SKKN thiết kế mô hình động bằng phần mềm powerpoint trong dạy học, bài nguyên lý làm việc của động cơ đốt trong – công nghệ 11

Thực tếkhi lên lớp giáo viên thường yêu cầu các em phải biết cách nhận biết, nhận dạngcác chi tiết máy để trả lời các câu hỏi mà giáo viên đặt ra trong mỗi bài học.Những yêu cầu trên đôi

MỤC LỤC

1.2 Phạm vi áp dụng của đề tài, sáng kiến, giải pháp Trang 4

2.1 Thực trạng của vấn đề mà đề tài, sáng kiến, giải pháp cần

3.1 Ý nghĩa, phạm vi áp dụng của đề tài, sáng kiến, giải pháp Trang 17

Theo quan điểm khoa học giáo dục hiện đại, phương tiện dạy học khôngchỉ được sử dụng trong khuôn khổ chật hẹp trước đây với yêu cầu trực quan,minh hoạ bài giảng, thực hành thí nghiệm bình thường mà chúng còn cần phảiđáp ứng ở mức độ cao hơn, góp phần phát triển tư duy độc lập sáng tạo củangười học Quan điểm này cũng đòi hỏi phát huy cao độ vai trò chủ thể củangười học trong dạy - học, trong sử dụng đa phương tiện Đây là quan điểmchứa đựng nhiều nội dung và ý nghĩa mới, phù hợp với đòi hỏi của giáo dụctrong giai đoạn hiện đại Khi khoa học và công nghệ đang phát triển như vũ bãocùng với một sự bùng nỗ công nghệ thông tin đang diễn ra trên phạm vi toàn

cầu, cũng như nền kinh tế - xã hội đang có những chuyển biến rất mạnh mẽ theohướng hiện đại văn minh Quan điểm đã được nhiều nhà khoa học nghiên cứu,phát triển.

Sử dụng dụng cụ, ứng dụng các phần mềm là mục tiêu chủ yếu nhất và làmục tiêu cuối cùng của toàn bộ công tác đa phương tiện Vì rằng, "Đa phươngtiện nghiên cứu chế tạo tốt bao nhiêu nữa cũng không thể phát huy hiệu quả, nếukhông qua các quá trình sư phạm" Tuy đa phương tiện có vị trí và tác dụng hếtsức quan trọng nhưng người dạy vẫn mãi mãi là người làm chủ thiết bị, người tổchức lớp học và sử dụng chúng

Dạy học nói chung, dạy học bộ môn Công nghệ nói riêng, nó là một trongnhững bộ môn có tính thực tiễn, thiên về dạy nghề, thực hành nhiều hơn Trongquá trình học tập học sinh cần tư duy, tưởng tượng, liên hệ thực tế để nắm đượcnội dung bài học Trong các phần học có phần động cơ đốt trong là một trongnhững phần giúp học sinh hiểu và vận dụng thực tế khá nhiều Tuy nhiên đâycũng là phần học đòi hỏi học sinh cần tư duy, biết vận dụng kiến thức thực tếvào bài để hiểu và phân biệt được các loại máy, chi tiết máy… mà trong quátrình hoạt động thực tế các em chưa có cơ hội tiếp xúc được nhiều, nên phần nàogây ra khó khăn cho các em trong quá trình lĩnh hội kiến thức trên lớp Thực tếkhi lên lớp giáo viên thường yêu cầu các em phải biết cách nhận biết, nhận dạngcác chi tiết máy để trả lời các câu hỏi mà giáo viên đặt ra trong mỗi bài học.Những yêu cầu trên đôi khi các em rất lúng túng, gặp khó khăn khi phải kể têncác chi tiết máy trong động cơ đốt trong, ứng dụng của động cơ đốt trong… đây

là điểm yếu thường gặp đối với đối tượng học sinh THPT Vì thế việc chủ độngcủa người giáo viên phải hướng dẫn chỉ bảo các em nắm bắt kiến thức thực tếchu đáo, cụ thể những yêu cầu như trên trong từng tiết dạy, bằng cách liên hệthực tế nhiều hơn, khi lên lớp giáo viên cần chú trọng dụng cụ trực quan, xâydựng các mô hình động để trình chiếu qua màn hình ti vi hoặc máy chiếuprojector bằng các phần mềm dạy học, trong đó có phần mềm powerpoint, vìđây là môn học mang tính thực tế cao

Theo chương trình Công nghệ hiện nay việc phân bố thực hành môn họccòn ít thời gian, thời gian thực hành chỉ bằng một tiết học nên chỉ đủ cho giáoviên làm mẫu, học sinh quan sát và tự làm ở nhà không có sự theo dõi, uốn nắn,nhắc nhở của giáo viên, nếu có thì thời gian ngắn giáo viên chỉ kịp hướng dẫnqua cho một số em học sinh Vì vậy học sinh chưa phát huy được khả năng sángtạo, tính tích cực, tìm tòi của mình, dẫn đến tính tư duy môn học chưa cao, vậndụng từ lý thuyết đến thực tiễn còn hạn chế, điều đó đã ảnh hưởng không nhỏđến chất lượng bộ môn cũng như thời lượng lên lớp của giáo viên Vì vậy cầnphải xây dựng quy trình dạy học có vận dụng các kỹ thuật dạy học vào từng tiếtnhằm nâng cao chất lượng từng giờ lên lớp

Môn Công nghệ 11 có nội dung gồm 3 phần là Vẽ kỹ thuật, Chế tạo cơ khí

và Động cơ đốt trong Trong đó, phần Động cơ đốt trong nhằm trang bị cho họcsinh kiến thức cơ bản về cấu tạo và nguyên lý làm việc của động cơ đốt trong;cấu tạo và nguyên lý làm việc của các cơ cấu và hệ thống trong động cơ đốttrong và một số máy móc, thiết bị sử dụng động cơ đốt trong làm nguồn độnglực Đây là một trong những nội dung khó đối với giáo viên khi giảng dạy và đốivới học sinh trong quá trình tiếp cận kiến thức Một trong những đặc điểm nỗibật của nội dung kiến thức phần động cơ đốt trong là vừa có tính cụ thể vừa cótính trừu tượng Để khắc phục khó khăn cho học sinh trong quá trình học tập,nghiên cứu những nội dung có tính trừu tượng thì giáo viên cần tăng cường sửdụng phương tiện trực quan và việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy họcmôn học ở trường phổ thông đang là một biện pháp hữu hiệu Do đó tôi đã chọn

đề tài: “Thiết kế mô hình động bằng phần mềm powerpoint trong dạy học, bài nguyên lý làm việc của Động cơ đốt trong – Công nghệ 11”

1.2 Phạm vi áp dụng của đề tài, sáng kiến, giải pháp

- Phạm vi áp dụng của đề tài: Đề tài áp dụng cho đối tượng học sinh khối

11, bài nguyên lí làm việc của động cơ đốt trong - Bộ môn Công nghệ

- Sáng kiến

+ “Thiết kế mô hình động bằng phần mềm powerpoint trong dạy học, bài nguyên lý làm việc của Động cơ đốt trong – Công nghệ 11”.

+ Nêu rõ tầm quan trọng của việc ứng dụng CNTT, sử dụng mô hình độngvào hỗ trợ bài dạy nhằm nâng cao chất lượng trong từng tiết dạy

+ Đổi mới phương pháp dạy học nhằm thu hút đối tượng học sinh đam mêvới bộ môn Công nghệ

+ Tìm hiểu đối tượng học sinh để vận dụng đề tài vào thực tế sao cho đạthiệu quả cao nhất

+ Nêu ra trình tự khi thiết kế và cách trình chiếu trên lớp

2 Phần Nội dung

2.1 Thực trạng của nội dung phần nghiên cứu

- Thực trạng: Trong quá trình giảng dạy, khi tiếp xúc với học sinh, đặcbiệt là đối tượng học sinh có kiến thức đầu vào thấp, nhận thức bài trực tiếptrên lớp của các em còn yếu Bên cạch đó giáo viên lên lớp đôi lúc chưa thật

sự khai thác triệt để công cụ dạy học hiện có, dẫn đến học sinh thụ độngtrong quá trình tiếp thu bài trên lớp Nhận thức được tình hình đó cá nhân tôinhận thấy hầu hết các em còn yếu về kiến thức thực tiễn, tính tư duy bài họccòn chưa cao, vì vậy cần phải đổi mới cách truyền đạt nội dung bài học saocho phù hợp, dùng các mô hình động để mô phỏng giúp các em dể hiểu, dểvận dụng vào thực tiễn

- Để có số liệu cụ thể nhằm so sánh kết quả và hướng đi của đề tài tài, tôi

đã làm phép thử cho chính đối tượng giảng dạy của mình, bằng cách sử dụng bài

kiểm tra 15 phút để thu thập thông tin về mức độ hiểu bài của đối tượng học sinhkhảo sát, đảm bảo đối tượng đầu vào có kết quả học tập, sỉ số tương đươngnhau Từ đó để khi xây dựng và triển khai đề tài, tác giả có phép so sánh chínhxác giữa lớp có thực nghiệm phương pháp ứng dụng mô hình vào giảng dạy vàlớp không ứng dụng mô hình khi dạy thực tế trên lớp Cụ thể kết quả khảo sátbài 15 phút trước khi xây dựng mô hình như sau:

2.2 Các giải pháp

Chương trình Công nghệ 11 có rất nhiều tiết dạy có thể ứng dụng hiệu quảphần mềm powerpoint vào việc thiết kế thí nghiệm ảo, giúp các em học sinh dểhiểu, dể vận dụng sau khi học xong lí thuyết Ở đây tôi đi sâu vào việc ứng dụngphần mềm powerpoint để thiết kế mô hình động trong bài “Nguyên lí làm việccủa động cơ đốt trong” nhằm đưa ra các giải pháp, cách thiết kế mô hình sinhđộng, dể hiểu, thu hút đối tượng học sinh, qua đó góp phần đổi mới phươngpháp dạy học phát huy tính tích cực chủ động của học sinh

2.2.1 Tiến trình thực hiện thiết kế mô hình động trên phần mềmpowerpoint

a Mô hình sau khi đã thiết kế hoàn thiện

Giáo viên thiết kế mô hình động thể hiện nguyên lí làm việc của động cơđốt trong 4 kỳ, tạo hiệu ứng thể hiện chu trình làm việc của động cơ 4 kỳ (nạp -nén - nổ - xả) để phục vụ trình chiếu cho học sinh hình dung nguyên lí từng kỳ,từng giai đoạn của quá trình hoạt động của động cơ

b Trình tự xây dựng mô hình như sau:

Bước 1: Vẽ mô hình:

- Vào insert => shapes để chọn, vẽ khung mô hình và các chi tiết máy,như hình hoàn thiện trên

Bước 2: Tạo các hiệu ứng thể hiện quá trình làm việc của động cơ

Kỳ 1 (nạp)

- Tạo hiệu ứng trục khuỷu quay: Vào slide chứa hình ảnh, trên thanh công

cụ chọn animations (hiệu ứng), click chuột vào biểu tượng trục khuỷu, chọnwipe, đặt chế độ on click (click chuột để thực hiện hiệu ứng)

- Tạo hiệu ứng cho nhóm pít tông và thanh truyền: Chọn nhóm pit tông vàthanh truyền, kích vào add animations => chọn more motions paths => chọn

Wipe

On clik

down nhấn ok, click chuột theo vị trí mũi tên, đặt chế độ after previous (thựchiện hiệu ứng ngay sau hiệu ứng trước.

- Tạo hiệu ứng xupap nạp: Chọn nhóm biểu tượng xupap nạp, click vàoadd animations => chọn more motions paths => chọn down và nhấn ok, đặt chế

độ after previous (thực hiện hiệu ứng ngay sau hiệu ứng trước) ở vị trí hướngdẫn như hình dưới

- Tạo hiệu ứng không khí vào buồng đốt: chọn biểu đường không khí vào,click vào add animations, chọn more entrance effects, chọn cirle rồi nhấn ok, đặtchế độ with previous theo mũi tên hướng dẫn.

+ Tạo hiệu ứng không khí xuất hiện trong buồng đốt: Click chuột vào biểutượng, chọn add animations, chọn appear, sau đó chọn chế độ with previous theomũi tên hướng dẫn

+ Tạo biến mất của đường dẫn không khí vào: Chọn biểu tượng không khívào, click vào add animations, chọn more exit effects, chọn disappear, nhấn ok,sau đó đặt chế độ after previous theo mũi tên hướng dẫn.

- Kỳ 2 (nén)

+ Tạo hiệu ứng cho nhóm pit tông, thanh truyền chuyển động đi lên đểnén không khí: Tạo hiệu ứng cho nhóm pít tông và thanh truyền: Chọn nhóm pittông và thanh truyền, kích vào add animations => chọn more motions paths =>chọn Up, nhấn ok, kích chuột mũi tên, chọn chế độ after previous, kết thúc

1 more exit effects

2

disappear

3 chế độ after previous

+ Tạo hiệu ứng phun nhiên liệu: Click vào biểu phun nhiên liệu, chọnappear như hình vẽ, sau đó click chuột vào mũi tên hướng dẫn, chọn chế độafterprevious.

Kỳ 3 (cháy giãn nở)

+ Tạo hiệu ứng nhiên liệu cháy: Chọn biểu tượng hỗn hợp khí cháy, chọnadd animations, chọn more emphasis effects, chọn fill color Sau đó click chuộtphải ở hiệu ứng vừa tạo, chọn fill color chọn màu đỏ

+ Tạo hiệu ứng cho pít tông đi xuống do khí thể đẩy: => Tạo hiệu ứng chonhóm pít tông và thanh truyền: Chọn nhóm pit tông và thanh truyền, click vàoadd animations => chọn more motions paths => chọn down, nhấn ok; nhấnchuột vào vị trí mũi tên đặt chế độ after previous (thực hiện hiệu ứng ngay sauhiệu ứng trước).

Kỳ 4 (Xả)

+ Tạo hiệu ứng cho nhóm pit tông, thanh truyền chuyển động đi lên để xảkhí cháy ra ngoài: Chọn nhóm pit tông và thanh truyền, click vào add

animations => chọn more motions paths => chọn Up, nhấn ok, sau đó clickchuột vào vị trí mũi tên, đặt chế độ after previous.

+ Tạo hiệu ứng mở xupap xả: Chọn nhóm biểu tượng xupap xả, click vàoadd animations => chọn more motions paths => chọn down và nhấn ok, clickchuột theo vị trí mũi tên, đặt chế độ after previous (thực hiện hiệu ứng ngay sauhiệu ứng trước)

+ Tạo hiệu ứng đường dẫn không khí ra: chọn biểu đường không khí ra,click vào add animations, chọn more entrance effects, chọn cirle và nhấn ok, sau

đó click chuột theo vị trí mũi tên và đặt chế độ with previous

+ Tạo hiệu ứng biến mất của biểu tượng khí cháy và đường dẫn khi xả:Chọn nhóm biểu tượng khí cháy và đường dẫn, kích vào add animations,chọn more exit effects, chọn disappear và nhấn ok, click chuột vào vị trí mũi tên,đặt chế độ after previous.

2.2.2 Trình chiếu mô hình trong quá trình lên lớp

a Trình chiếu mô hình

Giáo viên giới thiệu cấu tạo của các chi tiết trên mô hình nguyên lí làmviệc của động cơ đốt trong, bằng cách trình chiếu mô hình động như đã thiết kế

ở phần đầu Học sinh quan sát mô hình động, nhận diện được cấu tạo của các chitiết ở mô hình động cơ đốt trong

Mô hình cấu tạo gồm: Xi lanh, nắp xi lanh, pit tông, trục khuỷu, thanhtruyền, xupap nạp, xả… đối với phần này học sinh đã được học ở bài trước, ởđây giáo viên yêu cầu học sinh nhận diện các chi tiết thông qua mô hình

Nhờ mô hình động mà giáo viên có thể giải quyết được các câu hỏi thôngqua hình ảnh động, học sinh dể hiểu và trả lời được các câu hỏi mà giáo viênđưa ra Từ đó sẽ phát huy được tính tích cực, chủ động của từng học sinh trongquá trình tiếp thu bài trên lớp và kiến thức các em nắm được khắc sâu hơn, dểliên hệ, vận dụng hơn

b Nguyên lý hoạt động của động cơ đốt trong 4 kỳ

Mô hình thể hiện nguyên lý làm việc của động cơ đốt trong

- Giáo viên trình chiếu mô hình thể hiện nguyên lý hoạt động của động cơđốt trong, học sinh quan sát mô hình

- Giáo viên nêu các câu hỏi:

1) Khi nào thì xupap nạp mở? khi xupap nạp mở trong xi lanh diễn ra quátrình gì?

2) Khi nào thì xupap thải mở? khi xupap thải mở trong xi lanh diễn ra quátrình gì?

3) Em hãy quan sát, trình bày nguyên lí hoạt động của động cơ đốt trong Những câu hỏi đó chắc chắn học sinh sẽ dể dàng đưa ra đáp án cho nhữngcâu hỏi trên của giáo viên, bởi vì thông qua cách trình diễn, tạo hiệu ứng động,học sinh dể nhìn thấy đáp án trong các ý hỏi của giáo viên Đó là cách giúp họcsinh hứng thú với môn học và tư duy môn học cao hơn

2.2.3 Kết quả sau khi thực nghiệm

Sau khi thực hiện đổi mới phương pháp dạy học đối với bài nguyên lí làmcủa động cơ đốt trong, Công nghệ 11, tôi thấy các em đã có chiều hướng tíchcực học tập, hứng thú với bộ môn học hơn trước Các em chịu khó tư duy, trả lờiđược các câu hỏi mà giáo viên đưa ra Qua thực nghiệm tôi đã khảo sát học sinhthông qua bài kiểm tra kết quả thu được từ phía học sinh như sau:

Kết quả hai lớp khi chưa thực nghiệm ứng dụng mô hình vào bài dạy:

biệt là tỉ lệ học sinh có điểm trung bình và yếu chiếm tỉ lệ trên 40%, không cóhọc sinh giỏi Hai lớp có ứng dụng mô hình vào giảng dạy kết quả tăng lên rõ,

cụ thể không còn số học sinh bị điểm yếu, số học sinh giỏi chiếm 15% Quabảng so sánh trên ta thấy việc ứng dụng mô hình động vào bài dạy phần nào đãđưa lại hiệu quả, tác động trực tiếp đến việc nhận thức kiến thức trên lớp củahọc sinh, các em chịu khó nghiên cứu, hứng thú học tập hơn trước

3 Phần kết luận

3.1 Ý nghĩa của đề tài, sáng kiến, giải pháp

Qua thực hiện đề tài đổi mới phương pháp dạy học với nhằm tăng cườngứng dụng có hiệu quả CNTT vào từng tiết dạy tôi rút ra bài học sau:

- Việc thực hiện quy trình lên lớp gồm đầy đủ các bước, giáo viên tăngcường khai thác các kênh hình đã đưa lại hiệu quả rõ rệt trong quá trình giảngdạy thông qua các số liệu so sánh ở bảng thu thập thông tin Cũng qua đó đãkhơi dậy sự hứng thú học tập của học sinh, các em đã có chiều hướng tích cựchơn đối với việc học tập bộ môn Công nghệ

- Học sinh chịu khó tìm tòi, tư duy kiến thức mới thông qua mô phỏng môhình sinh động, đó là điểm mới của đề tài mà tôi đã thực hiện Những đặc điểmcủa mô hình thật được mô phỏng qua kênh hình, kích thích sự tìm tòi học hỏi từphía các em

- Phát huy được tinh thần làm việc theo nhóm, tập thể từ đó giúp các emđoàn kết, cộng tác giúp đỡ nhau trong học tập cũng như rèn luyện

- Đề tài gồm hai phần cơ bản:

+ Thiết kế mô hình động bằng cách ứng dụng phần mêm powerpoint đểsoạn thảo các ứng dụng cần có trong bài dạy Qua phần thiết kế tôi đã trình bàykhá kỷ các bước trong quá trình thiết kế để các thể mô phỏng các hình ảnh độnggiúp cho giáo viên ứng dụng CNTT vào giảng dạy ngày càng hiệu quả hơn

+ Áp dụng mô hình đã được thiết kế vào công tác giảng dạy trên lớp theođối tượng học sinh, sau đó tổ chức khảo sát để có kết quả so sánh giữa các lớp

có ứng dụng mô hình với lớp không ứng dụng mô hình khi giảng dạy