Phân tích bài thơ bạn đến chơi nhà của nguyễn khuyến

Phân tích bài thơ Bạn đến chơi nhà của Nguyễn KhuyếnMở bài: Nguyễn khuyến là một trong những nhà thơ lớn của nền thơ Việt Nam thế kỉ XVIII-XIXI.. Ông có nhiều bài thơ hay viết về tình bạ

Phân tích bài thơ Bạn đến chơi nhà của Nguyễn Khuyến

Mở bài:

Nguyễn khuyến là một trong những nhà thơ lớn của nền thơ Việt Nam thế kỉ

XVIII-XIXI Cuộc đời Nguyễn Khuyến phần lớn sống quanh quẩn thôn Vị Hạ

trong cảnh sống thanh bạch, đầm thấm với bà con, làng xóm Với điều kiện sống

như thế, ông trở thành nhà thơ lừng danh viết về nông thôn Thơ Nguyễn khuyến

bình dị, không hề cầu kì về câu chữ, thể hiện một tâm hồn đằm thắm, ôn hòa, hết

lòng vì nước vì dân Bài thơ Bạn đến chơi nhà là tác phẩm tiêu biểu của hồn thơ

ấy

Thân bài:

Mở đầu bài thơ, tác giả dựng lên tình huống hoàn toàn không có gì tiếp bạn Cái

cảnh khó khăn, túng thiếu của ông già quê hiện lên thật xúc động:

Đã bấy lâu nay bác tới nhà

Người bạn ấy hẳn là người bạn quý, từ lâu mong đợi Bấy lâu bác mới tới thăm nhà

là một dịp hiếm có để hàn huyên, tâm sự Tất nhiên, chủ nhà cũng cần phải tiếp đãi

chu đáo, vì lâu rồi bạn chưa có dịp ghé thăm để thể hiện tấm lòng mến bạn hiếu

khách của mình Thế nhưng, niềm vui chưa kịp chín nở thì nỗi lo đã tới Sáu câu

thơ tiếp theo, tác giả nói về gia cảnh thieus và khó của mình một cách đầy hóm

hỉnh:

Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa

Ao sâu nước cả, khôn chài cá,

Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà

Cải chửa ra cây, cà mới nụ,

Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.

Đầu trò tiếp khách, trầu không có

Lời trình bày của tác giả chân thực quá Tấm lòng đãi khách đã sẵn có nhưng ngặt

nỗi tình thế trớ trêu quá Hẳn có tiền để mua một vài thứ thịnh soạn nhưng người

trẻ vắng nhà, không có ai sai bảo Nhà có ao sâu cá nhiều nhưng đương mùa nước

lớn, khó mà đánh bắt được cá Vườn rộng, gà nhiều nhưng rào lại thưa, chẳng thể

đuổi bắt Luống rau, giàn bầu, dải mướp xanh tươi nhưng mới chớm nụ, đương hoa

chưa thể dụng được Đến cả miếng trầu thơm cũng khong có

Quả là một hoàn cảnh éo le thay Vật phẩm có mà như không có; không có mà đầy

ắp ở xung quanh Khánh nghe chủ nhà phân trần cũng chỉ biết mỉm cười mà thôi

Tác giả tạo ra sự thiếu thốn được nói quá, được cường điệu để tạo được nụ cười

hóm hỉnh, thân mật, tế nhị mà sâu sắc Mặt khác, nói quá thiếu những thứ như thế

để làm nổi bật một cái có thật thiêng liêng, cao quí đó là tình bạn chân thành

Tình bạn vốn là một đề tài nổi bật trong thơ Nguyễn Khuyến Ông có nhiều bài thơ

hay viết về tình bạn (bạn cùng quê, bạn đồng môn, đồng khoa, …) như: “Khóc

Dương Khuê “, “Lụt hòi thăm bạn “… Thực ra khi cáo quan về ở ẩn, cuộc sống

của Nguyễn Khuyến có đạm bạc nhưng với cơ ngơi “năm gian nhà cỏ thấp le té”

và “Chín sào tư thổ là nơi ở Một bó tàn thư ấy nghiệp nhà” (Ngày xuân dạy các

con) Hơn nữa trong một bài tự trào, nhà thơ có viết “đi đâu cũng giở cối cùng

chày” thì không đến nỗi ông không lo nổi bữa cơm đàng hoàng để mời bạn, cũng

không đến nỗi “đầu trò tiếp khách trẩu không có” Vậy đây ắt hẳn là cách nói

phóng đại, cường điệu chỉ cốt để đùa vui như tính tình vốn hóm hỉnh của cụ Tam

Nguyên Yên Đổ

Giọng điệu của những câu thơ toát lên sự hóm hình Hư từ: thời, phó từ: chửa, mới,

đương, …, những tính từ: sâu, cả, rộng, thưa được sử dụng khéo léo, tự nhiên góp

phần tạo ra một tiếng cười kín đáo, vui vẻ Đằng sau mỗi câu thơ, ta như thấy một

đôi mắt rất vui, hấp háy tinh nghịch của cụ Tam Nguyên

Điều thú vị của đoạn thơ này đó là tác giả nói không có cá, không có gà, không có

rau dưa…nhưng đoạn thơ vẫn gợi nên một bức tranh thôn quê dân dã, thân thuộc

mà sinh động Hình ảnh Nguyễn Khuyến trong bức tranh quê ấy thật hồn hậu Ông

sống chan hoà với thiên nhiên vườn Bùi chốn cũ Ông hăng hái dẫn người bạn của

mình đi thăm thú điền viên Làng cảnh vùng chiêm trũng này cũng chính là nơi

ông giữ trọn khí tiết thanh cao của mình Do đó, bài thơ không chỉ gợi nên một bức

tranh quê mộc mạc mà còn gợi cả tình quê ấm áp, hồn hậu

Qua lời thơ hóm hỉnh trào lộng vui vẻ, nhà thơ bày tò cuộc sống thanh bạch, tâm

hổn thanh cao của một nhà Nho khước từ mọi bổng lộc thực dân Pháp, lui về ở ẩn

nơi quê nhà Cuối câu chuyện vui ấy, nhà thơ trở về với tình bạn khả kình, thiêng

liêng:

Bác đến chơi đây ta với ta

Một lần nữa, từ “bác” lại xuất hiên cuối bài, thân mật mà trân trọng Cụm từ “ta

với ta” không hề gợi nên sự quạnh vắng, cô đơn và buồn man mác như trong thơ

Bà Huyện Thanh Quan mà gợi nên sự chan hòa quấn quýt

“Ta” thứ nhất là Nguyên Khuyến “Ta” thứ hai cũng là người bạn Nguyễn Khuyến

tiếp bạn không bằng cao lương mĩ vị mà bằng cả tấm lòng chân thành Nguyễn

Khuyến đãi bạn bằng cả tấm lòng, bằng tình bạn đậm đà, thắm thiết

Với Nguyễn Khuyến, tình bạn đẹp là tình bạn có tình cảm phải chân thành, không

câu nệ vật chất tầm thường Hơn nữa, tình bạn ấy phải vượt lên mọi thứ vật chất

tầm thường Đã là tri kỉ, tri âm thì gắn bó bởi sự đồng cảm, chân thành, đâu cần

mâm cao, cỗ đầy, rượu trà Tình bạn cao đẹp ấy chính là một bữa tiệc tinh thần vừa

đủ sự sang trọng, ngon lành

Tôi với bác chỉ có hai người nhưng tuy hai mà một Câu này lại tiếp tục sự đùa vui

của chủ để tỏ tình thân mật với bạn hiền và khẳng định tình bạn cao đẹp vượt lên

mọi lề thói, lễ nghi thông thường Cụm từ này kết thúc bài thơ đã để lại dư vị ngọt

ngào, thân thiết về tình bạn chân thành Tình bạn của Nguyễn Khuyến cũng giúp ta

nhận thấy nhân cách cao đẹp, tâm hồn trong sáng của vị Tam Nguyên Yên Đổ

Đặt quan niệm về tình bạn của Nguyễn Khuyến trong hoàn cảnh xã hội, trong nhân

tình thế thái đảo điên lúc bấy giờ, ta mới càng thấy trân trọng lối sống thanh cao và

tình bạn đẹp đẽ của nhà thơ:

“Còn bạc, còn tiền, còn đệ tử ,

Hết cơm, hết rượu, hết ông tôi ”

Câu thơ tám sáng bừng Đến giờ người ta không còn bán túi bán nghi mà thực sự

hiểu cái hoàn cảnh trớ trêu ở sáu câu thơ trên là cái cớ để nhà thơ thể hiện quan

điểm tư tưởng, tình cảm của mình Câu thơ tám lấy lại thế cân bằng cho cả bài thơ

Kết bài:

Nguyễn Khuyến có tâm hồn đồng điệu, không đến nỗi cô đơn, buồn vắng chỉ có

một mình với chính mình giữa trời mây, non nước Tuy hết lòng vì nước vì dân,

muốn ra tay cứu vớt cuộc đời nhưng ông vẫn ngầm tách mình với xã hội suy đồi,

hỗn loạn đó “Ta với ta” đôi bạn già đó không nhập cuộc với nhiều kẻ bon chen, xu

nịnh đầy rẫy Bằng cách cố tình dựng lên một hoàn cảnh hoàn toàn không có một

thứ gì để đãi khi bạn đến chơi nhà Bài thơ bạn đến chơi nhà đã bộc lộ một tình bạn

đậm đà, thắm thiết, bất chấp mọi điều kiện

LUYỆN TẬP

Câu 1:

Bài thơ sử dụng thể thơ nào?

Nội dung chính của bài thơ là gì?

Vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Khuyến được bộc lộ trong bài thơ như thế nào?

Tiếng cười hóm hình trong bài thơ được toát lên từ yếu tố nào?

Trường hợp nào dưới có thể thay thế cho từ “khôn” trong câu: “Ao sâu nước cả

khôn chài cá”?

Câu 2: Em chọn cách ngắt nhịp câu thơ nào trong câu thơ dưới đây Giải thích vì

sao em lại chọn như vậy?

– “Đã bấy lâu / nay bác tới nhà”

Hay:

– “Đã bấy lâu nay / bác tới nhà”

– “Đầu trò tiếp khách / trầu không / có”

Hay:

– “Đầu trò tiếp khách / trầu / không có”

Câu 3:

Qua nhưng lời thơ:

– “Đã bấy lâu nay bác tới nhà” (Bạn đến chơi nhà)

“Muốn đi lại tuổi già thêm nhác

Trước ba năm gặp bác một lần

Cầm tay hỏi hết xa gần

Mừng rằng bác vẫn tinh thần chưa can.”

(Khóc Dương Khuê)

Giúp em cảm nhận được điều gì về nỗi niềm của tác giả khi có bạn đến chơi nhà?

Câu 4: Có người cho rằng, đọc bài thơ “Bạn đến chơi nhà”, ta vẫn cảm nhận được

rất nhiều phong vị làng quê Bắc Bộ Em có đòng ý với ý kiến đó không?

Câu 5: So sánh cụm từ “ta với ta” trong hai bài “Qua đèo Ngang” và “Bạn dẽn chơi

nhà”

Câu 6: Cảm nghĩ về bài thơ Bạn đến chơi nhà của Nguyễn Khuyến