B ộ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO B ộ Y TÉ TRƯỜNG ĐẠI HỌC DƯỢC HÀ NỘI • • • • HOÀNG THỊ TRÀ GIANG ■ NGHIÊN CỨU HOẠT ĐỘNG MARKETING NHÓM THUỐC ĐIề U TRỊ TĂNG HUYế T ÁP TẠI HÀ NỘI GIAI ĐOẠN 2005 - 2009 • • • LUẬN VĂN THẠC SỸ Dược HỌC ■ ■ ■ ■ CHUYÊN NGÀNH TỔ CHỨC QUẢN LÝ Dược MÃ SỐ: 607320 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Thị Thái Hằng TRƯỜNG ĐH DƯỢC HÀ NỘI THƯVỄỆN Ngày tháng năm 20A.V So ĐKCB: Q M M ũ ĩ ũ W HÀ NỘI 2010 CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Đôc lâp - Tư - Hanh phúc BÁO CÁO SỬA CHỮA LUẬN VĂN Kính s i: - Hội đồng chấm luận văn tốt nghiệp thạc sĩ Phòng sau đại học Họ tên học viên: Hoàng Thị Trà Giang Tên đề tài: “Nghiên cứu hoật động marketing nhóm thuốc điều trị tăng huyết áp Hà Nội giai đoạn 2005 - 2009” Chuyên ngành: Tổ chức quản lý dược Mã số: 607320 Đã bảo vệ luận văn tốt nghiệp thạc sĩ vào hồi 13 30 ngày 06 tháng 12 năm 2010, phòng Hội thảo, Giảng đường số - Trường đại học Dược Hà Nội theo Quyết định số 5rLế QĐ -QhỉlVngày ữ tháng \i năm 2010 Hiệu trưởng Trường đại học dược Hà Nội NỘI DUNG SỬA CHỮA, HOÀN CHỈNH Những nội dung sửa chữa theo yêu cầu Hội đồng: 1.1 Sửa lỗi trình bày • Sửa lỗi tả • Sửa tên số tiểu mục chưa chuẩn so với mục lục 1.2 Đoi tượng nghiên cứu: • Trước sửa: chưa rõ ràng - Các số liệu, kiện, tượng, sản phẩm, Cơng ty, khách hàng, đối thủ cạnh tranh có liên quan đến hoạt động Marketing số sản phẩm thuốc điều trị tăng huyết áp Hà Nội số Cơng ty Dược phẩm nước ngồi nước lựa chọn theo định hướng sản phẩm Marketing cách độc đáo, bật, có doanh số bán lớn nhất, xâm nhập thị trường • Sau sửa: - Một số công ty Dược phẩm nước hoạt động kinh doanh địa bàn Hà Nội có sản phẩm thuốc điều trị tăng huyết áp Marketing cách độc đáo, bật, doanh số bán lớn nhất, xâm nhập thị trường 1.3 Cách thức thu thập số liệu: • Trước sửa: Chưa mô tả số lượng vị trí chuyên gia vấn phương pháp vấn chuyên gia Phương pháp thăm dò, phương pháp chiếu xạ khơng cần thiết • Sau sửa: Với sản phẩm cơng ty nghiên cứu hoạt động Marketing, tiến hành vấn trung bình 2-3 trình dược viên quản lý trình dược viên có liên quan Bỏ hai phương pháp nghiên cứu 1.4 Tài liệu tham khảo: Bỏ tài liệu tham khảo tác giả Nguyễn Ngọc Thủy Tạ r p À r p Á Trân Tuân 1.5 Danh sách tên giáo sư hàng đầu ngành tim mạch: bỏ Những nội dung xin bảo lưu: Khơng có nội dung xin bảo lưu Hà Nội, ngày 08 tháng 12 năm 2010 Tập thể hướng dẫn Học viên Nguyễn Thị Thái Hằng Hoàng Thị Trà Giang Chủ tịch thư ký hội đồng LỜI CÀM ƠN Để hoàn thành chương trình cao học viết luận văn này, ngồi cố gắng nỗ lực thân, nhận hướng dẫn, quan tâm, giúp đỡ, động viên thầy cơ, gia đình, bạn bè Trước tiên, tơi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc vơ kính trọng đến PGS TS Nguyễn Thị Thái Hằng, nguyên chủ nhiệm môn Quản lý Kinh tế Dược, người thầy dành nhiều thời gian tâm huyết, tận tình hướng dẫn nghiên cứu giúp tơi hồn thành luận văn tốt nghiệp Người thầy cho lời khuyên quý giá để trưởng thành hon sống Một lần nữa, với biết ơn lòng kính trọng sâu sắc, em xin chân thành cảm ơn Cô Tôi xin gửi lời cảm ơn tới Ban giảm hiệu, Phòng đào tạo sau đại học, Bộ môn Quản lý kinh tế dược, Trường đại học Dược Hà Nội tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ tơi q trình học tập hồn thành luận văn Tơi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến quý thầy cô Bộ môn Quản lý Kinh tế dược nhiệt tình giảng dạy, cung cấp cho tơi kiến thức chun ngành, cho tơi góp ý bổ ích để hoàn thiện đề cương luận văn - tảng để tơi hồn thành luận văn Xin gửi lời cảm ơn chân thành đến dược sĩ Nguyễn Ngọc Thủy, dược sĩ Tạ Trần Tuấn giúp tơi q trình nghiên cứu, thu thập số liệu cho luận văn Tôi xin cảm ơn anh chị trình dược viên, quản lý trình dược, bác sĩ, dược sĩ nhiệt tình trao đổi cung cấp cho thông tin vô quý báu Cuối cùng, xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè, ln bên cạnh động viên, khích lệ tơi sống học tập, nghiên cứu Hà Nội ngày 30 tháng 10 năm 2010 Học viên Hoàng Thị Trà Giang MỤC LỤC Danh mục ký hiệu, chữ viết tắt Danh mục bảng, biểu Danh mục hình vẽ, đồ thị ĐẶT VẤN Đ Ề Chương TỔNG QUAN .3 1.1 Tổng quan marketing 1.1.1 Nội dung marketing 1.1.2 Marketing mục tiêu 1.1.3 Marketing dược 1.1.4 Chính sách sản phẩm 1.1.5 Chính sách giá .10 1.1.6 Chính sách phân ph ố i 12 1.1.7 Chính sách xúc tiến hỗ trợ kinh doanh 14 1.2 Tổng quan bệnh tăng huyếtáp thuốc điều tr ị 18 1.2.1 Khái niệm tăng huyết áp 18 1.2.2 Triệu chứng biến chứng tăng huyết p 19 1.2.3 Thực trạng bệnh tăng huyết áp 20 1.2.4 Phân độ tăng huyết áp 20 1.2.5 Mục đích nguyên tắc điều trị tăng huyết áp 21 1.2.6 Phân loại thuốc điều trị tăng huyết p 22 1.2.7 Phác đồ điều trị tăng huyết p 23 1.3 Thị trường thuốc điều trị tăng huyết áp 25 1.3.1 Tổng quan thị trường dược phẩm 25 1.3.1.1 Vài nét thị trường dược phẩm giới 25 1.3.1.2 Tổng quan thị truờng dược phẩm Việt N am 28 1.3.2 Thị trường thuốc điều trị tănghuyết áp Việt N am 32 1.4 Một số đề tài nghiên cứu có liên quan 34 Chương ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cứu 36 2.1 Đối tượng nghiên cứu 36 2.2 Phương pháp chọn mẫu 36 2.3 Phương pháp nghiên cứu .37 2.4 Phương pháp thu thập số liệu 39 2.5 Chỉ tiêu nghiên cứu 40 2.6 Phương pháp xử lý số liệu 40 Chương KẾT QUẢ NGHIÊN 3.1 cứu 41 Nghiên cứu vận dụng sách sản phẩm 41 3.1.1 Chiến lược phát triển sản phẩm 41 3.1.2 Chiến lược phát triển danh mục sản phẩm .50 3.1.3 Chiến lược triển khaisản phẩm theochu kỳ sống 54 3.1.4 Chiến lược sản phẩm 3.1.5 Chiến lược xây dựng thương hiệu cho sản phẩm 64 bắt chước .62 3.2 Nghiên cửu vận dụng sách giá 66 3.2.1 Chiến lược giá hớt v án g 67 3.2.2 Chiến lược g iá 68 3.2.3 Chiến lược giá xâm nhập 69 3.3 Nghiên cứu vận dụng sách phân phối 72 3.3.1 Cấu trúc kênh phân phối thuốc điều trị tăng huyết áp 72 3.3.2 Chiến lược phân phối mạnh 74 3.3.3 Chiến lược phân phối chọn lọc 75 3.3.4 Chiến lược phân phối độc quyền 77 3.4 Nghiên cứu vận dụng sách xúc tiến hỗ trợ kinh doanh 79 3.4.1 Chiến lược kéo 79 3.4.2 Chiến lược đẩy 80 3.4.3 Quảng cáo 82 3.4.4 Kích thích tiêu th ụ 87 3.4.5 Quan hệ công chúng 90 3.4.6 Bán hàng cá nhân 99 3.5 Nghiên cứu hoạt động marketing - mix sở định vị xác định thị trường mục tiêu cho sản phấm Aprovel 104 3.5.1 Định vị sản phẩm Aprovel 104 3.5.2 Chiến lược marketing - mix sản phẩm Aprovel 107 Chương BÀN LUẬN 114 4.1 Bàn luận mối quan hệ bác sĩ,dược sĩ,bệnh nhântrong thị trường thuốc hạ áp 114 4.1.1 Đặc điểm bệnh nhân tăng huyểt áp vàquyết định lựa chọn thuốc điều trị bác s ĩ 114 4.1.2 Đặc điểm bác sĩ điều t r ị 115 4.1.3 Đặc điểm dược sĩ, người bán thuốc 115 4.1.4 Bàn luận đặc trưng hoạt động marketingthuốc hạ áp theo nhóm ba đối tượng: bác sĩ, dược sĩ, bệnh nhân 115 4.2 Bàn luận bán hàng cá nhân - nghề trình dược viên thị trường thuốc hạ áp 116 4.3 Bàn luận hoạt động quảng cáo thị trường thuốc hạ áp .119 4.4 Bàn luận đặc trưng hoạt động marketing - mix nhóm thuốc hạ áp nhóm cơng ty khác 119 KẾT LUẬN VÀ KIẾN N G H Ị 122 Kết luận 122 Ket luận 1: v ề việc áp dụng chínhsách sản phẩmtrong hoạtđộng marketing thuốc điều trị tăng huyết p 122 Kết luận 2: việc áp dụng sách g iá 123 Kết luận 3: việc áp dụng sách phân phối 123 Ket luận 4: việc áp dụng sách xúc tiến hỗ trợ kinh doanh 123 Kiến nghị 124 Kiến nghị với công ty sản xuất, kinh doanh dược phẩm 124 Kiến nghị với y tế quan quản lý nhà nước 125 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC • CÁC KÝ HIỆU, • CHỮ VIÉT TẮT Ký hiệu viết tắt 3C ATC BHYT Brochure CPDP CT D.D.D Gimmicks GSK Hapharco HATT HATTr HCTZ JNC Key message KOL MSD OTC P1 P2 P3 P4 Pharbaco Phytopharma R&D SDK STT SWOT Nội dung Company - công ty, Competitor - đôi thủ cạnh tranh, Customer - khách hàng Phân loại thuốc theo tác dụng dược lý, quan tác dụng cấu trúc hóa học Bảo hiêm y tê Tờ rơi, tờ giới thiệu, quảng cáo thuôc Cô phân Dược phâm Công ty Defined Daily Dose: liêu điêu trị theo ngày Đô dùng đê tặng Công ty Glaxo Smith Kline Công ty cổ phần Dược phẩm thiết bị Y tế Hà Nội Huyêt áp tâm thu Huyêt áp tâm trương Thuôc lợi tiêu Hydrochlorothiazid Joint National Committee: uỷ ban phòng chơng hut áp Hoa Kỳ Thơng điệp cân truyên tải giới thiệu thuôc Key Opinion Leader: Những nhà lãnh đạo giỏi vê chuyên môn Công ty Merck Sharp Dohme Over The Counter, thuôc bán không cân kê đơn Product: Chính sách sản phâm Price: Chính sách giá Place: Chính sách phân phơi Promotion: Chính sách xúc tiên hô trợ kinh doanh Công ty cô phân Dược phâm Trung ương I Công ty cô phân Dược liệu Trung ương II Research and Development: Nghiên cứu phát triên Sô đăng ký Sô thứ tự Strengths - điêm mạnh, Weaknesses Opportunities - hội, Threats - thách thức - điêm yêu, TDV THA TNHH Trình dược viên Tăng huyêt áp Trách nhiệm hữu hạn USD ƯCMC ƯCTT VNĐ WHO Đô la Mỹ ứ c chế men chuyển ứ c chế thụ thể Việt Nam Đông World Health Organization: Tô chức y tê thê giới DANH MỤC CÁC BẢNG, BIÊU Bảng 1.1 Nội dung sách marketing dược Bảng 1.2 Các cách phát triển loại sản phẩm theo chiều sâu .8 Bảng 1.3 Phân loại sản phẩm .9 Bảng 1.4 Một số chiến lược sách giá 12 Bảng 1.5 Phân độ tăng huyết áp theo JNC VI theo JNC V II 21 Bảng 1.6 Hệ thống phân loại thuốc điều trị tăng huyết áp theo mã ATC 22 Bảng 1.7 Phân loại thuốc điều trị tăng huyết áp theo nhóm tác dụng 23 Bảng 1.8 Tổng thị trường dược phẩm toàn cầu năm 2009 tốc độ tăng trưởng thị trường theo vùng (dựa tỷ giá quý 4/2009) 25 Bảng Các cơng ty có doanh số đứng đầu thị trường thuốc kê đơn giới ! Bảng 1.10 Doanh thu tốc dộ tăng trưởng nhóm đối kháng angiotensin II thị trường nhóm thuốc kê đơn giới 27 Bảng 1.11 Doanh số số thuốc điều trị tăng huyết áp giới 28 Bảng 1.12 Chi tiêu tiền thuốc bình quân đầu người 30 Bảng 1.13 Một số biệt dược thuốc điều trị tăng huyết áp Việt N am 33 Bảng 1.14 Thuốc điều trị tăng huyết áp có doanh số bán cao Việt Nam 34 Bảng 1.15 Một số đề tài nghiên cứu có liên quan 35 Bảng- 2.16 Các công ty lựa chọn để nghiên cứu hoạt động marketing 36 Bảng 2.17 Minh hoạ phương pháp phân tích S.W.O.T 38 Bảng 3.18 Doanh số quy định thời gian bảo hộ thuốc nhóm ức chế thụ the angiotensin I I 41 Bảng 3.19 Các thuốc có doanh thu cao nhóm chẹn thụ thể angiotensin II Việt N am 42 Bảng 3.20 Thuốc nhóm chẹn thụ the angiotensin II cơng ty vừa nhỏ 44 Bảng 3.21 Một số sản phẩm thuốc dạng kết hợp xuất Việt Nam 45 Bảng 3.22 Một số thuốc dạng kết họp có hoạt chất thuộc nhóm hoạt chất nhóm ức chế thụ thể angiotensin II 46 Bảng 3.23 Một số thuốc thay đổi kiểu dáng, đổi tên, đổi hàm lượng 48 Bảng 3.24 Các thuốc Sanofi - aventis bắt đầu lưu hành Việt Nam giai đoạn năm 2009 49 Bảng 3.25 Phát triển danh mục sản phẩm theo chiều rộng 50 r KÉT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ Kết luân Luận văn sơ khái quát lại sở lý thuyết Marketing Marketing dược, tình hình bệnh tăng huyết áp giới Việt Nam Khái qt tình hình thị trường thuốc Việt Nam nói chung, thị trường thuốc hạ áp nói riêng Luận văn sâu khảo sát sách marketing cơng ty dược phẩm áp dụng cho nhóm thuốc hạ huyết áp Từ nhận thấy cơng ty dù thuộc nhóm hãng dược phẩm hàng đầu vận dụng lý thuyết marketing đáp ứng nhu cầu thuốc thị trường mà tạo lợi cạnh tranh, mang lại uy tín lợi nhuận cho cơng ty Các cơng ty dược phẩm trung bình hay cơng ty nước áp dụng cách linh hoạt lý thuyết marketing đem lại lợi nhuận mà góp phần đáp ứng nhu cầu thuốc thị trường đặc biệt bệnh nhân thu nhập thấp, bệnh nhân có bảo hiểm đặc biệt tuyến Kết luân 1: viêc áp duns chỉnh sách sản phẩm irons hoat đône marketing thuốc điều trị tăns huyết áp Các hãng dược phẩm lớn phát triển danh mục sản phẩm cách chắn, sản phẩm đưa thị trường hướng tới doanh số lớn bảo vệ uy tín cho cơng ty, ưu tiên phát triển theo chiều sâu, không ngừng nâng cao chất lượng sản phẩm, thường xuyên thay đổi mẫu mã, bao bì, thay đổi dạng muối, dạng bào chế tăng tính ưu việt sản phẩm Chi phí đầu tư cao cho nghiên cứu phát triển, đưa thị trường sản phẩm mới, đáp ứng nhu cầu thị trường Các công ty nhỏ công ty nước sản xuất kinh doanh sản phẩm nhái, “bắt chước” biệt dược tiếng hãng lớn với hoạt chất, thuốc mang tên gốc Danh mục sản phẩm phát triển theo chiều rộng dài, chưa trọng nhiều đến chiều sâu Các công ty bước đầu xây dựng thương hiệu qua việc đặt tên cho sản phẩm theo dấu hiệu dễ nhận biết thiết kế mẫu mã hộp thuốc theo phong cách riêng Một số công ty Stada, Domesco nhập nguyên liệu để sản xuất dòng thuốc mới, thuốc chẹn thụ the angiotensin, góp phần đưa thuốc nước nhà lên bước tiến mới, không dừng lại thuốc thiết yếu nữa, điều hứa hẹn thành cơng doanh sổ, lợi nhuận uy tín Chính sách giá cơng ty vận dụng cách linh hoạt, tùy theo vị thể công ty sản phẩm họ thị trường Các hãng dược phẩm lớn thường áp dụng sách giá “hớt váng” với sản phẩm mạnh, có uy tín thị trường thuốc điều trị tăng huyết áp, sách “một giá” Các hãng nhỏ cơng ty nước thường áp dụng chiến lược định giá “ảo”, giá xâm nhập, giá linh hoạt với mục đích tiêu thụ nhiều sản phẩm Do mức thu nhập người dân Việt Nam chưa cao, mà thuổc hạ áp lại phải dùng lâu dài, nên chiến lược giá công ty nhỏ công ty nước giúp họ thu nhiều lợi nhuận Kết luân 3: viêc áp duns sách phân phối Các cơng ty lớn nước ngồi có kênh phân phối cấp công ty phân phối nước (Zuellig, Diethelm, Mega ), phân phối độc quyền chọn lọc qua vài công ty tư nhân khác Các cơng ty phân phối nước ngồi có hệ thống phân phối nhanh, chuyên nghiệp đảm bảo chất lượng thuốc tốt với thuốc khó bảo quản nhất, chi phí cho phân phối cao, chi phí phân phối qua Zuellig cao qua Mega có thấp Diethelm Các cơng ty kinh doanh thuốc nước, thuốc có nguồn gốc Ấn Độ, Hàn Quốc, Đông Ầu thường phân phối sản phẩm qua số công ty tư nhân, cơng ty dược phẩm tỉnh, có mạng lưới chi nhánh liên kết với công ty địa phương để phân phối rộng khắp Chỉ số cơng ty có đủ tiềm lực phân phối sản phẩm thông qua công ty phân phối chuyên nghiệp Kết luân 4: viêc áp duns chỉnh sách xúc tiến hỗ trơ kinh doanh Các hãng dược phẩm lớn trọng đến quảng cáo, PR thông qua hình thức tổ chức hội thảo, hội nghị, sinh hoạt khoa học, tuyên truyền để nâng cao hình ảnh, vị thế, uy tín cơng ty, quảng bá lợi ích, chất lượng sản phẩm điều trị tăng huyết áp, cung cấp thông tin cách khoa học sản phẩm đến với bác sĩ Tuân thủ quy chế thông tin quảng cáo thuốc Chú trọng đến đào tạo, đãi ngộ trình dược viên với chế độ lương thưởng, phúc lợi xã hội hấp dẫn Các công ty nhỏ, công ty nước yận dụng sách khuyến mại nhằm tác động trực tiếp vào hệ thống bán thuốc, dược sĩ tư vấn, sử dụng lợi ích vật chất để kích thích bác sĩ kê đơn Các công ty tác động vào trung gian phân phối để tiêu thụ nhiều hàng Ngoài việc vận động hành lang để đưa thuốc vào bảo hiểm tuyến công ty có định hướng phát triển lâu dài trọng Kiến nghỉ Kiến nshì với cơns ty sản xuất, kinh doanh dươc phẩm Tăng cường đầu tư cho khoa học - công nghệ để tăng chất lượng thuốc hiệu lực điều trị Trên sở liên doanh liên kết để đổi công nghệ, học hỏi kinh nghiệm quản lý nước ngoài, phương thức đầu tư khôn ngoan nhất, đầu tư vào "niềm tin" người tiêu dùng, không để vượt qua thách thức trước mắt mà có tác dụng lâu dài cho thời kỳ khủng hoảng biện pháp "tự kích cầu" mà doanh nghiệp chủ động thực hiện, khơng trơng chờ, ỷ lại vào sách Nhà nước Trên sở liên doanh liên kết để đổi công nghệ, học hỏi kinh nghiệm quản lý nước Bên cạnh đó, bệnh nhân tăng huyết áp phải gắn với điều trị suốt đời nên họ có hiểu biết định thường xuyên cập nhật thông tin bệnh tật điều trị, họ quan tâm nhiều hon đến biệt dược có tác dụng chữa bệnh rõ rệt sản phẩm sản xuất bán rộng rãi, giá rẻ chất lượng hiệu đáng ngờ Đầu tư phát triển mặt hàng thuốc hạ huyết áp đáp ứng nhu cầu điều trị cho người dân Các công ty sản xuất thuốc hạ áp nước cần sản xuất có định hướng thuốc điều trị tăng huyết áp từ nguyên liệu có sẵn hay nguyên liệu nhập để tạo sản phẩm giá rẻ đáp ứng nhu cầu điều trị cho bệnh nhân có thu nhập thấp bệnh nhân mắc bệnh nhẹ Tiến hành rà soát, thực giải pháp tiết kiệm tối đa chi phỉ sản xuất, kinh doanh để góp phần trì ổn định thị trường dược phẩm Nắm vững quy chế, thực nghiêm túc quy định sản xuất, kỉnh doanh dược phẩm thị trường Việt Nam Cần tổ chức nghiên cứu dự báo trung hạn ( - năm) nhu cầu thị trường hoạt chất hết hạn bảo hộ dựa sở hồi cứu số liệu lịch sử năm qua doanh số, số lượng người mắc bệnh phác đồ điều trị Việt Nam Quy định bảo mật liệu áp dụng gây nhiều khó khăn, phải thực trước năm nghiên cứu sinh khả dụng, tương đương sinh học, quy trình sản xuất thay trước hoạt chất hết hạn bảo hộ cần tìm kiếm thỏa thuận việc sản xuất thuốc bảo hộ thị trường Xem xét lại phương pháp tiếp thị lâu sử dụng: cần phải thay đổi phương pháp tiếp thị từ mơ hình tiếp thị cho số đơng (mass- marketing) sang mơ hình tiếp thị theo mục tiêu (target - marketing) Phải thay phương pháp tiếp thị thuốc mẫu, lợi ích vật chất ngắn hạn việc chứng minh dược phẩm đưa lưu hành thị trường có khả điều trị bệnh, nâng cao sức khỏe, cải thiện chất lượng sống cách rõ rệt Cần tiếp tục tăng cường đào tạo, xây dựng đội ngũ trình dược viên chuyên nghiệp theo quy định nhà nước trình dược viên giới thiệu thuốc Từng bước xây dựng thương hiệu, nâng cao uy tín, chất lượng sản phấm dịch vụ cần trọng công tác marketing, đầu tư xây dựng đội ngũ cán chuyên trách có kinh nghiệm khả năng, nhàm tăng sức cạnh tranh môi trường mà cạnh tranh ngày trở nên gay gắt Kiến nshi với bô V tế quan quản lý nhà nước Hoàn thiện hệ thống pháp văn pháp quy dược: rà sốt loại bỏ quy định chồng chéo, khơng phù hợp với cam kết quốc tế tình hình thực tế; sửa đổi ban hành triển khai thực văn quy phạm pháp luật dược phù họp với cam kết quốc tế, đảm bảo mơi trường kinh doanh thuận lợi, thơng thống, minh bạch, thủ tục nhanh gọn có hướng dẫn đầy đủ Hoàn thiện luật, quy định quyền sở hữu trí tuệ, nhằm bảo vệ lợi ích họp pháp nhà sản xuất, tránh tình trạng cạnh tranh khơng lành mạnh Có sách kế hoạch đầu tư phát triển hệ thống sản xuất nước, đầu tư dây chuyền công nghệ Nghiên cứu cấu thuốc điều trị tăng huyết áp sản xuất nước họp lý, sản xuất thuốc hạ áp phục vụ nhu cầu điều trị bệnh viện, sở y tế Khuyến khích doanh nghiệp sản xuất thuốc thuộc nhóm điều trị bên cạnh thuốc chương trình thuốc quốc gia Khuyến khích liên doanh với nước để học hỏi kinh nghiệm quản lý chuyển giao công nghệ tiên tiến đồng thời ưu tiên sản xuất thuốc nước cách hợp lý, khuyến khích dùng thuốc nội, hạn chế nhập thuốc chất lượng trung bình thấp Thúc đẩy thu hút đàu tư dược nước vào Việt Nam để tăng cường chuyển giao công nghệ, quyền sử dụng sáng chế sở hợp đồng tự nguyện hãng dược phẩm nước dược nước Bên cạnh việc khuyến khích thực thi có hiệu cơng tác bảo hộ độc quyền sáng chế quan quản lý cần phải ngăn ngừa tình trạng lạm dụng quyền mà luật cho phép để thực hành vi cạnh tranh không lành mạnh, tạo độc quyền nhằm cản trở việc tiếp cận với thuốc có chất lượng giá rẻ, phù họp với khả chi trả đa số người dân Việt Nam v ề công tác thông tin quảng cáo thuốc: Xử lý nghiêm minh trường hợp vi phạm quy chế quảng cáo thuốc, tặng hàng mẫu, lạm dụng khuyến hoạt động Marketing không lành mạnh làm tổn hại đến quyền lợi bệnh nhân, kinh phí nhà nước, làm xói mòn y đức, chun môn bác sĩ, cán y tế Theo dõi giám sát chặt chẽ tình hình biến động giá địa bàn tỉnh, thành phố phụ trách, đề xuất kịp thời biện pháp thích hợp góp phần trì ổn định thị trường dược phẩm Tăng cường tra, kiểm tra hoạt động sở sản xuất, kinh doanh thuốc, chống đầu tích trữ, độc quyền liên kết độc quyền gây khan thuốc giả tạo để nâng giá thuốc, ngăn chặn tượng gian lận thương mại (sản xuất hàng giả, hàng chất lượng, găm hàng, đầu tích trữ, nhập lậu) Xử lý nghiêm trường họp lợi dụng điều chỉnh giá mặt hàng trọng yếu để tăng giá bất họp lý Xem xét kê khai lại giá ưu tiên mặt hàng thuốc chuyên khoa đặc trị để tránh tượng thiếu thuốc cục bộ, đảm bảo đủ thuốc phục vụ công tác khám chữa bệnh Nâng cao hiệu công tác theo dõi, kiểm tra, kiểm soát thị trường, giám sát việc thực thi pháp luật dược nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng nhà sản xuất tiêu chuẩn chất lượng thuốc, sở hữu trí tuệ, phòng chống thuốc giả, thuốc nhập lậu, thuốc không rõ nguồn gốc Đẩy mạnh cơng tác cải cách hành chính, thực tốt chế cửa giải công việc thủ tục hành cho doanh nghiệp TÀI LIỆU THAM KHẢO • Nguyễn Thị Lan Anh (2007), Nghiên cứu vận dụng sách xúc tiến yểm trợ hoạt động Marketing sổ Công ty Dược phẩm nước thị trường Dược phẩm Việt Nam giai đoạn 1999-2006, Luận văn Thạc sĩ Dược học, Trường Đại học Dược Hà Nội, Hà Nội Bộ mơn dược lý (2004), Giáo trình Dược lâm sàng điều trị, Trường đại học Dược Hà Nội, nhà xuất Y học Bộ mơn hóa dược (2004), Giáo trình Hóa Dược tập 2, Trường đại học Dược Hà Nội Bộ môn quản lý kinh tế dược (2003), Giảo trình kỉnh tế dược, Trường đại học Dược Hà Nội Bộ môn quản lý kinh tế dược (2006), Giáo trình pháp chế hành nghề dược, Trường đại học Dược Hà Nội Trương Đình Chiến - Tăng Văn Bền (1997) Marketing góc độ quản trị doanh nghiệp, Nhà xuất thống kê, Hà N ộ i Trương Quốc Cường (2009), Tổng quan ngành dược Việt Nam năm 2008, hoạt động doanh nghiệp nước Việt Nam định hướng quản lý nhà nước dược năm 2009, Cục quản lý dược, Bộ y tế Trần Minh Đạo (2009), “Giảo trình Marketing bản’, Nhà xuất đại học kinh tế quốc dân Lê Thị Trà Giang (2009), Khảo sát vận dụng sách sản phẩm xúc tiến hỗ trợ kỉnh doanh thuốc kháng sinh beta-lactam địa bàn Hà Nội, Khóa luận tốt nghiệp dược sĩ - Trường Đại học Dược Hà Nội 10 Ngô Thị Hồng Hạnh (2008), Khảo sát hoạt động marketing nhóm thuốc tim mạch thị trường Hà Nội giai đoạn 2005 - 2007, Khóa luận tốt nghiệp dược sĩ - Trường Đại học Dược Hà Nội 11 NguyễnThị Thái Hằng (2008), “22 chiến lược tiếp thị dẫn đầu giới” , Bài giảng chuyên đề Marketing, Trường Đại học Dược Hà Nội 12 Nguyễn Thị Thái Hằng, Khổng Đức Mạnh Dược, Trường Đại học Dược Hà Nội, Hà Nội (2001), Marketing - Marketing 13 Nguyễn Thị Thái Hằng, Lê Viết Hùng (2007), Quản lý kỉnh tế Dược, Nhà xuất Y học, Hà Nội 14 MIMS Việt Nam (2009) 15 Phạm Dương Minh (2007), Nghiên cứu hoạt động marketing nhóm thuốc kháng sinh giai đoạn 2002 - 2006, Luận văn thạc sĩ dược học - Trường Đại học Dược Hà Nội 16 Bùi Linh Nga (2006), Nghiên cứu đánh giá hoạt động marketing thị trường thuốc tim mạch Việt Nam giai đoạn 2001 —2005, Luận văn thạc sĩ dược học, Trường Đại học Dược Hà Nội 17 Philip Kotler (2006), “Thấu hiểu tiếp thị từ A đến Z ”, Nhà xuất trẻ 18 Vũ Phương Thảo, Giáo trình nguyên lỷ marketing, Đại học kinh tế quốc dân, nhà xuất Đại học quốc gia, Hà Nội T IẾ N G A N H 19 IM S Meridian (2009), Vietnam Briefing, IMS heath (The Global Healthcare information Company) 20 Philip Kotler, Marketing Manegement PHỤ LỤC PHỤ LỤC 1: MỘT SỐ CÂU HỎI ĐƯỢC SỬ DỤNG TRONG QUÁ TRÌNH PHỎNG VẤN Hiện thị trường Việt Nam, sản phẩm X công ty anh/chị có hàm lượng, dạng đóng gói, có thay đổi năm không? Dạng bào chế có đặc biệt? Chỉ định có đặc biệt so với thuốc điều trị tăng huyết áp khác? Sản phẩm X vào thị trường tò năm nào? Có hoạt động đặc biệt vào thị trường không? Hiện doanh số sản phẩm có tiếp tục tăng trưởng mạnh/vừa/yếu? Thị trường mục tiêu sản phẩm X gì? Khách hàng mục tiêu đối tượng bệnh nhân nào? Chỉ định có đặc biệt so với thuốc điều trị tăng huyết áp khác? Hiện sản phẩm X có định khác với trước hay khơng? Ngồi sản phẩm X, cơng ty anh/chị có dòng sản phẩm khác có định điều trị tăng huyết áp? Giá bán sản phẩm X có biến động qua năm gần hay không? Giá sản phẩm X so với đối thủ cạnh tranh trực tiếp nào? Giá sản phẩm có giống với bạn hàng khác khơng? Thuốc X thuốc khác công ty phân phối qua cơng ty nào? Anh chị chia sẻ hiểu biết cơng ty phân phối khơng? Thuốc cơng ty anh/chị có quảng cáo báo, tạp chí nào? Các loại gimmicks thường có gì, gimmick đặc biệt? Em xem hình ảnh số gimmicks khơng ạ? 10 Các hình thức chiết khấu, hàng mẫu, hoạt động chăm sóc khối nhà thuốc diễn nào? Ví dụ cụ thể? 11 Hội nghị, hội thảo: số lần tổ chức năm? Địa điểm thường tổ chức? Ví dụ vài hội thảo: tên, địa điểm, báo cáo viên, nội dung báo cáo 12 Các hoạt động tài trợ cho bệnh viện? Hoạt động đưa thuốc vào danh mục bảo hiểm nào? Ai người phụ trách việc chăm sóc nhân vật quan trọng hội đồng thuốc bệnh viện, sở y tế, y tế? 13 Hoạt động chăm sóc khách hàng, tư vấn miễn phí cho khách hàng, báo cáo tác dụng phụ có quan tâm khơng, có phận riêng phụ trách khơng, quy trình nào? 14 Một số sản phẩm cạnh tranh trực tiếp: ưu nhược điểm sản phẩm so với sản phẩm cơng ty anh/chị 15 Số trình dược viên nhóm anh/chị? Mỗi trình dược viên phụ trách sản phẩm? Doanh số khoán quý nằm khoảng nào? Thơng điệp sản phẩm gì? Những nghiên cứu bật sản phẩm? 16 Chế độ lương thưởng, thăm quan du lịch, phúc lợi xã hội nào? Chương trình đào tạo cho trình dược viên sao? 17 Anh chị giới thiệu đôi nét công ty: lịch sử, vị Việt Nam quốc tế, văn hóa doanh nghiệp, hiệu cơng ty? 18 Em xin brochure sản phẩm không ạ? Tùy theo đổi tượng vấn, địa vị hoàn cảnh để lựa chọn câu hỏi để vấn trực định hướng nghiên cứu PHỤ LỤC 2: BẢNG TÓM TẮT MỘT SỐ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN cứu Nhóm cơng ty Ten cơng ty AstraZeneca Nhóm A: Những cơng ty dươc phẩm hàng đầu giói Bayer Boehringer Fournier GSK Merck Serono MSD Novartis Pfizer Sanoỉl Aventis Servier Gedeon Richter Getz Nhóm B Cơng ty dược phẩm thứ hạng trung bình Sandoz Sun pharma Torrent United Pharma Domesco Nhóm c Doanh nghiệp sản xuất nước Hasan Dermapharm CTCPDP HậuGiang Được KHẢO SÁT Tên biệt dirọc (hoạt chất) Betaloc, Betaloc Zok (metoprolol), Zestril, Zestoristic (lisinopril/HCTZ), Plendil, Plendil plus (felodipin/metoprolol), Tenormin (atenolol) Adalat LA, Adalat retard, Adalat (nifedipin) Micardis, Micardis plus (telmisartan/HCTZ) Tanatril (imidapril), Zanedip (lercanidipine), Herbesser (diltiazem) Lacipil (lacidipin) Concor, Concor cor (bisoprolol), Lodoz (bisoprolol/HCTZ) Renitec (enalapril), Cozaar, Hyzaar (losartan/HCTZ) Diovan, Codiovan (valsartan/HCTZ), Exforge (valsartan/amlodipin) Amlor (amlodipin), Accupril (quinapril) Aprovel, Coaprovel (irbesartan/HCTZ), Triatec (ramipril), Enalapril Winthrop, Amlodipin Winthrop Coversyl, Coversyl Plus, Preterax, Bi Preterax (perindopril/indapamid), Coveram (perindopril/amlodipin), Natrilix Ednyt (enalapril), Verospiron (spironolacton), Lisopress (lisinopril), Normodipine (amlodipin) Atasart (candesartan), Atasart H, Trupril (losartan), Co-trupril Enahexal, Bisohexal, Atehexal, Captohexal, Captohexal comp, Metohexal, Nifehexal retard, Aralibon (amlodipin), Diltahexal (diltiazem), Dosinhexal (doxazosin) Irovel, Sunirovel, Sunirovel H (irbesartan/HCTZ), Amlosun (amlodipin), Suncardivas (carvedilol), Repace (losartan), Repace H Amlocor, Valzaar (valsartan), Valzaar-H, Tozaar (losartan), TozaarH, Lorvas (indapamid), Betacard (atenolol), Conpress (carvedilol), Listril (lisinopril) Lifezar, Combizar (losartan/HCTZ) Captopril, Dorover (perindopril), Dorover plus, Lisinopril, Amlodipin, Irbesartan Dorodipin (amlodipin), Domecor (bisoprolol), Domecor plus, Dorotril (lisinopril), Doprile (lisinopril), Codovel (irbesartan/HTCZ), Doraval (valsartan) Nifedipin Hasan 20 retard, IrbeHasan, Hasitec (enalapril), BiHasan (bisoprolol), DH-captohasan Apitim (amlodipin), Teginol (atenolol), Losatan Lodimax (amlodipin), Linorip (lisinopril), Vasartim (valsartan), Vedicard (carvedilol), Cardicare (enalapril), Dobutil (perindopril), Dobutil plus Pyzacar (losartan), Quinacar (quinapril), Tenocar (atenolol), Pycaptin (captopril), Piveryl (perindopril), Piveryl plus, Pyamlong, Pymepharco irbesartan, telmisartan Nifedipine T20 Stada retard, Nifedipin Stada, Irbersartan Stada, Công ty liên Perindastad (perindopril), Carvestad, Lostad (losartan), Losartan doanh TNHH Stada, Enalapril Stada, Telmisartan, Atenolol Stada, Bisoprolol stada - VN Stada, Felodipin Stada, Lisinopril Stada CT Trường Thọ Toversin (perindopril), Toversin plus, Enalapril, Amlodipin OPV PHỤ LỤC DANH MỤC SẢN PHẨM THEO CHIỀU SÂU CỦA MỘT SỐ CÔNG TY im a m Diovan Valsartan Exforge Amlodipin/V alsartan Codiovan Valsartan Zestril Lisinopril 80mg/ 160mg mg/160 mg mg /80mg 10 mg /160mg 80mg/12,5mg 160mg/25mg 160mg/12,5mg 5mg/10mg/20mg Betaloc Zok Metoprolol 25mg/50mg Coversyl Perindopril 4mg/8mg Tanatril Imidapril 5mg/10mg Renitec Enalapril mg /10 mg /20 mg Micardis Telmisartan 40mg/ 80 mg 150mg/12,5mg 10 Coaprovel Irbesartan/ HCTZ wTrfllijl IK1illjMgWyf ifelpfillllll ị ■ ill 300mg/12,5mg Ị vỉ X 14 viên Viên nén bao phim Hộp vỉ X 14 viên Viên nén bao phim vỉ X 14 viên Viên nén bao phim vỉ X 14 viên Vỉ 14 viên Lọ 30 viên Hộp 10 30 viên 10 vỉ X 10 viên vỉ X 10 viên Hộp 30 viên vỉ X 14 viên Novartis Viên nén Viên phóng thích kéo dài Astra Zeneneca Viên nén bao phim Servier Viên nén Fournier Viên nén MSD Viên nén Boehringer Viên nén Sanofi Aventis 300 m g/25 m g Nguồn: Danh mục sản phấm công ty SO SÁNH GIÁ HỚT VÁNG CỦA CÁC BIỆT Dược ĐẦU TIÊN TRONG MỎI NHÓM THUỐC ĐIỀU TRỊ TẢNG HUYẾT ÁP Nhóm thuốc Đối khẳng thụ thể Angiotensi n II ức chế men chuyển Chẹn kênh canxi Chẹn beta giao cảm Hoạt chất Biệt durọc Công ty sản xuất Giá (VNĐ/viên) % thay đổi Valsartan 80 mg Dìovan Novartis 13467 100 Telmisartan 80mg Micardis Boehringer 8793 65 Irbersartan 150mg Aprovel Sanofi-aventis 8100 60 Losartan 50mg Cozaar MSD 6947 52 Perindoprỉl 5mg Coversyl Servier 4720 100 Lisinopril 5mg Zestril AstraZeneca 4534 96 Imidapril 5mg Tanatril Fournier 4012 85 Quinapril 5mg Accupril Pfizer 3253 69 Enalapril 5mg Renitec MSD 2296 49 Felodipin 5mg Plendil Astrazeneca 8008 100 Amlodipin 5mg Amlor Pfizer 7593 95 Lacidipine 2mg Lacipil GSK 4067 51 Metoprolol 25mg Betaloc zok Astrazeneca 4620 100 Atenolol 50mg Tenormin Astrazeneca 3204 69 Bisoprolol mg Concor MSD 3283 71 Nguồn: Giá trúng thầu bệnh viện năm 2010 KHẢO SÁT MỘT SỐ THUỐC THƯỜNG XUYÊN Được QUẢNG CÁO TRÊN CÁC TẠP CHÍ TIM MẠCH (trang 86) Sán phẩm C ơng ty Tên tạ p chí Tạp chí tim mạch học Việt Nam, Betaloc zok, Plendil AstraZeneca Chuyên đề tim mạch học, Thời y dược học Coversyl, Coversyl plus, Preterax, Bipreterax, Coveram Tạp chí tim mạch học Việt Nam, Servier Chuyên đề tim mạch học, Thời y dược học Lacipil GSK Cozaar, Hyzaar MSD Micardis, Micardis plus Boehringer Tạp chí tim mạch học Việt Nam, Chuyên đề tim mạch học Tạp chí tim mạch học Việt Nam, Chuyên đề tim mạch học Tạp chí tim mạch học Việt Nam, Chuyên đề tim mạch học Tạp chí tim mạch học Việt Nam, Aprovel, Coaprovel, Triatec Sanofi-aventis Chuyên đề tim mạch học, Thời y dược học Lifezar, Combizar Irbesartan Stada, Perindastad, Carvediol Stada Dorover Nifedipin Hasan 20 retard, IrbeHasan, Hasitec, BiHasan United pharma Chuyên đề tim mạch học Stada Chuyên đề tim mạch học Domesco Chuyên đề tim mạch học Hasan Chuyên đề tim mạch học CÁC BÀI VIẾT VỀ THUỐC ĐIỀU TRỊ TẢNG HUYẾT ÁP TRÊN CHUYÊN ĐỀ TIM MẠCH HỌC NĂM 2009 (trang 100) Số tạp chí Tháng 01/2009 Tháng 2/2009 Tháng 06/2009 Tháng 07/2009 Tháng 08/2009 Tháng 10/2009 Tháng 11/2009 Sản phẩm Betaloc zok, Plendil Công ty Astra Zeneca Aprovel Sanofi aventis Preterax Servier Coversyl, Coveram Servier Aprovel Sanì aventis Micardis Boehringer Coaprovel Sanofiaventis Coaprovel Sanofiaventis Coaprovel Sanofiaventis Micardis Boehringer Aprovel Sanofi aventis Coversyl plus, Bipreterax Servier Coveram Servier Lacipil GSK Tiêu đề viết Sử dụng thuôc chẹn beta suy tim tăng huyết áp: chứng khoa học Irbesartan bệnh thận mạn tính tiên triên tăng huyết áp không đái tháo đường Nghiên cứu so sánh với thuốc ức chế men chuyển Các khám phá nghiên cứu Advance: phôi hợp kiểm soát chặt chẽ đường huyết hạ huyết áp đem lại thêm nhiều lợi ích cho bệnh nhân đái tháo đường týp Tìm hiểu tác động thuốc ức chế men chuyển chuỗi bệnh lý tim mạch: từ kiện lâm sàng đến chế Chi phí hiệu irbesartan điêu trị tăng huyết áp bệnh nhân tiểu đường týp có bệnh thận So sánh telmisartan với thuôc ức chê men chuyển điều trị tăng huyết áp: Một phân tích gộp thử nghiệm ngẫu nhiên có kiểm sốt Phơi hợp cô định irbesartan hydrochlorothiazide điều trị tăng huyết áp Irbesartan/hydrochlorothiazide điều trị tăng huyết áp tâm thu đơn độc: phân tích phân nhóm nghiên cứu Inclusive Điều trị tăng huyết áp nặng: lợi ích phối họíp thuốc sớm Vai trò thuốc ức chế men chuyển thuốc ức chế thụ the angiotensin II việc làm giảm biến cố tim mạch bệnh nhân có nhiều yếu tố nguy cơ: từ HOPE tới ONTARGET Tác dụng khả dung nạp irbesartan so với enalapril bệnh nhân tăng huyết áp nặng Huyêt áp mục tiêu điêu trị tăng huyêt áp bệnh nhân mạch vành Tơi ưu hóa điêu trị tăng huyêt áp bệnh mạch vành ổn định: chứng lâm sàng việc phối hợp thuốc liều cố định Perindopril/amlodipine Thuôc chẹn kênh canxi lâm sàng tim mạch !» PHỤ LỤC NHẬN ĐỊNH VỀ ưu THẾ CỦA APROVEL s o VỚI CÁC HOẠT CHẤT KHÁC CÙNG NHÓM VÀ CÁC NHÓM THUỐC KHÁC (trang 109) Bảng so sánh ỉàm bật Aprovel vói thuốc nhóm Tiêu chí Ibersartan (Aprovel) Losartnn, Valsartan Cơ chê tác động Tỉ lệ thời gian gắn vào thụ thể ATI irbesartan mạnh gấp 10 lần Thời gian bán hủy Hiệu hạ áp Dài 1 -1 - giờ, Mạnh hon valsartan (nghiên cứu COSIMA), liêu khởi đâu irbestan tương đương liều tối đa losartan Bảo vệ thận hai giai đoạn Losartan bào vệ thận giai đoạn sớm muộn (nghiên cứu muộn Valsartan khơng có chứng IDNT) bảo vệ thận Aprovel có tỉ lệ bệnh nhân tuân thủ điều trị cao nhóm Bảo vệ thận Tính tuân thủ Bảng so sánh làm bật Aprovel với thuốc ức chế men chuyển Tiêu chí Cơ chê tác động Tác dụng phụ Chỉ định khác Hiệu hạ áp Bảo vệ thận Giảm phì đại thất trái Suy tim Aprovel Thuốc ức chế men chuyến ứ c chế ATI AT2 ứ c chế chọn lọc ATI phát huy tác dụng có lợi AT2 Không Ho ức chê men chuyên Bảo vệ thận bệnh nhân đái tháo Bảo vệ thận trên1 bệnh nhân đái tháo đường týp đường týp 1, sau nhồi máu tim, suy tim Tương đương enalapril Trên bệnh nhân đái tháo đường týp Trên bệnh nhân đái tháo đường týp Aprovel, chẹn thụ thể nói chung mạnh Đang nghiên cứu có nhiều triển vọng rung nhĩ suy tim Đã có băng chứng mạnh mẽ suy tim Bảng so sánh làm bật Aprovel với thuốc chẹn kênh canxi Tiêu chí Cơ chế tác động Tác dụng phụ Chỉ định khác Hiệu hạ áp Bảo vệ thận Giảm phì đại thất trái Aprovel Thuốc chẹn kênh canxi ứ c chế chọn lọc ATI ức chế hệ điều hòa c chế kênh canxi huyết áp tổng quát hon Không Phù Bảo vệ thận bệnh nhân đái tháo đường týp Đau thăt ngực Aprovel hiệu tương đương amlodipin Irbesartan bảo vệ tôt amlodipin, giảm nguy tử vong suy thận giai đoạn cuối tốt - nghiên cứu IDNT Irbesartan giảm phì đại thất trái nhiều amlodipin ... Nghiên cứu hoạt động marketing nhóm thuốc điều trị tăng huyết áp Hà Nội giai đoạn 2005 - 2009 Với mục tiêu là: Khảo sát mơ tả sách, chiến lược marketing thuốc điều trị tăng huyết áp Hà Nội thời... 1.11 Sự phát triển thuốc điều trị tăng huyết áp 22 Hình 1.12 Phác đồ điều trị tăng huyết áp theo W HO .24 Hình 1.13 Phác đồ điều trị tăng huyết áp theo hội tăng huyết áp A n h 24 Hình... học Họ tên học viên: Hoàng Thị Trà Giang Tên đề tài: Nghiên cứu hoật động marketing nhóm thuốc điều trị tăng huyết áp Hà Nội giai đoạn 2005 - 2009 Chuyên ngành: Tổ chức quản lý dược Mã số: 607320