I ĐẶT VẤN ĐỀ Tổng diện tích tự nhiên vùng Duyên hải Nam Trung 3.306.600ha Trong đó, đất sản xuất nông nghiệp khoảng 549.400ha, đất lâm nghiệp khoảng 1.199.100ha đất chưa sử dụng 1.307.400ha Do đặc thù đá mẹ ảnh hưởng điều kiện địa hình, phần lớn diện tích đất sản xuất nông nghiệp vùng sinh thái Duyên hải Nam Trung chủ yếu tập trung vào nhóm sau: đất phù sa thành phần giới nhẹ nặng, đất xám bạc màu, đất cát trắng ven biển, đất đỏ vàng feralit đất đỏ bazan đồi núi Bên cạnh đó, ảnh hưởng vị trí địa lý, nên đặc trưng khí hậu vùng khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa, lượng mưa hàng năm từ 1.500mm - 2.200mm (ngoại trừ tỉnh Ninh Thuận), có mùa mưa nắng rõ rệt, thời gian sinh trưởng trồng từ 300 - 330 ngày/năm, tổng lượng xạ 400 kcal/cm 2/năm lượng xạ tổng cộng thực tế biến động từ 140 - 150kcal/cm 2/năm, tổng số chiếu sáng năm 2.000 tổng nhiệt lượng biến độ từ 8.000 - 9.500 0C tùy theo độ cao…Như vậy, điều kiện đất đai khí hậu Duyên hải Nam Trung thích hợp để phát triển sản xuất theo hướng hàng hóa tập trung loại trồng nguồn gốc nhiệt đới có giá trị kinh tế cao, có chuối Đặc biệt hơn, khu vực đồi núi nằm phía Tây Dun hải Nam Trung có độ cao từ 200 - 600m so với mặt nước biển, ảnh hưởng điều kiện địa hình vùng giao thoa Nam Trung Tây nguyên, nên đặc điểm khí hậu vùng có phần khác so với vùng, cụ thể: nhiệt độ trung bình năm từ 24 - 25 0C thấp so với vùng từ - 20C, lượng mưa trung bình qua nhiều năm từ 1.800 2.000mm/năm (tương đương với lượng mưa trung bình tháng từ 150 170mm/tháng), lượng mưa từ tháng đạt khoảng 50mm/tháng từ tháng đến tháng 12 lượng mưa đạt 100mm/tháng (nguồn: Đặc điểm khí hậu thủy văn tỉnh Bình Định, Phú n, Khánh Hòa Quảng Nam) Với điều kiện nhiệt độ, lượng mưa phân bố lượng mưa tháng năm nên khu vực đồi núi phù hợp cho chuối sinh trưởng phát triển Chính vậy, tổng số 13.000ha chuối vùng diện tích chuối khu vực chiếm 70% so với tổng diện tích Ngồi ra, đặc điểm sinh vật học chuối mốc có khả chịu hạn tốt sinh trưởng khỏe, bên cạnh phong tục tập quán người dân vùng Duyên hải Nam Trung (sử dụng chuối mốc việc thờ cúng) nên 90% diện tích chuối khu vực đồi núi vùng Duyên hải Nam Trung sử dụng giống chuối mốc để gây trồng Cũng giống chuối khác trồng khắp nơi giới, chuối mốc cần thâm canh để phát huy tiềm năng suất, cần đảm bảo nhu cầu nước để sinh trưởng Đặc biệt, bị sâu, bệnh hại (tuyến trùng, vi khuẩn, nấm vi rút) nên dễ dàng bị thối hóa giống sản xuất khơng có biện pháp canh tác hợp lý Tuy nhiên, thời gian, kết nghiên cứu chuối nước tập trung nhiều lĩnh vực nhân giống sâu bệnh hại đối tượng chuối ngự, chuối cau chuối già Riêng chuối mốc quan tâm ngoại trừ việc thu thập nguồn gen để bảo tồn khả chống chịu với số sâu bệnh hại Riêng vùng Duyên hải Nam Trung bộ, chuối mốc quan tâm nghiên cứu thời gian gần đây, nhiên, nội dung nghiên cứu dừng lại mức độ điều tra khảo sát nguyên nhân hạn chế suất chuối mốc huyện miền núi Khánh Sơn Ninh Hòa - Tỉnh Khánh Hòa Cơng tác nghiên cứu nhân giống biện pháp canh tác chuối mốc gần chưa quan tâm mức Theo kết điều tra, khảo sát thực trạng canh tác chuối mốc huyện Khánh Sơn Ninh Hòa cho thấy thực tế sản xuất chuối mốc năm gần bộc lộ tồn sau: - Trên 50% số vườn canh tác chuối mốc có bị nhiễm bệnh vàng lá, nguyên nhân sử dụng giống từ vườn bị nhiễm bệnh để mở rộng diện tích sản xuất, địa bàn lại chưa có giống chuối mốc bệnh; - Trong sản xuất chưa xác định biện pháp canh tác hợp lý như: mật độ khóm/đơn vị diện tích, phương thức trồng, biện pháp giữ ẩm (canh tác chuối mốc vùng chủ yếu dựa vào nước trời), loại liều lượng phân bón đa lượng cho loại đất, thành phần sâu bệnh hại chính, biện pháp phòng trừ sâu bệnh hại Chính vậy, việc đầu tư thâm canh thường không mang lại hiệu đơn vị đất canh tác chuối; - Nông hộ tham gia sản xuất chuối mốc chủ yếu phân bố vùng đồi núi thiếu thông tin tiến kỹ thuật trồng nói chung chuối mốc nói riêng Từ tồn trên, suất chuối mốc biến động từ 8,0 - 10,0 tấn/ha, số nải/buồng trung bình từ - trọng lượng trung bình 10,0 kg/buồng Trong đó, với tiềm năng suất giống chuối mốc đạt từ 30 - 40 tấn/ha kỹ thuật canh tác hợp lý Do đó, để góp phần xóa đói giảm nghèo khu vực miền núi vùng Duyên hải Nam Trung thông qua việc nâng cao suất chuối mốc giải pháp khoa học thời gian đến cần tập trung nghiên cứu để giải vấn đề sau: - Đánh giá tổng thể trạng sản xuất chuối mốc vùng; - Nghiên cứu hồn thiện quy trình làm bệnh nhân giống chuối mốc bệnh để phục vụ sản xuất; - Nghiên cứu xác định kỹ thuật canh tác hợp lý chuối mốc vùng đất đồi núi vùng Duyên hải Nam Trung bộ; - Tuyên truyền tiến kỹ thuật chuối nói chung chuối mốc nói riêng đến nơng hộ vùng chuối mốc trọng điểm Duyên hải Nam Trung II MỤC TIÊU ĐỀ TÀI Mục tiêu tổng quát Xác định biện pháp canh tác hợp lý để nâng cao suất chuối mốc, qua đó, góp phần nâng cao thu nhập đơn vị đất canh tác bền vững với môi trường khu vực miền núi vùng Duyên hải Nam Trung Mục tiêu cụ thể Hoàn thiện quy trình nhân nhanh giống chuối mốc (đặc sản địa phương) bệnh Xây dựng quy trình canh tác hợp lý để nâng cao suất chuối mốc lên 30,0 tấn/ha điều kiện khí hậu đất đai huyện miền núi vùng Duyên hải Nam Trung Xây dựng mơ hình thâm canh chuối mốc bệnh đạt suất từ 30 tấn/ha trở lên Tập huấn hướng dẫn kỹ thuật thâm canh chuối mốc cho nông dân tỉnh III TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU TRONG VÀ NGỒI NƢỚC Tình hình nghiên cứu ngồi nƣớc Chuối có tên khoa học Musa chủ yếu thuộc họ Musaceae số không nằm họ Musaceae M basjoo Sieb & Zucc Nhật Bản M ornata Roxb phát từ Pakistan đến Burma Chuối loại ăn quan trọng giới Trung tâm khởi nguyên chuối nhận định khu vực Châu Á Thái Bình Dương, nên nguồn gene chuối khu vực đa dạng phong phú, giống mà cấp phân loại đến họ Theo FAO (2010), chuối trồng 127 quốc gia giới với diện tích 4.801.991 ha, sản lượng khoảng 102.114.819 tấn/năm suất trung bình đạt từ 17,1 tấn/ha Các quốc gia có diện tích sản lượng chuối lớn giới là: Ấn Độ (844.000 ha, 31.897.900 tấn/năm); Trung Quốc (413.900 ha, 9.848.895 tấn/năm); Philippin (449.610 ha, 9.101.340 tấn/năm); Ecuador (215.647 ha, 7.931.060 tấn/năm); Braxin (486.991 ha, 6.978.310 tấn/năm) Tuy nhiên, suất chuối đạt cao quốc gia: Indonexia (59,3 tấn/ha); Nam Phi (49,5 tấn/ha); Guam (49,0 tấn/ha); Mali (47,8 tấn/ha); Thổ Nhĩ Kỳ (47,5 tấn/ha) Chuối trồng nhiệt đới nhiệt đới, nên chuối sinh trưởng cho suất cao vị trí địa lý từ 30 vĩ Bắc đến 300 vĩ Nam, nhiệt độ trung bình tháng năm thích hợp để chuối sinh trưởng phát triển tốt từ 24,0 0C 27,00C Vì chuối thân ngầm, diện tích tán tiếp cận với ánh sáng lớn, rễ đình sinh trưởng thời kỳ phân hóa hoa, nên cần nhu cầu nước lớn, lượng mưa trung bình tháng khoảng 100 - 150mm phân bố điều kiện lý tưởng để chuối phát huy tiềm năng suất Về độ cao phấn bố, Úc, chuối phát triển sản xuất vùng có độ cao từ 60 - 300m so với mực nước biển Tại Ấn Độ thành công việc đưa chuối trồng độ cao khoảng 1.220m vùng Wes tern Ghats Đặc biệt hơn, Đơng Phi, ngồi vùng phát triển độ cao từ 1.220 – 1.524m thực tế phát giống sinh trưởng phát triển độ cao đến 2.286m so với mặt nước biển Hiện nay, Viện Nghiên cứu chuối Đài Loan Trung tâm Nghiên cứu chuối Ấn Độ lưu giữ 2.000 giống/dòng chuối khác để làm nguồn vật liệu phục vụ cho công tác chọn tạo giống Mặc dù số lượng lưu giữ nhiều, dựa vào kiểu gen để phân loại giống, dòng thuộc nhóm s au: AA, AAA, AAB, ABB, AAAA, AAAB, AABB Một số giống chuối sử dụng rộng rãi nước giới là: - Giống Dwarf Cavendish, tìm thấy Trung Quốc, phát triển Trung Quốc nước khu vực Châu Phi Giống có chiều cao khoảng 1,2 - 2,1m, chất lượng tốt, hạn chế nhỏ nên suất không cao; - Giống Bluggoe, giống kháng với bệnh Panama Sigatoka, giống chuối chủ lực nước Thái Lan, Nam Ấn Độ, Châu Phi Philipin; - Giống Ice Cream, thuộc loại hình cao (3,0 - 4,5m), lớn, số nải không nhiều (7 - quả), giống chủ yếu phát triển Hawaii; - Giống Golden Beauty, lai giống Gros Michel với M.acuminata, kháng với bệnh Panama Sigatoka, giống chủ yếu dùng để xuất vùng Hawaii, Fiji, Samoa; - Hoặc số giống phát tán vào sản xuất thời gian gần FHIA-01 (AAAB) FHIA-02 (AAAB) Sản lượng chuối hàng năm giới lớn, sản xuất vấp phải khó khăn, nên suất đơn vị đất canh tác chuối đạt không cao so với tiềm Do đó, ngồi yếu tố giống việc nghiên cứu biện pháp canh tác nhằm nâng cao suất, sản lượng chất lượng quốc gia giới nghiên cứu thời gian qua đạt số kết định Cụ thể: Về công nghệ nhân giống: Hơn 20 năm qua, nước giới Trung Quốc, Papua New Guinea Ấn Độ, Đài Loan, Úc, Indonesia,…đã nghiên cứu ứng dụng công nghệ nuôi cấy in vitro thực vật để làm nhân nhanh giống chuối bệnh, qua góp phần nâng cao suất chất lượng thông qua việc giảm thiểu mức độ công gây hại đối tượng sâu, bệnh bệnh Sigatoka, đốm lá, vi rút Theo Viện Nghiên cứu Chuối Quốc tế đặt Đài Loan nhân giống chuối ni cấy mơ gồm giai đoạn: giai đoạn bắt đầu nuôi cấy; giai đoạn nhân nhanh; giai đoạn kéo dài bắt đầu rễ; giai đoạn chuyển đến nhà kính Ma Shii (1972) tiến hành tái sinh chồi bất định từ đỉnh chồi gốc cắt ngọn, sau cấy tuần từ mô sinh - 10 chồi Môi trường sử dụng MS bổ sung 0,4 mg thiamine - HCL, 100 mg L - tyrosine, 100 mg myo - inisitol, mg indole - - acetic, mg kinetin, 160 mg adenine sulphat, 30 g sucrose g difcobactoagar Môi trường để rễ bổ sung g than hoạt tính, có pH 5,8 chiếu ánh sáng huỳnh quang trắng 2,2 klux Rodriguez-Enriquez cộng (1987) cho biết từ chồi chuối ban đầu qua cấy chuyển liên tiếp sinh sản trì năm ống nghiệm Theo Namaganda (1994) từ chồi chuối ban đầu môi trường dinh dưỡng thích hợp, sau năm nhân 4.939 chồi thời gian cấy chuyển 45 ngày/lần Kawit - Wanichkul cộng (1993) cho môi trường tốt để nhân giống nuôi cấy mô môi trường MS có bổ sung 15% nước dừa, 1g/lít than hoạt tính 10 mg/lít BAP; pH 5,6 nồng độ agar 0,5% Mô phân sinh chuối phát triển thành non tháng giá thể 7,7 bath Về mật độ trồng: theo khuyến cao Julia F Morton (1987), tùy theo đặc điểm di truyền giống trình độ canh tác mà mật độ trồng biến động từ 600 - 4.400 cây/ha, nhiên, thông thường giống chuối cao vfa phiến dài mật độ trồng thường thấp 1.300 cây/ha, giống chuối lùn trồng mật độ cao phát huy tiềm năng suất Bên cạnh đó, nhằm tận dụng tối đa cường độ ánh sáng tác giả khuyến cáo số kích thước để thiết kế vườn trồng 5m x 5m, 3m x 1,8m, 4,5m x 3,6m Ngồi ra, Equado cúng thành cơng với kích thước trồng 3,2m x 3,2m Về phương thức trồng: nước trồng chuối giới, dù canh tác theo phương thức quảng canh hay thâm canh phương thức trồng theo hình tam giác, hình vng, hình chữ nhật cặp đơi phương thức trồng phổ biến Tuy nhiên, nước trồng chuối thâm canh Đài Loan, Trung Quốc,…thì phương thức trồng theo hàng cặp đôi tương đối phổ biến thuận lợi cơng tác chăm sóc thu hoạch Tuy nhiên, vùng núi có độ dốc cao phương thức trồng theo hình tam giác cân đường đồng mức nhằm giảm thiểu xói mòn vấn khuyến cáo sản xuất Về phân bón: kết nghiên cứu Costa Rica Antonio Lospez cho thấy lượng dinh dưỡng khoáng mà chuối lấy 1,0ha đất canh tác 126,2kg N, 14,5kg P, 399kg K, 10,2kg Mg, 20,3kg Ca, 1,6kg Fe, 0,3kg Cu, 0,8kg Zn 0,8kg Mn Trên đó, thực nghiệm cho thấy tăng dần lượng phân N từ - 320kg N/ha/năm trọng lượng buồng tăng dần từ 26,5 - 31,1 kg/buồng suất tăng dần từ 2.115 - 2.867 thùng/ha, nhiên, tăng tiếp lượng phân đạm lên từ 400 - 720kg N/ha/năm trọng lượng buồng suất lại không tăng đáng kể Đối với phân kali, cung cấp loại phân Kali Sulphate từ 750kg K2O/ha/năm suất chuối tăng từ 2.195 - 2.610 thùng/ha/năm, tương tự sử dụng loại phân Kali Clorua suất tăng theo tỷ lệ thuận từ 2.435 - 2.958 thùng/ha/năm, nhiên, tiếp tục tăng lượng phân kali lên đến 1.050kg K2O/ha/năm suất lại không tăng đáng kể Đối với phân lân, canci, lưu huỳnh magiê cần với chuối rõ hiệu lực Từ kết thực nghiệm đặc tính hóa tính vùng đất, tác giả khuyến cáo liều lượng phân bón cho vùng trồng chuối thuộc Costa Rica sau: Dinh dưỡng khoáng N (kg/ha/năm) P2O5 (kg/ha/năm) K2O (kg/ha/năm) MgO (kg/ha/năm) CaO (kg/ha/năm) S (kg/ha/năm) Khu vực phía Bắc Costa Rica 350 - 400 50 - 100 500 - 700 50 - 200 560 - 1.120 60 - 100 Khu vực phía Đơng Costa Rica 350 - 400 0- 50 600 - 700 0- 50 60- 100 Khu vực phía Năm Costa Rica 350 - 400 - 50 500 - 600 50 - 200 60 - 100 Tương tự, theo Julia F Morton cho thấy nhu cầu dinh dưỡng khoáng đa lượng để chuối phát huy suất vùng núi đất mùn đen Puerto Rico 250 325kg N/ha/năm, 125 - 163kg P2O 5/ha/năm 500 - 650kg K2O/ha/năm Ngược lại, Đài Loan, để chuối đạt suất khoảng 25 tấn/ha lượng phân khống đa lượng cần đầu tư cho 1,0 50kg N - 12,5kg P 2O5 - 120kg K2O Về phân hữu phân xanh: theo José Orozco Romero, Colima - Mexico, bón phối hợp phân vô NPK (200N - 75P 2O5 - 750K2O cho ha/năm) với loại phân xanh Crotalaria (với lượng 11 tấn/ha/năm) Clitoria (với lượng tấn/ha/năm) trọng lượng buồng đạt tương ứng 33kg/buồng 31kg/buồng suất đạt tương ứng 72tấn/ha 69tấn/ha, đó, khơng bón phối hợp với phân xanh trọng lượng buồng đạt tương ứng 22kg/buồng 24kg/buồng suất đạt tương ứng 49tấn/ha 52tấn/ha Đặc biệt, tác giả nghiên cứu xác định vật liệu để làm phân xanh bón cho chuối là: thân, chuối; vỏ chanh; xoài; cà rốt; số loại rau Ngoài ra, phân xanh tác nhân che phủ để giảm thiểu xối mòn, trì độ ẩm đất hạn chế cạnh tranh dinh dưỡng cỏ dại mà số nước trồng chuối giới ứng dụng sản xuất Đối với phân hữu qua chế biến, Costa Rica, bón phối hợp phân khống NPK với phân hữu Osmocote R suất chuối đạt 17,18 kg/buồng so với khơng bón đạt 15,62 kg/buồng Tương tự, Cu Ba, bón đơn phân NPK trọng lượng giống chuối Horn Plantain đạt 4,9 kg/buồng, kết hợp với tro mía để bón trọng lượng đạt 8,1 kg/buồng, đặc biệt, kết hợp phân bón NPK với liều lượng khác bã bùn mía sau xử lý trọng lượng tăng dần từ 9,3 - 14,4 kg/buồng Về sâu, bệnh hại: Tại Bangladesh chủ yếu bọ cánh cứng công làm giảm khả quang hợp công làm giảm chất lượng, mạt công gây hại thân phần lá, tuyến trùng gây hại rễ làm cho sinh trưởng chậm lại Tại Úc, đối tượng côn trùng gây hại chuối Helicotylenchus multicinctus, H nannus, Pratylenchus coffaea, p musicola, Meliodogyne javanica Tương tự, Puerto Rico, có đến 22 lồi trùng phát hiện, có số lồi gây hại chuối Helicotylenchus spp., Helicotylenchus multicinctus, Pratylenchus coffaea, Meliodogyne incognita Về bệnh hại, nước có đặc thù riêng, nhiên, bệnh Panama, Black Sigatoka, đốm lá, thấn thư, héo xanh vi khuẩn nấm, chùn ngọn…là bệnh hại quan trọng ảnh hưởng lớn đến suất chất lượng chuối Mặc dù, sâu bệnh hại chuối đa dạng phức tạp, nhiên, thực tiễn việc phòng trừ chủ yếu dựa vào giải pháp chọn tạo giống chống chịu phương thức phòng biện pháp canh tác, trừ loại thuốc bảo vệ thực vật đặc hiệu có nguồn gốc khác Tình hình nghiên cứu nƣớc Ở Việt Nam chuối đối tượng gây trồng nhiều nhóm ăn Theo thống kê Bộ Nông nghiệp PTNT, đến năm 2010, diện tích trồng chuối nước 119.500ha Trong đó, diện tích cho sản phẩm 105.500ha, suất bình quân đạt 15,7 tấn/ha sản lượng ước đạt 1.660.800 tấn/năm Tuy nhiên, nước ta chuối thường trồng với quy mô nhỏ, trồng xen với số ăn hay ngắn ngày Cây chuối gây trồng hầu hết tỉnh nước, Đồng sông Hồng, đồng sông Cửu Long, Đông Nam Duyên hải Nam Trung vùng sản xuất chuối Vì đối tượng ăn quan trọng nên công tác nghiên cứu xác định giải pháp để nâng cao suất chất lượng chuối quan tâm nhiều thời gian qua số kết ứng dụng nhanh vào thực tiễn sản xuất Về giống bảo tồn giống: Bằng phương pháp đánh giá tiêu hình thái ổn định mặt di truyền (quả, bắc, màu sắc thân giả, cuống ) sở cho điểm tiêu theo hệ thống thang điểm Simmond Shepherd (áp dụng theo Siloioi Chomchalow để loại bỏ mẫu trùng lặp) phân loại theo genom, đến nay, Viện Cây lương thực thực phẩm, Viện Nghiên cứu rau Viện Nghiên cứu ăn miền Nam lưu giữ 150 mẫu giống loài khác Trung tâm Nghiên cứu ăn Phú Hộ nơi quản lý vườn quỹ gen 72 giống thu thập khắp đất nước 08 giống nhập nội từ nước Năm 2001 Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Việt Nam (VASI) ký kết với INIBAP thành lập trung tâm giống chuối quốc gia VASI tiếp nhận từ ITC (International Transit Centre) Bỉ thông qua INIBAP- AP (Mạng lưới cải tiến giống chuối Quốc tế-Vùng Châu Thái Bình Dương) với 29 loài chuối Hiện nay, 29 loài trì invitro nhiệt độ 15-18 oC, cường độ 1200 (lux) quang chu kỳ 14h/ngày với tháng lần tiến hành loại invitro cấy nhỏ Năm 2004, VASI nhân giống 21/29 loài nghiên cứu đánh giá đồng ruộng Với giống địa phương, VASI trì invitro 72 giống Viện Nghiên cứu ăn miền Nam (SOFRI) thu thập vườn quỹ gen với 60 loài, phân lập loại bệnh, nghiên cứu sản xuất giống nuôi cấy mô nghiên cứu công nghệ sau thu hoạch Tuy nhiên, thực tế sản xuất chủ yếu tập trung phát triển nhóm giống sau: - Chuối tiêu (AAA/Già) thuộc nhóm Cavendish, gồm giống chuối dài, cong ruột chia thành phần dọc theo tâm noãn Chuối tiêu chia theo nhóm chiều cao khác nhau: cao ( 2,8 - 4,0 m), trung bình (2,0- 2,8 m), lùn (1,5- 2,0 m) trồng chủ yếu vùng thấp, ven bờ sông nơi có độ ẩm cao Buồng nặng từ 15- 40 kg, có 8- 12 nải 200- 250 quả/buồng Quả dài từ 15- 20 cm, cong, đường kính từ 2,8- 3,5 (cm) Vỏ dày vàng chín, thịt màu vàng, thơm Chuối tiêu chín vào mùa đơng miền Bắc có chất lượng ngon chín vào mùa hè chín miền Nam Thời gian sinh trưởng từ 13- 14 tháng Chuối tiêu tiêu thụ nội địa xuất khẩu; - Chuối Tây (ABB/Xiêm) trồng khắp đất nước có tính thích nghi rộng, sinh nhiều chồi Thân giả cao 3- m, màu xanh chuyển vàng nhạt phần gốc Lá cuống có nhiều phấn Thời gian sinh trưởng 12 -13 tháng Buồng nặng 15- 25 kg, có 8- 12 nải, 150- 230 quả/buồng Quả dài 9- 11cm, đường kính 3,0- 3,5 cm Vỏ mỏng, có màu vàng đậm chín; ruột cứng, vàng đậm, thơm; có hạt Chuối tây chịu đất bạc màu nước Quả dùng ăn tươi chế biến thành mứt, bánh kẹo, chuối luộc; - Chuối Ngự (AA/Cau) giống chuối ưa thích phẩm chất ngon hấp dẫn Thân dài 2,2- 2,6 m, thân giả mảnh, cuống màu vàng nhạt Buồng nặng từ 6- kg, với 6- nải, 80- 140 Quả nhỏ (dài 710 cm, đường kính 2,5- 3,0 cm) Quả chín có vỏ vàng sáng đến phớt hồng; thịt cứng, màu vàng tươi, thơm, Thời gian sinh trưởng 12 tháng; - Chuối Ngự Tiến (AA) giống với chuối Ngự có thân giả cuống màu xanh, thấp chuối Ngự Chuối Ngự Tiến ngày tìm thấy chủ yếu tỉnh Hà Nam Cũng giống chuối Ngự, Ngự Tiến bị nhiễm bệnh virus; - Chuối Bôm (AAB) chịu hạn hán, trồng phổ biến Cao nguyên Miền Trung Thời gian sinh trưởng ngắn từ 9-10 (tháng), tỷ lệ nhân giống cao với 8- 10 non/khóm Thân giả cao 1,2- 2,0 m, có màu nâu sẫm Buồng nặng 610 kg, có 5-8 nải, 80- 100 quả/buồng Quả dài 10- 15 cm, đường kính từ 2,8- 3,2 cm; vỏ chín có màu vàng sáng, mỏng, ruột cứng có màu từ vàng đến phớt hồng, thơm ngon thích hợp với chế biến chuối khô Về giống bệnh: Đây tiến quan trọng bật lĩnh vực sản xuất chuối nước ta Từ kết xây dựng quy trình sán xuất giống phương pháp nuôi cấy in vitro giống chuối tiêu nhỡ, VB50, VB51, tiêu Hà Tây, già Bến tre (AAA),…của tác giả Phạm Kim Thu, Lê Vũ Ngọc Hoa cộng sự, hệ thống sản xuất giống chuối bệnh nhân rộng khắp tỉnh thành đáp ứng nhu cầu giống Từ đó, nâng cao suất nhờ hạn chế tối đa dịch hại mà nâng cao chất lượng hiệu kinh tế đơn vị đất canh tác nhờ độ đồng giống trồng Cũng từ kết nhân giống chuối nuôi cấy in vitro, số giống chuối địa chuối Bala (Lâm Đồng), chuối ngự tiến (Nam Định),…đã phục tráng phát triển sản xuất theo hướng hàng hóa Về phân bón: Mỗi giai đoạn sinh trưởng chuối cần chế độ dinh dưỡng chế độ chăm sóc khác nhau, đó, đáp ứng đủ cho cho suất chất lượng chuối cao Tuy nhiên, việc nghiên cứu phân bón cho chuối thời gian qua chưa quan tâm nhiều Tại Trung tâm Nghiên cứu ăn Phú Hộ, lượng phân bón thơng thường cho gốc chuối/năm 20kg phân chuồng + 230g N + 32g P2O5 + 375g K2O cho giống chuối tiêu VN-064 VN9 065 cho suất trung bình đạt 19- 22 kg/ buồng, thâm canh với lượng bón 35kg phân chuồng + 230g N + 80g P 2O5 + 500g kali sulfat cho gốc chuối/năm tưới tiêu đầy đủ giống suất đạt 30 - 35 kg/buồng Như vậy, kết cho thấy vai trò kali lân suất chuối (Phạm Quang Tư, 2004) Tuy nhiên, theo Phạm Thị Quý Mùi, lượng phân bón đầu tư cho cây/năm 10-15 kg phân chuồng + 45-75g P2O + 80-100g N + 80-120g K2O lượng phân chia để bón vào đầu cuối mùa mưa Ngược lại, theo Nguyễn Mạnh Chinh Nguyễn Đăng Nghĩa, để vườn chuối đạt suất 40 tấn/ha lượng phân bón NPK cần đầu tư cho năm 20kg P2O5 + 80kg N + 240kg K2O Riêng vai trò hiệu lực phân chuồng loại phân hữu vi sinh chưa quan tâm nghiên cứu nhiều thời gian qua Về mật độ trồng phương thức trồng: Theo hướng dẫn Website www.rauhoaquavn.vn tài liệu hướng dẫn kỹ thuật trồng chuối số địa phương mật độ trồng tùy theo giống chuối Cụ thể, chuối xiêm mật độ trồng 3m x 3m/hốc, chuối già 2m x 2,5m/hốc chuối cau 2m x 2m/hốc Còn phương thức trồng trồng theo hình chữ nhật đất hình nanh sấu đất dốc Về sâu, bệnh hại: Sâu bệnh chuối vấn đề quan trọng Theo tác giả Phạm Thị Hảo Lâm Thị Mỹ Nương, sâu bệnh hại chuối Việt Nam xác định sau: * Một số bệnh hại chuối Việt Nam: TT 10 11 12 13 14 Tên bệnh Chuối dụt Khảm Bệnh Sigatoka vàng Bệnh Sigatoka đen Đốm vòng thoi Bệnh đốm Bệnh lốm đốm Thán thư Bệnh bồ hóng Héo rũ (Panama) Héo vi khuẩn Xám mép Héo sinh lý Rám Tác nhân gây bệnh Banana bunchy top virus Cucumber mosaic virus Mycosphaerela musicola Mycosphaerela fijensis Cordana musae Clasdosporium musae Periconiella musae Collectotrichum musae Capnodium spp Fusarium oxysporum f.sp Pseudomonas solanacearum nhiệt độ cao độ ẩm đất cao nắng nhiều 10 Bộ phận hại Cả Cả lá lá lá, lá, Cả Cả Bảng 39 Ảnh hưởng thuốc trừ bệnh đến khả sinh trưởng chuối mốc vùng Duyên hải Nam Trung (Số liệu trung bình đợt thu hoạch/năm) Cơng thức thí nghiệm B1-ĐC (khơng phun) Chiều cao thân giả (m) Bình Khánh Định Hòa 2,6 2,5 Đường kính gốc (cm) Bình Khánh Định Hòa 18,9 20,8 Số xanh/cây (lá) Bình Khánh Định Hòa 9,5 12,2 B2 (Boocdor 1%) 2,5 2,5 19,4 20,8 9,9 12,3 B3 (Aliette 85WP) 2,6 2,4 19,2 20,9 9,8 12,4 B4 (Bavistin 50FL) 2,6 2,4 18,8 20,8 9,7 12,3 B5 (chế phẩm Trichodesma) 2,6 2,4 19,2 20,7 10,0 12,4 (Ghi chú: Số liệu đo đếm vào thời điểm thu hoạch) Bảng 40 Ảnh hưởng thuốc trừ bệnh đến yếu tố cấu thành suất chuối mốc vùng Duyên hải Nam Trung (Số liệu trung bình đợt thu hoạch/năm) Cơng thức thí nghiệm Số nải/buồng (nải) Khối lượng nải (kg) Bình Định Khánh Hòa Bình Định Khánh Hòa B1-ĐC (khơng phun) 6,8 6,0 1,72 1,58 B2 (Boocdor 1%) 6,9 6,2 1,73 1,58 B3 (Aliette 85WP) 6,7 6,1 1,70 1,56 B4 (Bavistin 50FL) 7,0 6,2 1,75 1,54 B5 (chế phẩm Trichodesma) 6,8 6,3 1,69 1,60 (Ghi chú: Số liệu đo đếm vào thời điểm thu hoạch) Mặc dù tỷ lệ bệnh số bệnh đốm chuối mốc có sai khác cơng thức thí nghiệm, nhiên, số bệnh thấp nên khả sinh trưởng yếu tố cấu thành suất chuối mốc khơng có sai khác cơng thức thí nghiệm so với đối chứng kết trình bày bảng 39 40 57 Bảng 41 Năng suất (tấn/ha) chuối mốc công thức sử dụng thuốc trừ bệnh khác đất đồi vùng Duyên hải Nam Trung Công thức Bình Định Đợt Đợt Đợt B1-ĐC 11,2 a 12,1 a B2 11,7 a B3 Khánh Hòa Đợt Đợt Đợt 12,1 a Tổng /năm 35,4 11,6 7,7 a 9,2 a Tổng /năm 28,2 12,2 a 12,2 a 36,1 11,3 8,2 a 9,8 a 29,3 11,5 a 11,2 a 11,2 a 34,0 12,1 7,9 a 9,3 a 29,3 B4 11,1 a 12,1 a 12,1 a 35,4 12,3 8,0 a 9,2 a 29,5 B5 10,9 a 12,3 a 12,3 a 35,4 11,9 9,2 a 9,3 a 30,4 CV% 6,7 9,5 10,7 10,2 6,4 LSD5% 1,42 2,15 2,06 1,56 1,12 thí nghiệm Vì khơng có sai khác yếu tố cấu thành nên suất chuối mốc cơng thức thí nghiệm khơng có sai khác so với đối chứng giá trị thống kê Tại Bình Định, suất cơng thức thí nghiệm đạt từ 34,0 - 36,1 tấn/ha/năm, cơng thức đối chứng đạt 35,4 tấn/ha/năm Tại Khánh Hòa, suất cơng thức thí nghiệm đạt từ 29,3 - 30,4 tấn/ha/năm đối chứng đạt 28,2 tấn/ha/năm (bảng 41) 1.3.8 Quy trình kỹ thuật thâm canh chuối mốc Từ kết thực nghiệm kế thừa kết có từ trước, đề tài đề xuất quy trình kỹ thuật thâm canh chuối mốc sau: - Chọn đất trồng: Chọn vùng đất nước tốt, đất tươi xốp có độ dày tầng đất 0,9m, không bị lẫn sỏi đá nhiều không bị tầng đất sét gây úng nước cục bộ, pH đất từ 5,5 - Trên đất đồi núi có đá lộ đầu, nên chọn hốc đá có tích tụ đất chất mùn q trình rửa trôi gây nên để trồng chuối tốt - Thiết kế vườn, mật độ chuẩn bị hố trồng: Thiết kế vườn trồng: Đối với đất dốc, tiến hành thiết kế vườn trồng theo đường đồng mức hình nanh sấu để hạn chế xói mòn, rửa trơi Đối với đất bằng, thiết kế vườn theo đường thẳng để tiện chăm sóc thu hoạch Vì chuối mốc thân to cao nên dễ đổ ngã, cần chọn hướng bị gió, bão để trồng 58                        Kiểu hình nanh sấu                Kiểu hình đường thẳng Mật độ trồng: Mật độ trồng thích hợp chuối mốc 1.100 - 1.300 khóm/ha, khoảng cách trồng là: hàng cách hàng từ 3,0m khóm cách khóm 3,0 - 2,5m Hố trồng: Hố đào với kích thước dài 0,8m x rộng 0,8m x sâu 0,6 0,8m Sau đào, tiến hành hun hố để loại trừ mầm móng sâu, bệnh đất Sau hun hố, tiến hành trộn phân hữu (30kg phân xanh 2kg phân hữu bã bùn mía 2kg phân hữu Sơng Gianh 16 kg phân chuồng hoai), 0,3 kg vôi bột thuốc Basudin với lớp đất mặt đổ đầy hố Sau 30 - 45 ngày tiến hành móc hố để trồng - Chuẩn bị giống để trồng: Sử dụng giống chuối nuôi cấy mô tế bào thực vật: Cây giống túi bầu, đạt từ - lá, chiều cao 30cm chiều cao thân giả 15cm đem trồng Ưu điểm bệnh vườn sinh trưởng, hoa đồng loạt Nhược điểm, giá thành giống cao thường không chủ động vùng trồng Sử dụng giống tách từ mẹ vườn chuối kinh doanh : Cây giống lựa chọn từ vườn sinh trưởng tốt, không bị sâu, bệnh hại Chọn cao từ 0,6 - 1,0m, số từ - 12 lá, tốt dạng đuôi chiên, thật xòe (đang loa kèn) Cây gọt rễ không làm xây xát thân ngầm xử lý dung dịch Aliette 85WP, cắt bớt trước đem trồng - Thời vụ trồng: Đối với khu vực có ảnh hưởng mưa Tây Nguyên, tiến hành trồng vào thời điểm tháng (mưa tiểu mãn), cuối tháng (đầu mùa mưa) cuối tháng 11 (chuẩn bị kết thúc mùa mưa) Đối với khu vực không ảnh hưởng mưa Tây Nguyên, tiến hành trồng vào cuối tháng (đầu mùa mưa) cuối tháng 11 (chuẩn bị kết thúc mùa mưa) - Trồng cây: Dùng cuốc móc hố hốc với độ sâu từ - 6cm, đặt nhẹ nhàng vào hốc, lèn đất chặt để giữ đứng không nén mạnh gốc thân giả con, lấp đất kín thân ngầm từ - 6cm Chú ý: khơng lấp q sâu chậm đẻ chồi, khơng trồng q nơng bị đổ chóng tàn 59 - Bón phân: Lượng phân bón cho khóm/năm: 30kg phân xanh 2kg phân hữu bã bùn mía 2kg phân hữu Sơng Gianh 16 kg phân chuồng hoai, 0,05 kg N + 0,03 kg P2O + 0,06 kg K2O Phương thức bón phân: Đào rãnh rộng khoảng 10cm sâu 10cm quanh gốc khóm chuối (tránh gây tổn thương rễ chuối), rãnh cách gốc khóm từ 20 - 30cm, phân bón theo rãnh, lấp đất sau bón Các lần bón vườn trồng: Toàn phân hữu cơ, 40% phân lân lót đào hố; Bón lần (sau trồng tháng), 50% đạm + 30% lân + 50% kali; Bón lần (sau trồng - tháng), 50% đạm + 30% lân + 50% kali Các lần bón vườn thu hoạch: Bón lần (tháng 5, mưa tiểu mãn), toàn phân hữu + 1/3 lân + 1/3 đạm + 1/3 kali; Bón lần (tháng 9), 1/3 lân + 1/3 đạm + 1/3 kali; Bón lần (tháng 11), 1/3 lân + 1/3 đạm + 1/3 kali - Chăm sóc: Tỉa mầm định chồi: Tiến hành định vị khóm theo ngun tắc cặp đơi, tức hệ giữ lại cây/khóm hệ cách tháng Việc định chồi phải làm thường xuyên biện pháp giới (cắt bỏ mầm giữ lại, dùng thuốc gốc đồng bôi lên vết cắt để hạn chế bệnh xâm nhập) Định kỳ 15 - 20 ngày theo dõi tình hình sinh trưởng chuối tiến hành cắt bỏ khô, già bị vàng bứt mo chuối dính buồng để thơng thống vườn giảm thiểu sâu, bệnh hại Cùng thời điểm cắt chuối khô, tiến hành kiểm tra sâu, bệnh vườn chuối để có biện pháp chăm sóc phòng trừ kịp thời Khi chuối hoa, tiến hành theo dõi trình hoa trổ buồng Đối với chuối mốc, buồng - 10 nải, tiến hành cắt bắp chuối để tập trung dinh dưỡng nuôi Đào bỏ thân ngầm mẹ bón phân vun gốc - Thu hoạch: Sau hoa khoảng 80 - 100 ngày, chuối căng chuyển từ màu xanh nhạt sang xanh đậm tiến hành thu hoạch Tuy nhiên, chuối mốc thường có giá vào dịp rằm, đầu tháng tết Do đó, cần kết hợp thời gian sau hoa, đặc điểm thời điểm giá cao để thu hoạch chuối mốc Sau thu hoạch buồng, tiến hành thu gom lại chặt thâm giả chuối sát gốc, sử dụng nhóm bảo vệ thực vật gốc đồng tưới lên vết chặt để hạn chế bệnh xâm nhập Đối với thân giả, tận dụng để bán 60 thu gom phải cẩn thận để khỏi bị rách bóc bẹ đem phơi khơ để bán, khơng tận dụng để bán đem phơi khô bẹ để làm vật liệu che phủ 1.1.4 Kết xây dựng mô hình 1.1.4.1 Kết xây dựng mơ hình Vì chuối lâu năm thời gian thực 36 tháng, vậy, để đạt mục tiêu đặt đề tài tiến hành xây dựng mơ hình với địa điểm, thời gian ứng dụng kỹ thuật sau: - Địa điểm thực hiện: Tại Vĩnh Thạnh-Bình Định KhánhVĩnh-Khánh Hòa - Quy mơ: 2,0 (1,0 ha/điểm x điểm) - Thời gian trồng: tháng 03/2010 thu hoạch đợt vào tháng 05/2011, đợt vào tháng 9/2011 đợt vào tháng 12/2011 - Kỹ thuật sử dụng để xây dựng mơ hình: + Giống: Sử dụng giống chuối mốc bệnh từ cấy mô tế bào; + Mật độ trồng: 1.100 khóm/ha; + Phương thức trồng: Trồng hàng đơn theo hình nanh sấu; + Dùng xác thực vật chuối khô phủ xung quanh gốc; + Lượng phân bón đầu tư cho khóm/năm: 16 kg phân chuồng + 0,2 kg N + 0,12 kg P2O5 + 0,24 kg K2O + 0,3 kg vôi bột; + Dùng Boocdor 1% tưới gốc vào thời điểm đầu chuối mùa mưa, dùng Bavistin 50FL phun lên thân vào thời điểm mưa tiểu mãn, đầu cuối mùa mưa Như vậy, lượng phân bón sử dụng mơ hình khơng khớp với đề xuất quy trình Nguyên nhân, gần kết thúc năm 2011 đánh hiệu công thức phân khoáng khác nhau, đề tài dựa sở khuyến cáo để lấy lượng phân công thức đối chứng làm bón xây dựng mơ hình Bảng 42 Tình hình sinh trưởng, phát triển suất mơ hình thâm canh chuối mốc Bình Định Điểm lấy mẫu Điểm Điểm Điểm Tr ung bình Đối chứng Chiều cao thân giả (m) 2,7 2,8 2,6 2,7 2,6 Đường kính gốc (cm) 23,5 22,8 22,8 23,0 21,7 Số xanh/cây (lá) 13,5 15,3 14,2 15,0 14,9 61 Khối lượng nải (kg) 1,6 1,9 1,8 1,8 1,3 Số Năng suất nải/buồng (tấn/ha/năm) (nải) 6,3 31,2 6,7 29,8 6,0 29,3 6,3 30,1 5,7 13,1 Bảng 43 Hiệu kinh tế mơ hình thâm canh chuối mốc Bình Định Đơn vị tính: đồng Hạng mục Tổng chi Khấu hao chi năm Chi năm Chi nguyên vật liệu Đạm urê Lân supe Kali Phân chuồng Vội bột Thuốc BVTV Chi công lao động Cơng chăm sóc Cơng thu hoạch Tổng thu Năng suất (kg/ha) Lãi Tỷ suất lãi Đơn vị tính Đơn giá Kg Kg Kg Tấn Kg Lít 10.000,0 3.500,0 12.000,0 400.000,0 1.000,0 250.000,0 Cơng Cơng 80.000,0 80.000,0 Kg 3.000,0 Trong mơ hình Ngồi mơ hình Số Thành tiền Số Thành tiền lượng lượng 35.016.875 17.728.750 7.951.375 4.293.750 27.065.500 13.435.000 19.705.500 6.475.000 484,0 4.840.000 250,0 2.500.000 825,0 2.887.500 450,0 1.575.000 429,0 5.148.000 200,0 2.400.000 15,0 6.000.000 330,0 330.000 2,0 500.000 7.360.000 6.960.000 35,0 2.800.000 35,0 2.800.000 57,0 4.560.000 52,0 4.160.000 90.300.000 39.300.000 30.100,0 90.300.000 13.100,0 39.300.000 55.283.125 21.571.250 1,58 1,22 Kết đạt mô hình trình bày bảng 42 cho thấy: Kết xây dựng mơ hình thâm canh chuối mốc tỉnh Bình Định trình bày 45 cho thấy: Các tiêu sinh trưởng chuối mô hình đạt cao, chiều cao đạt 2,6m; đường kính thân 22,8cm Đặc biệt yếu tố cấu thành suất trọng lượng nải đạt trung bình 1,8 kg/nải cao so với đối chứng dân (đạt 1,3 kg/nải) 38,5% Năng suất mô hình sau đợt thu hoạch đạt 30,1 tấn/ha/năm, cao 17,0 tấn/ha/năm so với đối chứng dân (đạt 13,1 tấn/ha/năm) Bên cạnh suất, kết phân tích hiệu kinh tế mơ hình thâm canh chuối mốc Bình Định trình bày bảng 43 cho thấy, mơ hình thâm canh lãi đạt 55,3 triệu đồng/ha/năm tỷ suất lãi so với đầu tư 1,58 Trong đó, canh tác theo tự phát nông hộ, lãi đạt 21,6 triệu đồng/ha/năm tỷ suất lãi 1,22 62 Bảng 44 Tình hình sinh trưởng, phát triển suất mơ hình thâm canh chuối mốc Khánh Hòa Điểm lấy mẫu Đường kính gốc (cm) 27,9 Số xanh/cây (lá) 12,3 Khối lượng nải (kg) 2,1 Số nải/buồng (nải) 6,6 Năng suất (tấn/ha/năm) Điểm Chiều cao thân giả (m) 2,6 Điểm 2,5 26,1 13,0 1,9 6,7 32,8 Điểm 2,5 26,0 14,1 2,4 6,7 30,3 Trung bình 2,5 26,7 13,1 2,1 6,7 32,3 Đối chứng 2,6 23,4 9,1 1,4 6,8 15,4 33,9 Bảng 45 Hiệu kinh tế mơ hình thâm canh chuối mốc Khánh Hòa Đơn vị tính: đồng Hạng mục Tổng chi Khấu hao chi năm Chi năm Chi nguyên vật liệu Đạm urê Lân supe Kali Phân chuồng Vội bột Thuốc BVTV Chi cơng lao động Cơng chăm sóc Cơng thu hoạch Tổng thu Năng suất (kg/ha) Lãi Tỷ suất lãi Đơn vị tính Đơn giá Kg Kg Kg Tấn Kg Lít 10.000,0 3.500,0 12.000,0 400.000,0 1.000,0 250.000,0 Cơng Cơng 80.000,0 80.000,0 Kg 2.800,0 Trong mơ hình Ngồi mơ hình Số Thành tiền Số Thành tiền lượng lượng 34.460.625 17.172.500 7.920.125 3.562.500 26.540.500 13.610.000 19.580.500 6.650.000 484,0 4.840.000 250,0 2.500.000 825,0 2.887.500 500,0 1.750.000 429,0 5.148.000 200,0 2.400.000 15,0 6.000.000 330,0 330.000 1,5 375.000 6.960.000 6.960.000 30,0 2.400.000 35,0 2.800.000 57,0 4.560.000 52,0 4.160.000 90.440.000 43.120.000 32.300,0 90.440.000 15.400,0 43.120.000 55.979.375 25.947.500 1,62 1,51 63 Tương tự mơ hình Bình Định, Khánh Hòa trọng lượng nải đạt trung bình 2,1 kg/nải cao so với đối chứng dân (đạt 1,4 kg/nải) 50,0% Năng suất sau đợt thu hoạch 32,3 tấn/ha/năm, cao 16,9 tấn/ha/năm so với đối chứng dân (đạt 15,4 tấn/ha/năm) (bảng 44) Tại Khánh Hòa, mơ hình thâm canh, lãi đạt gần 56,0 triệu đồng/ha/năm tỷ suất lãi so với vốn đầu tư 1,62, đó, canh tác theo phương thức tự phát nơng hộ lãi đạt gần 26,0 triệu đồng/ha tỷ suất lãi so với vốn đầu tư 1,51 lần 1.1.4.2 Kết tập huấn hướng dẫn kỹ thuật hội nghị tham quan đầu bờ Bảng 46 Kết tổ chức lớp tập huấn kỹ thuật thâm canh chuối mốc cho nông hộ vùng Duyên hải Nam Trung Đối tượng Số người tham gia Nữ giới (người) Cán khuyến nông Nông dân 92 38 87 Khác 0 100 40 87 Tổng số Số lớp Dân tộc thiểu số (người) Bảng 47 Kết tổ chức hội nghị đầu bờ mơ hình thâm canh chuối mốc Đối tượng Số hội Số người Nữ giới Dân tộc thiểu số nghị tham gia (người) (người) Cán khuyến nông Nông dân 94 30 72 Khác 0 100 32 72 Tổng số Nhằm nâng cao kỹ cho nông hộ sản xuất thâm canh chuối mốc, thời gian thực hiện, đề tài phối hợp với đơn vị chức địa bàn huyện Khánh Vĩnh - Khánh Hòa Vĩnh Thạnh - Bình Định tổ chức lớp tập huấn kỹ thuật với tổng số 100 lượt người tham gia Trong lớp tập huấn, tỷ lệ nữ giới tham gia 40,0% tỷ lệ người đồng bào dân tộc thiểu số tham gia 87,0% (bảng 46) 64 Bên cạnh công tác tập huấn kỹ thuật, để trực quan đánh giá kết xây dựng mơ hình, đề tài tổ chức hội nghị tham quan đầu bờ với 100 lượt người tham gia Trong hội nghị tham quan đầu bờ, tỷ lệ nữ giới tham gia 32% tỷ lệ người đồng bào dân tộc thiểu số tham gia 72% (bảng 47) TỔNG HỢP CÁC SẢN PHẨM ĐỀ TÀI 2.1 Các sản phẩm khoa học TT Tên sản phẩm Đơn Số lượng Số % đạt vị tính lượng đạt 01 so với kế hoạch 100 Quy trình nhân giống chuối Quy theo kế hoạch phê duyệt 01 mốc bệnh Quy trình kỹ thuật thâm trình Quy 01 01 100 canh chuối mốc Mơ hình thâm canh chuối trình Mơ 02 02 100 mốc bệnh hình Ghi Đã gửi Bài báo Bài 01-02 01 Tạp chí NN& PTNT, chờ in 100 (Ghi chú: Theo Hợp đồng số 603/HĐ-NCKH-DAKHCNNN ngày 12 tháng 02 năm 2009) 2.2 Kết đào tạo/tập huấn hội nghị đầu bờ cho cán nông dân Số lớp Số TT (hội nghị) 2 Số Ngày người/lớp /lớp (hội (hội nghị) nghị) 50 50 Tổng số người Tổng số 100 Nữ 100 65 Ghi 40 Dân tộc thiểu số 87 Tập huấn kỹ thuật 32 72 Hội nghị đầu bờ ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG CỦA KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 3.1 Hiệu môi trƣờng Kết đạt đề tài xây dựng quy trình nhân giống chuối mốc bệnh để phục vụ sản xuất, đặc biệt bệnh vàng panama Qua góp phần giảm thiểu lượng thuốc bảo vệ thực vật cần sử dụng để phòng trừ sâu, bệnh hại, giảm thiểu khí thải nhà kính thuốc BVTV gây Việc xác định mật độ hợp lý từ 1.100 - 1.300 khóm/ha khuyến cáo trồng theo hình nanh sấu góp phần bảo vệ mơi trường Bởi vì, tăng mật độ từ 950 (theo khuyến cáo có trạng sản xuất) lên 1.100 1.300 khóm/ha tăng độ che phủ đất nên giảm thiểu khí thải nhà kính Ngồi ra, theo hình nanh sấu giảm thiểu xói mòn đất khu vực có độ dốc lớn, mà tăng cường độ che phủ đồng đơn vị diện tích đất nên góp phần giảm thiểu khí thải nhà kính Bên cạnh đó, kết đề tài xác định lượng loại phân hữu cơ, lượng phân khoáng hợp lý cho chuối mốc đất đồi vùng Duyên hải Nam Trung Qua hạn chế tượng thối hóa (chai) đất phân vơ gây giảm thiểu khí thải nhà kính nhờ bón phân vơ hợp lý Chuối móc trồng có khả chịu hạn tốt sinh trưởng chủ yếu phụ thuộc vào nước trời, góp phần bảo vệ mơi trường nhờ khả che phủ phát triển vùng đồi gò khơng có nước tưới 3.2 Hiệu kinh tế - xã hội Như đánh giá phần điều tra trạng, chuối mốc khẳng định vai trò vị trí cấu trồng đất đồi gò vùng Duyên hải Nam Trung Đặc biệt hơn, chuối mốc trồng mang lại thu nhập đáng kể cho cọng đồng dân cư khu vực miền núi mà đồng bào dân tộc thiểu số chiếm phần lớn Do đó, việc nâng suất chuối mốc từ 10 tấn/ha/năm lên 30 tấn/ha/năm góp phần tăng thu nhập đơn vị diện tích đất Qua đó, góp phần ổn định an sinh xã hội cho cộng đồng dân cư khu vực miền núi giảm thiểu dòng chuyển lao động từ nơng thơn thành thị Ngoài ra, việc xác định giải pháp khoa học công nghệ hợp lý để nâng cao suất chuối mốc, sở để bảo tồn phát triển nguồn gen da dạng sinh học bị suy thoái vùng Duyên hải Nam Trung nước nói chung 66 TỔ CHỨC THỰC HIỆN VÀ SỬ DỤNG KINH PHÍ 4.1 Tổ chức thực Các cá nhân tổ chức tham gia thực đề tài TT 10 11 12 Họ tên ThS Hồ Huy Cường ThS Đỗ Thị Ngọc ThS Phạm Vũ Bảo KS Phạm Tùng An KS Đặng Văn Mỵ KS Nguyễn Thị Dung KS Nguyễn Phúc Hưng ThS Trịnh Thị Nhất Chung KS Nguyễn Thị Bắc ThS Hoàng Vinh ThS Đồn Cơng Nghiêm KS Bùi Ngọc Thao Đơn vị cơng tác Viện KHKT Nông nghiệp Duyên hải Nam Trung Viện KHKT Nông nghiệp Duyên hải Nam Trung Viện KHKT Nông nghiệp Duyên hải Nam Trung Viện KHKT Nông nghiệp Duyên hải Nam Trung Viện KHKT Nông nghiệp Duyên hải Nam Trung Viện KHKT Nông nghiệp Duyên hải Nam Trung Viện KHKT Nông nghiệp Duyên hải Nam Trung Viện Nghiên cứu rau Viện Nghiên cứu rau Viện KHKT Nông nghiệp Duyên hải Nam Trung Viện KHKT Nông nghiệp Duyên hải Nam Trung Viện KHKT Nông nghiệp Duyên hải Nam Trung 4.2 Sử dụng kinh phí ĐV tính: 1.000 đồng Nôi dung chi Điều tra trạng canh tác chuối mốc XD qui trình nhận giống chuối mốc bệnh NC ảnh hưởng mật độ trồng NC ảnh hưởng phương thức trồng NC ảnh hưởng biện pháp giữ ẩm đến NC ảnh hưởng số loại phân hữu vi NC ảnh hưởng liều lượng phân bón đa trung lượng NC hiệu lực số loại thuốc trừ sâu NC hiệu lực số loại thuốc trừ bệnh Xây dựng mơ hình thử nghiệm Viết chuyên đề Chi chung đề tài KP dự phòng Tổng số: 67 Kinh phí Kinh phí theo dự đƣợc cấp toán 44.700,0 44.700,0 107.101,4 107.101,4 76.967,0 70.959,5 77.287,0 71.279,5 61.494,0 56.345,4 97.532,0 89.084,0 176.254,0 156.488,2 96.402,0 110.808,0 124.070,0 10.000,0 207.277,6 60.107,0 1.250.000,0 88.590,0 98.100,0 107.420,0 7.000,0 178.539,4 53.780,6 1.129.388,0 Kinh phí sử dụng 44.700,0 107.101,4 76.967,0 77.287,0 61.494,0 97.532,0 176.254,0 96.402,0 110.808,0 124.070,0 10.000,0 207.277,6 59.495,0 1.249.388,0 VI KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ Kết luận Từ kết nghiên cứu triển khai thực hiện, đề tài đến kết luận sau: - Về nội dung nghiên cứu đề tài: (1) Khí hậu đất đai vùng Duyên hải Nam Trung phù hợp để chuối mốc sinh trưởng tốt phát huy tiềm năng suất, đặc biệt khu vực đồi chịu ảnh hưởng trực tiếp mùa mưa Nam Trung Tây Nguyên Tuy nhiên, sản xuất suất chuối mốc thấp nguyên nhân sau: Độ phì đất canh tác thấp; lượng mưa chưa phân bố tháng vùng năm; giống sử dụng để sản xuất bị bệnh tỷ lệ lớn; mật độ trồng chưa hợp lý; canh tác quảng canh chưa xác định phương thức bón phân hợp lý (2) Mơi trường kỹ thuật hợp lý để nhân giống chuối mốc bệnh là: + Môi trường khởi động mẫu môi trường MS bổ sung 3% saccarose, 0,56% agar 4,5ppm BAP; + Môi trường để nhân nhanh chồi môi trường MS bổ sung 3% saccarose, 0,56% agar, 2,5ppm BAP 0,5g cassein 0,5g cao nấm men cho lít mơi trường; + Mơi trường để tạo rễ hồn chỉnh bình ni cấy mơi trường MS bổ sung 3% saccarose, 0,56% agar 0,2ppm α-NAA; + Giá thể để giai đoạn vườn ươm I hỗn hợp cát trắng trấu hun theo tỷ lệ : 1, có bón lót phân super lân thúc urê, kali clorua; + Giá thể túi bầu để nuôi dưỡng giống chuối mốc giai đoạn vườn ươm II hỗn hợp đất phù sa, phân chuồng xơ dừa theo tỷ lệ : 0,5 : 1, có bón lót phân super lân thúc định kỳ phân bón Komix (3) Phương thức trồng, biện pháp che phủ phân khoáng trung lượng (magiê, canxi, lưu huỳnh) số loại thuốc trừ sâu, trừ bệnh chưa thấy ảnh hưởng rõ rệt đến sinh trưởng suất chuối mốc canh tác đất đồi vùng Duyên hải Nam Trung (4) Mật độ trồng thích hợp cho chuối mốc đất đồi vùng Duyên hải Nam Trung từ 1.100 - 1.300 khóm/ha Với mật độ trên, suất chuối mốc đạt 38,5 - 45,9 tấn/ha/năm cao đối chứng từ 12,6 - 34,2% (5) Phân hữu thích hợp để bón cho chuối mốc 16 kg phân chuồng/khóm/năm, 30 kg phân xanh/khóm/năm, kg phân hữu bã bùn mía/khóm/năm, kg phân hữu Sơng Gianh/khóm/năm Sử dụng loại phân hữu với lượng suất chuối mốc đạt từ 33,3 - 35,3 tấn/ha/năm cao đối chứng từ 11,4 - 18,1% 68 (6) Lượng phân khống đa lượng hợp lý để bón cho chuối mốc đất đồi vùng Duyên hải Nam Trung (50g N + 30g P 2O5 + 60g K2O)/khóm/năm Bón phân khống đa lượng với 15 phân chuồng/ha/năm, chuối mốc đạt 32,5 tấn/ha/năm cao đối chứng 25,0%, lãi đạt 74,2 triệu đồng/ha/năm tỷ suất lãi so với vốn đầu tư 3,2 lần (7) Trên sở kết nghiên cứu, đề tài xây dựng quy trình nhân giống chuối mốc bệnh quy trình kỹ thuật thâm canh chuối mốc cho khu vực đất đồi vùng Duyên hải Nam Trung (8) Xây dựng 02 mơ hình thâm canh chuối mốc đất đồi vùng Duyên hải Nam Trung bộ, quy mô (1,0 ha/điểm), suất đạt từ 30,1 - 32,3 tấn/ha/năm cao so với phương thức canh tác tự phát nông hộ từ 16,9 17,0 tấn/ha/năm, tỷ suất lãi so với vốn đầu tư 1,58 - 1,62 lần (9) Tổ chức tập huấn cho 100 lượt cán khuyến nông, nông hộ hội nghị tham quan mơ hình cho 100 lượt cán khuyến nông, nông hộ - Về quản lý, tổ chức thực phối hợp với đối tác: Đề tài tổ chức quản lý thực theo nội dung tiến độ phê duyệt, hoàn thành sản phẩm theo hợp đồng ký kết sử dụng kinh phí theo quy định hành Nhà nước Trong q trình thực ln phối hợp chặt chẽ với địa phương hệ thống khuyến nông để lựa chọn địa bàn triển khai nông hộ tham gia Đề nghị Các cấp quan thẩm quyền tạo điều kiện thuận lợi để nhân rộng kết đề tài nhằm làm sở cho việc ứng dụng đại trà sản xuất chuối mốc vùng Duyên hải Nam Trung vùng lân cận Chủ nhiệm đề tài Cơ quan chủ trì đề tài ThS Hồ Huy Cƣờng 69 TÀI LIỆU THAM KHẢO Nguyễn Thanh Bình, Bùi Thế Giang, Lê Thị Thu Hồng (2005), “Kết nghiên cứu quy trình nhân nhanh chuối cau (AA) bệnh phương pháp ni cấy mơ”, Tạp chí NN&PTNT, số 22/2005 Nguyễn Mạnh Chinh, Nguyễn Đăng Nghĩa, Cây chuối (Musa paradisiaca), www.longdinh.com Đài Khí tượng Thủy văn khu vực Nam Trung (2004), Đặc điểm khí hậu thủy văn tỉnh Bình Định, Phú n, Khánh Hòa Ngơ Bích Hảo (1997), “Kết điều tra số bệnh chủ yếu hại chuối số tỉnh miền Bắc Việt Nam”, Cây chuối - Nguồn tài nguyên di truyền, NXB Nông nghiệp Trần Minh Hòa, Hà Quang Thưởng CS (2010), “Hồn thiện quy trình kỹ thuật thâm canh giống chuối xuất VN1-064”, Kết Nghiên cứu KH CN 2006-2010, NXB Nông nghiệp Nguyễn Thị Quý Mùi (1997), Phân bón cách sử dụng, NXB Nơng nghiệp Nguyễn Văn Nghiên, Phạm Quang Tú, Đoàn Nhân Ái CS (2010), “Kết tuyển chọn giống chuối tiêu hồng”, Kết Nghiên cứu KH CN 2006-2010, NXB Nông nghiệp Hồ Hữu Nhị, Nguyễn Đăng Khôi (1997), “Kết điều tra, thu thập, mô tả, phân loại, đánh giá bảo quản nguồn gen chuối Việt Nam”, Cây chuối - Nguồn tài nguyên di truyền NXB Nông nghiệp Nguyễn Thị Kim Thoa CS (2004), “Đánh giá khả nhiễm hai loài ruồi đục trái B dorsalis Hendel B correcta Bezzi trái măng cụt, chuối già, chuối xiêm nhãn”, Kết Nghiên cứu KHCN rau hoa - Viện NC ăn miền Nam, NXB Nông nghiệp Chu Thị Thơm (2006), Kỹ thuật trồng chuối suất cao, NXB Nông nghiệp 10 Phạm Kim Thu, Đặng Thị Vân (1997), “Nghiên cứu hồn thiện quy trình sản xuất giống chuối phương pháp nuôi cấy in vitro”, Cây chuối - Nguồn tài ngun di truyền NXB Nơng nghiệp 11 Đồn Thị Ái Thuyền, Nguyễn Thị Quỳnh, Trần Văn Minh, Nguyễn Đức Minh Hùng, Nguyễn Văn Uyển (1993), “Nhân Giống chuối phương pháp cấy mô, Nuôi cấy mô thực vật phục vụ công tác giống trồng”, NXB Nông nghiệp, TP Hồ Chí Minh, tr.68 - 72 12 Nguyễn Thị Ngọc Trúc, Lê Thị Thu Hồng (2004), “Kết giám định số bệnh virus quan trọng chuối tỉnh phía Nam”, Kết Nghiên cứu KHCN rau hoa Viện NC ăn miền Nam, NXB Nông nghiệp 13 Viện KHKT Nông nghiệp Việt Nam (2000), Kết nghiên cứu khoa học phát triển sản xuất chuối chất lượng cao, NXB Nông nghiệp 70 14 Đỗ Năng Vịnh, Lê Huy Hàm Nguyễn Bình Phú (1996), “Nghiên cứu nâng cao hệ số nhân chồi giống chuối điều kiện in vitro ”, Tạp chí Nơng nghiệp Cơng nghiệp thực phẩm, (12), tr 518 - 520 15 Đỗ Năng Vịnh cộng (1996), “Nghiên cứu quy trình nhân nhanh chuối phương pháp nuôi cấy mô”, Báo cáo nghiên cứu đề tài KC-08-13, Chương trình cơng nghệ sinh học KC08 giai đoạn 199101995, Khu 16 Antonio López (1998), “Conventional fertilisation of Costa Rican bananas and its relationship to sustainable production”, Organic/environmentally friendly banana production, Costa Rica 17 Chi-Hon Chen and Chih-Ping Chao (2004), “Recent R&D of banana in Taiwan”, Advancing banana and plantain R&D in Asia and the Pacific, Vol.13, China 18 Chen Houbin, Xu Chunxi ang, Feng Qirui, Hu Guibing (2004), “Screening of banana clones for resistance to fusarium wilt in China ”, Advancing banana and plantain R&D in Asia and the Pacific, Vol.13, China 19 E Arnaud and J P Horry (1989, Musalogue - A cataloge of Musagermlasm Papua New Guinea collecting mission, France 20 Mary Taylor (2004), “Status of banana R&D in the Pacific”, Advancing banana and plantain R&D in Asia and the Pacific, Vol.13, China 21 Morton (1987), Banana - Musa x paridasiaca, J Fruits of warm climates 22 M.M Mustaffa and S.Sathiamoorthy (2004), “Banana and plantain R&D in india”, Advancing banana and plantain R&D in Asia and the Pacific, Vol.13, China 23 José Orozco Romero (1998), “Organic fertilisers and their application in banana cropping”, Organic/environmentally friendly banana production , Costa Rica 24 Phil Rowe (1998), “Breeding bananas and plantains resistant to diseases and pests ”, Organic/environmentally friendly banana production, Costa Rica 25 Raul Garcia, R.Guijarro and Orlando milian (1998), “Alternative fertilisers for banana and plantain production in Cuba” Organic/environmentally friendly banana production , Costa Rica 26 Robert Williams (2004), “Australian banana industry: Status and R&D update”, Advancing banana and plantain R&D in Asia and the Pacific, Vol.13, China 27 Rosa N Kambuou (2004), “Highlight of banana R&D in Papua New Guinea”, Advancing banana and plantain R&D in Asia and the Pa cific, Vol.13, China 28 Sergio Laprade coto and Roberto Ruiz Barrantes (1998), “Productive behaviour of FHIA-01(AAAB) and FHIA-02(AAAB) under inorganic and organic fertilisation programmes”, Organic/environmentally friendly banana production , Costa Rica 29 Xu linbing, Yang Hu, Huang Bingzhi and Wei Yuerong (2004), “Banana research and production in China”, Advancing banana and plantain R&D in Asia and the Pacific-Vol.13 71 ... chuối mốc vùng; - Nghiên cứu hồn thiện quy trình làm bệnh nhân giống chuối mốc bệnh để phục vụ sản xuất; - Nghiên cứu xác định kỹ thuật canh tác hợp lý chuối mốc vùng đất đồi núi vùng Duyên hải. .. giống chuối mốc - Nghiên cứu biện pháp canh tác tổng hợp chuối mốc đất đồi gò vùng Duyên hải Nam Trung bộ; + Nghiên cứu ảnh hưởng mật độ trồng đến sinh trưởng, phát triển suất chuối mốc đất đồi. .. Duyên hải Nam Trung bộ; - Tuyên truyền tiến kỹ thuật chuối nói chung chuối mốc nói riêng đến nông hộ vùng chuối mốc trọng điểm Duyên hải Nam Trung II MỤC TIÊU ĐỀ TÀI Mục tiêu tổng quát Xác định biện