NGHỆ THUẬT VỚI GIÁO DỤC THỊ HIẾU THẨM MỸ CHO SINH VIÊN Ở NƯỚC TA HIỆN NAY: THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA Những nhân tố tác động đến thị hiếu thẩm mỹ vận dụng nghệ thuật giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên nước ta Tháng 01 năm 2016, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII Đảng Cộng sản Việt Nam tổng kết sâu sắc lý luận thực tiễn 30 năm thực công đổi đất nước, năm thực Cương lĩnh xây dựng đất nước thời kỳ độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011), năm thực Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011 – 2020 năm thực Hiến pháp 2013 Trong 30 năm thực công đổi mới, phải đối diện với nhiều khó khăn, thách thức tồn Đảng, tồn dân ta “đạt thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử” [1, tr.16], đánh dấu chặng đường thành cơng q trình phát triển “Đất nước khỏi khủng hoảng kinh tế - xã hội tình trạng phát triển, trở thành nước phát triển có thu nhập trung bình, đẩy mạnh cơng nghiệp hóa, đại hóa hội nhập quốc tế Kinh tế tăng trưởng khá, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa bước hình thành, phát triển Chính trị xã hội ổn định; quốc phòng, an ninh tăng cường Văn hóa, xã hội có bước phát triển; mặt đất nước đời sống nhân dân có nhiều thay đổi Dân chủ xã hội chủ nghĩa phát huy ngày mở rộng Đoàn kết dân tộc củng cố tăng cường Công tác xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước pháp quyền hệ thống trị đẩy mạnh Sức mạnh mặt đất nước nâng lên; kiên quyết, kiên trì đấu tranh bảo vệ độc lập, chủ quyền thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ chế độ xã hội chủ nghĩa Quan hệ đối ngoại ngày mở rộng vào chiều sâu; vị uy tín Việt Nam trường quốc tế nâng cao” [1, tr.66] Với thành tựu này, cho thấy cách mạng Việt Nam tìm bước hướng Vì vậy, trước yêu cầu phát triển đất nước thời kỳ mới, Đảng Cộng sản Việt Nam tiếp tục xác định: “Thời kỳ đòi hỏi phải phát triển đất nước tồn diện, đồng trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng an ninh, đối ngoại, phát triển kinh tế - xã hội trung tâm; xây dựng Đảng then chốt; xây dựng văn hóa, người làm tảng tinh thần; tăng cường quốc phòng, an ninh trọng yếu, thường xuyên” [1, tr.17] Điều đồng nghĩa với việc Việt Nam chấp nhận xu tất yếu phát triển kinh tế - xã hội với tất tác động tích cực tiêu cực q trình quốc tế hóa, tồn cầu hóa bước đường xây dựng đất nước Quá trình đổi tạo điều kiện hình thành nên giá trị Hội nhập kinh tế quốc tế q trình tồn cầu hóa làm thay đổi bước quan trọng nhận thức đánh giá nhân dân ta Lối suy nghĩ tiểu nông manh mún, kiểu tư kinh tế vật thay kiểu tư động kinh tế hàng hoá vận hành theo nguyên tắc cung - cầu toàn xã hội Đặc trưng chế thị trường đề cao tiêu chí giá trị thực dụng Sự giàu có vật chất bổ sung chí đề cao ý nghĩa thực tế bên cạnh giàu có tinh thần Tiêu chí dân giàu, nước mạnh nêu thành mục tiêu phấn đấu thành viên xã hội Chủ nghĩa bình quân chuẩn mực giá trị tồn đời sống xã hội có kinh tế quan liêu, bao cấp bị quy luật phát triển cơng nghiệp hố - đại hoá quy luật thị trường phá vỡ Thay vào vươn tới cơng bằng, bình đẳng: hưởng thụ đãi ngộ dựa tài cống hiến Chính tiêu chí cơng bằng, bình đẳng mục tiêu để nhân dân ta phấn đấu, vươn tới xã hội văn minh, làm hình thành xã hội yêu cầu mới: vươn lên chiếm lĩnh đỉnh cao lĩnh vực hoạt động cá nhân Bản chất cạnh tranh cao độ kinh tế thị trường đề cao phẩm chất linh hoạt, xác khả làm việc độc lập Do đó, đòi hỏi gia tăng trí thơng minh, chất trí tuệ lĩnh vực hoạt động sống người lao động Điều có nghĩa hơm qua, tốt, đẹp mang giá trị đem lại giá trị bảo đảm cho ổn định cá nhân, gia đình, xã hội hơm nay, tốt, đẹp phải đem lại hiệu kinh tế, văn hố – xã hội … cho phát triển, tiến người, mở tầm nhìn vươn tới tiến có tính nhân văn cao Mẫu người “lý tưởng” ngày không người hiền lành, tình nghĩa, yêu nước, yêu lao động chung chung mà nhà doanh nghiệp, nhà khoa học thông minh, động, táo bạo, dám nghĩ, dám làm, vượt lên hạn chế truyền thống Đó người đầy tinh thần ý chí khám phá, sáng tạo Giá trị cá nhân đề cao bên cạnh giá trị cộng đồng, tồn hài hồ với giá trị cộng đồng Sự phát triển thân người lấy làm mục tiêu phấn đấu cho phát triển xã hội Tất tạo điều kiện cho giải phóng người với tư cách cá nhân tự sáng tạo giá trị cao đẹp thời đại Quy luật cạnh tranh kinh tế thị trường làm cho người linh hoạt, nhanh nhạy thị hiếu thẩm mỹ Sản phẩm sản xuất xã hội không đảm bảo mặt chất lượng mà phải có phong phú mặt hình thức, phải đẹp Cơng nghiệp hố - đại hoá kinh tế thị trường mở khả sáng tạo cho người tạo điều kiện để người tự sáng tạo Nó kích thích người khơng ngừng vươn lên để thích ứng với biến chuyển khơng ngừng xã hội Tính chất tồn cầu hố kinh tế thị trường buộc phải giao lưu hội nhập với giới lĩnh vực kinh tế tất lĩnh vực khác đời sống văn hố – xã hội Q trình giao lưu hội nhập với giới mặt giúp cho dân tộc Việt Nam có dịp giới thiệu với giới sáng tạo văn hoá, giá trị truyền thống dân tộc mình, mặt khác tiếp thu giá trị mới, tinh hoa văn hoá nhân loại làm phong phú thêm đời sống văn hoá tinh thần dân tộc đồng thời tạo hài hoà cho tiêu chuẩn thẩm mỹ, giá trị sắc văn hoá dân tộc với tiêu chuẩn thẩm mỹ, giá trị tiên tiến nhân loại Tuy nhiên, tính chất nhiều mặt mình, cạnh tranh kinh tế thị trường làm nảy sinh khơng vấn đề phức tạp hệ mặt trái Trong kinh tế mở cửa, quốc tế hóa nay, cạnh tranh kinh tế thị trường làm cho tư tưởng thực dụng xuất phát triển mạnh phận quần chúng nhân dân Tư tưởng làm giàu giá, coi đồng tiền mục đích cuối sống làm méo mó chuẩn mực đẹp, tốt, cân đối hài hồ sống người Lợi ích tai hoạ trở thành “cái bẫy” người Tâm lý sùng bái vật chất, sùng bái nước ngày lan rộng xã hội, tạo khoảng cách sống đẹp sống thực ngày lớn Có lúc đời sống xã hội, đẹp bị biến thành vật trao đổi Người ta làm giàu nỗi đau người khác Chủ nghĩa cá nhân có hội để phát triển với biểu đa dạng: lừa lọc lợi ích cá nhân, vụ lợi, cục bộ, tham nhũng, thái độ né tránh thật, quan hệ bà thân thuộc, xóm giềng trở nên lỏng lẻo hơn, người quan tâm đến Trong xã hội xuất tâm lý coi thường kỷ cương pháp luật, thiếu tôn trọng pháp luật, tự trớn dẫn đến hành vi vi phạm pháp luật như: trốn thuế, lách luật, cố ý làm trái…; chí người ta bất chấp tất cả, chà đạp lên để đạt mục đích Lối sống thiếu văn hố, thiếu tơn trọng phong tục tập qn tốt đẹp dân tộc có xu hướng ngày gia tăng, đặc biệt tầng lớp giới trẻ, niên sinh viên góp phần khơi dậy thị hiếu thực dụng, tầm thường, chí đến mức thấp hèn đời sống người Các tệ nạn xã hội xuất ngày nhiều có xu hướng trẻ hóa độ tuổi Năm 2007, nước có 2.000 sinh viên sử dụng ma tuý nghiện hút Năm 2012, nước có 6.000 tội phạm người chưa thành niên Tỷ lệ nạo phá thai nữ sinh viên ngày gia tăng, bạo lực học đường vấn đề nhức nhối toàn xã hội Tất thay đổi xã hội tác động hai mặt phát triển kinh tế - xã hội q trình quốc tế hóa, tồn cầu hóa thực tế có tác động không nhỏ đến thay đổi hệ thống giá trị văn hóa nói chung thị hiếu thẩm mỹ người dân có thị hiếu thẩm mỹ sinh viên việc vận dụng nghệ thuật giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên tác giả luận án trình bày phần thực trạng thuộc chuyên đề Bên cạnh phát triển kinh tế - xã hội q trình quốc tế hóa, tồn cầu hóa, xuất cách mạng công nghiệp lần thứ tư với tốc độ phát triển mạnh mẽ internet, mạng xã hội phương tiện điện tử, truyền thông nhân tố thứ hai tác động sâu sắc đến thị hiếu thẩm mỹ sinh viên vận dụng nghệ thuật giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên nước ta Trong lịch sử phát triển nhân loại diễn ba cách mạng cơng nghiệp, cách mạng lần thứ vào cuối kỷ XVIII với phát minh động nước, cách mạng lần thứ hai vào cuối kỷ XIX với lượng điện, cách mạng lần thứ ba vào cuối kỷ XX với vai trò điện tử, cơng nghệ thông tin sản xuất tự động Giờ đây, vào thập niên thứ hai kỷ XXI, “thế giới nói đến khởi đầu cách mạng cơng nghiệp lần thứ tư với trí tuệ ảo, kỷ nguyên số phát triển bùng nổ công nghệ liên ngành, đa ngành, xuyên ngành làm lu mờ ranh giới lĩnh vực nghiên cứu đơn ngành truyền thống, vật lý, kỹ thuật số sinh học Tốc độ phát triển theo cấp số lũy thừa quy mô tác động công nghệ thời đại làm thay đổi lĩnh vực đời sống kinh tế - xã hội…” [2] Khái niệm cách mạng công nghiệp lần thứ tư (Industry 4.0) lần đề cập Kế hoạch hành động chiến lược cơng nghệ cao phủ Đức thơng qua vào năm 2012 Theo giáo sư Klaus Schwab, chủ tịch Diễn đàn Kinh tế Thế giới, cách mạng công nghiệp thứ tư thuật ngữ bao gồm loạt cơng nghệ tự động hóa đại, trao đổi liệu chế tạo Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư định nghĩa “một cụm thuật ngữ cho công nghệ khái niệm tổ chức chuỗi giá trị” với hệ thống vật lý không gian ảo, Internet vạn vật Internet dịch vụ Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư tạo điều kiện thuận lợi cho việc đời nhà máy thông minh Trong nhà máy thông minh này, hệ thống vật lý không gian ảo giám sát trình vật lý, tạo ảo giới vật lý Với internet vạn vật, hệ thống vật lý không gian ảo tương tác với với người theo thời gian thực, thơng qua internet dịch vụ người dùng tham gia vào chuỗi giá trị thông qua việc sử dụng dịch vụ Các thành tựu cách mạng công nghiệp lần thứ tư kỹ thuật số, công nghệ in 3D, internet vạn vật … làm thay đổi nhận thức giới, vị trí người giới đồng thời làm thay đổi quan niệm sáng tạo thưởng thức nghệ thuật Chỉ cần điện thoại thông minh nối mạng internet, người dân theo dõi buổi chất vấn quốc hội với thành viên phủ theo dõi biến chuyển bầu cử tổng thống Mỹ; để gọi taxi Uber (với giá rẻ) hay đặt vé máy bay (cũng giá rẻ), mua sản phẩm ưng ý giao bán mạng; thực toán qua mạng; kết nối bạn bè facebook với điện thoại thông minh kết nối với internet, người dân nghe nhạc hay xem phim sản xuất từ nhiều nơi giới Thậm chí, người ta dùng điện thoại thơng minh để tự sản xuất nhạc, video clip phát sóng trực tiếp lên mạng xã hội Với internet vạn vật, nghệ thuật trở nên đa chiều hơn, đa dạng hơn, phong phú Nó tạo điều kiện cho cách tiếp cận sáng tạo nghệ thuật Thông qua internet mạng xã hội với phương tiện điện tử, truyền thông mới, người tự viết blog hay dùng YouTube để chia sẻ hình ảnh riêng tư, ý tưởng độc đáo Và tác phẩm thẳng, trực tiếp đến người tiếp nhận mà không cần phải qua khâu trung gian giới thiệu, phê bình, kiểm duyệt … Tất di sản nghệ thuật khứ số hóa dễ dàng truy cập mạng internet, tất bảo tàng lớn giới mở rộng website cho người truy cập lấy ảnh tác phẩm qua mạng, nghệ sỹ có tên tuổi tự động tích hợp thơng tin thành google Theo Lê Hường viết “Sáng tạo thưởng thức nghệ thuật thời đại truyền thông” đăng Tạp chí Triết học, số 1, 2011, phát triển kỹ thuật số, phương tiện điện tử truyền thông, internet mạng xã hội làm cho nghệ thuật khơng xem hình thái ý thức xã hội mà ngành công nghiệp sản xuất, vận động theo quy luật thị trường Với tính cách ngành cơng nghiệp sản xuất, nghệ thuật vận hành theo nhiều công đoạn với công nghệ: sáng tác, xuất bản, lưu thơng, trình diễn sân khấu, … Các cơng nghệ tạo điều kiện cho nghệ thuật sản xuất “hàng loạt” tác phẩm nghệ thuật biến thành sản phẩm thương mại với mục đích doanh thu lợi nhuận lớn Vì thế, tác phẩm nghệ thuật, hình thức nghệ thuật có khuynh hướng chiếm ưu nội dung, chất lượng ý nghĩa nghệ thuật Những dòng nhạc, phim thị trường, sách ăn khách dựa vào tâm lý đám đông ngày nhiều làm xuất xu hướng sáng tạo thưởng thức nghệ thuật đương đại, thưởng thức sáng tạo nghệ thuật không phụ thuộc vào phân loại theo kiểu bác học – bình dân hay cao – thấp, ranh giới nghệ thuật với đời sống thường ngày bị xố nhồ dẫn đến việc phủ nhận gọi chuẩn mực “Nghệ thuật công nghệ” dần thay nghệ thuật cổ điển Chúng ta mặc đồ ngủ, ngồi nhà thưởng thức viếng thăm ảo phòng triển lãm bảo tàng vòng quanh giới thông qua trang Web Những viếng thăm chí trở nên đa cảm giác áp dụng thêm vào công nghệ thực ảo với kính 3D găng tay cảm ứng Nhạc kịch, kịch nghệ múa ballet thường xuyên phát ti vi nhiều người biết đến âm nhạc Bethoven qua đài truyền hay trang mạng xã hội từ buổi hòa nhạc sống nhà hát Và giới trẻ nói chung sinh viên nói riêng tiếp cận với tác phẩm nghệ thuật chủ yếu qua internet Kết từ khảo sát mà tác giả luận án thực 12 trường đại học cao đẳng nước cho thấy, có tới 87,6% sinh viên thường xuyên thường xuyên tiếp cận với thông tin nghệ thuật tác phẩm nghệ thuật qua internet, có 1,0% sinh viên trả lời họ khơng tiếp cận thông tin nghệ thuật tác phẩm nghệ thuật qua ineternet Và tiếp cận nghệ thuật qua internet, sinh viên quan tâm quan tâm đến chuyện bên lề, hậu trường giới showbiz: 57,5%; tin tức hoạt động văn hóa nghệ thuật: 70,8%; nội dung tác phẩm nghệ thuật: 69,2%; hình thức tác phẩm nghệ thuật: 65,3%; giá trị nghệ thuật tác phẩm: 69,1%; doanh thu mà tác phẩm nghệ thuật hay hoạt động nghệ thuật mang lại: 47,8% Như vậy, thấy, phát triển internet, mạng xã hội kỹ thuật số cách mạng cơng nghiệp lần thứ tư có tác động sâu sắc đến thị hiếu thẩm mỹ sinh viên vận dụng nghệ thuật giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên Thị hiếu thẩm mỹ sinh viên có biến đổi đa dạng vận dụng nghệ thuật giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên trở nên phức tạp mà nghệ thuật ngày có xu hướng biến đổi đa chiều trước tác động phát triển cơng nghệ Chính phát triển kinh tế - xã hội với trình quốc tế hóa, tồn cầu hóa xuất cách mạng công nghiệp lần thứ tư với tác động mạnh mẽ phạm vi toàn giới làm cho nghệ thuật có nhiều biến đổi trình phát triển Sự biến đổi nghệ thuật q trình phát triển nhân tố tác động đến thị hiếu thẩm mỹ sinh viên vận dụng nghệ thuật giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên Trong quan điểm chủ nghĩa vật biện chứng chủ nghĩa vật lịch sử, nghệ thuật coi hình thái ý thức xã hội C.Mác Ph.Ăngghen cho nghệ thuật hoạt động có tính thẩm mỹ sâu rộng Nó mang thân hoạt động có tính ý thức xã hội Và ý thức hình thức là tồn ý thức Vì thế, giống hình thái ý thức xã hội khác, nghệ thuật vừa phản ánh sống vừa phục vụ sống Sự vận động nghệ thuật quy định vận động tồn xã hội Do đó, q trình phát triển, tồn xã hội biến đổi nghệ thuật biến đổi Với thành tựu cách mạng công nghiệp lần thứ tư – phát triển kỹ thuật số, công nghệ in 3D, internet mạng xã hội, nghệ thuật có biến đổi mạnh mẽ Bên cạnh loại hình truyền thống, nghệ thuật xuất loại hình như: Video Art, nghệ thuật âm thanh, nghệ thuật đặt, nghệ thuật kỹ thuật số nghệ thuật mạng… Đặc trưng chung loại hình nghệ thuật đa phương tiện, siêu văn tính tương tác Các tác phẩm nghệ thuật sáng tạo từ việc sử dụng phương tiện công nghệ kỹ thuật số, tạo ảo giác đa phương tiện thực, chiều sâu, chuyển động xuyên không gian Một phim 3D mang lại cho người xem cảm giác thưởng thức tác phẩm mà cảm giác trải nghiệm đầy tính sáng tạo họ hỗ trợ công cụ kỹ thuật để tham gia vào tác phẩm, trở thành phần tác phẩm Tính đa phương tiện, siêu văn tương tác nghệ thuật mạng cho phép người không cần phải nghệ sĩ hay phòng triển lãm nghệ thuật truyền khắp giới sáng tác cách trực tiếp; đường link mang tới cú nhấp chuột dẫn tới đường tìm kiếm xa hơn; kết hợp mạnh mẽ ngơn ngữ hình ảnh phá vỡ phân chia quan trọng ngôn ngữ thị giác; phạm trù truyền văn chương viết bị nhòe ứng dụng kỹ thuật phim hoạt hình, tin nội phần mềm nghe nhạc trực tuyến; người xem nhấp chuột vào phần hình ảnh để từ nảy thơ, hình ảnh góp ý việc thay đổi, chỉnh sửa hình ảnh hay đưa bình luận, nhận xét trực tiếp với tác phẩm Những đặc trưng làm cho nghệ thuật trở nên đại chúng, gần gũi đa chiều đời sống xã hội Bên cạnh việc xuất loại hình mới, nghệ thuật biến đổi nội dung hình thức, mở khuynh hướng sáng tác tiếp nhận đa dạng, mẻ so với trước Bên cạnh khuynh hướng tiếp tục phản ánh đề tài lịch sử, chiến tranh cách mạng, giải phóng bảo vệ Tổ quốc với cảm hứng sử thi tầm khái quát mới, phát triển mạnh khuynh hướng quan tâm đến sống bình dị, nhiều góc cạnh đời thường người, làm phong phú làm sâu sắc thêm chủ nghĩa nhân văn; thể trách nhiệm xã hội vai trò cơng dân nghệ sĩ, ý thức truyền thống sắc dân tộc tác phẩm nghệ thuật thể sâu sắc Tính tự do, dân chủ sáng táo thưởng thức nghệ thuật ngày mở rộng Dấu ấn cá nhân cá tính thưởng thức, đánh giá sáng tạo nghệ thuật ngày đậm nét Tuy nhiên, phát triển phương tiện truyền thông, internet mạng xã hội tạo điều kiện cho giao lưu văn hóa mở rộng phạm vi tồn cầu mà mặt trái điều kiện để sản phẩm đồi trụy, “lai căng” từ bên ngồi du nhập vào văn hóa - nghệ thuật vốn lành mạnh giàu tính nhân văn nước ta Đồng thời, phát triển tạo xu hướng “thương mại hóa” lĩnh vực hoạt động nghệ thuật nước ta nay, làm xuất tác phẩm nghệ thuật có nội dung tư tưởng xấu, có tác động tiêu cực đến thị hiếu thẩm mỹ giới trẻ nói chung sinh viên nói riêng Khơng hướng đến giá trị nghệ thuật, tính sáng tạo tìm tòi nhiều tác phẩm nhằm mục đích đạt hiệu thương mại Nhiều tác phẩm sản xuất hàng loạt với dạng “phim mì ăn liền”, “nhạc thị trường”, “sách best-seller” thỏa mãn nhu cầu giải trí túy Những sản phẩm chủ yếu chứa nội dung độc hại, kích động tình dục bạo lực, cổ vũ lối sống ăn chơi sa đọa, đề cao mức chủ nghĩa cá nhân – vị kỷ, xa rời đẹp, phản ánh lệch lạc chí xuyên tạc chất thực, xích giá trị thẩm mỹ truyền thống dân tộc Trong Cảm thụ thẩm mỹ người Hà Nội, Hồ Sỹ Vịnh nhận định: “Một số tác phẩm bộc lộ thái độ phủ nhận khứ với lời lẽ quy kết mơ hồ chiến công chống ngoại xâm dân tộc” [3, tr.136], nhiều tác phẩm “xuất biểu chủ nghĩa tự nhiên, xu hướng dung tục, khai thác mặt tối tăm, loạn cá nhân, kích động ham muốn thể xác, người Trong hình tượng nhân vật tích cực, diện 10 Đại học dân lập Phú Xuân Huế Đại học khoa học Huế Đại học Quốc gia TP.HCM Cao đẳng Công thương TP HCM Cao đẳng Công nghiệp Huế Đại học Quốc gia Hà Nội Học viện Quản lý giáo dục Hà Nội Cao đẳng Du lịch Hà Nội Đại học dân lập Tài – Quản trị kinh doanh Hà Nội 11.2 27.2 6.3 4.8 6.6 35.4 25.9 1.5 1.4 1.9 5.1 9.2 18.5 7.5 0.6 8.5 7.5 12.6 12.4 7.4 6.8 9.3 1.7 4.9 8.1 4.1 12.6 14.4 6.8 8.5 3.9 7.3 9.9 7.7 7.5 9.3 1.1 6.2 11.8 13.0 7.9 Kết cho thấy, tri thức thẩm mỹ sinh viên nước ta bị thiếu hụt nhận thức vai trò yếu tố thẩm mỹ vai trò nghệ thuật giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên chưa thật coi trọng Ở số trường trường đại học Sư phạm Kỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh, có sinh viên ngành Thiết kế thời trang thuộc khoa Cơng nghệ May Thời trang có học mơn Thẩm mỹ học chương trình bắt buộc nội dung môn học soạn theo hướng dành riêng cho sinh viên chuyên ngành nên chủ yếu hướng đến thị hiếu thẩm mỹ người sáng tạo Việc thiếu hụt tri thức thẩm mỹ nguyên nhân dẫn đến thị hiếu thẩm mỹ sinh viên dễ bị phát triển lệch lạc Ca Lê Thuần bộc bạch: “Ngày nay, nên thận trọng với hai lực lượng công chúng trẻ Thứ nhất, số niên say mê khoa học cơng nghệ, điều tốt, khơng nên để say mê biến người thành máy Sợ việc người suy nghĩ máy móc Thế hệ trẻ giỏi khoa học cơng nghệ thơng tin khơng giáo dục văn hóa – nghệ thuật nên thiếu cảm xúc Thứ hai, giới trẻ khơng định hướng nên xúc động Xúc động lung tung nguy hiểm (…) phải xúc động trái tim thơng qua trí tuệ người Xúc động theo lệch chuẩn” [6, tr.216] 24 Về phía gia đình, giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên vận dụng nghệ thuật giáo dục thị hiếu thẩm mỹ vấn đề cần quan tâm phát triển Các gia đình mong muốn em họ thành công trình lập thân, lập nghiệp mang ý nghĩa thực dụng với đích đến địa vị cao xã hội giàu có vật chất phong phú, nhuần nhụy tâm hồn, tinh tế lối sống Trong khảo sát với 1200 sinh viên mà tác giả thực trên, có 66,5% trả lời gia đình khuyến khích, ủng hộ họ tham gia vào hoạt động văn hóa nghệ thuật trường học hay địa phương 33,5% trả lời gia đình khơng khuyến khích, ủng hộ họ tham gia vào hoạt động Trong số 33,5% lý mà gia đình khơng khuyến khích là: thấy việc tham gia hoạt động làm thời gian, vơ bổ: 30,7%; khơng thích tham gia hoạt động cộng đồng: 18,4% ; cho khơng có khiếu lĩnh vực nghệ thuật: 32,7% có tới 18,2% khơng quan tâm đến vấn đề Sở dĩ gia đình khơng quan tâm đến giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên vận dụng nghệ thuật giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên vì: thứ nhất, sinh viên phần lớn học tập tập trung đô thị, thành phố lớn phải sống xa gia đình; thứ hai, gia đình nghĩ em họ trở thành sinh viên trách nhiệm giáo dục phải thuộc nhà trường; thứ ba, số gia đình cho sinh viên người trưởng thành nên hoàn toàn tự chủ sở thích, thị hiếu mà khơng cần thêm giáo dục Về phía xã hội, trung tâm văn hóa, thơng tin, thể thao, nhà hát, câu lạc bộ, rạp chiếu phim, khu di tích lịch sử văn hóa, bảo tàng, thư viện, nhà triển lãm, cửa hàng sách, báo, khu vui chơi giải trí… xuất nhiều ngày có đổi phương thức hoạt động, đáp ứng tương đối tốt nhu cầu thưởng thức, hưởng thụ văn hóa nghệ thuật cơng chúng nói chung cơng chúng sinh viên nói riêng Tuy nhiên, hoạt động tổ chức nghệ thuật chủ yếu chạy theo mục tiêu giải trí lợi nhuận Nhiều nghệ sĩ sáng tác biểu diễn trọng vào việc đánh bóng tên tuổi Các phương tiện truyền thơng đại chúng có chức tuyên truyền văn hóa nghệ thuật có khuynh hướng sa đà vào biểu thẩm mỹ lệch lạc văn hóa nghệ thuật mà bỏ qua việc định hướng, giáo dục thị hiếu thẩm mỹ Hiện nay, dễ dàng bắt 25 gặp trang báo, chương trình phát thanh, truyền hình thơng tin đời tư, cá nhân nghệ sĩ, vụ scandal, tin tức theo kiểu gây mâu thuẫn người công chúng để làm đề tài câu khách Trong đó, quan quản lý lại bộc lộ hạn chế đội ngũ, chuyên môn, nghiệp vụ nên chưa phát huy tính tích cực, chủ động, tinh thần trách nhiệm cơng tác, dẫn đến việc thiếu kiểm sốt hoạt động nghệ thuật Ở địa phương, việc tổ chức, quản lý phong trào văn hóa – văn nghệ cho người dân sinh viên ít, có mang tính hình thức, bề nổi, nội dung nghèo nàn, chưa thật thu hút sinh viên Xã hội dường lãng quên chức giáo dục nghệ thuật thị hiếu thẩm mỹ sinh viên Thứ hai, chất lượng tác phẩm nghệ thuật chưa kiểm sốt chặt chẽ Như trình bày chương 2, nghệ thuật có vai trò to lớn việc định hướng giáo dục thị hiếu thẩm mỹ Nghệ thuật khơng định hướng tri thức tình cảm thị hiếu thẩm mỹ mà góp phần xây dựng hệ chuẩn giá trị cho thị hiếu thẩm mỹ thưởng thức, đánh giá, sáng tạo thẩm mỹ góp phần định hướng nhân cách thị hiếu thẩm mỹ Vì vậy, vận dụng nghệ thuật giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên cần tác phẩm nghệ thuật chân Sức mạnh nghệ thuật chân chỗ đấu tranh, phấn đấu cho đẹp đẹp, nêu lên khát vọng thiết tha người chân chính, hướng họ tới sống cao Cho nên, vận dụng nghệ thuật giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên cần lựa chọn tác phẩm nghệ thuật mà chứa đựng điển hình tích cực, nhân vật lý tưởng, mẫu người sống, gia đình, tình bạn, tình u, tình đồng chí … tiêu biểu cho sức sống hào hùng cộng đồng xã hội để giúp cá nhân biết hướng tới tốt, cao cả, đẹp sống Tuy nhiên, nay, nghệ thuật nước ta có bước phát triển vơ đa dạng với nhiều tác phẩm nghệ thuật tất lĩnh vực hoạt động nghệ thuật từ văn học, hội họa đến âm nhạc, điện ảnh, v.v… xuất hiện, hướng tới nhiều chủ đề, đề tài chất liệu khác Trong âm nhạc, phát triển âm nhạc tự phong phú mặt biểu từ chun nghiệp đến khơng chun Bên cạnh dòng âm nhạc thống nhà nước phát hành có dòng âm nhạc tự sáng tác, biểu diễn 26 hàng trăm trào lưu ca nhạc nước du nhập Trên trang mạng xã hội, ca sỹ, nhạc sỹ tự sáng tác, xuất album, sản xuất đĩa CD - VCD truyền tay tặng cá nhân gây bão giới trẻ Các trào lưu ca nhạc tự sáng tác, tự biểu diễn nhạc chế, nhạc đám cưới, hát rong, biểu diễn sân bãi, hội làng, v.v… mang đến sàn diễn âm nhạc bùng phát đa chiều diễn ngồi vòng kiểm sốt Mn màu hình thức hoạt động âm nhạc giới trẻ với tượng âm nhạc bất ngờ ca sỹ Lệ Rơi, Bà Tưng quán bar hay Youtube, nhiều hát bật mang tính vui chơi, giải trí có hát có nội dung bi quan, đổ vỡ, sầu thảm… Trong hội họa, hàng năm có đến hàng trăm triển lãm mỹ thuật lớn, nhỏ từ trung ương đến địa phương với hàng nghìn tác phẩm hội họa tham dự Trong đó, đề tài, thể loại, chất lượng tác phẩm phong phú, đa dạng với nhiều phong cách thể khác song chất lượng nghệ thuật lại khơng đồng Nhiều tác phẩm có tính sáng tạo đột biến, mang màu sắc, tư - trẻ động, phản ánh mặt đời sống xã hội diễn gay gắt, sôi động Bên cạnh đó, có nhiều tác phẩm với chất liệu đặc biệt vỏ bên mà thiếu “hồn nghệ thuật” bên nên tranh vẽ người xem, phải bỏ xó Dòng tranh “thương mại hóa” chiếm khơng gian ngày nhiều tường gian triển lãm nghệ thuật hội họa Nhiều họa sĩ vẽ bừa vẽ ẩu, bắt chước, lắp ghép, không tạo phong cách nên tranh họ vẽ khơ khan tình cảm, nhạt nhẽo ý tứ, gây nhàm chán Thậm chí xuất hiện tượng mâu thuẫn hình thức nội dung tác phẩm, phô diễn kỹ thuật chất lượng kỹ thuật thể tác phẩm Trong văn học, chuyển biến mặt đề tài, chủ đề cảm hứng bộc lộ rõ rệt Dòng cảm hứng sử thi lãng mạn vốn chủ lưu văn học thời kỳ chiến tranh trước đổi (1975 - 1985) có thoái giảm Những năm gần đây, văn học “đã thưa vắng dần tác phẩm viết điển hình lịch sử xã hội, chiến tranh, gương người tốt việc tốt, người anh hùng chiến đấu chiến đấu xây dựng, … Văn học trở với sống thường ngày muôn vàn diễn biến sinh động đời sống người Tình u, nhân, tình dục, giới tính, sống cơm áo, đồng tiền bát gạo, mối quan hệ sáng tối, khuất tỏ chế thị trường …” [7, tr.53] Cảm hứng đời tư trở thành chủ lưu văn học Sự phong phú thể loại với 27 đề tài hình thái biểu đạt “văn học mạng” dần xuất đời sống văn học thực mang lại khơng khí sơi cho văn học Hàng loạt tác phẩm từ tiểu thuyết, truyện ngắn, thơ đến hồi ký, phóng sự, … xuất ngày nhiều cho thấy phát triển đa dạng văn học Trong điện ảnh, nghệ thuật sân khấu hay loại hình nghệ thuật khác xảy tình trạng tương tự Sự phát triển đa dạng, đa chiều làm cho việc kiểm soát chất lượng tác phẩm nghệ thuật trở nên khó khăn Giữa mn vàn bùng phát dường khơng có giới hạn đó, lựa chọn tác phẩm nghệ thuật chân chính, có sức thu hút, đáp ứng nhu cầu cảm thụ thẩm mỹ có khả định hướng tốt để đưa vào giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên hồn tồn khơng phải điều dễ dàng Đại phận sinh viên người trẻ Họ vốn động tỏ nhanh nhạy việc tiếp thu Tuy nhiên, cách nhìn nhận họ giá trị xã hội giá trị thẩm mỹ việc hoàn thiện thị hiếu phát triển nhân cách phần lớn thiếu hẳn chín chắn, sâu sắc Chính vậy, họ khó tránh khỏi cám dỗ xấu đời sống xã hội xốc nổi, háo thắng tuổi trẻ Họ dễ bị lơi kéo, kích động dễ sa vào chi phối xấu, phản giá trị Ở họ, tiếp thu khơng có chọn lọc sản phẩm phản nghệ thuật, độc hại, dẫn đến nguy có quan niệm lệch lạc đẹp, xấu, bi, hài hình thành thị hiếu thẩm mỹ xấu Việc xây dựng thị hiếu thẩm mỹ tốt đẹp trình lâu dài khó khăn vài tác động nhỏ hàng ngày làm nhận thức đẹp thực Vì vậy, vận dụng nghệ thuật giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên khơng thể lơ là, chủ quan kiểm sốt chất lượng tác phẩm 3.3 Một số vấn đề đặt vận dụng nghệ thuật giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên nước ta 3.3.1 Những biến đổi thị hiếu thẩm mỹ sinh viên Trước đây, thị hiếu thẩm mỹ sinh viên chủ yếu ưa thích tượng thẩm mỹ, tác phẩm nghệ thuật gần gũi với sống bình lặng, yên ả, thể qua nhìn ưu với thật, qua tình yêu thiên nhiên tha thiết, mượt mà, sâu lắng, qua quan tâm, chia sẻ người thân thiết Trong lựa chọn trang phục, thị hiếu thẩm 28 mỹ sinh viên bộc lộ qua lựa chọn trang phục chân phương, giản dị, mang vẻ đẹp văn hóa truyền thống Trong âm nhạc, thị hiếu thẩm mỹ sinh viên giống thị hiếu thẩm mỹ cơng chúng nói chung hướng điệu dân ca hát có âm hưởng dân ca Trong điện ảnh, văn chương, phần lớn công chúng sinh viên thích tác phẩm tình cảm tâm lý nhuần nhị mà dị ứng với tác phẩm kiếm hiệp rẻ tiền, kích động bạo lực thú tính Với sân khấu, họ thích kịch sâu sắc… Giờ đây, thị hiếu thẩm mỹ sinh viên có biến đổi nhanh chóng Phần đơng sinh viên ưa thích khác lạ văn hóa nghệ thuật nước ngồi, chí, phận số họ dường quay lưng lại với văn hóa nghệ thuật dân tộc Trong năm gần đây, thị hiếu thẩm mỹ sinh viên có xu hướng chuyển từ nhu cầu đọc sang nhu cầu nghe nhìn Trong điện ảnh, ngồi phim có nội dung tốt có khơng phim kiếm hiệp, “xã hội đen”, tình u ủy mị, lại có phim kinh dị, bạo lực xen lẫn với cảnh khiêu dâm Phim hành động, viễn tưởng, kinh dị phim hài lựa chọn phổ biến bạn sinh viên Phim tình cảm lãng mạn xếp với phim lịch sử - xã hội phim nghệ thuật có mức độ thường xuyên lựa chọn thấp Sinh viên quan tâm đến ngoại hình diễn viên kỹ thuật làm phim xem phim diễn xuất diễn viên, bố cục phim Trong lĩnh vực văn học, sinh viên thích tác phẩm nghiêng hành động lời nói mà thích tác phẩm có chiều sâu Họ thích đọc truyện ngắn tiểu thuyết đọc thơ Sách dịch thiếu chọn lọc dần trở nên phổ biến Đặc biệt, truyện cực ngắn truyện tranh loại sách lựa chọn nhiều Truyện tranh nước ngồi (trong có truyện tranh nhiều tập Nhật Bản) chiếm số lượng đáng kể Nội dung sách chủ yếu chuyện đánh đấm, trò chơi vơ bổ khơng đầu không cuối; ngôn ngữ sách cẩu thả, bừa bãi; nhân vật người máy, siêu nhân kỳ dị, quái vật khổng lồ phô trương sức mạnh tính hãn Hiện tượng đơng sinh viên ngồi chen chúc nghiền ngẫm Thủy thủ mặt trăng, Siêu quậy Tépsi, Bảy viên ngọc rồng… hàng điểm cho thuê sách hay dán mắt vào phim hoạt hình tên hình tivi đáng để phải suy nghĩ 29 Trong lĩnh vực âm nhạc, thời đại nghe nhìn tạo nên xu hướng thói quen thưởng thức âm nhạc mắt tai bạn sinh viên Thị hiếu thẩm mỹ sinh viên dừng lại đánh giá trực quan, thiếu chiều sâu với loại hình nghệ thuật bình dân, chất trí tuệ Các loại nhạc thị trường sơi động, nhạc trẻ, nhạc đại ngày chiếm ưu sinh hoạt tinh thần giới trẻ nói chung sinh viên nói riêng Một bạn sinh viên khoa Xây dựng trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh cho biết: “Em thích nghe nhạc nước nhạc tiếng Anh, tiếng Hàn… cho dù nghe khơng hiểu họ nhảy đẹp clip độc đáo, bạn lớp em đa số thích giống em” Một sinh viên khác thừa nhận: “dường đa số bạn, thân em thích ca sĩ có phong cách biểu diễn, bề ngồi Ca sĩ phải ăn mặc đẹp, hợp thời trang, hay có phong cách giống Hàn Quốc, Nhật Bản … Tụi em thường dể ý đến lời hát Ca sĩ đẹp, nhảy hay có nhiều fan hâm mộ” Trong đó, nhạc truyền thống cách mạng, nhạc cổ truyền dân tộc, dân ca … biểu diễn vào thời điểm có kiện lễ, hội, tết phục vụ mang tính chất tuyên truyền Các loại hình âm nhạc nghệ thuật bác học opera, vũ ballet, nhạc giao hưởng, thính phòng đón nhận Tuy nhiên, có sinh viên ý thức được: “giới trẻ ngày hầu hết thích thể loại nhạc đại Họ thích nhạc nhìn nhạc nghe, gọi dòng nhạc thị trường với ca từ sáo rỗng bạn nghe lại cho phù hợp với phong cách bạn Em thấy không sai theo em cần phải biết thưởng thức coi trọng âm nhạc dân tộc tơn vinh vẻ đẹp truyền thống sâu sắc, đậm đà đất nước thể loại nhạc trẻ sở thích thời” (Phỏng vấn sâu bạn nữ khoa Công nghệ May Thời trang, trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh) Trong lĩnh vực sân khấu, khán giả sinh viên có xu hướng chọn hài kịch kịch Họ đến rạp tò mò, gặp gỡ với diễn viên yêu thích để khẳng định sành điệu, đẳng cấp nhiều quan tâm đến giá trị nghệ thuật diễn Những hài kịch phần nhiều không mang nội dung mà thủ pháp chọc cười hời hợt, dễ dãi diễn viên cười bật cách thô thiển 30 Trong lựa chọn trang phục, tùy tiện cách ăn mặc nơi công cộng phận sinh viên tồn phổ biến Nhiều bạn sinh viên có quan niệm đẹp phải lạ mắt, độc đáo, sành điệu, thật đắt tiền… Vì vậy, số nơi tơn nghiêm đình chùa, trường học họ chọn trang phục mỏng tanh, hở rốn, hở lưng, quần lửng, váy ngắn, đầu tóc nhuộm xanh nhuộm đỏ… Trong sống hàng ngày, điện thoại thông minh trở thành vật “bất ly thân” với người Nó giúp người chạy trốn khỏi buồn chán thân lướt tay hình để kết nối với giới qua trang mạng xã hội Thay bình tâm ngắm buổi hồng lộng lẫy, người ta điên cuồng tìm lọc khác để chụp chục ảnh, chọn “đạt nhất” để đưa lên mạng xã hội, băn khoăn nghĩ lời tựa hấp dẫn Cảm giác đầy đặn, bồi đắp đứng trước khung cảnh thiên nhiên hay tác phẩm nghệ thuật lớn thay xáo trộn, bứt rứt, ghen tị với sống người khác, sợ ta “bỏ lỡ” chuyện vừa xảy mạng xã hội Nếu cách mười năm, buổi họp mặt, người nhiên liên tiếp quẳng ảnh thân, ảnh dã ngoại, ảnh mèo, ảnh bữa nhậu, ảnh chạy xe máy, ảnh hai bàn chân mình, ảnh buồng tắm… lên bàn – chắn người nhận nhìn ngại đây, với mạng xã hội, điều khơng khuyến khích mà mục tiêu Trên mạng xã hội, người ta có khơng gian để tự trình diễn, người “ơng bầu” có cơng chúng Mỗi like, chia sẻ, bình luận thêm mơn trớn cho người đăng tin, lần khẳng định giá trị, trí thơng minh, hóm hỉnh họ Mê man với mạng, thị hiếu thẩm mỹ người trở nên hời hợt vội vã, đánh khả kết nối với lớn sống, đánh khả cảm nhận giới xung quanh Sự tinh tế, nhuần nhụy, biểu cảm thị hiếu thẩm mỹ thay ồn ào, xô đẩy mạng xã hội Ý nghĩa thành công kiện ngày nghỉ, chuyến hay chí rộng đời đo số lượng like Như vậy, phát triển hệ thống công nghệ thông tin giúp truyền dẫn giá trị thẩm mỹ mới, tạo điều kiện cho sinh viên ngày tiếp cận với chân trời để 31 chiêm ngưỡng, thưởng thức kiệt tác nghệ thuật dân tộc giới Nhưng bên cạnh đó, xu phát triển thời đại làm cho thị hiếu thẩm mỹ sinh viên có biến đổi theo hướng phân tầng với tính chun mơn hóa ngày cao Các nhóm sở thích khác hình thành ngày phong phú Sự tiếp nhận văn hóa nghệ thuật nhóm cơng chúng sinh viên ngày nhạy cảm, cởi mở đa dạng Đồng thời, có phận thị hiếu thẩm mỹ sinh viên bị thối hóa, xa rời giá trị thẩm mỹ dân tộc Tình trạng xơ bồ, hỗn loạn khích sáng tạo thưởng thức, đánh giá thẩm mỹ - nghệ thuật không sinh viên làm biến dạng thị hiếu thẩm mỹ, gây tiêu cực tệ nạn xã hội, để lại hậu xấu cho xã hội 3.3.2 Trách nhiệm chủ thể ây dựng thị hiếu thẩm mỹ vận dụng nghệ thuật giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên nước ta Hoạt động thẩm mỹ, hoạt động nghệ thuật lĩnh vực hoạt động đặc thù người nhằm thỏa mãn nhu cầu đẹp Hoạt động diễn cách đa dạng từ thưởng thức thẩm mỹ, đánh giá thẩm mỹ đến sáng tạo thẩm mỹ Thông qua hoạt động động thẩm mỹ mà hình thành nên chủ thể thẩm mỹ khác nhau: chủ thể thưởng thức thẩm mỹ, chủ thể định hướng giá trị thẩm mỹ, chủ thể sáng tạo thẩm mỹ… Bản chất nghệ thuật giới đẹp, giới hình tượng điển hình với tất vẻ lung linh diệu kỳ tài sáng tạo tuyệt vời người nghệ sĩ Vì vậy, bàn vận dụng nghệ thuật giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên không nhắc đến trách nhiệm nghệ sĩ với vai trò chủ thể sáng tạo thẩm mỹ Chủ thể sáng tạo thẩm mỹ người sáng tạo giá trị thẩm mỹ, giá trị nghệ thuật, biết “nhào nặn vật chất theo quy luật đẹp” (Mác) Những người gọi chung danh từ: nghệ sĩ Nghệ sĩ hoạt động loại hình nghệ thuật có tên gọi riêng, ví dụ nhà văn, nhà thơ văn học, họa sĩ hội họa, nhạc sĩ âm nhạc, v.v… Sáng tạo nghệ thuật trình lao động đặc biệt nghệ sĩ Đó q trình chuyển hố đẹp sống thành đẹp hình tượng nghệ thuật, phản 32 ánh, tái đẹp ngôn ngữ nghệ thuật Nghệ sĩ sáng tạo tác phẩm nghệ thuật để nhận thức cắt nghĩa đời sống, để thể tư tưởng tình cảm mình, giúp cho người thể nghiệm ý vị đời hiểu quan hệ có ý nghĩa mn màu, mn vẻ thân giới xung quanh Vì vậy, với vai trò chủ thể sáng tạo, nghệ sĩ phải người có phẩm chất đặc biệt hay gọi tài nghệ thuật Cảm hứng sáng tạo, lực tưởng tượng, khả quan sát sống tinh tế, tri thức thẩm mỹ phong phú tâm hồn nhạy cảm, giàu cảm xúc yếu tố làm nên tài nghệ thuật người nghệ sĩ Trong đó, cảm hứng sáng tạo nhân tố chủ đạo tự nhiên toàn sáng tạo nghệ thuật, giúp nghệ sĩ sáng tạo nên tác phẩm nghệ thuật có giá trị thẩm mỹ sâu sắc Đó khơng phải bùng phát thời mà q trình tích lũy chất liệu từ quan sát sống, làm cho nội tâm căng thẳng, tạo cao trào sức mạnh tâm hồn M Gooki nói: “thơ tràn tim ta sống thật đầy” Kant gọi “tài thiên bẩm” Khi sáng tạo theo quy luật đẹp, hoạt động lao động tài mình, nghệ sĩ khơng đơn truyền đạt mà bộc lộ thái độ sống Cái tuý tự nhiên, sống vào tác phẩm nghệ thuật lớn nhân loại mang ý nghĩa xã hội sâu sắc qua bàn tay khối óc nghệ sĩ Trong q trình sáng tạo, người nghệ sĩ có quyền tưởng tượng, hư cấu khơng có bịa đặt cách tuỳ tiện, không miêu tả cách bàng quan tất xảy xung quanh họ mà nhằm vào họ quan tâm, hứng thú, cho đặc sắc có ý nghĩa Họ khám phá giới theo cách riêng mình, tuỳ thuộc vào điểm nhìn họ Họ nắm bắt chất vật, tượng từ quan sát muôn vàn trạng khác để làm bật nét chất qua hình tượng cụ thể, độc đáo Dựa vào hiểu biết sống, dựa vào nghiên cứu tính logic bên trong, tính quy luật sống với giúp sức từ lực tưởng tượng, nghệ sĩ sáng tạo nên hình tượng nghệ thuật chân thực vô sinh động, làm bật số khía cạnh định thực mà họ phản ánh, tập trung ý vào kiện, trình sống bộc lộ đầy đủ ý nghĩa đối tượng Nghệ sĩ sáng tạo tác phẩm nghệ thuật có phần gửi gắm tâm tư, tình cảm, ước mơ, 33 khát vọng, lý tưởng thẩm mỹ; chí cá tính, cách nhìn nhận lý giải thực Và nghệ sĩ dùng hình tượng nghệ thuật để đưa đến cho người thưởng thức nghệ thuật cảm nhận thực, tác động đến tình cảm nhận thức người thưởng thức nghệ thuật, từ thơi thúc họ đứng phía đẹp để lên án xấu Nói cách khác, tài nghệ thuật, nghệ sĩ thổi hồn vào đối tượng, làm cho “các hình tượng cảm tính âm nghệ thuật xuất khơng bộc lộ trực tiếp mình, mà để thỏa mãn hình thức này, hứng thú tinh thần cao nhất, chúng có khả thức tỉnh lay động chiều sâu ý thức gây nên tiếng vọng tâm hồn” [8, tr.45] Theo quan điểm chủ nghĩa Mác – Lênin, tác phẩm nghệ thuật chân phải giải đáp vấn đề đời sống thẩm mỹ nghệ thuật mà vấn đề xã hội, trị, đạo đức thời đại Vì thế, ý nghĩa sáng tác nghệ sĩ chỗ làm tạo tác phẩm nghệ thuật đưa người thưởng thức vào hệ thống định hướng tinh thần xã hội, tạo điều kiện bộc lộ xu hướng phát triển xã hội tiến Trong bối cảnh nay, phát triển xã hội nói chung nghệ thuật nói riêng đặt đòi hỏi thiết thực trách nhiệm nghệ sĩ vận dụng nghệ thuật giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên Trước thực trạng vận dụng nghệ thuật giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên với kết đạt hạn chế, bất cập tồn tác động từ phát triển thời đại, với vai trò chủ thể sáng tạo, nghệ sĩ phải đặt cho trách nhiệm coi “văn hóa nghệ thuật mặt trận Anh chị em chiến sĩ mặt trận ấy” (Hồ Chí Minh) Để xây dựng thị hiếu thẩm mỹ cao đẹp, lành mạnh cho sinh viên, đòi hỏi phải có tác phẩm nghệ thuật có nội dung tốt, hình thức đẹp, có giá trị định hướng thẩm mỹ cao, tác phẩm nghệ thuật đấu tranh, phấn đấu cho đẹp đẹp Nghệ sĩ thực phải tiếng vọng thời đại, nhân tố tích cực, vượt qua mặt trái, xấu thực sáng tạo tác phẩm nghệ thuật có khả tác động tới tư tưởng, tình cảm sinh viên, làm sở cho hình thành thị hiếu thẩm mỹ lành mạnh, hướng tới lý tưởng thẩm mỹ sáng, nêu lên khát vọng thiết tha người trẻ chân chính, hướng dẫn họ tới sống đẹp cao 34 Bên cạnh trách nhiệm nghệ sĩ với tư cách chủ thể sáng tạo, thực trạng vận dụng nghệ thuật giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên đặt vấn đề trách nhiệm nhà trường, thầy cô giáo làm công tác giảng dạy, truyền thụ kiến thức văn hóa tất tổ chức, cá nhân làm cơng tác văn hóa nghệ thuật với vai trò chủ thể đánh giá, định hướng giá trị thẩm mỹ Chủ thể đánh giá, định hướng giá trị thẩm mỹ người có lực thẩm mỹ, lực nghệ thuật tốt; có khả đánh giá, xác định giá trị thẩm mỹ, giá trị nghệ thuật tác phẩm nghệ thuật hay khách thể thẩm mỹ Vai trò chủ thể đánh giá, định hướng giá trị thẩm mỹ đặc biệt quan trọng việc liên kết sản phẩm sáng tạo có giá trị thẩm mỹ với người thưởng thức sáng tạo Một sản phẩm thẩm mỹ sản xuất ra, tác phẩm nghệ thuật với tư cách sản phẩm sáng tạo có đời sống độc lập Chúng sản phẩm tốt, chưa tốt, xấu Chúng cần đánh giá trách nhiệm chủ thể đánh giá, định hướng giá trị thẩm mỹ Cơ sở đánh giá thẩm mỹ phụ thuộc vào quan điểm thẩm mỹ chủ thể, chuẩn mực đánh giá, đặc trưng thẩm mỹ đối tượng Trên lập trường chủ nghĩa vật biện chứng, đánh giá thẩm mỹ dựa tính biện chứng tơn trọng chuẩn mực giá trị hình thành quan hệ thẩm mỹ Trong đó, sở vững đánh giá thẩm mỹ đánh giá nghệ thuật tính nhân dân, tính giai cấp, tính dân tộc, tính thời đại tính nghệ thuật Do áp lực chất liệu nghệ thuật sống động, mẻ độc đáo, tiêu chuẩn không tuân theo trật tự xác định Tuy nhiên, vai trò to lớn chủ thể đánh giá, định hướng giá trị thẩm mỹ nêu lên giá trị phản giá trị xác, rút quy luật tồn sản phẩm sáng tạo tác phẩm nghệ thuật, giúp cho chủ thể sáng tạo chủ thể thưởng thức có định hướng cần thiết Không thế, chủ thể đánh giá, định hướng thẩm mỹ đóng vai trò người thức tỉnh, gợi mở cho công chúng việc thưởng thức, cảm thụ tác phẩm nghệ thuật, phát giá trị thẩm mỹ tiềm ẩn tác phẩm nghệ thuật, giúp cho công chúng cảm nhận tác phẩm nghệ thuật sâu sắc hơn, từ phát huy tối đa vai trò nghệ thuật giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho người 35 Sự biến đổi thị hiếu thẩm mỹ sinh viên, phát triển nghệ thuật thực trạng vận dụng nghệ thuật giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên nước ta đặt yêu cầu trách nhiệm nhà trường, thầy cô giáo tổ chức, cá nhân làm cơng tác văn hóa nghệ thuật Các nhà nghiên cứu mỹ học nghiên cứu cách toàn diện, đắn khoa học mặt lý luận xây dựng nên hệ thống tiêu chuẩn đánh giá phù hợp với chất phản ánh nghệ thuật hệ giá trị Chân – Thiện – Mỹ phát triển xã hội Các nhà lý luận phê bình nghệ thuật vạch rõ – sai, tốt – xấu, chất lượng … tác phẩm nghệ thuật cách đầy đủ, chân thành với thái độ minh bạch, khách quan, mực sở lợi ích người sáng tạo đông đảo sinh viên thưởng thức nghệ thuật Các nhà hoạch định sách văn hóa nghệ thuật, nhà quản lý văn hóa nghệ thuật tạo lập đường lối, sách văn hóa nghệ thuật phù hợp với lý tưởng thẩm mỹ giai cấp vô sản, chủ nghĩa nhân văn cộng sản; phù hợp với mục tiêu xây dựng người Việt Nam phát triển toàn diện Đảng ta Trách nhiệm Nhà trường tổ chức hoạt động nhằm tạo không gian thẩm mỹ cho sinh viên, lựa chọn tác phẩm nghệ thuật có giá trị định hướng, xây dựng tiêu chuẩn thẩm mỹ thị hiếu để giới thiệu đến sinh viên; đồng thời cung cấp, bồi dưỡng tri thức thẩm mỹ, tri thức nghệ thuật cho sinh viên, giúp sinh viên phân biệt tác phẩm phản nghệ thuật, độc hại, hướng tới thị hiếu thẩm mỹ lành mạnh, cao đẹp Các thầy, cô giáo người truyền thụ tri thức tới sinh viên, người tiếp xúc trực tiếp với sinh viên người truyền dẫn, khích lệ sinh viên đến với tác phẩm nghệ thuật chân đồng thời phải gương sáng thị hiếu thẩm mỹ thưởng thức nghệ thuật sống, hành vi, ứng xử để sinh viên noi theo Tuy nhiên, vận dụng nghệ thuật giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên không đặt trách nhiệm riêng chủ thể định mà đặt trách nhiệm chung tất chủ thể đánh giá, định hướng giá trị thẩm mỹ Ở đòi hỏi phải có kết hợp đồng toàn diện trách nhiệm chủ thể bao quát lĩnh vực sáng tạo khuynh hướng phát triển nghệ thuật nhu cầu thẩm mỹ, nhu cầu nghệ thuật sinh viên, từ đó, có 36 hoạt động thích hợp nhằm phát huy tích cực vai trò nghệ thuật xây dựng thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên Kết luận Với tư cách tầng lớp xã hội đặc thù, trẻ trung, có tri thức, động, nhạy cảm với mới, thích tìm tòi, có tiềm sáng tạo to lớn, lực lượng sản xuất tương lai, sinh viên đóng vai trò ngày quan trọng nghiệp xây dựng bảo vệ đất nước Trong bối cảnh hội nhập quốc tế tồn cầu hóa sâu rộng nay, u cầu xây dựng người Việt Nam phát triển toàn diện đòi hỏi xã hội phải quan tâm mức đến tầng lớp sinh viên, không phát triển thể chất hay trí lực mà nhuần nhụy tâm hồn, lành mạnh lối sống cao đẹp, tinh tế thị hiếu Để giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên, bồi đắp tinh tế mỹ cảm tâm hồn sinh viên, giúp họ có tảng đầy đủ để phát triển tồn diện, vận dụng nghệ thuật phương pháp coi có hiệu Vận dụng nghệ thuật giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên nước ta đạt kết tích cực mang lại phong phú tình cảm, tri thức thẩm mỹ sinh viên; đa dạng hóa chuẩn mực thẩm mỹ thưởng thức, đánh giá sáng tạo làm hình thành xu hướng sáng tạo thị hiếu thẩm mỹ sinh viên Mặc dù vậy, tồn hạn chế, bất cập vấn đề thiếu tính đồng chủ thể: nhà trường, gia đình, xã hội chất lượng tác phẩm nghệ thuật chưa kiểm soát chặt chẽ Trước tác động phát triển kinh tế - xã hội trình quốc tế hóa, tồn cầu hóa; xuất cách mạng công nghiệp lần thứ tư với tốc độ phát triển mạnh mẽ internet, mạng xã hội phương tiện điện tử, truyền thông phát triển đa dạng nghệ thuật nay, thực trạng vận dụng nghệ thuật giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên nước ta đặt vấn đề biến đổi thị hiếu thẩm mỹ sinh viên trách nhiệm nghệ sĩ với vai trò chủ thể sáng tạo trách nhiệm nhà trường, thầy cô giáo tổ chức, cá nhân làm công tác văn hóa nghệ thuật với vai trò chủ thể đánh giá, định hướng 37 giá trị thẩm mỹ Vì vậy, để tiếp tục phát huy vai trò nghệ thuật giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên đồng thời khắc phục hạn chế, bất cập giải vấn đề đặt ra, đòi hỏi phải tiếp tục nghiên cứu, phân tích nguyên tắc giải pháp phù hợp TÀI LIỆU THAM KHẢO Đảng Cộng sản Việt Nam (2016), Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội Chu Ngọc Anh, “Cách mạng công nghiệp lần thứ tư: Cơ hội thách thức mục tiêu tăng trưởng bền vững Việt Nam”, Tạp chí Cộng sản, http://www.tapchicongsan.org.vn/ Hồ Sĩ Vịnh (2007), Cảm thụ thẩm mỹ người Hà Nội, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội C.Mác Ph.Ăngghen (2004), Tồn tập, tập 22, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội Hội Sinh viên Việt Nam: Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, ban hành ngày 15/01/2015 Nguyễn Thị Hậu (chủ biên), (2013), Thị hiếu thẩm mỹ giới trẻ thành phố Hồ Chí Minh, Nxb Văn hố nghệ thuật, Thành phố Hồ Chí Minh Tơn Thị Thảo Miên (Chủ biên), (2014), Công chúng giao lưu quảng bá văn học thời kỳ đổi mới, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội Hêghen (Phan Ngọc dịch), (1999), Mỹ học, tập 1, Nxb Văn học, Hà Nội 38 ... dụng nghệ thuật giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên thật gặp phải thách thức không nhỏ Thực trạng vận dụng nghệ thuật giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên nước ta 2.1 Vài nét sinh viên nước. .. số vấn đề đặt vận dụng nghệ thuật giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên nước ta 3.3.1 Những biến đổi thị hiếu thẩm mỹ sinh viên Trước đây, thị hiếu thẩm mỹ sinh viên chủ yếu ưa thích tượng thẩm. .. người, đặc biệt hệ trẻ, có sinh viên mà công tác giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên nước ta nay, đặc biệt việc vận dụng nghệ thuật giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên đạt kết định Thứ nhất,