BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ QUỐC PHÒNG VIỆN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC Y DƯỢC LÂM SÀNG 108 ========== NGUYN VN NG Nghiên cứu ảnh hưởng dịch rửa sorbitol 3% natriclorid 0,9% số số xÐt nghiƯm phÉu tht néi soi c¾t tun tiỊn liệt qua niệu đạo Chuyờn ngnh: Gõy mờ hi sc Mã số: 62.72.01.21 LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC Người hướng dẫn khoa học: TS Hoàng Văn Chương PGS.TS Nguyễn Phú Việt HÀ NỘI – 2019 LỜI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng Các số liệu, kết nêu luận án trung thực chưa cơng bố cơng trình khác Tác giả Nguyễn Văn Đáng DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT TSLTTTL ALTT TTL ASA TURP (transurethral resection of the prostate): Bipolar Bipolar-TURP (B-TURP): Tăng sản lành tính tuyến tiền liệt Áp lực thẩm thấu Tuyến tiến liệt American Society of Anesthesiologists: Hội nhà gây mê Hoa Kỳ Nội soi cắt tuyến tiền liệt qua niệu đạo Lưỡng cực Bipolar-transurethral resection of the prostate: Nội soi cắt tuyến tiền liệt qua niệu đạo với dao điện lưỡng cực Monopolar Monopolar- TURP Đơn cực Monopolar-transurethral (M-TURP) prostate: Nội soi cắt tuyến tiền liệt qua niệu đạo với dao điện đơn cực (Transurethral resection of the prostate syndrome): Hội chứng nội soi cắt tuyến tiền liệt qua niệu đạo (hội chứng nội soi-hội chứng hấp thu dịch rửa) Body Mass Index: số khối thể Bệnh nhân Benign Prostatic Hyperplasia (TSLTTTL): Tăng sản lành tính tuyến tiền liệt Bàng quang Bàng quang-tuyến tiền liệt (The International Prostate Symptom TURP syndrome BMI: BN: BPH BQ BQ-TTL: IPSS resection of Score):Thang điểm triệu chứng tuyến tiền liệt quốc tế ECG: GTTS Electrocardiography: điện tâm đồ Gây tê tủy sống the HAĐMTB HATB SpO2 HA Hb- hemoglobin Huyết áp động mạch trung bình Huyết áp trung bình Bão hòa oxy mao mạch ngoại vi Huyết áp Huyết sắc tố Hct- hematocrit Isotonic saline Thể tích khối hồng cầu Nước muối đẳng trương tPSA NaCl 0,9% (Total prostate specific antigen): kháng nguyên đặc hiệu tuyến tiền liệt toàn phần Natriclorua 0,9%- nước muối đẳng trương NKQ NSAID Nội khí quản (Non-steroid anti-inflammation drug): Thuốc n PT : TL: TM: V: Vistra-bipolar resection YAG: giảm đau chống viêm non-steroid Số bệnh nhân Phẫu thuật Trọng lượng Tĩnh mạch Thể tích Cắt dòng điện lưỡng cực Vistra Laser Nd (Light amplification by stimulated emission of radiation Neodymium): tia laser Ytrium aluminum garnet MỤC LỤC ĐẶT VẤN ĐỀ CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN 1.1 Bệnh tăng sản lành tính tuyến tiền liệt 1.1.1 Khái niệm 1.1.2 Sơ lược vị trí giải phẫu thần kinh chi phối tuyến tiền liệt 1.1.3 Nguyên nhân sinh bệnh 1.1.4 Chẩn đoán xác định tăng sản lành tính tuyến tiền liệt 1.1.5 Chẩn đoán phân biệt 1.1.6 Nguyên tắc điều trị tăng sản lành tính tuyến tiền liệt 1.2 Phương pháp phẫu thuật nội soi cắt tuyến tiền liệt qua niệu đạo 1.2.1 Chỉ định phẫu thuật nội soi cắt TTL qua niệu đạo 1.2.2 Chống định phẫu thuật nội soi cắt TTL qua niệu đạo 1.2.3 Phương tiện kỹ thuật nội soi cắt TTL qua niệu đạo 1.2.4 Các loại dịch rửa phẫu thuật nội soi cắt tuyến tiền liệt 12 1.2.5 Phương pháp vô cảm cho phẫu thuật nội soi cắt TTL qua niệu đạo18 1.2.6 Tai biến biến chứng nội soi cắt tuyến tiền liệt qua niệu đạo 21 1.3 Một số điện giải chủ yếu áp lực thẩm thấu huyết .28 1.3.1 Nồng độ natri máu 29 1.3.2 Nồng độ kali máu 30 1.3.3 Nồng độ canxi máu 32 1.3.4 Nồng độ clo máu 32 1.3.5 Áp lực thẩm thấu huyết 33 1.4 Nghiên cứu giới nước biến đổi natri máu thực TURP .34 1.4.1 Nghiên cứu biến đổi natri máu thực TURP nước 34 1.4.2 Nghiên cứu biến đổi natri máu nội soi cắt tuyến tiền liệt qua niệu đạo nước 36 CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 39 2.1 Đối tượng nghiên cứu .39 2.1.1.Tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân 39 2.1.2 Tiêu chuẩn loại trừ bệnh nhân khỏi nghiên cứu 40 2.1.3 Tiêu chuẩn đưa khỏi nghiên cứu 40 2.2 Phương pháp nghiên cứu 41 2.2.1 Thiết kế nghiên cứu 41 2.2.2 Phương pháp chọn mẫu 41 2.2.3 Phương tiện nghiên cứu 42 2.2.4 Cách thức tiến hành nghiên cứu 46 2.3 Nội dung nghiên cứu tiêu đánh giá .48 2.3.1 Đặc điểm chung hai nhóm nghiên cứu 48 2.3.2 Các số nghiên cứu chung hai nhóm 49 2.3.3 Đánh giá biến đổi số điện giải chủ yếu, ALTT huyết yếu tố liên quan với biến đổi 50 2.3.4 Đánh giá số đường máu, Hb thời điểm trước mổ, sau mổ, sau mổ so sánh hai nhóm 51 2.3.5 Nghiên cứu số đặc điểm lâm sàng bệnh nhân có biến đổi số xét nghiệm yếu tố liên quan 51 2.4 Một số tiêu chuẩn áp dụng nghiên cứu 52 2.4.1 Thể trạng bệnh nhân theo ASA 52 2.4.2 Trọng lượng tuyến tiền liệt trước mổ 53 2.4.3 Mẫu bệnh phẩm xét nghiệm: 53 2.4.4 Tiêu chuẩn chẩn đoán hội chứng hấp thu dịch rửa 54 2.4.5 Biến chứng phẫu thuật 55 2.5 Phương pháp xử lý số liệu 55 2.6 Đạo đức nghiên cứu 56 2.7 Sơ đồ thiết kế nghiên cứu 57 CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 58 3.1 Đặc điểm chung hai nhóm bệnh nhân nghiên cứu 58 3.1.1 Đặc điểm chung bệnh nhân hai nhóm 58 3.1.2 Các số nghiên cứu trước, sau mổ chung hai nhóm.61 3.2 Nồng độ trung bình chất điện giải chủ yếu thời điểm nghiên cứu hai nhóm 66 3.2.1 Nồng độ Na+ máu trung bình theo thời gian nghiên cứu 66 3.2.2 Nồng độ K+ máu trung bình thời điểm nghiên cứu 72 3.2.3 Nồng độ Ca++ máu trung bình thời điểm nghiên cứu 73 3.2.4 Nồng độ Cl- máu trung bình thời điểm nghiên cứu 74 3.3 Áp lực thẩm thấu trung bình thời điểm nghiên cứu .75 3.4 Chỉ số Hb đường máu trung bình thời điểm nghiên cứu 76 3.5 Biểu lâm sàng hội chứng hấp thu dịch rửa yếu tố liên quan 77 3.5.1 Các triệu chứng lâm sàng chung hai nhóm liên quan với hội chứng hấp thu dịch rửa 77 3.5.2 Kết chẩn đoán hội chứng hấp thu dịch rửa 80 3.5.3 Một số yếu tố liên quan đến nguy xuất hội chứng hấp thu dịch rửa giảm nồng độ Na+ máu 81 CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN 83 4.1 Các số nghiên cứu chung so sánh hai nhóm bệnh nhân .83 4.1.1 Đặc điểm hai nhóm bệnh nhân nghiên cứu 83 4.1.2 Bàn luận phương pháp vô cảm số số liên quan đến gây tê tủy sống cho phẫu thuật nội soi cắt tuyến tiền liệt 86 4.1.3 Một số số nghiên cứu chung hai nhóm 91 4.2 Ảnh hưởng dịch rửa TURP lên số số xét nghiệm 94 4.2.1 Bàn luận lựa chọn dịch rửa phẫu thuật TURP 94 4.2.2.Sự biến đổi số chất điện giải chủ yếu máu 96 4.2.3 Sự biến đổi áp lực thẩm thấu huyết 105 4.2.4 Sự biến đổi số hemoglobin máu hai nhóm 106 4.2.5 Sự biến đổi số glucose máu hai nhóm 108 4.3 Đặc điểm lâm sàng yếu tố liên quan đến biến đổi số xét nghiệm 109 4.3.1 Hội chứng hấp thu dịch rửa nội soi cắt TTL qua niệu đạo 109 4.3.2 Đặc điểm lâm sàng bệnh nhân có biến đổi số xét nghiệm 110 4.3.3 Yếu tố liên quan đến biến đổi nồng độ natri máu 114 KẾT LUẬN 122 KIẾN NGHỊ 124 CÁC CƠNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ ĐƯỢC CƠNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN NỘI DUNG LUẬN ÁN 125 TÀI LIỆU THAM KHẢO 126 CÁC CƠNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ ĐƯỢC CƠNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN NỘI DUNG LUẬN ÁN TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1 Đặc tính số loại dịch rửa 17 Bảng 1.2 Dấu hiệu triệu chứng chung hội chứng hấp thu dịch rửa 24 Bảng 1.3 Bảng xác định triệu chứng điểm triệu chứng hội chứng hấp thu dịch rửa 25 Bảng 1.4 Mối liên quan nồng độ natri máu triệu chứng tim mạch, thần kinh 26 Bảng 3.1 Một số đặc điểm chung bệnh nhân trước mổ hai nhóm 58 Bảng 3.2 So sánh tiền sử bệnh mạn tính liên quan hai nhóm 59 Bảng 3.3 So sánh tiền sử hút thuốc uống rượu hai nhóm 59 Bảng 3.4 So sánh số số cận lâm sàng trước mổ hai nhóm 59 Bảng 3.5 Các số nghiên cứu chung mổ 61 Bảng 3.6 Phân nhóm thời gian mổ 61 Bảng 3.7 Tần số tim thời điểm nghiên cứu hai nhóm 63 Bảng 3.8 So sánh độ bão hòa oxy hai nhóm nghiên cứu 65 Bảng 3.9 So sánh nồng độ natri máu trung bình thời điểm nghiên cứu hai nhóm 66 Bảng 3.10 Mức độ giảm Na+ máu (mmol/l) trung bình thời điểm so với trước phẫu thuật 67 Bảng 3.11 Nồng độ trung bình Na+ máu (mmol/l) theo nhóm thời gian phẫu thuật 68 Bảng 3.12 Nồng độ trung bình Na+ máu sau mổ theo trọng lượng tuyến nhóm 69 Bảng 3.13 Nồng độ trung bình Na+ máu sau mổ theo trọng lượng tuyến nhóm 69 Bảng 3.14 So sánh ảnh hưởng thủng vỏ bao tuyến, xoang mạch với biến đổi Na+ máu sau mổ 71 Bảng 3.15 So sánh nồng độ K+ máu trước, sau mổ hai nhóm 72 Bảng 3.16 So sánh nồng độ Ca++ máu trung bình trước, sau mổ hai nhóm 73 Bảng 3.17 So sánh nồng độ Cl- máu trung bình trước, sau mổ hai nhóm 74 Bảng 3.18 So sánh ALTT trung bình trước, sau mổ hai nhóm 75 Bảng 3.19 So sánh số Hb trước, sau mổ thời điểm sau mổ 76 Bảng 3.20 So sánh số glucose trước, sau mổ thời điểm sau mổ 76 Bảng 3.21 Triệu chứng lâm sàng chung hai nhóm 77 Bảng 3.22 Phân nhóm Na+ máu (mmol/l) liên quan với triệu chứng lâm sàng 78 Bảng 3.23 Một số triệu chứng lâm sàng số nghiên cứu bệnh nhân có hội chứng hấp thu dịch rửa 79 Bảng 3.24 So sánh tỉ lệ chẩn đoán hội chứng hấp thu dịch rửa 80 Bảng 3.25 Một số yếu tố liên quan đến xuất hội chứng hấp thu dịch rửa 81 Bảng 3.26 Một số yếu tố liên quan gây giảm Na+