ĐỀ TÀI KHOA HỌC SỐ: 10-TC-2004 NGHIÊN CỨU KHẢ NĂNG TÍNH TỐN CHỈ TIÊU GIÁ TRỊ SẢN XUẤT, GIÁ TRỊ TĂNG THÊM CỦA CÁC NGÀNH KINH TẾ THEO GIÁ CƠ BẢN Cấp đề tài : Tổng cục Thời gian nghiên cứu : Năm 2004-2005 Đơn vị chủ trì : Viện Khoa học Thống kê Đơn vị quản lý : Viện Khoa học Thống kê Chủ nhiệm đề tài : ThS Nguyễn Bích Lâm Những ngƣời phối hợp nghiên cứu: CN Vũ Văn Tuấn CN Nguyễn Thị Hồng Trang ThS Dƣơng Trí Thắng CN Đinh Thị Thuý Phƣơng CN Đỗ Văn Huân PHẦN I THỰC TRẠNG ÁP DỤNG GIÁ SẢN XUẤT TRONG TÍNH TỐN CHỈ TIÊU GIÁ TRỊ SẢN XUẤT, GIÁ TRỊ TĂNG THÊM CỦA NGÀNH THỐNG KÊ I Thực trạng áp dụng giá sản xuất Ngày 25 tháng 12 năm 1992, Thủ tƣớng Chính phủ Quyết định 183/TTg việc Việt Nam thức áp dụng Hệ thống tài khoản quốc gia phạm vi nƣớc tính số tiêu kinh tế tổng hợp hệ thống cho tỉnh thành phố trực thuộc Trung ƣơng thay cho Hệ thống bảng cân đối kinh tế quốc dân Trong năm vừa qua, công tác thống kê tài khoản quốc gia bƣớc đƣợc hoàn thiện phát triển Các tiêu kinh tế tổng hợp Hệ thống tài khoản quốc gia nhƣ: Giá trị sản xuất, tổng sản phẩm nƣớc, tích lũy tài sản, tiêu dùng cuối cùng; thu nhập quốc gia; để dành, v.v , thực quan trọng để Chính phủ, Bộ ngành đánh giá, phân tích thực trạng xu hƣớng phát triển đất nƣớc Tuy nhiên, trƣớc đòi hỏi ngày cao chất lƣợng số liệu cấp lãnh đạo Đảng, Nhà nƣớc ngƣời dùng tin, công tác thống kê tài khoản quốc gia thể số hạn chế nhƣ tiêu kinh tế tổng hợp chƣa đƣợc phân tổ chi tiết theo khu vực thể chế, chƣa trở thành phục vụ Chính phủ rà sốt, điều chỉnh hoạch định sách kinh tế vĩ mơ Trong số tiêu đó, giá trị sản xuất ngành kinh tế tiêu thu hút quan tâm nhiều ngƣời dùng tin nhƣng bất cập phạm vi, phƣơng pháp luận giá dùng để tính tốn Một số bất cập chung Hiện nay, Tổng cục Thống kê quy định: GTSX theo giá sản xuất Doanh thu bán hàng hóa cung cấp dịch vụ cộng với Thuế VAT phát sinh phải nộp, thuế tiêu thụ đặc biệt phát sinh phải nộp, thuế xuất phát sinh phải nộp cộng với Thuế VAT theo phƣơng pháp trực tiếp phải nộp cộng với thu bán sản phẩm phụ (đối với trƣờng hợp doanh thu tiêu thụ nhỏ khơng hạch tốn riêng, khơng tách đƣợc để đƣa ngành tƣơng ứng) cộng với thu cho thuê thiết bị, máy móc có ngƣời điều khiển tài sản khác (không kể đất) cộng với thu bán phế liệu thu hồi, sản phẩm kèm theo tận thu đƣợc trình sản xuất cộng với giá trị mơ hình cơng cụ v.v, tài sản cố định tự trang bị cho đơn vị cộng với chênh lệch cuối kỳ trừ đầu kỳ thành phẩm tồn kho, hàng gửi bán, sản phẩm dở dang chi phí dở dang lại khác1 Phƣơng pháp tính nêu khơng đảm bảo nội dung tiêu theo khái niệm giá sản xuất (vì bao gồm thuế VAT) nên gây bất cập khơng đáng có Nếu GTSX tính theo giá bản, yếu tố thuế sản phẩm phát sinh phải nộp thƣờng có độ tin cậy không cao, không cần thu thập đƣa vào cơng thức tính Phƣơng pháp tính GTSX theo giá sản xuất nhƣ chế độ báo cáo thống kê định kỳ tài khoản quốc gia bao gồm thuế giá trị gia tăng gây thiếu thống nhất, điều khơng xảy tính theo giá Để minh họa điều xét ví dụ sau: Giả sử năm 2004, doanh nghiệp công nghiệp A mua nguyên, vật liệu trị giá 10 triệu đồng từ đơn vị thƣơng mại để đƣa vào sản xuất, phải nộp thuế giá trị gia tăng triệu đồng (thuế đƣợc khấu trừ doanh nghiệp bán sản phẩm) Trong năm, doanh nghiệp A dùng nguyên, vật liệu đƣa vào sản xuất tạo giá trị hàng hóa bán thị trƣờng theo giá (không bao gồm loại thuế sản phẩm nào) 15 triệu đồng Xét hai trƣờng hợp sau: 1) Doanh nghiệp A bán hết sản phẩm sản xuất ra: giá trị sản xuất theo giá 15 triệu đồng, giá trị sản xuất theo phƣơng pháp tính Vụ Hệ thống tài khoản quốc gia 15,5 triệu đồng bao gồm 0,5 triệu đồng thuế VAT phát sinh phải nộp (Thuế VAT phát sinh bán sản phẩm 1,5 triệu đồng, doanh nghiệp A đƣợc khấu trừ triệu); 2) Doanh nghiệp A bán đƣợc 90% số sản phẩm sản xuất ra: Giá trị sản xuất theo giá 15 triệu đồng (gồm doanh thu 13,5 triệu đồng tồn kho 1,5 triệu đồng) Giá trị sản xuất theo phƣơng pháp tính Vụ Hệ thống tài khoản quốc gia 15,45 triệu đồng, gồm khoản doanh thu 13,5 triệu đồng, tồn kho 1,5 triệu đồng thuế VAT phát sinh phải nộp 0,45 triệu đồng (1,35 triệu bán 90% sản phẩm trừ thuế VAT đƣợc khấu trừ 0,9 triệu) Chế độ báo cáo thống kê định kỳ ban hành theo Quyết định số 75 /2003/QĐ-TCTK ngày 15 tháng 01 năm 2003 Tổng cục trƣởng Tổng cục Thống kê, Nhà xuất Thống kê, Hà Nội – 2003, trang 62 Chất lƣợng tính tốn tiêu đƣợc nâng cao lƣợng thông tin cần phải thu thập để tính tiêu Trong trƣờng hợp dùng giá sản xuất để tính tiêu giá trị sản xuất cần phải thu thập thông tin thuế sản phẩm phát sinh phải nộp cấp vi mơ, tính theo giá không cần thông tin Áp dụng giá để tính tiêu GTSX loại trừ đƣợc ảnh hƣởng việc thay đổi sách thuế sản phẩm Nhà nƣớc, đặc biệt nƣớc phát triển xu tồn cầu hóa thƣơng mại hóa Bất cập số ngành Nhìn chung, bất cập tính tốn tiêu giá trị sản xuất theo giá sản xuất ngành kinh tế thể số nét sau: - Đối với số ngành áp dụng phƣơng pháp xác định giá trị trực tiếp từ giá lƣợng, yếu tố giá dùng tính tốn chƣa phù hợp (Ví dụ nhƣ ngành nơng nghiệp lấy giá bảng cân đối sản phẩm) Trong nhiều trƣờng hợp, giá dùng để tính thực chất giá (giá chợ nông thôn không bao gồm loại thuế sản phẩm nào); - Phƣơng pháp xác định giá trị trực tiếp từ giá lƣợng áp dụng ngành xây dựng chƣa thỏa đáng đặc trƣng sản xuất ngành xây dựng tạo sản phẩm đơn chiếc, có giá trị hồn tồn khác cho dù diện tích, loại cơng trình giống nhau; - Phƣơng pháp tính số ngành chƣa xác, ngành hƣớng dẫn hai phƣơng pháp nhƣng hai phƣơng pháp không đồng (ngành kinh doanh bất động sản dịch vụ tƣ vấn); - Phƣơng pháp tính nhóm ngành dịch vụ nghiệp dịch vụ khác nhƣ giáo dục đào tạo, y tế, hoạt động cứu trợ xã hội hoạt động văn hóa thể thao v.v, hồn tồn theo nội dung giá khơng bao gồm loại thuế sản phẩm Tóm lại phƣơng pháp tính tiêu giá trị sản xuất theo giá sản xuất Tổng cục Thống kê số bất cập, pha trộn giá sản xuất giá Những bất cập dễ ràng khắc phục áp dụng giá II Áp dụng giá sản xuất thống kê quốc tế Tổng sản phẩm nƣớc tính theo ba phƣơng pháp, phƣơng pháp đƣợc xây dựng góc độ khác nhau: Phƣơng pháp sản xuất thực góc độ sản xuất tạo sản phẩm hàng hóa dịch vụ cho xã hội; phƣơng pháp thu nhập đứng góc độ yếu tố tham gia vào trình sản xuất tạo thu nhập phƣơng pháp sử dụng đứng góc độ sử dụng hàng hóa dịch vụ để thỏa mãn nhu cầu cuối kinh tế Mỗi phƣơng pháp có ƣu nhƣợc điểm riêng sử dụng phƣơng pháp tính tốn tiêu GDP phụ thuộc vào nguồn thông tin có, trình độ thống kê điều kiện hạch tốn thời kỳ khác quốc gia Phƣơng pháp sản xuất: Tổng sản phẩm nƣớc tính theo phƣơng pháp sản xuất thƣờng đƣợc áp dụng nƣớc phát triển, có trình độ thống kê chƣa cao Bên cạnh ƣu điểm nêu trên, phƣơng pháp sản xuất có số nhƣợc điểm chủ yếu sau: - Không đảm bảo phạm vi thu thập thông tin để tính đầy đủ kết hoạt động sản xuất Chẳng hạn, theo khái niệm sản xuất, giá trị hoạt động bất hợp pháp tạo hàng hóa dịch vụ cung cấp cho thị trƣờng hoạt động hợp pháp nhƣng tạo sản phẩm bất hợp pháp phải tính vào giá trị sản xuất Nhƣng thực tế khó thu thập đƣợc thông tin hoạt động - Chỉ tiêu GDP đƣợc tính gián tiếp qua giá trị sản xuất chi phí trung gian nên độ tin cậy GDP phụ thuộc vào tiêu chi phí trung gian Đơn vị sản xuất thƣờng có xu hƣớng hạch tốn tăng chi phí để giảm thuế tăng lợi nhuận Các nhà Thống kê khó kiểm sốt chất lƣợng thơng tin chi phí sản xuất để từ tính tốn xác, nâng cao chất lƣợng tiêu chi phí trung gian Vì nƣớc có trình độ thống kê không áp dụng phƣơng pháp sản xuất để tránh đƣợc nhƣợc điểm nêu Phƣơng pháp sử dụng: GDP tính theo phƣơng pháp cung cấp thơng tin bên cầu kinh tế nhƣ: Tiêu dùng, tích lũy, xuất, nhập khẩu, giúp cho Chính phủ nhà quản lý đƣa sách kích cầu dẫn tới tăng trƣởng kinh tế Phƣơng pháp sử dụng có số ƣu điểm mặt tính tốn nhƣ sau: - Phƣơng pháp khơng phải giải vấn đề nan giải việc tính giá trị hoạt động bất hợp pháp hoạt động hợp pháp nhƣng tạo sản phẩm bất hợp pháp nhƣ phƣơng pháp sản xuất gặp phải - Thơng tin chi tiêu dùng tích lũy thƣờng sát với thực tế so với thông tin kết sản xuất chi phí sản xuất Thơng thƣờng hộ khai thấp thu nhập khai thấp chi tiêu điều tra Thơng tin xuất, nhập hàng hóa dịch vụ dễ thu thập thƣờng đảm bảo phạm vi Vì nhà thống kê, phƣơng pháp sử dụng dễ tính tốn cho chất lƣợng số liệu cao Tuy phƣơng pháp sử dụng có số nhƣợc điểm: Số lƣợng hộ gia đình kinh tế lớn khơng thể tiến hành điều tra định kỳ thƣờng xuyên để thu thập thông tin từ tất hộ Đối với nƣớc phát triển, sản xuất nhỏ, manh mún phổ biến, hệ thống luật pháp chƣa đầy đủ, ý thức chấp hành luật chƣa nghiêm nên khó thu thập đƣợc xác thơng tin tiêu dùng xuất, nhập hàng hóa dịch vụ Thực tế nƣớc ta, ngành Thống kê gặp khơng khó khăn tính tốn giá trị hàng hóa xuất, nhập lậu qua biên giới, biển Phƣơng pháp thu nhập: GDP tính theo phƣơng pháp cung cấp thông tin cho nhà quản lý lập sách dùng để đánh giá hiệu (qua tiêu thặng dƣ) suất hoạt động sản xuất Tuy vậy, chất lƣợng tính tốn thấp tiêu cấu thành nên GDP phƣơng pháp hạn chế lớn Rất khó thu thập thơng tin tính tốn xác thu nhập ngƣời lao động từ sản xuất Tâm lý ngƣời lao động khơng muốn cung cấp thơng tin xác thu nhập họ Khấu hao tài sản cố định khó tính đƣợc xác thời gian dự kiến sử dụng sản xuất tài sản thay đổi thƣờng xuyên, giá trị tài sản phụ thuộc vào tiến khoa học công nghệ Rất khó thu thập thơng tin tính xác đƣợc tiêu thặng dƣ đơn vị sản xuất thƣờng hạch tốn tăng chi phí để giảm thặng dƣ Từ ƣu nhƣợc điểm ba phƣơng pháp tính GDP, phƣơng pháp sử dụng thƣờng đƣợc áp dụng cho kết tính tốn với chất lƣợng cao nhất, tiếp đến phƣơng pháp sản xuất Phƣơng pháp thu nhập áp dụng muốn biết tỷ lệ nhân tố tham gia vào trình sản xuất Các nƣớc có thống kê phát triển áp dụng phƣơng pháp sử dụng để tính GDP Các nƣớc phát triển nhƣ: Ưc, Canađa, Mỹ tính cho ba phƣơng pháp, áp dụng giá cho phƣơng pháp sản xuất2 Qua nghiên trang Web thống kê số nƣớc niên giám thống kê (Ưc, Mỹ, Cộng hòa Czech, Ba Lan, Indonesia, Philippine) cho thấy khơng có nƣớc dùng giá sản xuất tính tốn tiêu giá trị sản xuất ngành kinh tế Khi áp dụng phƣơng pháp sản xuất, nƣớc dùng giá không thấy nƣớc dùng đồng thời hai loại giá: Giá giá sản xuất tính tốn tiêu giá trị sản xuất Có lẽ họ tránh gây nhầm lẫn cho ngƣời dùng tin PHẦN II PHƢƠNG PHÁP TÍNH CHỈ TIÊU GIÁ TRỊ SẢN XUẤT, GIÁ TRỊ TĂNG THÊM THEO GIÁ CƠ BẢN CỦA CÁC NGÀNH KINH TẾ VÀ KHẢ NĂNG ÁP DỤNG I Một số vấn đề tiêu giá trị sản xuất Định nghĩa phân loại hàng hóa dịch vụ kinh tế Hoạt động sản xuất kinh tế tạo sản phẩm dƣới dạng hàng hóa vật chất dịch vụ Định nghĩa đặc trƣng hàng hóa dịch vụ có nét khác bản: 1.1 Hàng hóa sản phẩm vật chất đƣợc tạo để thỏa mãn nhu cầu ngƣời sử dụng, quyền sở hữu hàng hóa đƣợc xác lập qua ngƣời ta chuyển nhƣợng quyền sở hữu từ thực thể tới thực thể khác kinh tế Nhu cầu hàng hóa xuất phát từ hộ gia đình; khu vực phi tài chính; khu vực nhà nƣớc từ khu vực nƣớc ngồi Q trình sản xuất lƣu thơng hàng hố diễn hồn tồn riêng biệt, nét đặc trƣng kinh tế quan trọng, riêng có hàng hóa 1.2 Dịch vụ sản phẩm tạo q trình sản xuất nhƣng khơng thực thể tồn riêng biệt kinh tế mà qua ngƣời ta xác lập quyền sở hữu Q trình trao đổi sản xuất dịch vụ diễn đồng thời khơng có tồn kho dịch vụ Niên giám thống kê Öc năm 2003 (trang 848) Tùy theo mục đích nghiên cứu thống kê tổng hợp, hàng hóa dịch vụ thƣờng chia thành ba nhóm: Hàng hóa dịch vụ có tính thị trƣờng; hàng hóa dịch vụ tự sản xuất để tiêu dùng cuối tích lũy; hàng hóa dịch vụ phi thị trƣờng Với mục đích sản xuất nhóm hàng hóa dịch vụ khác nhau, nhóm có nội dung tính vào tiêu giá trị sản xuất khác Cụ thể nhƣ sau: Hàng hóa dịch vụ có tính thị trƣờng sản phẩm đƣợc bán, trao đổi, dự định bán trao đổi thị trƣờng với giá có ý nghĩa kinh tế Trừ số ngành dịch vụ áp dụng quy định đặc biệt, nhìn chung giá trị hàng hóa dịch vụ có tính thị trƣờng tính tiêu giá trị sản xuất đƣợc xác định tổng khoản sau: - Tổng giá trị hàng hóa dịch vụ bán ra; - Tổng giá trị hàng hóa dịch vụ trao đổi; - Tổng giá trị hàng hóa dịch vụ dùng toán vật; - Tổng giá trị hàng hóa dịch vụ cung cấp đơn vị sản xuất cho đơn vị sản xuất khác dùng làm chi phí trung gian doanh nghiệp có tính thị trƣờng; - Tổng giá trị thay đổi sản phẩm dở dang thành phẩm tồn kho dự định dùng cho mục đích từ (a) đến (d) Hàng hóa dịch vụ tự sản xuất để tiêu dùng cuối tích lũy sản phẩm đơn vị sản xuất giữ lại để tiêu dùng cuối để tích lũy Giá trị hàng hóa dịch vụ tự sản xuất để tiêu dùng cuối tính tiêu giá trị sản xuất tổng khoản sau: - Tổng giá trị hàng hóa dịch vụ sản xuất hộ gia đình tiêu dùng ln hộ gia đình đó; - Tổng giá trị tài sản cố định tạo đƣợc giữ lại đơn vị để dùng vào sản xuất tƣơng lai đơn vị sản xuất; - Tổng giá trị thay đổi sản phẩm dở dang thành phẩm tồn kho dự định sử dụng cho hai mục đích nêu khoản (a) (b) Hàng hóa dịch vụ phi thị trƣờng hàng hóa dịch vụ phục vụ cá nhân cộng đồng đơn vị không vị lợi phục vụ hộ gia đình 10 Nhà nƣớc cho không thu tiền, cung cấp với giá ý nghĩa kinh tế Giá trị hàng hóa dịch vụ phi thị trƣờng tính tiêu giá trị sản xuất tổng khoản sau: - Tổng giá trị hàng hóa dịch vụ cấp khơng thu với giá khơng có ý nghĩa kinh tế cho cá nhân dân cƣ cho toàn thể cộng đồng; - Tổng giá trị hàng hóa dịch vụ cung cấp đơn vị sản xuất cho đơn vị sản xuất khác thuộc nhà sản xuất phi thị trƣờng để dùng làm chi phí trung gian; - Tổng giá trị thay đổi sản phẩm dở dang thành phẩm tồn kho dự kiến sử dụng cho hai khoản (a) (b) Xác định giá trị nhóm sản phẩm tính tốn tiêu giá trị sản xuất Có hai nội dung ln đƣợc đề cập tới tính tốn tiêu GTSX, loại giá thời điểm hạch toán kết hoạt động sản xuất Sau đề cập tới hai nội dung theo nhóm sản phẩm tính tốn tiêu giá trị sản xuất 2.1 Hàng hóa dịch vụ có tính thị trƣờng đƣợc xác định giá trị theo giá thời điểm chuyển giao quyền sở hữu hàng hóa từ nhà sản xuất tới ngƣời mua hay dịch vụ đƣợc cung cấp cho ngƣời sử dụng Trƣờng hợp khơng có khả áp dụng giá tính tốn tiêu GTSX, dùng giá sản xuất để thay Giá trị hàng hóa dịch vụ thơng qua trao đổi đƣợc xác định theo giá thời điểm quyền sở hữu hàng hóa đƣợc chuyển giao hay dịch vụ đƣợc cung cấp Trong tiêu GTSX, giá trị thành phẩm tồn kho sản phẩm dở dang đƣợc tính chênh lệch cuối kỳ đầu kỳ theo giá tồn thị trƣờng thời điểm thành phẩm sản phẩm dở dang đƣa vào kho 2.2 Hàng hóa dịch vụ tự sản xuất để tiêu dùng cuối tích lũy đƣợc xác định giá trị theo giá thời điểm sản xuất hàng hóa dịch vụ Vì vậy, cần có giá loại hàng hóa dịch vụ bán với số lƣợng đủ lớn thị trƣờng Trƣờng hợp khơng có giá sản phẩm loại bán thị trƣờng, dùng tổng chi phí sản xuất để xác định giá trị cho loại hàng hóa dịch vụ tự sản xuất để tiêu dùng cuối 11 tích lũy, tổng khoản sau: Chi phí trung gian dùng sản xuất để tạo hàng hóa dịch vụ tự sản xuất để tiêu dùng cuối tích lũy; thu nhập ngƣời lao động từ sản xuất; khấu hao tài sản cố định dùng sản xuất; thuế (trừ trợ cấp) sản xuất khác Trƣờng hợp tự xây dựng nhà dân cƣ cơng trình phúc lợi xã, phƣờng dùng phƣơng pháp tổng chi phí để xác định giá trị Tuy cần lƣu ý giá trị đóng góp vật liệu xây dựng công lao động không trả thù lao nhân dân vùng 2.3 Hàng hóa dịch vụ phi thị trƣờng đƣợc xác định giá trị thời điểm sản xuất hàng hóa dịch vụ Vì hàng hóa dịch vụ phi thị trƣờng nên giá trị nhóm hàng hóa dịch vụ đƣợc xác định theo phƣơng pháp tổng chi phí phát sinh, tổng khoản sau: - Chi phí trung gian dùng sản xuất để tạo hàng hóa dịch vụ tự sản xuất để tiêu dùng cuối tích lũy; - Thu nhập ngƣời lao động từ sản xuất; - Khấu hao tài sản cố định dùng sản xuất; thuế (trừ trợ cấp) sản xuất khác Tóm lại, hoạt động sản xuất kinh tế tạo hàng nghìn sản phẩm đƣợc gộp vào ba nhóm chính: Hàng hóa dịch vụ có tính thị trƣờng; hàng hóa dịch vụ tự sản xuất để tiêu dùng cuối tích lũy; hàng hóa dịch vụ phi thị trƣờng Thời điểm hạch tốn giá trị ba nhóm sản phẩm dùng tính tốn tiêu giá trị sản xuất theo ngun tắc chuyển quyền sở hữu hàng hóa thời điểm cung cấp dịch vụ Giá đƣợc dùng để xác định giá trị cho nhóm thứ thứ hai; tổng chi phí sản xuất đƣợc áp dụng cho nhóm thứ ba Các loại giá dùng thống kê tổng hợp 3.1 Khái niệm, nội dung loại giá Thống kê tổng hợp đƣa số loại giá dùng để xác định giá trị hàng hóa dịch vụ sản xuất nhập kinh tế Trong báo cáo đề cập tới loại giá có liên quan tới tính tiêu GTSX, chi phí trung gian giá trị tăng thêm3 Sau lần lƣợt đề cập tới loại giá Chi tiết loại giá dùng thống kê tổng hợp đƣợc đề cập chuyên đề đề tài 12 nghiệp Thông tin điều tra nên đƣợc cài đặt điều tra doanh nghiệp mẫu hàng tháng điều tra toàn doanh nghiệp năm; phiếu điều tra thu thập thông tin sở sản xuất kinh doanh cá thể cài đặt vào điều tra mẫu hàng tháng điều tra mẫu hàng năm vào thời điềm 1/10 thích hợp 4.3 Tổ chức điều tra thu thập số liệu tính thử nghiệm trƣớc có định triển khai thức Chủ trƣơng tính GTSX ngành kinh tế theo giá để bổ sung thay cho tiêu GTSX theo giá sản xuất số lĩnh vực nghiên cứu chủ trƣơng đúng, nhƣng mẻ sử dụng làm thay đổi mức độ tốc độ phát triển, cấu khu vực ngành thành phần kinh tế theo hƣớng hợp lý hơn, nhƣng lại chƣa quen với ngƣời sử dụng vốn có ấn tƣợng sâu cấu cũ Bởi yêu cầu phải có thời gian tính thử nghiệm cần thiết Thời gian thử nghiệm nên đƣợc thực tính cho năm 2004 năm 2005 số liệu thức năm với đầy đủ phạm vi ngành công nghiệp (áp dụng thành công ngành công nghiệp sở để áp dụng cho tất ngành khác) Tuy nghiên tính phức tạp việc tính toán hạch toán doanh nghiệp chƣa đầy đủ, tính thử nghiệm tính với sở có hoạt động sản xuất cơng nghiệp ngành chính, trƣớc mắc chƣa tính hoạt động sản xuất công nghiệp phụ thuộc doanh nghiệp thuộc ngành sản xuất kinh doanh khác ngồi cơng nghiệp PHẦN III TÍNH THỬ NGHIỆM CHỈ TIÊU GIÁ TRỊ SẢN XUẤT NGÀNH CÔNG NGHIỆP THEO GIÁ CƠ BẢN I Tổ chức thu thập số liệu Căn vào trình độ hạch toán kế toán sở sản xuất cơng nghiệp để định nội dung hình thức thu thập số liệu cho phù hợp Theo sở công nghiệp đƣợc phân chia loại: - Các doanh nghiệp đƣợc tổ chức hạch toán kế toán đầy đủ, liên tục theo chế độ kế tốn thống Bộ Trƣởng Bộ Tài qui định Do đối 31 với loại hình doanh nghiệp phải đƣợc tổ chức thu thập đầy đủ liệu từ số liệu gốc kế toán doanh nghiệp - Các sở công nghiệp cá thể: Sản xuất nhỏ, hạch tốn khơng đầy đủ, khơng thƣờng xun, nhiều liệu khơng có đủ điều kiện thu thập nên phải giảm bớt số liệu mà khơng làm sai lệch kết tính tốn Với đặc điểm hạch toán kế toán doanh nghiệp sở công nghiệp cá thể nhƣ trên, tổ chức thu thập liệu nhóm loại hình sở nhƣ sau: a Thu thập liệu loại hình doanh nghiệp: Đối với doanh nghiệp đƣợc tổ chức thu thập đầy đủ liệu cần thiết cho tính tốn hình thức điều tra đƣợc cài đặt biểu mẫu điều tra doanh nghiệp hàng năm; doanh nghiệp có từ 10 lao động trở lên điều tra toàn theo mẫu biểu cài đặt nhƣ sau: - Cài đặt tiêu doanh thu thông tin sau: Tổng doanh thu sản xuất kinh doanh; khoản giảm trừ; thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế xuất khẩu; doanh thu - Cài đặt tiêu tài sản lƣu động đầu tƣ tài ngắn hạn thơng tin tổng tồn kho về: Sản phẩm dở dang; thành phẩm tồn kho; hàng gửi bán - Cài đặt sau tiêu nộp ngân sách thông tin trợ cấp, trợ giá Nhà nƣớc theo hai tiêu thức: Số phát sinh năm số thực tế cấp Những doanh nghiệp có dƣới 10 lao động theo chế độ điều tra hành có 20% điều tra theo phiếu đầy đủ nhƣ doanh nghiệp có từ 10 lao động trở lên Số doanh nghiệp dƣới 10 lao động lại (80%) có tổng doanh thu, tổng tài sản lƣu động đầu tƣ tài ngắn hạn, tiêu tổng doanh thu đƣợc tính suy rộng từ tỷ lệ tổng doanh thu công nghiệp so với tổng doanh thu 20 % mẫu doanh nghiệp dƣới 10 lao động 32 Các liệu giá trị sản phẩm dở dang, thành phẩm tồn kho, hàng gửi bán chƣa thu đƣợc tiền đƣợc suy rộng từ tỷ lệ tiêu nói tổng số giá trị tài sản lƣu động đầu tƣ tài ngắn hạn Tỷ lệ tiêu tổng giá trị tài sản lƣu động đầu tƣ tài ngắn hạn tính từ mẫu điều tra 20% doanh nghiệp dƣới 10 lao động Tổng giá trị tài sản lƣu động đầu tƣ tài ngắn hạn 80% doanh nghiệp dƣới 10 lao động không điều tra mẫu đƣợc tính bằng: Tổng nguồn vốn đầu kỳ (hoặc cuối kỳ) – Tổng giá trị tài sản cố định đầu tƣ tài dài hạn đầu kỳ (hoặc cuối kỳ) b Thu thập liệu sở công nghiệp cá thể: Cơ sở cơng nghiệp cá thể có đặc điểm sản xuất nhỏ lẻ, lại khơng hạch tốn thƣờng xun không đầy đủ, liệu sau khơng có: - Chi phí sản xuất dở dang, nói chung sở công nghiệp cá thể không kiểm kê đánh giá sản phảm dở dang Mặt khác sản xuất nhỏ lẻ phí sản xuất dở dang khơng đáng kể, coi chi phí sản xuất dở dang đầu kỳ cuối kỳ Nên tính tốn khơng cần đến liệu Giả định phù hợp với thực tiễn khơng ảnh hƣởng đến tính xác kết tính tốn - Dữ liệu tồn kho thành phẩm khó xác định, sản xuất cá thể có qui mơ nhỏ, phần lớn sở sản xuất đến đâu tiêu thụ đến số sở có phát sinh tồn kho thành phẩm, nhƣng không nhiều Do nhƣ sản phẩm dở dang, coi tồn kho thành phẩm đầu kỳ cuối kỳ nhau; khơng cần thu thập liệu cở sở công nghiệp cá thể - Dữ liệu giá trị hàng hóa gửi bán chƣa thu đƣợc tiền, thực tế phần lớn sở không phát sinh yếu tố này, có số sở phát sinh khơng thƣờng xun khơng hạch tốn đƣợc đầy đủ, giả định giá trị hàng bán chƣa thu đƣợc tiền cuối kỳ đầu kỳ ln nhau, khơng cần thu thập liệu công nghiệp cá thể 33 - Dữ liệu tiền trợ cấp, trợ giá Nhà nƣớc sở cơng nghiệp cá thể nói chung khơng có phát sinh Vì liệu khơng có cơng thức tính tốn Từ thực tế nhƣ trên, việc tổ chức thu thập liệu để tính tiêu giá trị sản xuất theo giá sở cá thể cần liệu tổng doanh thu công nghiệp đủ Tổ chức thu thập liệu doanh thu công nghiệp đƣợc khai thác từ điều tra mẫu sở sản xuất cá thể 1/10 hàng năm Trong sở cơng nghiệp sử dụng kết suy rộng cho ngành công nghiệp cấp tiêu doanh thu công nghiệp II Kết tính tiêu giá trị sản xuất cơng nghiệp năm 2004 Chỉ tiêu giá trị sản xuất theo giá ngành cơng nghiệp đƣợc tính cho năm 2004 dựa vào thông tin khai thác từ 22.900 doanh nghiệp điều tra doanh nghiệp 2005 điều tra mẫu sở cá thể -10 - 2004 đƣợc suy rộng địa phƣơng theo chƣơng trình suy rộng điều tra mẫu cá thể Giá trị sản xuất cơng nghiệp theo giá đƣợc tính riêng cho khu vực doanh nghiệp sở công nghiệp cá thể: Khu vực doanh nghiệp đƣợc tính tốn phần mềm máy tính bảo đảm tính đƣợc đầy đủ yếu tố cấu thành giá trị sản xuất theo giá nhƣ phần lý luận trình bày Cụ thể tiêu: Doanh thu thuần; giá trị chênh lệch sản phẩm dở dang cuối kỳ đầu kỳ; giá trị chênh lệch tồn kho thành phẩm cuối kỳ đầu kỳ; giá trị chênh lệch hàng gửi bán chƣa thu đƣợc tiền cuối kỳ đầu kỳ đƣợc tính cho ngành công nghiệp cấp 2; trợ cấp, trợ giá Chính phủ (trong năm 2004 khơng có phát sinh) Các sở cơng nghiệp cá thể đƣợc tính phần mềm tổng hợp báo cáo thức năm 2004 cơng nghiệp cá thể với nội dung tính giá trị sản xuất theo giá doanh thu cơng nghiệp Kết tính tiêu giá trị sản xuất công nghiệp năm 2004 theo giá đƣa chi tiết phần phụ lục - Báo cáo tổng hợp 34 III Kết tính thử nghiệm số nhận xét Kết tính thử nghiệm Kết tính thử nghiệm tiêu giá trị sản xuất theo giá ngành công nghiệp năm 2004 đƣợc đƣa biểu dƣới Trên sở số liệu đƣợc tính tốn, phân tích để thấy rõ ý nghĩa tiêu giá trị sản xuất theo giá nhƣ sau: Giá trị sản xuất ngành công nghiệp giá thực tế năm 2004 Đơn vị tính: Nghìn tỷ đồng Giá Giá sản xuất Tồn ngành cơng nghiệp 711 749 Doanh nghiệp nhà nƣớc 202 214 Doanh nghiệp quốc doanh 175 177 Doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngồi Phân theo ngành kinh tế: Khai thác mỏ 334 358 87 102 Công nghiệp chế biến 582 603 Sản xuất, phân phối điện, nƣớc 41,8 44 1.1 So sánh khác biệt giá trị sản xuất theo giá giá trị sản xuất tính theo giá sản xuất Khác tiêu giá trị sản xuất theo giá với giá trị sản xuất theo giá sản xuất yếu tố thuế tiêu thụ sản phẩm Bản chất thuế tiêu thụ sản phẩm loại thuế gián thu, khơng có ý nghĩa đánh giá kết hiệu hoạt động sản xuất kinh doanh doanh nghiệp Thuế gián thu đánh vào ngƣời tiêu dùng nhằm mục đích huy động đóng góp ngƣời tiêu dùng vào ngân sách nhà nƣớc, đồng thời dùng cơng cụ để điều tiết, hƣớng dẫn ngƣời tiêu dùng theo chủ trƣơng sách Nhà nƣớc Chính mà thuế tiêu thụ sản phẩm hồn tồn Nhà nƣớc định, khơng liên quan đến ý muốn chủ quan nhà sản xuất, thuế tiêu thụ sản phẩm doanh nghiệp khoản thu hộ nhà nƣớc bán hàng 35 Với ý nghĩa đó, đƣa thuế tiêu thụ yếu tố tính tốn tiêu giá trị sản xuất theo giá sản xuất khơng có ý nghĩa nghiên cứu đánh giá tốc độ tăng trƣởng, cấu sản xuất hiệu kinh doanh ngành công nghiệp Nếu loại bỏ yếu tố thuế tiêu thụ sản phẩm chiếm 5,1% khỏi giá trị sản xuất theo giá sản xuất, giá trị lại 94,9% giá trị sản xuất cơng nghiệp tính theo giá tức 711 ngàn tỷ đồng nhƣ số liệu dẫn Chỉ tiêu giá trị sản xuất theo giá phản ánh thực chất hoạt động sản xuất kinh doanh doanh nghiệp nghiên cứu đánh giá hiệu sản xuất, cấu nhịp độ phát triển sản xuất gắn với thực tế hoạt động doanh nghiệp sát với chất kinh tế ngành Đối với ngành sản phẩm Nhà nƣớc không khuyến khích mà muốn hạn chế tiêu dùng hƣớng tiêu dùng sang hƣớng khác định mức thuế tiêu thụ sản phẩm cao nhƣ: Thuốc lá, rƣợu bia, số sản phẩm cao cấp đắt tiền, nhƣ tính theo giá sản xuất vơ hình chung doanh nghiệp đƣợc tính thêm lƣợng giá trị cao mà khơng phí quản lý sản xuất tạo Ví dụ ngành sản xuất thuốc lá, tính theo giá có 8.758 tỷ đồng, nhƣng thuế tiêu thụ 4.892 tỷ đồng tính theo giá sản xuất 13.650 tỷ đồng, tăng thêm 4892 tỷ đồng (35,8%) sách thuế Nhà nƣớc, không liên quan đến mục tiêu sản xuất doanh nghiệp Ngƣợc lại với ngành sản phẩm Nhà nƣớc ƣu tiên khuyến khích tiêu thụ để phát triển sản xuất Nhà nƣớc định tỷ lệ thuế tiêu thụ sản phẩm thấp, chí 0, tính giá trị sản xuất theo giá giá sản xuất lại khơng có cách biệt lớn Ví dụ, ngành khai thác quặng, thuế tiêu thụ sản phẩm chiếm 0,91% giá trị sản xuất tính theo giá ngƣời sản xuất, ngành dệt 0,97%, ngành may 0,39%, ngành da, giày 0,2%, sản xuất kim loại 0,87% (trong ngành thuốc 35,8%, ngành rƣợu bia 27,5%) Với ý nghĩa kinh tế gắn với thực chất hoạt động sản xuất kinh doanh sở, tiêu giá trị sản xuất tính theo giá sản xuất sử dụng 36 để đánh giá tốc độ tăng trƣởng, nghiên cứu cấu ngành tính số tiêu hiệu kinh tế ngành thiếu xác, phản ánh khơng thực chất sản xuất, bị ảnh hƣởng sách thuế tiêu thụ sản phẩm nhà nƣớc Vì nên nhanh chóng chuyển sang dùng tiêu giá trị sản xuất tính theo giá nhằm khắc phục hạn chế tiêu giá trị sản xuất tính theo giá sản xuất, nâng cao khả so sánh quốc tế số liệu công tác phân tích thống kê 1.2 Phân tích cấu yếu tố cấu thành giá trị sản xuất tính theo giá Thực tế yếu tố cấu thành (Yếu tố trợ cấp, trợ giá nhà nƣớc phát sinh) tỷ trọng chúng giá trị sản xuất tính theo giá nhƣ sau: - Doanh thu 697,7 nghìn tỷ đồng chiếm 98,13%; - Chênh lệch giá trị sản phẩm dở dang cuối kỳ đầu kỳ 4,9 nghìn tỷ đồng, chiếm 0,69%; - Chênh lệch giá trị tồn kho thành phẩm cuối kỳ đầu kỳ 8,3 nghìn tỷ đồng chiếm 1,17%; - Chênh lệch giá trị hàng gửi bán chƣa thu đƣợc tiền 0,06 nghìn tỷ đồng chiếm 0,01% Nhƣ yếu tố doanh thu công nghiệp chiếm tỷ trọng lớn (98,13%), yếu tố lại chiếm 1,87%, tỷ lệ nhỏ không đáng kể, đặc biệt yếu tố chênh lệch giá trị hàng gửi bán chƣa thu đƣợc tiền chiếm 0,01% Trong hầu hết ngành cơng nghiệp cá biệt có tỷ trọng yếu tố tƣơng tự nhƣ cấu tỷ trọng chung toàn ngành, cụ thể: - Ngành khai thác mỏ yếu tố doanh thu chiếm 99,83%, chênh lệch giá trị sản phẩm dở 0,05%, chênh lệch giá trị tồn kho thành phẩm 0,11%, chênh lệch giá trị hàng gửi bán chƣa thu đƣợc tiền 0,01% - Ngành công nghiệp chế biến: Yếu tố doanh thu chiếm 97,75%, chênh lệch giá trị sản phẩm dở chiếm 0,83%, chênh lệch giá trị tồn kho thành phẩm chiếm 1,41%, chênh lệch giá trị hàng gửi bán chƣa thu đƣợc tiền chiếm 0,01% 37 - Ngành sản xuất phân phối điện nƣớc: Yếu tố doanh thu chiếm 99,88%, yếu tố chênh lệch giá trị sản phẩm dở chiếm 0,12% Trong đó: Ngành điện doanh thu chiếm 99,95%, yếu tố khác chiếm 0,05% (Riêng yếu tố chênh lệch giá trị tồn kho thành phẩm hàng gửi bán khơng có) 1.3 Phân tích cấu ngành công nghiệp qua tiêu giá trị sản xuất tính theo giá Qua số liệu tính thử nghiệm giá trị sản xuất cơng nghiệp năm 2004 theo giá số liệu giá tị sản xuất cơng nghiệp năm 2004 tính theo giá sản xuất, tiến hành nghiên cứu cấu lớn nội ngành công nghiệp nhƣ: Cơ cấu thành phần kinh tế, cấu ngành công nghiệp cá biệt theo tiêu có so sánh đánh giá ƣu nhƣợc điểm tiêu - Cơ cấu thành phần kinh tế Số liệu giá trị sản xuất ngành công nghiệp theo giá giá sản xuất theo cấu thành phần kinh tế nhƣ sau: Giá trị sản xuất ngành công nghiệp năm 2004 theo thành phần kinh tế Đơn vị tính: % Theo giá Theo giá sản xuất Tổng ngành 100,0 100,0 - Doanh nghiệp nhà nƣớc 28,4 28,6 - Ngoài quốc doanh 24,6 23,7 - Khu vực có vốn đầu tƣ nƣớc ngồi 47,0 47,7 Thành phần kinh tế Qua số liệu tỷ trọng thành phần kinh tế ngồi quốc doanh tính theo giá cao tỷ trọng tính theo giá sản xuất Ngƣợc lại, thành phần kinh tế nhà nƣớc khu vực có vốn đầu tƣ nƣớc ngồi, giá trị sản xuất theo giá lại có tỷ trọng nhỏ tính theo giá sản xuất Sở dĩ có tƣợng ảnh hƣởng yếu tố thuế tiêu thụ sản phẩm tham gia vào tính cấu, mà yếu tố khu vực quốc doanh chiếm 1,64% giá trị sản xuất, khu vực doanh nghiệp nhà nƣớc chiếm 5,58% khu vực có vốn đầu tƣ nƣớc chiếm 6,51% Rõ ràng đánh giá cấu tỷ trọng tiêu giá trị sản xuất theo giá sản xuất 38 khu vực doanh nghiệp nhà nƣớc khu vực có vốn đầu tƣ nƣớc ngồi có lợi yếu tố thuế tiêu thụ sản phẩm chiếm lớn, mà yếu tố hoàn toàn sách thuế Nhà nƣớc định, khơng có liên quan tới tổ chức điều hành sản xuất tốt hay xấu doanh nghiệp Bởi cấu tỷ trọng khu vực kinh tế tính theo giá trị sản xuất giá phản ánh thực chất cấu sản xuất khu vực, đặc biệt khu vực quốc doanh đƣợc vị trí sát với thực tế - Phân tích cấu ngành Cơ cấu ngành công nghiệp phản ánh quan hệ tỷ lệ ngành công nghiệp cá biệt tổng ngành công nghiệp nƣớc Cơ cấu đƣợc nghiên cứu theo tiêu giá trị sản xuất theo giá giá trị sản xuất theo giá sản xuất So sánh tỷ trọng ngành công nghiệp cấp cấp tổng ngành công nghiệp nƣớc tính theo tiêu nhƣ sau: 39 Cơ cấu giá trị sản xuất ngành công nghiệp năm 2004 theo giá giá sản xuất Đơn vị tính: % Ngành cơng nghiệp cấp 1, Toàn ngành Khai thác mỏ + Khai thác than Ngành công nghiệp cấp 1, + Khai thác dầu thơ khí tự nhiên + Khai thác quặng kim loại + Khai thác đá mỏ khác Ngành công nghiệp chế biến + Sản xuất thực phẩm đồ uống - Sản xuất thực phẩm - Sản xuất đồ uống + Sản xuất thuốc + Dệt + May + Thuộc da sản xuất sản phẩm da giày + Chế biến gỗ lâm sản + Sản xuất giấy sản phẩm từ giấy + Xuất bản, in + Sản xuất than cốc dầu mỏ tinh chế + Sản xuất hoá chất + Sản xuất sản phẩm từ chất khoáng phi kim loại + Sản xuất kim loại + Sản xuất sản phẩm từ kim loại (Trừ máy móc thiết bị) + Sản xuất máy móc thiết bị + Sản xuất thiết bị văn phòng, máy tính + Sản xuất máy móc thiết bị điện + Sản xuất radio, ti vi thiết bị truyền thông + Sản xuất dụng cụ y tế, dụng cụ xác + Sản xuất xe có động + Sản xuất phƣơng tiện vận tải khác + Sản xuất giƣờng, tủ, bàn ghế Sản xuất phân phối điện, nƣớc + Sản xuất phân phối điện + Sản xuất phân phối nƣớc Theo giá 100,0 12,2 1,7 Theo giá sản xuất 100,0 13,7 1,6 9,7 0,2 0,7 19,3 19,3 17,5 1,8 1,2 3,5 3,8 4,5 1,4 1,9 1,4 0,2 6,0 11,3 0,2 0,7 19,2 19,2 16,8 2,4 1,8 3,3 3,6 4,3 1,3 1,9 1,3 0,2 5,8 5,7 5,5 4,1 3,9 3,8 3,7 1,7 1,4 3,2 2,5 0,4 3,4 5,2 3,3 5,9 5,5 0,4 1,7 1,3 3,1 2,4 0,4 3,6 5,1 3,1 5,9 5,5 0,4 Qua số liệu cho thấy tỷ trọng ngành công nghiệp cấp cấp tổng số giá trị sản xuất theo giá theo giá sản xuất cho kết số ngành gần giống số ngành khác Cụ thể nhƣ sau: - Có ngành cấp ngành cấp có tỷ trọng gần nhƣ nhau, nghĩa khơng có ảnh hƣởng đáng kể yếu tố thuế tiêu thụ sản phẩm có 40 khơng có tham gia vào tính cấu nội ngành công nghiệp Những ngành thƣờng chiếm tỷ trọng nhỏ (dƣới 0,5%) ngành có tỷ trọng yếu tố thuế tiêu thụ sản phẩm tổng giá trị sản xuất xấp xỉ tỷ lệ chung tồn ngành - Có ngành cấp ngành cấp có tỷ trọng giá trị sản xuất theo giá nhỏ tỷ trọng tính theo giá sản xuất Đây ngành có tỷ lệ thuế suất thuế tiêu thụ sản phẩm mức cao, thuộc nhóm ngành sản phẩm chịu thuế tiêu thụ đặc biệt nhƣ: Thuốc lá, rƣợu bia, sản phẩm cần điều tiết ngƣời mua nhƣ: Sản xuất ô tô, khai thác dầu thô Những ngành có tỷ trọng cao tính theo giá sản xuất (vì có thuế tiêu thụ sản phẩm), tỷ trọng chƣa sát với thực tế tỷ trọng tính theo giá trị sản xuất giá Ví dụ ngành dầu khí có tỷ trọng 9,7% sát so với 11,3% tính giá trị sản xuất theo giá sản xuất, v.v - Có ngành cơng nghiệp cấp 17 ngành cơng nghiệp cấp có tỷ trọng giá trị sản xuất theo giá lớn tỷ trọng giá trị sản xuất theo giá sản xuất Những ngành ngành khuyến khích tiêu dùng xuất khẩu, thuế tiêu thụ sản phẩm khơng cao, chí mức thuế suất khơng, nhƣ hàng hố xuất sản phẩm phục vụ sản xuất nơng nghiệp, ví dụ nhƣ ngành khai thác than, may xuất khẩu, sản xuất da, giày xuất khẩu, chế biến thuỷ sản xuất khẩu, sản xuất phân bón, thuốc trừ sâu, sản xuất thép, sản phẩm từ kim loại, sản xuất thiết bị máy móc để trang bị cho ngành kinh tế khác,v.v Chính mà thuế tiêu thụ sản phẩm chiếm tỷ trọng thấp nên tham gia vào tính tỷ trọng ngành làm thấp so với tỷ trọng tính theo giá trị sản xuất giá bản; điều phản ánh bất hợp lý khuyến khích tiêu dùng để kích thích sản xuất tính lại có tỷ tọng giảm tƣơng đối Trong trƣờng hợp này, tỷ trọng tính theo giá trị sản xuất giá phản ánh cao với hoạt động sản xuất kinh doanh ngành Tóm lại qua phân tích cấu lớn ngành công nghiệp nhƣ: Cơ cấu thành phần kinh tế, cấu ngành kinh tế cho thấy cấu tính theo giá trị sản xuất giá phản ánh xác hơn, sát thực tế với diễn trình hoạt động sản xuất kinh doanh ngành, khơng bị ảnh hƣởng nhân tố bên ngồi sách thuế sản phẩm nhà nƣớc Một số nhận xét Thơng qua số liệu tính tốn rút nhận xét sau: 41 1) Số liệu phản ảnh đầy đủ phạm vi ngành công nghiệp nƣớc So với số tiêu có liên quan nhƣ giá trị sản xuất theo giá cố định, số lƣợng sở, lao động hồn tồn hợp lý, logic Từ khẳng định số liệu có độ tin cậy đƣợc sử dụng công bố số liệu thức năm 2004 ngành cơng nghiệp 2) Quy trình tính tốn kỹ thuật tính khơng khó khăn phức tạp, phổ biến phƣơng pháp tính đến cấp tỉnh, huyện tính đƣợc dễ dàng phần mềm chuyên dụng Vụ Thống kê công nghiệp xây dựng biên soạn, cài đặt hƣớng dẫn sử dụng 3) Nguồn số liệu đầu vào phục vụ cho tính tốn hồn tồn dựa vào chế độ báo cáo điều tra hành thực hàng năm, không cần phải tổ chức thêm điều tra không cần phải bổ sung thêm tiêu vào phiếu điều tra hành Những số liệu ban đầu phục vụ cho tính tốn đƣợc thu thập từ số liệu sẵn có kế toán doanh nghiệp nhƣ: Doanh thu thuần, Chi phí sản xuất dở dang, Tồn kho thành phẩm, Số dƣ hàng gửi bán chƣa thu đƣợc tiền Những số liệu gốc từ kế toán doanh nghiệp bảo đảm độ tin cậy cao, mà không gây phiền hà, không nhiều thời gian doanh nghiệp 4) Phƣơng pháp, quy trình điều kiện phục vụ cho tính tốn phù hợp với trình độ cán tại, phù hợp với nguồn tài hạn chế Từ nhận xét trên, kết luận việc thử nghiệm tính giá trị sản xuất theo giá ngành cơng nghiệp thành cơng, hồn thiện đƣa vào áp dụng thức khơng với ngành công nghiệp mà cho tất ngành kinh tế khác Phƣơng pháp luận đƣợc nghiên cứu đƣa vào thử nghiệm đạt đƣợc tính khả thi cao đặc biệt thay đổi nhiều chế độ báo cáo điều tra hành, chi phí thêm tài đƣa vào thực thức Tuy nhiên đƣa vào thực thức phạm vị tồn kinh tế quốc dân cần ý số điểm sau: - Tính yếu tố doanh thu thuần, chênh lệch sản phẩm dở dang, thành phẩm tồn kho, hàng gửi bán phải thống phạm vi ngành hoạt động Việc phải đƣợc kiểm soát qua phiếu điều tra điều tra viên - Vì tổng hợp tính tốn từ đơn vị sở doanh nghiệp nên phải ý tới việc dễ bị tính trùng ngành sản xuất hạch tốn tồn ngành 42 đơn vị hạch toán độc lập với hạch toán phụ thuộc có tính đƣợc doanh thu hạch tốn đƣợc tồn kho - Đối với khu vực kinh tế cá thể khơng q cầu tồn mặt lý luận mà yêu cầu tính đầy đủ yếu tố gây nặng nề, tốn cơng sức, nhƣng kết có lại đƣa đến độ tin cậy Vì nên đơn giản phƣơng pháp tính khu vực sở cá thể, cụ thể giá trị sản xuất theo giá doanh thu Tóm lại, kết thử nghiệm đƣợc khẳng định phƣơng pháp luận sở thực tiễn thu thập thông tin hành Vấn đề chủ trƣơng biện pháp triển khai, để sớm tính tiêu giá trị sản xuất theo giá trực tiếp từ ngành kinh tế quốc dân KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ Kết luận a Dùng giá tính tốn tiêu giá trị sản xuất giá trị tăng thêm cho phép đánh giá sát thực kết hoạt động sản xuất kinh tế Giá có ý nghĩa phân tích kinh tế, sở để nhà sản xuất đƣa định sản xuất, đồng thời tránh đƣợc méo mó dùng giá sản xuất tính tốn giá trị sản xuất sách thuế sản phẩm thay đổi b Chỉ tiêu giá trị sản xuất giá trị tăng thêm tính theo giá có vị trí đặc biệt quan trọng tiêu nghiên cứu đánh giá tốc độ tăng trƣởng cấu ngành kinh tế quốc dân Ở Việt Nam lý luận nhƣ thực tiễn tổ chức tính giá trị sản xuất giá trị tăng thêm ngành kinh tế đƣợc quan tâm sớm, nhƣng yếu tố khách quan chế độ kế tốn tài quốc gia, trình độ kế tốn, thống kê sở thấp, hai tiêu ngành kinh tế đƣợc tính theo giá sản xuất chính, tính theo giá đƣợc thực quan thống kê tổng hợp cấp trung ƣơng số tỉnh, thành phố, nhƣng sau có tiêu giá trị sản xuất theo giá sản xuất không đƣợc sử dụng rộng rãi cho đánh giá kết sản xuất ngành kinh tế c Ngày với điều kiện khách quan chủ quan chế quản lý kinh tế chế độ kế toán tài quốc gia nhƣ: Luật Thuế giá trị gia tăng ban hành thay Luật Thuế doanh thu trƣớc đây, kế toán doanh thu doanh nghiệp thực Luật Thuế giá trị gia tăng tách riêng doanh thu với thuế giá trị gia tăng (thuế tiêu thụ sản phẩm) Mặt khác yêu cầu thông tin cấp lãnh đạo, ngƣời nghiên cứu thấy hạn chế nhƣợc điểm giá trị sản xuất tính theo giá sản xuất đòi hỏi cần phải tính 43 theo giá để bổ sung cho yêu cầu quản lý Với ý nghĩa trên, việc triển khai tính giá trị sản xuất theo giá u cầu có tính tất yếu khách quan hồn tồn có khả thực đƣợc điều kiện Tuy nhiên phải tuỳ thuộc vào điều kiện cụ thể ngành, loại hình sở kinh tế mà có cách tính phù hợp để đảm bảo tính khả thi cao phƣơng pháp phải dựa vào số liệu kế toán sở để tổ chức thu thập tính tốn tiêu thống kê tổng hợp quan trọng d Qua thực tế áp dụng thử nghiệm tính tiêu giá trị sản xuất ngành công nghiệp năm 2004 theo giá bản, qua so sánh phân tích số liệu thành phần kinh tế, cấu ngành tồn ngành cơng nghiệp giá giá sản xuất minh chứng tính ƣu việt hẳn ý nghĩa kinh tế, tính hiệu tính xác giá so với giá sản xuất, đồng thời chứng tỏ khả thi việc đƣa vào áp dụng thời gian tới Kiến nghị Để áp dụng giá tính toán tiêu giá trị sản xuất giá trị tăng thêm ngành kinh tế phục vụ kịp thời cho yêu cầu quản lý hoạch định sách nay, cần thực số công việc sau: a Phải sớm có định thức bổ sung tiêu giá trị sản xuất giá trị tăng thêm ngành kinh tế theo giá việc đánh giá tốc độ tăng trƣởng, nghiên cứu cấu kinh tế, nhƣ việc tính số tiêu chất lƣợng khác ngành nhƣ: suất lao động, số chủ yếu số ngành Nếu có đƣợc định từ cấp có thẩm quyền đảm bảo tính pháp lý cho công việc triển khai tiếp theo, đồng thời có tác động thúc đẩy cơng việc đƣợc thực nhanh kết cao b Giải triệt để phƣơng pháp luận Phƣơng pháp luận bƣớc định mở đầu cho tổ chức thu thập thông tin tính tốn tiêu, u cầu phải sớm hồn thiện phƣơng pháp luận, tạo tính pháp lý thống nƣớc phƣơng pháp luận, bảo đảm tính khả thi cao ứng dụng phƣơng pháp vào thực tế c Sửa đổi, bổ sung chế độ báo cáo điều tra sở, nhằm cài đặt đầy đủ thông tin tổ chức thu thập thơng tin có độ tin cậy đảm bảo cho việc tính tốn, tổng hợp, phân tổ tiêu giá trị sản xuất giá trị tăng thêm ngành kinh tế theo giá cách kịp thời, xác, đáp ứng đầy đủ yêu cầu đối tƣợng dùng tin; trƣớc mắt đảm bảo thông tin tốt cho 44 quan Đảng, Nhà nƣớc, nhà nghiên cứu, nhà đầu tƣ yêu cầu tổ chức quốc tế d Cần tổ chức tính tốn thử nghiệm hai năm với số liệu thức năm 2005 2006, nhằm mục đích hồn thiện kỹ tính tốn, phƣơng pháp phân tích nâng dần chất lƣợng số liệu; đồng thời có thời gian để tuyên truyền hƣớng dẫn ngƣời sử dụng hiểu biết thấy đƣợc ý nghĩa kinh tế tiêu dùng vào công việc quản lý, hoạch định sách nghiên cứu e Vụ Hệ thống Tài khoản quốc gia phối hợp với đơn vị có liên quan Tổng cục Thống kê đƣa kế hoạch nghiên cứu thực tiễn nguồn thơng tin, xây dựng quy trình để áp dụng giá tính tốn tiêu giá trị sản xuất, giá trị tăng thêm phù hợp với cam kết Tổng cục Thống kê với Quỹ Tiền tệ quốc tế chiến lƣợc hoàn thiện, nâng cao chất lƣợng tính tiêu tổng sản phẩm nƣớc TÀI LIỆU THAM KHẢO Phƣơng pháp biên soạn Hệ thống tài khoản quốc gia Việt Nam, Nhà xuất Thống kê, Hà Nội – 2003 Một số thuật ngữ thống kê thông dụng, Nhà xuất Thống kê, Hà Nội - 2004 Một số vấn đề phƣơng pháp luận thống kê, Nhà xuất Thống kê, Hà Nội - 2005 Từ điển Thống kê, Tổng cục Thống kê, Hà Nội – 1977 System of National Accounts 1993 System of National Accounts 1968 Handbook of Input-Output table compilation and analysis United Nations, New York, 1999 Series F, No 74 Australian System of National Accounts, concepts, sources and Methods 2000 Chế độ báo cáo thống kê định kỳ Tài khoản quốc gia, áp dụng Cục Thống kê tỉnh, thành phố trực thuộc trung ƣơng Ban hành theo Quyết định số 75/2003/QĐ-TCTK ngày 15 tháng 01 năm 2003 Tổng cục trƣởng Tổng cục Thống kê, Nhà xuất Thống kê, Hà Nội–2003 45 ... phép tính tiêu giá trị sản xuất ngành kinh tế theo giá sản xuất trƣớc, vào thời điểm chƣa phù hợp cho việc áp dụng giá tính tốn Chỉ dùng giá giá sản xuất tính tốn tiêu giá trị sản xuất giá trị tăng. .. XUẤT, GIÁ TRỊ TĂNG THÊM THEO GIÁ CƠ BẢN CỦA CÁC NGÀNH KINH TẾ VÀ KHẢ NĂNG ÁP DỤNG I Một số vấn đề tiêu giá trị sản xuất Định nghĩa phân loại hàng hóa dịch vụ kinh tế Hoạt động sản xuất kinh tế tạo... tính theo giá hay giá sản xuất Mặt khác giá trị tăng thêm tính theo giá hay giá sản xuất không ảnh hƣởng tới độ lớn tiêu GDP Cơng thức chung tính GDP trƣờng hợp giá trị tăng thêm tính theo giá giá