BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP HỒ CHÍ MINH NGUYỄN ANH TUẤN CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỢI CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TẠI MỘT SỐ NƯỚC ĐÔNG NAM Á LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Tp Hồ Chí Minh – Năm 2018 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP HỒ CHÍ MINH NGUYỄN ANH TUẤN CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỢI CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TẠI MỘT SỐ NƯỚC ĐÔNG NAM Á Chuyên ngành: Tài – Ngân hàng Mã số: 8340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS TS LÊ THỊ LANH Tp Hồ Chí Minh – Năm 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn thạc sỹ với đề tài “Các yếu tố ảnh hưởng đến khả sinh lợi ngân hàng thương mại số nước Đơng Nam Á” cơng trình nghiên cứu khoa học độc lập riêng theo hướng dẫn PGS TS Lê Thị Lanh Các thông tin, số liệu luận án trung thực, có nguồn gốc rõ ràng, cụ thể chưa cơng bố cơng trình nghiên cứu khác Nguyễn Anh Tuấn MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC BẢNG TÓM TẮT CHƯƠNG GIỚI THIỆU 1.1 Lý chọn đề tài 1.2 Mục tiêu nghiên cứu 1.3 Phương pháp liệu nghiên cứu 1.3.1 Phương pháp nghiên cứu 1.3.2 Dữ liệu nghiên cứu 1.4 Kết cấu đề tài CHƯƠNG KHUNG LÝ THUYẾT VÀ CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC ĐÂY 2.1 Tổng quan khả khả sinh lợi ngân hàng thương mại 2.1.1 Ngân hàng thương mại 2.1.2 Lý thuyết khả sinh lợi ngân hàng thương mại 2.1.3 Tổng quan khả sinh lợi ngân hàng thương mại 2.2 Tổng quan nghiên cứu trước yếu tố ảnh hưởng đến khả sinh lợi ngân hàng thương mại 2.2.1 Các nghiên cứu giới 2.2.2 Các nghiên cứu Việt Nam 12 CHƯƠNG PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 23 3.1 Mô hình nghiên cứu mơ tả biến 23 3.2 Dữ liệu nghiên cứu 28 3.3 Phương pháp nghiên cứu 29 3.3.1 Thống kê mô tả 29 3.3.2 Phân tích tương quan 29 3.3.3 Kiểm định phù hợp mơ hình 30 CHƯƠNG KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 33 4.1 Thống kê mô tả 33 4.2 Ma trận tương quan 37 4.3 Kiểm định phù hợp mơ hình 39 4.3.1 Kiểm định tượng tự tương quan 39 4.3.2 Kiểm định phương sai thay đổi 40 4.3.3 Kiểm định tượng nội sinh 41 4.4 Các yếu tố ảnh hưởng đến khả sinh lợi ngân hàng thương mại số nước Đông Nam Á 42 4.4.1 Các yếu tố ảnh hưởng đến thu nhập lãi tài sản sinh lời bình quân 42 4.4.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến khả sinh lợi ngân hàng thương mại 53 CHƯƠNG KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý 57 5.1 Kết luận 57 5.2 Khuyến nghị 59 5.2.1 Đối với nhà quản trị ngân hàng 59 5.2.2 Đối với nhà hoạch định sách 61 5.3 Hạn chế đề tài hướng nghiên cứu 61 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1 Tổng hợp nghiên cứu trước 15 Bảng 3.1 Mẫu liệu nghiên cứu 28 Bảng 4.1 Thống kê mô tả 34 Bảng 4.2 Ma trận tương quan 38 Bảng 4.3 Kết kiểm định tượng tự tương quan 40 Bảng 4.4 Kết kiểm định phương sai thay đổi 41 Bảng 4.5 Kết kiểm định nội sinh 41 Bảng 4.6 Ảnh hưởng yếu tố đến tỷ lệ thu nhập lãi tài sản sinh lời bình quân ngân hàng thương mại nước 43 Bảng 4.7 Ảnh hưởng yếu tố đến tỷ lệ thu nhập lãi tài sản sinh lời bình quân nước 45 Bảng 4.8 Kết ảnh hưởng yếu tố đến tỷ lệ thu nhập lãi tài sản sinh lời bình quân Việt Nam 46 Bảng 4.9 Kiểm định tính vững kết ảnh hưởng yếu tố đến khả sinh lợi ngân hàng thương mại 55 Phụ lục PL.1 Thống kê mô tả biến mơ hình hồi quy 67 Phụ lục PL.2 Ma trận tương quan 67 Phụ lục PL.3 Kiểm định tượng tự tương quan 67 Phụ lục PL.4 Kiểm định tượng phương sai thay đổi 68 Phụ lục PL.5 Kiểm định tượng nội sinh 69 Phụ lục PL.6 Kết ảnh hưởng yếu tố đến khả sinh lợi ngân hàng thương mại nước đại diện NIM1 70 Phụ lục PL.7 Kết ảnh hưởng yếu tố đến khả sinh lợi ngân hàng thương mại nước đại diện NIM1 74 Phụ lục PL.8 Kết ảnh hưởng yếu tố đến khả sinh lợi ngân hàng thương mại Việt Nam đại diện NIM1 75 Phụ lục PL.9 Kết ảnh hưởng yếu tố đến khả sinh lợi ngân hàng thương mại Việt Nam đại diện NIM2 76 Phụ lục PL.10 Kết ảnh hưởng yếu tố đến khả sinh lợi ngân hàng thương mại Việt Nam đại diện NIM3 78 Phụ lục PL.11 Kết ảnh hưởng yếu tố đến khả sinh lợi ngân hàng thương mại đại diện NIM4 80 TÓM TẮT Luận văn tập trung nghiên cứu yếu tố ảnh hưởng đến khả sinh lợi ngân hàng thương mại nước Đơng Nam Á mơ hình hồi quy GMM dựa theo nghiên cứu Saona (2016) Số liệu sử dụng cho đề tài thu thập từ báo cáo tài 98 ngân hàng thương mại từ quốc gia Đông Nam Á: Việt Nam, Thái Lan, Indonesia, Malaysia, Philippines Singapore giai đoạn 2005 – 2017 với tổng số quan sát 1.024 Biến đo lường khả sinh lợi ngân hàng thương mại sử dụng mơ hình hồi quy tỷ lệ thu nhập lãi cận biên (NIM) Kết nghiên cứu khơng có ý nghĩa thống kê với mẫu quan sát ngân hàng thương mại nước Đông Nam Á mà có ý nghĩa thống kê với mẫu quan sát ngân hàng thương mại Việt Nam Theo đó, yếu tố có ảnh hưởng đến khả sinh lợi ngân hàng thương mại Việt Nam quy mô vốn chủ sở hữu, mức độ đa dạng hóa, quy mơ ngân hàng, rủi ro tín dụng, mức độ tập trung ngành, hoạt động huy động tiền gửi cho vay, tỷ lệ lạm phát, tốc độ tăng trưởng kinh tế, phát triển hệ thống tài chính, tỷ lệ dự trữ, luật lệ bảo vệ nhà đầu tư rủi ro khả toán ngân hàng Tác động yếu tố ảnh hưởng đến khả sinh lợi ngân hàng thương mại khác nhau, cụ thể yếu tố vốn chủ sở hữu thể mối quan hệ phi tuyến hình chữ U ngược với khả sinh lợi; bên cạnh yếu tố quy mơ, rủi ro tín dụng, hoạt động cho vay, hoạt động tiền gửi, lạm phát phát triển tài thể tương quan dương với khả sinh lợi Ngược lại, yếu tố mức độ đa dạng hóa thu nhập, mức độ tập trung ngành ngân hàng, tốc độ tăng trưởng kinh tế, tỷ lệ dự trữ bắt buộc luật lệ bảo vệ nhà đầu tư có mối quan hệ ngược chiều với khả sinh lợi ngân hàng thương mại CHƯƠNG GIỚI THIỆU 1.1 Lý chọn đề tài Ở khu vực Đông Nam Á hệ thống ngân hàng thương mại hình thành phát triển sớm từ đầu kỷ 20, Philippines Thái Lan quốc gia hình thành sớm Trong ba mươi gần từ kinh tế nước mở cửa quốc gia khu vực, hệ thống ngân hàng thương mại Đông Nam Á trải qua nhiều chuyển đổi cấu nhanh chóng sâu sắc Với mục tiêu cải tiện hiệu hoạt động hệ thống ngân hàng, Chính phủ nước bãi bỏ hàng loạt quy định bất cập hệ thống, đẩy nhanh trình cổ phần hóa ngân hàng sàn giao dịch chứng khoán, xúc tiến kêu gọi đầu tư từ cổ đơng chiến lược nước ngồi, u cầu tăng vốn điều lệ, áp dụng hệ thống tiêu chuẩn quốc tế… Hơn trình cải cách này, kinh tế nước trải qua hội nhập kinh tế toàn cầu đổi tài từ hệ thống tổ chức ngân hàng giới Xét khía cạnh hoạt động kinh doanh, ngân hàng thương mại giống doanh nghiệp hoạt động mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận, tối đa hóa giá trị tài sản cổ đơng nên thấy khả sinh lợi ảnh hưởng đến ổn định tồn ngân hàng mà khẳng định lực cạnh tranh, thị phần ngân hàng bối cảnh cạnh tranh gay gắt Ngoài ra, khả sinh lợi ngân hàng thương mại phản ánh khả tài chính, uy tín, chất lượng tiêu sở để tính tốn tiêu chất lượng khác nhằm đánh giá đầy đủ hiệu kinh doanh ngân hàng giai đoạn xem xét Như thấy rằng, khả sinh lời ngân hàng thương mại số nước Đông Nam Á chịu ảnh hưởng nhiều yếu tố tác động bao gồm vi mô, vĩ mô với mức độ ảnh hưởng khác Tính đến thời điểm tại, kết nghiên cứu ảnh hưởng yếu tố nói đến khả sinh lợi ngân hàng thương mại chưa thống Các nghiên cứu khác cho thấy ảnh hưởng khác biến đến khả sinh lợi Cụ thể biến tỷ lệ vốn chủ sở hữu tổng tài sản nghiên cứu Berger (1995) lập luận giả thuyết chi phí phá sản giả thiết tín hiệu cho thấy mối quan hệ chiều vốn tỷ số vốn chủ sở hữu/tổng tài sản khả sinh lợi ngân hàng; nhiên nghiên cứu (Jensen, 1986; Jensen Meckling, 1976) lại lập luận tỷ lệ vốn chủ sở hữu gia tăng, ngân hàng tận dụng ưu điểm nợ để tài trợ cho dự án đầu tư tương lai giá trị ngân hàng giảm (mối quan hệ ngược chiều vốn chủ sở hữu khả sinh lợi) Bên cạnh đó, yếu tố ảnh hưởng chưa xem xét đánh giá đầy đủ môi trường kinh doanh Đơng Nam Á Do đó, dựa nghiên cứu Saona (2016) “Intra- and Extra-bank Determinants of Latin American Banks’ Profitability”, tác giả tiến hành nghiên cứu đề tài “Các yếu tố ảnh hưởng đến khả sinh lợi ngân hàng thương mại số nước Đơng Nam Á” nhằm phân tích đánh giá yếu tố ảnh hưởng cách đầy đủ đến khả sinh lợi ngân hàng thương mại số nước Đông Nam Á với mong muốn khuyến nghị cho nhà quản lý tài nhà hoạch định sách việc định hướng phát triển nhằm nâng cao khả sinh lợi cho ngân hàng 1.2 Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu đề tài nghiên cứu yếu tố ảnh hưởng đến khả sinh lợi ngân hàng thương mại số nước Đơng Nam Á, từ đưa số hàm ý cho nhà quản trị nhà hoạch định sách nhằm nâng cao khả sinh lợi ngân hàng thương mại PHỤ LỤC Phụ lục PL.1 Thống kê mô tả biến mơ hình hồi quy Phụ lục PL.2 Ma trận tương quan Phụ lục PL.3 Kiểm định tượng tự tương quan Phụ lục PL.4 Kiểm định tượng phương sai thay đổi Phụ lục PL.5 Kiểm định tượng nội sinh Phụ lục PL.6 Kết ảnh hưởng yếu tố đến khả sinh lợi ngân hàng thương mại nước đại diện NIM1 Phụ lục PL.7 Kết ảnh hưởng yếu tố đến khả sinh lợi ngân hàng thương mại nước đại diện NIM1 Phụ lục PL.8 Kết ảnh hưởng yếu tố đến khả sinh lợi ngân hàng thương mại Việt Nam đại diện NIM1 Phụ lục PL.9 Kết ảnh hưởng yếu tố đến khả sinh lợi ngân hàng thương mại Việt Nam đại diện NIM2 Phụ lục PL.10 Kết ảnh hưởng yếu tố đến khả sinh lợi ngân hàng thương mại Việt Nam đại diện NIM3 Phụ lục PL.11 Kết ảnh hưởng yếu tố đến khả sinh lợi ngân hàng thương mại đại diện NIM4 ... tài Các yếu tố ảnh hưởng đến khả sinh lợi ngân hàng thương mại số nước Đơng Nam Á nhằm phân tích đánh giá yếu tố ảnh hưởng cách đầy đủ đến khả sinh lợi ngân hàng thương mại số nước Đông Nam Á. .. quan sát ngân hàng thương mại nước Đông Nam Á mà có ý nghĩa thống kê với mẫu quan sát ngân hàng thương mại Việt Nam Theo đó, yếu tố có ảnh hưởng đến khả sinh lợi ngân hàng thương mại Việt Nam quy... định tượng nội sinh 41 4.4 Các yếu tố ảnh hưởng đến khả sinh lợi ngân hàng thương mại số nước Đông Nam Á 42 4.4.1 Các yếu tố ảnh hưởng đến thu nhập lãi tài sản sinh lời bình