; Đám cưới kì lạ; Vua heo; Chó đá biết cười;Quan triều; Núi non nước; Chàng Lía Xuất hiện: 19/19 truyện + Quan huyện phán xử; Bánh chưng bánh dày; Lấy vợ cóc;Đámcưới kì lạ; Chàng rể mắt; Bé thần đồng; Gái ngoan dạy chồng; Phượng hồng đất; Cơng chúa nói ba lần; Vua heo;LêNhư Hổ; Từ Đạo Hạnh; Yết Kiêu; Động Từ Thức; Quan triều; Ơng Gióng; Giáp Hải;Núinonnước; Chàng Lía 27 Nhân vật nhận (Y) Xuất hiện: 6/50 truyện Xuất hiện: 4/4 truyện + Gái ngoan dạy chồng; Tấm Cám; Vợ chàngTrương; Vua heo Xuất hiện:9/9truyện Xuất hiện: 13/11 truyện 28 Sự vạchmặt: nhânvậtchính giảhiệuhoặckẻ chốngđối,kẻ + Ngườicon Út hiếuthảo: Haianhem bị + Cái chổi: Ngọc Hồng nhìn thấy mâm cỗ gây thiệthạibịvạch mặt bị xô lệch vạchmặt dohaingườisắcthuốc, người - Vạch mặtnhờmộtdấuhiệu cha uống không khỏi bệnh Người em - Kẻ giả mạo bị vạch mặt Útsắc thuốccho ơnguống thìbệnhkhỏi nhiệm vụ khơng hồn thành - Sự vạch mặt biểu + SọDừa:Cô Útkể lại việcxảyra + Con cóc hớp nước mưa: người chồng hìnhthứckểchuyện kể lại chuyện giết chồng trước vợ chochồngbiết rừng + Thạch Sanh: “Tiếng đàn vanglênnhư lời + Tấm Cám: Hoàng Tử kể cho bà lão bán tráchốnsự hững hờcủacơngchúavà nướcvềsựmấttích,rađicủaTấm độc ác Lýthông…Trướcmắt vuavà + MụLường:người lái buôn kể lạicho ông mọingười, chàngkể hết đầuđi tiênbiếtmìnhbị MụLườnglừarasao câuchuyệncủamình” - Nhóm hình thứcvạch mặtkhác + Viên ngọc xanh; Con chim biết hát; Tội + Cây khế: Người anh tham lam lấy lão + Kẻthamlamtự tốgiácbằng nhiều vàng làm chochim không bay cú hành độngcủahắn nênanhtarơixuốngbiển chết + Hà rầm hà rạc: Người anh kêu lên đòi chơn ởhốvàng khiến lũkhỉsợq,quẳng anhtamàchạy +Kẻthamlamtựvạchmặtkhi nghĩrằngnhân vật rõtâm địa củamình + Kẻ làm hại bị vạch mặt phábỏvậtbảovệsinhmệnh 29 Sự biến hình (T) - T1 Hình dáng có, thực trực tiếp phép thần thông kẻ giúpđỡ - T3 Nhân vật mặc quần áo trở nên xinh đẹp +Chàngđốncủivàcon tinh: “Thằng béchặtđầucon sư tử làmbakhúc Hồng hậuđangnằmtrongcungtự nhiên ngất lịm chếtln u tinh mẹ lăn bấttỉnh nhânsự Bây giờvua nhận rasựthực” Xuất hiện:9/6truyện + Hai côhái vàcục bướu: côgáiđượcqủy lấyđi cụcbướunêntrởthànhxinh đẹp + Người học trò với ba quỷ: sau mútbơnghoa trắng,cơ gáixấuxí trởnên xinh đẹp + Tấm Cám: Tấm mặc quần áo, giày, cưỡingựalấytừ xươngbốngđượcchôn bốn hũ ởchângiường + Ai mua hành tôi: Anhhàng hànhmặc áo củavua lênngôitrởthành vua + Chuyện chàng đốn củi: chàng đốn củi vạch mặt tên chủ quán ăn trộm báu vật + Đám cưới kỳ lạ: em rể vạch mặt chị vợ hại giết vợ + Quan huyện phán xử; Đi học khôn Xuất hiện: 6/5 truyện + Cái bướu cổ: cô gái trở nênxinhđẹp nhờ cô tiên ấn bướu cổ trở nên xinh đẹp + Lọ nước thần:người vợ trở nên xinhđẹp trẻ hẳn + Tấm Cám:Tấmmặcquầnáo,đigiày,cưỡi ngựalấytừ xươngbốngđược chônở bốn hũở chângiường - TV: diện mạo nhân vậtcóđược + Ai mua hành tơi:Ngườivợ vơtìnhlấylọ sử dụng nướcthầnratắmvàtrởnênxinhđẹp phương tiện thần kỳ + Tấm Cám: Hồn Tấm hóa chim vàng phép thần thông từ trước anh, xoanđào,khung cửi,cây thị,Tấm xinh đẹphơn + SọDừa: SọDừa hóathành chàng trai đẹp 30 Sự trừng phạt (H) kẻ thù bị Xuất hiện: 21/21 truyện + Tấm Cám: Mẹ Cám trừngphạt - Đối tượngbịtrừng phạt + Thạch Sanh: mẹ Lý Thông + Kẻ gâythiệthạilầnthứ hai + Kẻgâythiệthạilầnthứ + Cây nêu ngày tết: Quỷ bị đầy biển Đông + Cây khế:Người anh tham lam + Hà rầm hà rạc:người anh + Thạch Sanh:Trăntinh,đại bàng + Kẻ đáng bịtrừngphạt lại + Người út hiếu thảo: Chàng Út tha đượctha thứ thứ cho anh chia cho họ gia tài + Tấm Cám:HồnTấm hóarachimvànganh, xoan đào, khung cửi, thị, Tấm xinh đẹphơn + Đámcướikỳ lạ:thốtkhỏi hìnhhài condê + SựtíchchúaLiễu Hạnh; Xuất hiện: 28/24 truyện + Ba quỷ cáo; Chuyện chàng đốn củi; Tấm Cám; Mụ Lường; Sự tích ơng Ba Mươi;Viên ngọc xanh + Người hóa dế; Cái chổi;Đám cưới kỳ lạ; Chó đá biếtcười; Quan triều; Con chim biết hát; Tội lão cú +Câytretrămđốt; Sự tích ơngBaMươi + Kẻ bị trừng phạt nhân vật - Ngườitrừngphạt +Nhânvậtchính + Vua quan + Sự tíchơng Ba Mươi: Ngọc Hồng tha tội cho Phạm Nhĩ +Thếlựcsiêunhiên + Cái chổi;Núinonnước; Tội lão cú + Con chim biết hát - Cách trừngphạt + Cô gái lấy chồng hồng tử; Chó đá biết cười + Chết dạng nhiều hình thức + Chếtbiếnthành cácconvật +Bằngcác hìnhthứckhác +Đượcthathứ + Mụ Lường;Người hóa dế + Cái chổi;Núinonnước + Sự tích ơng Ba Mươi; Sự tích chúa Liễu Hạnh; Quan triều; Con chim biết hát 31 Sựkếthôn,sựbanthưởng(C) Xuất hiện:25/50truyện Xuất hiện: 26/22 truyện - C1: người vợ chưa cưới + Thạch Sanh: Vua phong cho người em + Trả ân báo oán: anh câu cá đươc vua gả làm phò mã trao cho vương quốc; vương quốc trao cho công chúa Chàng trai kếthôncùngcông chúa nhân vậtchính + Cơng chúa nói ba lần; Vua heo - C2:nhân vật lấy vợ mà thơi vợ chàng công chúa - C3: Đôi nói đến việc chàng lên ngơi - C5: Nhân vật có vợ bịmấtvợ Dokếtquảcủa việc tìm kiếm, việc kết hôn lại +Câytretrămđốt:Khoaiđượclấycongái trưởng giả Chàngnghèo đỗtrạngvà kết hônvớicôgáiconngườichủcây ca + Tấm Cám: Tấm lại trở làm hoànghậu +SọDừa:vợchồngđượcđoàn tụ + Chàng thợ săn vua ban thưởng nhiều vàng bạc cứu mẹ vua sống + Giàu ba họ khó ba đời: chàng trai lấy gái phú ông + Ba người tài; Chuyệnchàng đốn củi; Ba quỷ cáo; Chú Cuội cung trăng; Cây tre trămđốt; Cơ gái lấy chồng hồng tử; Người hóa dế;Đámcưới kỳ lạ + Tấm Cám: Tấm lạiđược trở làm hoàng hậu + Gái ngoan dạy chồng: vợ chồng đoàn tụ tái lập lại - C6:Nhânvậtđượcnhậnphần + Người Út hiếu thảo: Người em Út thưởng tiền hay đượcchacho toànbộgiasản đền bùdưới hìnhthức khác 32 Sựchếtvàhóathân(M) Xuất hiện:7/50truyện +Sựtíchtrầucau:Ngườianhhóa câycau; Người em hóatảngđá;Chị dâu hóa câu trầu + Đávọng phu:Người vợngóngchờchồng trênnon,lâungày hóađá + Sự tích consam:Haivợchồngrơixuống biểnvàhóathànhđơisam + Gái ngoan dạy chồng; Chàng ngốc kiện; Đồng tiền vạn lịch; Chóđã biếtcười; Lê Lợi; Lý Ơng Trọng; Từ Đạo Hạnh; Yết Kiêu; Quan triều; Qủadưa đỏ; Con chim biết hát Xuất hiện: 15/7 truyện + Con cóc hớp nước mưa: anh trai hóa thành cóc trở + Sự tích ơng Ba Mươi: Phạm Nhĩ hóa thành Hổ + Sự tích trầu cau: người em hóa tảng đá, người anh hóa cau, chị dâu hóa câu trầu + Chuyện chim quốc: Nhân hóa chim cuốc, Quắchóa rachimđỗ quyên + Thả mồi bắt bóng:Ngườn hóa đa, Chới hóa hổ + Tiếng chim Tu Hú: cô gái biến thành chim ... Chuyện ngày xưamộttrămcổ tích Tơ Hồi Chương Chất liệu truyện dân gian qua nhân vật truyện “Chuyệnngàyxưamột trămcổ tích Tơ Hồi Chương Chất liệu truyện dân gian qua motif truyện Chuyện ngàyxưa mộttrămcổ... truyện, motif ) “Chuyệnngày xưa mộttrămcổ tích Tơ Hồi 4.2 Phạm vi nghiên cứu Về nội dung: Sự ảnhhưởng yếu tố dân gian truyện cổ tích Tơ Hồi mảng truyện cổ tích lồi vật, cổ tích thần kì, cổ tích. .. ngàyxưa mộttrămcổ tích Tơ Hồi 18 CHƯƠNG CHẤT LIỆU TRUYỆN DÂN GIAN TRONG CỐT TRUYỆN “CHUYỆN NGÀYXƯAMỘT TRĂMCỔ TÍCH” CỦA TƠ HỒI 1.1 Khái niệm cốt truyện Ngành Tự học từ lâuđã coi cốt truyện yếu