THIếT Kế BàI SOạN NGữ VĂN LớP 12 TậP II đọc văn: vợ chồng a phủ A Tô Hoài Mục tiêu học - Hiểu đợc sống cực, tối tăm đồng bào dân tộc thiểu số vùng cao dới ách áp kìm kẹp thực dân chúa đất thống trị; trình ngời dân dân tộc thiểu số thức tỉnh cách mạng vùng lên tự giải phóng đời mình, theo tiếng gọi Đảng - Nắm đợc đóng góp riêng nhà văn nghệ thuật khắc hoạ tính cách nhân vật, tinh tế diễn tả sống nội tâm; Sở trờng nhà văn quan sát nét lạ phong tục, tập quán cá tính ngời Mông; Nghệ thuật trần thuật linh hoạt, lời văn tinh tế, mang màu sắc dân tộc giàu chất thơ B phơng tiện thực - Sách giáo khoa, sách giáo viên - Thiết kế học - Tài liệu tham khảo C Phơng pháp dạy học - Gợi tìm, phân tích, so sánh, tổng hợp D tiến trình tổ chức dạy học Kiểm tra cũ Tổ chức Hoạt động thầy trò Hoạt động 1: Tổ chức tìm hiểu chung HS thuyết trình phần Tiểu dẫn Hoạt động 2: Đọc tóm tắt văn tác phẩm GV đọc mẫu đoạn HS có giọng đọc tốt đọc nối tiếp số đoạn Trên sở đọc chuẩn bị nhà, HS tóm tắt tác phẩm Nội dung cần đạt I Tìm hiểu chung Tác giả Xuất xứ tác phẩm II Đọc tóm tắt văn tác phẩm Đọc + Đọc- hiểu trớc nhà + Đọc diễn cảm số đoạn lớp Tóm tắt Cần đảm bảo số ý chính: + Mị, cô gái xinh đẹp, yêu đời, có khát vọng tự do, hạnh phúc bị bắt làm dâu gạt nợ cho nhà Thống lí Pá Tra + Lúc đầu Mị phản kháng nhng trở nên tê liệt, "lùi lũi nh rùa nuôi xó cửa" + Đêm tình mùa xuân đến, Mị muốn chơi nhng bị A Sử (chồng Mị) trói đứng vào cột nhà + A Phủ bất bình trớc A Sử nên đánh bị bắt, bị phạt vạ trở thành kẻ trừ nợ cho nhà Hoạt động 3: Tổ chức đọc- hiểu văn HS thuyết trình HS đọc đoạn đầu văn bản, nhận xét cách giới thiệu nhân vật Mị, cảnh ngộ Mị, đày đọa tủi cực Mị bị bắt làm dâu gạt nợ cho nhà Thống lí Pá Tra - HS thảo luận phát biểu tự GV định hớng, nhận xét, nhấn mạnh ý kiến điều chỉnh ý kiến cha xác GV tổ chức cho HS tìm chi tiết cho thấy sức sống tiềm ẩn Mị nhận xét - GV gợi ý: Hình ảnh cô Mị nhà? Phản ứng Mị nhà Thống lí? - HS làm việc cá nhân phát biểu ý kiÕn Thèng lÝ + Kh«ng may hỉ vå mÊt bò, A Phủ bị đánh, bị trói đứng vào cọc đến gần chết + Mị cắt dây trói cho A Phủ, ngời chạy trốn đến Phiềng Sa + Mị A Phủ đợc giác ngộ, trở thành du kích III Đọc- hiểu Tìm hiểu nhân vật Mị a) Cảnh ngộ Mị - Cách giới thiệu tác giả "Ai xa " -> tác dụng (BS) + Mị xuất phía chân dung ngoại hình mà phía thân phận- thân phận nghiệt ngã- ngời bị xếp lẫn với vật vô tri giác (tảng đá, tàu ngựa,)- thân phận đau khổ, éo le.(BS) + Mị không nói, "lùi lũi nh rùa nuôi xó cửa" Ngời đàn bà bị cầm tù ngục thất tinh thần, nơi lui vào lui "một buồng kín mít có cửa sổ, lỗ vuông bàn tay" Đã bao năm rồi, ngời đàn bà chẳng biết đến mùa xuân, chẳng chơi tết + "Sống lâu khổ Mị quen rồi", "Mị tởng trâu, ngựa", Mị "cúi mặt, không nghĩ ngợi", "nhớ nhớ lại việc giống nhau" Mị không ý thức đợc thời gian, tuổi tác sống Mị sống nh cỗ máy, thói quen vô thức Mị vô cảm, không tình yêu, không khát vọng, chí đến khổ đau Điều có sức ám ảnh độc giả, gieo vào lòng ngời xót thơng b) Mị- sức sống tiềm ẩn: + Nhng cõi sâu tâm hồn ngời đàn bà câm lặng cực, khổ đau tiềm ẩn cô Mị ngày xa, cô Mị trẻ đẹp nh đóa hoa rừng đầy sức sống, ngời gái trẻ trung giàu đức hiếu thảo Ngày ấy, tâm hồn yêu đời Mị gửi vào tiếng sáo "Mị thổi sáo giỏi, thổi hay nh thổi sáo" + Mị, khát vọng tình yêu tự luôn mãnh liệt Nếu không bị bắt làm dâu gạt nợ, khát vọng Mị thành thực "trai đến đứng nhẵn chân vách đầu buồng Mị" Mị hồi hộp nghe tiếng gõ cửa ngời yêu Mị bớc theo khát vọng tình yêu nhng không ngờ sớm rơi vào cạm bẫy 3 GV tổ chức cho HS phát biểu cảm nhận nghệ thuật miêu tả yếu tố tác động đến hồi sinh Mị, đặc biệt tiếng sáo diễn biến tâm trạng Mị đêm tình mùa xuân - HS thảo luận phát biểu tự - GV định hớng, nhận xét, nhấn mạnh ý kiến điều chỉnh ý kiến cha xác + Bị bắt nhà Thống lí, Mị định tự tử Mị tìm đến chết cách phản kháng nhÊt cđa mét ngêi cã søc sèng tiỊm tµng mà làm khác hoàn cảnh "Mấy tháng ròng đêm Mị khóc", Mị trốn nhà cầm theo nắm ngón Chính khát vọng ®ỵc sèng mét cc sèng ®óng nghÜa cđa nã khiÕn Mị không muốn chấp nhận sống bị chà đạp, sống lầm than, tủi cực, bị đối xử bất công nh vật + Tất phẩm chất tiền đề, sở cho trỗi dậy Mị sau Nhà văn miêu tả tố chất Mị khiến cho câu chuyện phát triển theo lô gíc tự nhiên, hợp lí Chế độ phong kiến nghiệt ngã với t tëng thÇn qun cã thĨ giÕt chÕt mäi íc mơ, khát vọng, làm tê liệt ý thức lẫn cảm xúc ngời nhng từ sâu thẳm, chất ngời tiềm ẩn chắn có hội thức dậy, bùng lên * Sự trỗi dậy lòng ham sống khát vọng hạnh phúc đêm tình mùa xuân + Những yếu tố tác động đến hồi sinh Mị: - "Những váy hoa đem phơi mỏm đá, xòe nh bớm sặc sỡ, hoa thuốc phiện vừa nở trắng lại đổi màu đỏ hau, đỏ sang màu tím man mác" - "Đám trẻ đợi tết chơi quay cời ầm sân chơi trớc nhà" có tác động định đến tâm lí Mị - Rợu chất xúc tác trực tiếp để tâm hồn yêu đời, khát sống Mị trỗi dậy "Mị lấy hũ rợu uống ừng ực bát một" Mị vừa nh uống cho giận vừa nh uống hận, nuốt hận Hơi men dìu tâm hồn Mị theo tiếng sáo - Trong đoạn diễn tả tâm trạng hồi sinh Mị, tiếng sáo có vai trò đặc biệt quan trọng "Mị nghe tiếng sáo vọng lại, thiết tha, bồi hồi Mị ngồi nhẩm thầm hát ngời thổi" "Ngày trớc, Mị thổi sáo giỏi Mị uốn môi, thổi hay nh thổi sáo Có biết ngời mê, ngày đêm thổi sáo theo Mị hết núi sang núi khác" "Tiếng sáo gọi bạn thiết tha, bồi hồi", "ngoài đầu núi lấp ló có tiếng thổi sáo", "tai Mị vẳng tiếng sáo gọi bạn đầu làng", "mà tiếng sáo gọi bạn yêu lửng lơ bay đờng", "Mị nghe tiếng sáo đa Mị theo chơi, đám chơi", 4 GV tổ chức cho HS phân tích diễn biến tâm trạng Mị trớc cảnh A Phủ bị trói - GV gợi ý: lúc đầu? Khi "trong đầu Mị rập rờn tiếng sáo", -> Tô Hoài miêu tả tiếng sáo nh dụng ý nghệ thuật để lay tỉnh tâm hồn Mị Tiếng sáo biểu tợng khát vọng tình yêu tự do, theo sát diễn biến tâm trạng Mị, gió thổi bùng lên đốn lửa tởng nguội tắt Thoạt tiên, tiếng sáo "lấp ló", "lửng lơ" đầu núi, đờng Sau đó, tiếng sáo thâm nhập vào giới nội tâm Mị cuối tiếng sáo trở thành lời mời gọi tha thiết để tâm hồn Mị bay theo tiếng sáo + Diễn biến tâm trạng Mị đêm tình mùa xuân: - Dấu hiệu việc sống lại Mị nhớ lại khứ, nhớ hạnh phúc ngắn ngủi đời tuổi trẻ niềm ham sống trở lại "Mị thấy phơi phới trở lại, lòng vui sớng nh đêm tết ngày trớc" "Mị trẻ Mị trẻ Mị muốn chơi" - Phản ứng Mị là: "nếu có nắm ngón rong tay Mị ăn cho chết" Mị ý thức đợc tình cảnh đau xót Những giọt nớc mắt tởng cạn kiệt đau khổ lại lăn dài - Từ sôi sục tâm t dẫn Mị tới hành động "lấy ống mỡ sắn miếng bỏ thêm vào đĩa dầu" Mị muốn thắp lên ánh sáng cho phòng lâu bóng tối Mị muốn thắp lên ánh sáng cho đời tăm tối - Hành động đẩy tới hành động tiếp: Mị "quấn tóc lại, với tay lấy váy hoa vắt phía vách" - Mị quên hẳn có mặt A Sử, quên hẳn bị trói, tiếng sáo dìu tâm hồn Mị "đi theo chơi, đám chơi" - Tô Hoài đặt hồi sinh Mị vào tình bi kịch: khát vọng mãnh liệt- thực phũ phàng khiến cho sức sống Mị thêm phần dội Qua đây, nhà văn muốn phát biểu t tëng: søc sèng cđa ngêi cho dï bÞ giÉm đạp bị trói chặt chết mà luôn âm ỉ, gặp dịp bùng lên d) Mị trớc cảnh A Phủ bị trói + Trớc cảnh A Phủ bị trói, ban đầu Mị hoàn toàn vô cảm: "Mị thản nhiên thổi lửa hơ tay" + Thế rồi, "Mị lé mắt trông sang thấy dòng nớc mắt lấp lánh bò xuống hai hỏm má xám đen lại A Phủ" Giọt nớc mắt tuyệt vọng A Phủ nhìn thấy dòng nớc mắt A Phủ? Hành động cắt dây trói Mị? - HS thảo luận phát biểu tự - GV định hớng, nhận xét, nhấn mạnh ý kiến điều chỉnh ý kiến cha xác Qua tất điều tìm hiểu, HS rút nhận xét tổng quát nhân vật Mị - HS phát biểu tự - GV nhận xét, định hớng vào số ý GV tổ chức cho HS tìm hiểu nhân vật A Phủ (sự xuất hiện, thân phận, tính cách,) HS thuyết trình - HS thảo luận phát biểu tự - GV định hớng, nhận xét, nhấn mạnh ý kiến điều chỉnh ý kiến cha xác HS phát biểu cảm nhận cảnh xử kiện A Phủ quái đản, tác phẩm - HS phát biểu tự giúp Mị nhớ lại mình, nhận mình, xót xa cho Thơng ngời thơng đồng thời nhận tất tàn ác nhà Thống lí, tất khiến cho hành động Mị mang tính tất yếu + Tất nhiên, Mị lo lắng, hoảng sợ Mị sợ bị trói thay vào cọc ấy, "phải chết cọc ấy" Khi chạy theo A Phủ, ý nghĩ đuổi theo Mị: "ở chết mất" Nỗi lo lắng Mị khía cạnh lòng ham sống, tiếp thêm cho Mị sức mạnh vùng thoát khỏi số phận e) Tóm lại Mị cô gái trẻ đẹp, bị đẩy vào tình cảnh bi đát, triền miên kiếp sống nô lệ, Mị bị tê liệt Nhng Mị tiềm tàng sức sống Sức sống trỗi dậy, cho Mị sức mạnh dẫn tới hành động liệt, táo bạo Điều cho thấy Mị cô gái có đời sống nội tâm âm thầm mà mạnh mẽ Nhà văn dụng công miêu tả diễn biến tâm lí nhân vật Mị Qua để thể t tởng nhân đạo sâu sắc, lớn lao Tìm hiểu nhân vật A Phủ a) Sù xt hiƯn cđa A Phđ A Phđ xt đối đầu với A Sử: "Một ngời to lín ch¹y vơt vung tay nÐm quay to vào mặt A Sử Con quay gỗ ngát lăng vào mặt Nó vừa kịp bng tay lên, A Phủ xộc tới nắm vòng cổ, kéo dập đầu xuống, xé vai áo đánh tới tấp" Hàng loạt động từ hành động nhanh, mạnh, dồn dập thể tính cách mạnh mẽ, gan góc, khát vọng tự đợc bộc lộ liệt b) Th©n phËn cđa A Phđ + Cha mĐ chÕt trận dịch đậu mùa + A Phủ niên nghèo + Cuộc sống khổ cực hun đúc A Phủ tính cách ham chuộng tự do, sức sống mạnh mẽ, tài lao động đáng quý: "biết đúc lỡi cày, đục cuốc, cày giỏi săn bò tót bạo" + A Phủ đứa núi rừng, tự do, hồn nhiên, chất phác c) Cảnh xử kiện quái đản, lạ lïng + Cc xư kiƯn diƠn khãi thc phiện mù mịt tuôn lỗ cửa sổ nh khói bếp "Ngời đánh, ngời quỳ lạy, kể lể, chửi bới Xong lợt đánh, kể, chửi, lại hút Cứ từ tra đến hết đêm" Còn A Phủ gan góc quỳ chịu đòn im nh tợng đá - GV nhận xét, định h+ Hủ tục pháp luật tay bọn chúa đất nên ớng vào số ý kết quả: A Phủ trở thành trừ nợ đời đời kiếp kiếp cho nhà Thống lí Pá Tra Cảnh xử kiện quái đản, cảnh A Phủ bị đánh, bị trói vừa tố cáo tàn bạo bọn chúa đất vừa nói lên tình cảnh khốn khổ ngời dân GV tổ chức cho HS rút Giá trị nội dung t tởng tác phẩm giá trị nội dung a) Giá trị thực t tởng tác phẩm - Bức tranh đời sống xã hội dân tộc miền núi Tây Bắc- thành công có ý nghĩa khai phá - HS thảo luận phát Tô Hoài đề tài miền núi biểu tự - Bộ mặt chế độ phong kiến miền núi: khắc - GV định hớng, nhận nghiệt, tàn ác với cảnh tợng hãi hùng nh địa xét, nhấn mạnh ý ngục trần gian kiến điều - Những trang viết chân thực sống bi chỉnh ý kiến cha thảm ngời dân miền núi xác b) Giá trị nhân đạo: - Cảm thông sâu sắc ngời dân - Phê phán gay gắt bọn thống trị - Ngợi ca tốt đẹp ngời Trân trọng, đề cao khát vọng đáng ngời - Chỉ đờng giải phóng ngời lao động có đời tăm tối số phận thê thảm GV tổ chức cho HS Tìm hiểu nét đặc sắc nghệ nhận xét về: thuật tác phẩm + NghƯ tht x©y dùng a) NghƯ tht x©y dùng nhân vật, miêu tả tâm lí: nhân vật, miêu tả tâm nhân vật sinh động, có cá tính đậm nét (với Mị, tác lí giả miêu tả hành động, dùng thủ pháp lặp lại có + Nét độc đáo vỊ viƯc chđ ý mét sè nÐt ch©n dung g©y ấn tợng sâu đậm, quan sát miêu tả nếp đặc biệt tác giả miêu tả dòng ý nghĩ, tâm t, nhiều sinh hoạt, phong tục tập tiềm thức chập chờn, với A Phủ, tác giả chủ quán ngời dân miền yếu khắc họa qua hành động, công việc, đối núi thoại giản đơn) + Nghệ thuật miêu tả b) Nghệ thuật miêu tả phong tục tập quán Tô thiên nhiên Hoài đặc sắc với nét riêng (cảnh xử kiện, - GV chia nhóm giao không khí lễ hội mùa xuân, trò chơi dân việc: nhóm thảo luận gian, tục cớp vợ,) Nghệ thuật miêu tả thiên nhiên khía cạnh miền núi với chi tiết, hình ảnh thấm đợm chất - Đại diện nhóm trình thơ bày, bổ sung c) Nghệ thuật kể chuyện tự nhiên, sinh động, hấp dẫn d) Ngôn ngữ tinh tế mang đậm màu sắc miền núi Hoạt động 4: Tổ chức IV Tổng kết tổng kết vợ nhặt Kim Lân A- Mơc tiªu häc - Hiểu tình cảm thê thảm người nông dân nước ta nạn đói khủng khiếp năm 1945 thực dân Pháp phát xít Nhật gây - Hiểu niềm khát khao hạnh phúc gia đình, niềm tin bất diệt vào sống tình thương yêu đùm bọc lẫn người lao động ngèo khổ bờ vực thẳm chết - Nắm nét đặc sắc nghệ thuật thiên truyện: sáng tạo tình huống, gợi khơng khí, miêu tả tâm lí, dng i thoi B- Phơng pháp v phơng tiện dạy häc Phương pháp dạy học: - Phương pháp thuyết trình kết hợp với phát vấn theo tiến trình quy nạp - Để q trình nắm bắt thơng tin hiệu GV cần yêu cầu HS làm việc tích cực: tự đọc nhà tóm tắt trước nội dung học theo yêu cầu hệ thống câu hỏi hướng dẫn SGK - Có thể tổ chức cho HS thảo luận lớp, trao đổi thống nội dung cần nắm bắt văn Phương tiện dạy học: SGK, GA, Phiếu học tập C- Nội dung, tiến trình lên lớp Hoạt động thầy trò Hoạt động 1: Tổ chức tìm hiểu chung GV yêu cầu HS đọc phần Tiểu dẫn (SGK) nêu nét về: 1) Nhà văn Kim Lân 2) Xuất xứ truyện ngắn Vợ nhặt 3) Bối cảnh xã hội truyện HS dựa vào phần Tiểu dẫn hiểu biết thân để trình bày GV su tầm thêm số t liệu, tranh ảnh để giới thiệu cho HS hiểu thêm bối cảnh xã hội Việt Nam năm 1945 Nội dung cần đạt I Tìm hiểu chung Kim Lân (1920- 2007) Tên khai sinh: Nguyễn Văn Tài Quê: làng Phù Lu, xã Tân Hồng, huyện Tiên Sơn, tỉnh Bắc Ninh Giải thởng Hồ Chí Minh văn học nghệ thuật năm 2001 Tác phẩm chính: Nên vợ nên chồng (1955), Con chó xấu xí (1962) Lim Lân bút truyện ngắn Thế giới nghệ thuật ông thờng khung cảnh nông thôn, hình tợng ngời nông dân Đặc biệt ông có trang viết đặc sắc phong tục đời sống thôn quê Kim Lân nhà văn lòng với "đất", với "ngời", với "thuần hậu nguyên thủy" sống nông thôn Xuất xứ truyện Vợ nhặt truyện ngắn xt s¾c in tËp trun Con chã xÊu xÝ (1962) Bối cảnh xã hội truyện Phát xít Nhật bắt nhân dân ta nhổ lúa trồng đay nên tháng năm 1945, nạn đói khủng khiếp diễn Chỉ vòng vài tháng, từ Quảng Trị đến Bắc Kì, hai triệu đồng bào ta chết đói Hoạt động 2: Tổ chức II Đọc- hiểu đọc- hiểu văn HS đọc tóm tắt tác phẩm Dựa vào nội dung truyện, giải thích nhan đề Vợ nhặt GV gợi ý HS thảo luận trình bày GV nhận xét nhấn mạnh số ý GV nêu vấn đề: Nhà văn xây dựng tình truyện nh nào? Nó có đặc biệt không? Tình có ý nghĩa gì? HS thảo luận trình bày, bổ sung GV gợi ý, nhận xét nhấn mạnh ý Đọc- tóm tắt + Đọc diễn cảm số đoạn tiêu biểu + Tóm tắt diễn biến cốt truyện với chi tiết Tìm hiểu ý nghĩa nhan đề Vợ nhặt + Từ "vợ" thể trân trọng Trong đời ngời, lấy vợ việc đại Ngời vợ có vị trí trung tâm xây dựng tổ ấm Trong tác phẩm, gia đình Tràng từ có ngời vợ nhặt, ngời trở nên gắn bó, quây quần, chăm lo, thu vén cho tổ ấm + Nhng lại kèm với từ "nhặt", với thứ không Thân phận ngời bị rẻ rúng nh rơm, rác, "nhặt" đâu, lúc Ngời ta hỏi vợ, cới vợ, Tràng "nhặt" vợ Đó thực chất khốn hoàn cảnh -> Nh vậy, nhan đề Vợ nhặt vừa thể thảm cảnh ngời dân nạn đói 1945 vừa bộc lộ cu mang, đùm bọc khát vọng, sức mạnh hớng tới cc sèng, tỉ Êm, niỊm tin cđa ngêi cảnh khốn Tìm hiểu tình truyện - Tóm tắt tình truyện Tràng quen cô gái đói ăn lần chở thuê Lần đầu, quen biết đùa cợt Lần 2: cô gái sán lại đòi ăn, Tràng nói đùa mà cô nhà làm vợ Tràng thật Dân xóm ngụ c ngạc nhiên, bàn tán, phán đoán nghĩ: "biết có nuôi sống qua đợc không?", nín lặng Bà cụ Tứ, mẹ Tràng lại ngạc nhiên Bà lão chẳng hiểu gì, "cúi đầu nín lặng" với nỗi lo riêng mà chung: "Biết chúng có nuôi sống qua đợc đói khát không?" Bản thân Tràng bất ngờ với hạnh phúc mình: "Nhìn thị ngồi nhà đến ngờ ngợ" Thậm chí sáng hôm sau Tràng cha hết bàng hoàng - Đây tình đặc biệt, vì: + Cới xin việc quan trọng mà đơn giản tới mức làm ta bất ngờ + Tràng nhân vật có ngoại hình xấu Đã dở ngời Lời ăn tiếng nói Tràng cộc cằn, thô kệch nh ngoại hình Gia cảnh Tràng ngại Nguy "ế vợ" rõ + Đã lại gặp năm đói khủng khiếp, chết luôn đeo bám Khung cảnh đầy mùi gây gây xác ngời mùi đống rấm, tiếng quạ kêu hồi thê thiết,Không gian đợc miêu tả từ chiều chạng vạng tới tối nhấn mạnh ảm đạm cảnh vật Ngời chết đói đầy đờg, đầy chợ, bóng ngời đói kéo lên xanh xám nh bóng ma Trong lúc không (kể Tràng) nghĩ đến chuyện vợ Tràng có vợ Trong hoàn cảnh đó, Tràng "nhặt" đợc vợ nhặt thêm miệng ăn đồng thời nhặt thêm tai họa cho mình, đẩy đến gần với chết Vì vậy, việc Tràng có vợ nghịch cảnh éo le, vui buồn lẫn lộn, cời nớc mắt -> Tình truyện mà Kim Lân xây dựng vừa bất ngờ lại vừa hợp lí Qua đó, tác phẩm thể rõ giá trị thực, giá trị nhân đạo giá trị nghệ thuật - Giá trị thực: Tố cáo tội ác thực dân, phát xít qua tranh xám xịt thảm cảnh chết đói Nhặt vợ khốn sống Cái đói quay quắt dồn đuổi đến mức ngời đàn bà chủ động gợi ý đòi ăn Chỉ đói mà ngời đàn bà tội nghiệp ăn "ăn liền chặp bát bánh đúc" Chỉ cần vài lời nửa đùa nửa thật thị chấp nhận theo không Tràng Giá trị ngời bị phủ nhận đờng đói khát mà phải trở nên trơ trẽn, liều lĩnh, bất chấp e thẹn Cái đói bóp méo nhân cách ngời - Giá trị nhân đạo: Tình nhân ái, cu mang đùm bọc nhau, khát vọng hớng tới sống hạnh phúc Điều mà Lim Lân muốn nói là: bối cảnh bi thảm, giá trị nhân không đi, ngời muốn đợc ngời, muốn đợc nên ngời muốn đời thừa nhận họ nh ngời Tràng lấy vợ để tiếp tục sống, để sinh đẻ cái, để hớng đến tơng lai Ngời đàn bà theo Tràng để chạy trốn đói, chết để hớng đến sống Bà cụ Tứ, bà lão nhng lại nói đến chuyện tơng lai, chuyện sung sớng sau, nhen lên niềm hi vọng cho dâu Đó sức sống bất diệt Vợ nhặt Đặc biệt tình ngời, lòng nhân ái, cu mang đùm bọc ngời nghèo đói sức mạnh để họ vợt lên chết - Giá trị nghệ thuật: Tình truyện khiến diễn biến phát triển dễ dàng làm bật đợc cảnh đời, thân phận đồng thời 10 3- Một HS đọc mục (phần II- SGK) - GV nêu câu hỏi: a) Có cấp độ tiếp nhận văn học? b) Làm để tiếp nhận văn học có hiệu thực sự? - HS đọc- hiểu, tóm tắt thành ý (có ví dụ) - GV nhận xét nhấn mạnh ý Các cấp độ tiếp nhận văn học a) Có cấp độ tiếp nhận văn học: + Cấp độ thứ nhất: cảm thụ tập trung vào nội dung cụ thể, nội dung trực tiếp tác phẩm Đây cách tiếp nhận đơn giản nhng phổ biến + Cấp độ thứ hai: cảm thụ qua nội dung trực tiếp để thấy đợc nội dung t tởng tác phẩm + Cấp độ thứ ba: cảm thụ ý đến nội dung hình thức để thấy đợc giá trị t tởng giá trị nghệ thuật tác phẩm b) Để tiếp nhận văn học có hiệu thực sự, ngời tiếp nhận cần: + Nâng cao trình độ + Tích lũy kinh nghiệm + Trân trọng tác phẩm, tìm cách hiểu tác phẩm cách khách quan, toàn vẹn + Tiếp nhận cách chủ động, tích cực, sáng tạo, hớng tới hay, đẹp, + Không nên suy diễn tùy tiện Hoạt động 3: Hớng dẫn III Luyện tập luyện tập - GV hớng dẫn, gợi ý để HS tự làm ë nhµ Bµi tËp 1: Cã ngêi cho Bµi tËp 1: giá trị cao quý + Đây cách nói để nhấn mạnh giá trị giáo văn chơng nuôi dỡng dục văn chơng, ý xem nhẹ giá trị đời sống tâm hồn khác ngời, hay nói nh Thạch + Cần đặt giá trị giáo dục mối quan hệ Lam "làm cho lòng ng- tách rời với giá trị khác ời đợc phong phú hơn" Nói nh có không? Vì sao? Bài tập 2: Phân tích Bài tập 2: tác phẩm văn học cụ Tham khảo ví dụ SGK thể (tự chọn) để làm giảng thầy sáng tỏ giá trị (hoặc cấp độ) tiếp nhận văn học Bài tập 3: Thế Bài tập 3: cảm hiểu tiếp Đây cách nói khác cấp độ khác nhận văn học tiếp nhận văn học: cảm cấp độ tiếp nhận cảm tính, hiểu cấp độ tiÕp nhËn lÝ tÝnh 113 TiÕng viƯt: Tỉng kÕt phÇn tiếng việt: lịch sử, đặc điểm loại hình phong cách ngôn ngữ a Mục tiêu học - Hệ thống hoá kiến thức từ lớp 10 đến lớp 12 lịch sử, đặc điểm loại hình phong cách ngôn ngữ - Nâng cao kĩ sử dụng Tiếng Việt phù hợp với đặc điểm loại hình phong cách ngôn ngữ b phơng tiện dạy học - Sách giáo khoa, sách giáo viên - Thiết kế học - Tài liệu tham khảo C Phơng pháp dạy học Hệ thống hoá kiến thức, vấn đáp , thảo luận D tiến trình tổ chức dạy học Hoạt động thầy Nội dung cần đạt trò Hoạt động 1: Tỉ chøc I Tỉng kÕt vỊ ngn gèc, lÞch sư phát triển tổng kết nguồn tiếng Việt đặc điểm loại hình ngôn ngữ gốc, lịch sử phát triển đơn lập tiếng Việt đặc điểm loại hình ngôn ngữ đơn lập - GV hớng dẫn HS kẻ bảng điền vào thông tin học - HS làm việc cá nhân trình bày trớc lớp Các HS khác nhận xét, bổ sung Bảng ôn tập Nguồn gốc lịch sử phát triển a) Nguồn gốc: Tiếng Việt thuộc: - Họ: ngôn ngữ Nam - Dòng: Môn- Khmer - Nhánh: Tiếng Việt Mờng chung b) Các thời kì lịch sử: - TiÕng ViƯt thêi k× dùng níc - TiÕng ViƯt thời kì Bắc thuộc chống Bắc thuộc Đặc điểm loại hình ngôn ngữ đơn lập a) Tiếng đơn vị sở ngữ pháp Về mặt ngữ âm, tiếng âm tiết; mặt sử dụng, tiếng từ yếu tố cấu tạo từ b) Từ không biến đổi hình thái c) Biện pháp chủ yếu để biểu thị ý nghĩa ngữ pháp đặt từ theo thứ tự trớc sau sư dơng c¸c h tõ 114 - TiÕng ViƯt thời kì độc lập tự chủ - Tiếng Việt thời kì Pháp thuộc - Tiếng Việt thời kì từ sau cách mạng tháng Tám đến Hoạt động 2: Tổ chức II Tổng kết phong cách ngôn ngữ tổng kết phong văn cách ngôn ngữ văn - GV hớng dẫn HS kẻ bảng điền vào thông tin học - HS làm việc cá nhân trình bày trớc lớp Các HS khác nhận xét, bổ sung Bảng thứ nhất: Tên phong cách ngôn ngữ thể loại văn tiêu biểu cho phong cách PCNG sinh hoạt Thể -Dạng loại nói văn (độc thoại, tiêu đối biểu thoại) -Dạng viết (nhật kí, hồi ức cá nhân, th từ -Dạng lời nói tái (trong tác phẩm văn học) PCNG nghệ thuật -Thơ ca, hò vè, truyệ n, tiểu thuyế t, kí, -Kịch bản, PCNG báo chí Thể loại chính: Bản tin, Phóng sự, Tiểu phẩm - Ngoài ra: th bạn đọc, vấn, quảng cáo, bình luËn thêi sù, … PCNG chÝnh luËn -C¬ng lÜnh - Tuyên bố -Tuyên ngôn, lời kêu gọi, hiệu triệu -Các bình luận, xã luận -Các báo cáo, tham luận, phát biểu PCNG khoa học PCNG hành - Các loại văn khoa học chuyên sâu: chuyên khảo, luận án, luận văn, tiểu luận, báo cáo khoa học, - Các văn dùng để giảng dạy môn khoa học: giáo trình, giáo khoa, thiết kế dạy, - Các văn phổ biến khoa học: sách phổ biến khoa học kĩ thuật, -Nghị định, thông t, thông cáo, thị, định, pháp lệnh, nghị quyết, -Giấy chứng nhận, văn bằng, chứng chỉ, giấy khai sinh, -Đơn, khai, báo cáo, biên bản, 115 báo, phê hội bình, điểm thảo, sách, hội nghị trị, Bảng thứ hai: Tên phong cách ngôn ngữ đặc trng phong cách Đặc trng PCNG sinh hoạt - Tính cụ thể -Tính cảm xúc - Tính cá thể PCNG nghệ thuật -Tính hình tợng -Tính truyền cảm -Tính cá thể hóa Hoạt động 3: Luyện tập Bài tập 1: So sánh hai phần văn (mục 4SGK), xác định phong cách ngôn ngữ đặc điểm ngôn ngữ hai văn - GV yêu cầu HS vận dụng kiến thức để xác định phân tích - HS thảo luận theo nhóm học tập, cử đại diện trình bày tham gia tranh luận với nhóm khác Bài tập 2: Đọc văn lợc trích (mục 5- SGK) thực yêu cầu: a) Xác định phong cách ngôn ngữ văn PCNG báo chí PCNG chÝnh luËn PCNG khoa häc -TÝnh th«ng tin thêi sù -Tính ngắn gọn -Tính sinh động, hấp dẫn - Tính công khai quan điểm trị - Tính chặt chẽ diễn đạt suy luận - Tính truyền cảm, thuyết phục -Tính trừu tợng, khái quát -Tính lí trí, lôgíc -Tính phi cá thể PCNG hành -Tính khuôn mẫu -Tính minh xác -Tính công vụ III Luyện tập Bài tập 1: Hai phần văn có chung đề tài (trăng) nhng đợc viết với hai phong cách ngôn ngữ khác nhau: + Phần văn (a) đợc viết theo phong cách ngôn ngữ khoa học nên ngôn ngữ dùng thể tính trừu tợng, khái quát, tính lí trí, lôgíc, tính phi cá thể + Phần văn (b) đợc viết theo phong cách ngôn ngữ nghệ thuật nên ngôn ngữ dùng thể tính hình tợng, tính truyền cảm, tính cá thể hóa Bài tập 2: a) Văn đợc viết theo phong cách ngôn ngữ hành b) Ngôn ngữ đợc sử dụng văn có đặc điểm: 116 b) Phân tích đặc điểm từ ngữ, câu văn, kết cấu văn c) Đóng vai phóng viên báo hàng ngày giả định văn vừa đợc kí ban hành vài trớc, anh (chị) viết tin ngắn theo phong cách báo chí (thể loại tin) để đa tin kiện ban hành văn - GV hớng dẫn HS thực yêu cầu - HS làm việc cá nhân trình bày kết trớc lớp để thảo luận + Về từ ngữ: văn sử dụng nhiều từ ngữ thờng gập phong cách ngôn ngữ hành nh: định, cứ, luật, nghị định 299/HĐBT, ban hành điều lệ, thi hành định này, + Về câu: văn sử dụng kiêểu câu thờng gặp định (thuộc văn hành chính): ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội cứ xét đề nghị định I II III IV V VI + Về kết cấu: văn có kết cấu theo khuôn mẫu phần: - Phần đầu: quốc hiệu, quan định, ngày thánh năm, tên định - Phần chính: nội dung định - Phần cuối: chữ kí, họ tên (góc phải), nơi nhận (góc trái) c) Tin ngắn: Cách vài tiếng đồng hồ, bà Trần Thị Tâm Đan thay mặt UBND thành phố Hà Nội kí định thành lập Bảo hiểm Y tế Hà Nội Quyết định việc nêu rõ chức năng, quyền hạn, nhiệm vụ, tổ chức, cấu phòng ban, quy định địa điểm cho Bảo hiểm Y tế Hà Nội cá nhân, tổ chức chịu trách nhiệm thi hành Bài kiểm tra tổng hợp cuối năm I Mục tiêu cần đạt Giúp HS: - Nắm vững nội dung ba phần: Văn, Tiếng Việt, Làm văn SGK Ngữ văn 12, chủ yếu tập hai - Biết cách vận dụng kiến thức kĩ Ngữ văn học cách tổng hợp, toàn diện để đạt kết tốt theo hình thức kiểm tra, đánh giá II Hớng dÉn thùc hiƯn VỊ viƯc tỉ chøc ®Ị GV (nhà trờng) tự đề cấp quản lí tổ chức đề riêng Đề kiểm tra tổng hợp cuối năm, lại cuối cấp nên đề theo hớng đổi mới, phối hợp trắc nghiệm tự luận Chú ý, dù hình thức nào, đề kiểm tra phải có đủ khả đánh giá cách trung thực chất lợng HS Muốn vậy, phải bám sát yêu cầu chơng trình nội dung SGK, tránh đề dễ khó, không phản ánh đầy đủ trình độ HS VỊ néi dung kiÕn thøc KiÕn thøc cđa c¶ ba phần chơng trình lớp 12, trọng học kì hai GV hớng dẫn HS ôn tập số trọng tâm sau: a) Phần văn gồm: 117 + Phần văn học Việt Nam: chủ yếu tác phẩm văn xuôi, kịch số văn nhật dụng + Phần văn học nớc ngoài: Thuốc (Lỗ Tấn), Số phận ngời (Sô-lô-khốp), Ông già biển (Hê-ming-uê) + Phần lí luận văn học b) Phần tiếng Việt: Nhân vật giao tiếp, Thực hành hàm ý, Phong cách ngôn ngữ hành c) Phần làm văn: Mở kết bài, Hành văn văn nghị luận, phát biểu tự làm văn số 5, số 3) Về kĩ Kĩ làm trắc nghiệm đề tự luận theo hớng phát huy tính sáng tạo 4) Về tổ chức kiểm tra Cã hai h×nh thøc tỉ chøc: + Tỉ chøc kiểm tra tập trung toàn trờng: HS đợc xếp phòng thi theo thứ tự a, b c, phòng thi 24 HS với nhiều phiên đề khác + GV tự đề tổ chức kiểm tra 90 phút (2 tiết) với nhiều phiên đề khác III Giới thiệu số đề đáp án tham khảo A Đề Phần I: Trắc nghiệm (3 điểm) Câu 1: Đặc điểm sau biểu nội dung nhân đạo truyện ngắn Vợ nhặt (Kim Lân)? A- Niềm khát khao tổ ấm gia đình B- Tình thơng yêu ngời nghèo khổ C- Một tình đặc biệt: vui mà tội nghiƯp, mõng mµ võa tđi võa lo D- Sè phËn bi thảm ngời nông dân trớc cách mạng tháng Tám Câu 2: Nhận xét sau nêu đầy đủ chủ đề truyện ngắn Vợ nhặt Kim Lân? A- Truyện ngắn Vợ nhặt Kim Lân kể ngời vợ nhặt đợc anh Tràng B- Truyện ngắn Vợ nhặt Kim Lân không miêu tả số phận bi thơng ngời nông dân nạn đói 1945 mà khẳng định sức sống kì diệu họ C- Truyện ngắn Vợ nhặt Kim Lân thể niềm khát khao tổ ấm gia đình tình yêu thơng đùm bọc lẫn ngời nông dân trớc cách mạng D- Truyện ngắn Vợ nhặt Kim Lân miêu tả số phận bi thơng ngời nông dân nạn đói năm 1945 Câu 3: Thành công chủ yếu nghệ thuật truyện Vợ chồng A Phủ (Tô Hoài) thể phơng diện nào? A- Khắc họa tâm lí nhân vật tạo màu sắc dân tộc đậm đà B- Khắc họa tâm lí nhân vật xây dựng tình truyện C- Xây dựng tình truyện khắc họa tính cách nhân vật D- Tạo màu sắc dân tộc đậm đà xây dựng tình truyện Câu 4: Cất sử thi Rõng xµ nu cđa Ngun Trung Thµnh thĨ yếu tố nào? A- Ca ngợi ngời anh hùng B- Miêu tả thiên nhiên hùng vĩ 118 C- Xây dựng nhân vật sử dụng ngôn ngữ D- Lựa chọn chủ đề, xây dựng cốt truyện nhân vật, sử dụng giọng điệu ngôn ngữ Câu 5: Nhận định: "Hành trình sáng tác nhà văn Nguyễn Minh Châu chia làm hai giai đoạn với hai thiên hớng rõ rệt: trữ tình lãng mạn cảm hứng với vấn đề đạo đức triết học." hay sai? A- Đúng B- Sai Câu 6: Hình tợng rừng xà nu truyện ngắn tên Nguyễn Trung Thành có ý nghĩa tợng trng gì? A- Sức sống tuyệt vời thiên nhiên Việt Nam B- Cuộc đấu tranh bất khuất dân làng Xô Man dân tộc Tây Nguyên C- Sự bất lực bom đạn đế quốc Mĩ D- Sức sống phẩm chất tốt đẹp dân làng Xô Man dân tộc Tây Nguyên Câu 7: Tác giả Ông già biển ai? A- Mác Tu-ên B- Hê-ming-êu C- Giắc Lân-đơn D- O Hen-ri Câu 8: Sự sáng tiếng Việt đợc biểu phơng diện nào? A- Chuẩn mực việc dùng từ, đặt câu dựng đoạn B- Không dùng nhiều từ vay mợn, cách diễn đạt không quen thc víi tiÕng ViƯt C- BiĨu hiƯn néi dung t tởng, tình cảm cách sáng rõ mạch lạc D- Tính chuẩn mực, không lai căng pha tạp, tính lịch văn hóa lời nói, sáng râ, m¹ch l¹c viƯc biĨu hiƯn néi dung t tởng, tình cảm Câu 9: Đoạn văn sau có đặc sắc diễn đạt? Tôi lÞch sư thi ca ViƯt Nam cha bao giê cã thời đại phong phú nh thời đại Cha bao giê ngêi ta thÊy xt hiƯn cïng mét lóc hồn thơ rộng mở nh Thế Lữ, mơ màng nh Lu Trọng L, hùng tráng nh Huy Thông, sáng nh Nguyễn Nhợc Pháp, ảo não nh Huy Cận, quê mùa nh Nguyễn Bính, kì dị nh Chế Lan Viên thiết tha, rạo rực, băn khoăn nh Xuân Diệu (Hoài Thanh- Hoài Chân, Thi nhân Việt Nam) A- Dùng từ xác, độc đáo; văn viết giàu hình ảnh B- Viết văn giàu hình ảnh, sử dụng biện pháp liệt kê C- Dùng từ xác, độc đáo sử dụng phép liệt kê, phép điệp từ, điệp cấu tróc D- Sư dơng phÐp ®iƯp tõ, ®iƯp cÊu tróc, liệt kê Câu 10: Đoạn văn sau sử dụng phép tu từ nào? Làng tầm đại bác đồn giặc Chúng bắn thành lệ, ngày hai lần, buổi sáng sớm xế chiều, đứng bóng sẩm tối, nửa đêm trở gà gáy Hầu hết đạn đại bác rơi vào đồi xà nu cạnh n ơc lớn Cả rừng xà nu hàng vạn không bị thơng Có 119 bị chặt đứt ngang nửa thân mình, đổ ào nh nmột trận bão chỗ vết thơng, nhựa ứa ra, tràn trề, thơm ngào ngạt, long lanh nắng hè gay gắt, bầm lại, đen đặc quyện lại thành cục máu lớn (Nguyễn Trung Thành- Rừng xà nu) A- Lặp cú pháp, liệt kê B- Lặp cú pháp, chêm xen C- Liệt kê, chêm xen D- Sử dụng nhiều kiểu câu, liệt kê Câu 11: Đọc đoạn trích sau cho biết lập luận đa lại bị phe đối lập bác lại? Dựa vào số liệu thống kê từ năm 1945 đến nay, ngày có 12 chiến xảy ra, bao gồm cuéc chiÕn tranh quèc tÕ hay néi chiÕn nhá Xin hỏi ngời, trạng thái hòa bình hay không? Bên đối lập bác lại: Từ 1945 đến nay, gày nổ 12 chiến tranh Con số nêu không xác Sự thật năm 60, tổng cộng nổ khoảng 30 chiến tranh, đến năm 80 thảy nổ cha đến 10 Điều chẳng nói lên xu hòa bình hay sao? A- Luận không đầy đủ B- Luận không xác C- Luận không tiêu biểu D- Luận mâu thuẫn Câu 12: Lập luận sau mắc lỗi gì? Nam Cao viết nhiều nông thôn Lão Hạc ăn bả chó tự tử để tránh đói Anh cu Phúc chết lặng xó nhà ẩm ớt trớc đôi mắt "dại đói" hai đứa Bà cụ Tí chết bữa no, tức kiểu chết đói Lại có cảnh đám cới, nhng cới để chạy đói A- Luận không tiêu biểu B- Kết luận không rõ ràng C- Luận mâu thuẫn D- Luận không phù hợp với kết luận Phần II: Tự luận (7 điểm) Đề 1: Câu 1: Giới thiệu khái quát Lỗ Tấn truyện ngắn Thuốc Câu 2: Phân tích tình truyện Vợ nhặt Kim Lân từ nêu lên giá trị thực giá trị nhân đạo tác phẩm Đề 2: Câu 1: Giới thiệu khái quát Hê-ming-uê tiểu thuyết Ông già biển Câu 2: Phân tích nhân vật Mị truyện ngẵn Vợ chồng A Phủ (Tô Hoài) để thấy đợc giá trị nhân đạo sâu sắc tác phẩm B Đáp án Phần I: Trắc nghiệm (3 điểm- câu đợc 0.25 điểm) C©u 1 1 Đáp án C B A D A D B D C C B D Phần II: Tự luận (7 điểm) 120 Đề 1: Câu 1: + Yêu cầu nội dung kiến thức: Phần Tiểu dẫn Thuốc (Lỗ Tấn) + Yêu cầu hình thức: Một viết ngắn có hai phần, giới thiệu Lỗ Tấn giới thiệu truyện ngắn Thuốc Câu 2: Bài viết cần đảm bảo ý sau: 1) Giới thiệu tác giả, tác phẩm tình truyện: - Kim Lân nhà văn lòng với "đất", với "ngời", với "thuần hậu nguyên thủy" sống nông thôn - Nạn đói năm 1945 vào nhiều trang viết nhà văn, nhà thơ có Vợ nhặt Kim Lân - Vợ nhặt xây dựng tình truyện độc đáo Qua tình truyện, tác phẩm thể giá trị thực giá trị nhân đạo sâu sắc 2) Bối cảnh xây dựng tình truyện + Bối cảnh nạn đói khủng khiếp năm 1945 mà kết hai triệu ngời chết + Cái chết hình tác phẩm tạo nên không khí ảm đạm, thê lơng Những ngời sống bị chết đe dọa 3) Trong bối cảnh ấy, Tràng, nhân vật tác phẩm "nhặt" đợc vợ Đó tình độc đáo + Tràng hội tụ nhiều yếu tố khiến nguy "ế" vợ cao (Ngoại hình xấu, thô, tính tình có phần không bình thờng, ăn nói cộc cằn, thô lỗ, nhà nghèo, làm thuê nuôi mẹ già, nạn đói đe dọa, chết đeo bám) + Tràng lấy vợ lấy cho thêm tai họa (theo lô gíc tự nhiên) + Việc Tràng lấy vợ tình bất ngờ - Cả xóm ngụ c ngạc nhiên - Bà cụ Tứ ngạc nhiên - Bản thân Tràng có vợ " ngờ ngợ" + Tình truyện bất ngờ nhng hợp lí - Nếu năm đói khủng khiếp "ngời ta" không thèm lấy ngời nh Tràng - Tràng lấy vợ theo kiểu "nhặt" đợc 4) Giá trị thực: tình cảnh thê thảm ngời nạn đói + Cái đói dồn đuổi ngời + Cái đói bóp méo nhân cách + Cái đói khiến cho hạnh phúc thật mỏng manh, tội nghiệp + Vợ nhặt có sức tố cáo mạnh mẽ tội ác bọn thực dân, phát xít 5) Giá trị nhân đạo: + Tình ngời cao đẹp thể qua cách đối xử với nhân vật - Tràng trân trọng ngời "vợ nhặt" - Thiên chức, bổn phận làm vợ, làm dâu đợc đánh thức nơi ngời "vợ nhặt" - Tình yêu thơng bà cụ Tứ + Con ngời huôn hớng đến sống hi vọng, tin tởng tơng lai: - Tràng lấy vợ để trì sống 121 - Bà cụ Tứ, ngời già lại miệng nói ngày mai với dự định thiết thực tạo niềm tin cho dâu vào sống tốt đẹp - Đoạn kết tác phẩm với hình ảnh cờ đỏ đoàn ngời phá kho thóc Nhật Đề Câu 1: + Yêu cầu nội dung kiến thức: Phần Tiểu dẫn Ông già biển (Hêming-uê) + Yêu cầu hình thức: Một viết ngắn có hai phần, giới thiệu Hê-ming uê giới thiệu tiểu thuyết Ông già biển Câu 2: Bài viết cần đảm bảo ý sau: 1) Giới thiệu đôi nét nhà văn Tô Hoài, tập truyện Tây Bắc truyện ngắn Vợ chồng A Phủ Giới thiệu nhân vật Mị giá trị nhân đạo tác phẩm 3) Phân tích nhân vật Mị: + Đoạn giới thiệu: "Ai xa " Mị xuất phía chân dung ngoại hình mà phía thân phận- thân phận nghiệt ngã- ngời bị xếp lẫn với vật vô tri giác (tảng đá, tàu ngựa,)- thân phận đau khổ, éo le + Mị trớc bị bắt làm dâu gạt nợ nhà Thống lí: - Mị trẻ đẹp, yêu đời - Mị có khát vọng tình yêu, hạnh phúc - Mị ngời hiếu thảo + Mị từ bị bắt làm dâu gạt nợ nhà Thống lí: - Mị đau đớn, uất ức, phản kháng - Mị bị tê liệt dần ý thức, cảm xúc, - Mị công cụ, vật biết chịu sai khiến, Mị vô cảm, không khát vọng, chí khổ đau - Cảm hứng tác giả: xót thơng + Sức trỗi dậy Mị: - Sự tác động hoàn cảnh: không khí mùa xuân (thiên nhiên, cảnh sinh hoạt), rợu (Mị ngửa cổ uống ừng ực bát một), đặc biệt tiếng sáo gọi bạn (tác giả dụng công miêu tả tiếng sáo nh thủ pháp nghệ thuật lay tỉnh tâm hồn Mị) - Những chuyển biến tâm hồn Mị: Mị nhớ lại khứ, niềm ham sống, khát sống trở lại, Mị muốn chết - Từ chuyển biến tâm hồn đến hành động: bỏ thêm mỡ vào đĩa dầu, quấn lại tóc, với tay lấy váy hoa, vùng bớc đi, + Hành động cởi trói cho A Phủ: - Những ngày đầu Mị tỏ vô cảm - Khi nhìn thấy dòng nớc mắt A Phủ, cảm xúc Mị sống lại - Mị cắt dây trói cho A Phủ, hành động vừa tự phát vừa tự giác - Mị vùng chạy theo A Phủ 3) Giá trị nhân đạo sâu sắc tác phẩm: - Cảm thông sâu sắc ngời dân - Phê phán gay gắt bọn chúa đất phong kiến miền núi 122 - Ngợi ca tốt đẹp, trân trọng, đề cao khát vọng đáng ngời, đặc biệt sức sống tiềm tàng ngời chịu nhiều đau khổ bất hạnh - Chỉ đờng giải phóng ngời lao động có đời tăm tối số phận thê thảm 4) Nghệ thuật xây dựng nhân vật Nhân vật sinh động, có cá tính đậm nét (với Mị, tác giả miêu tả hành động, dùng thủ pháp lặp lại có chủ ý số nét chân dung gây ấn tợng sâu đậm), đặc biệt tác giả có tài miêu tả tâm lí, dòng ý nghĩ, tâm t, nhiều tiềm thức chập chờn, Trả kiểm tra tổng hợp cuối năm a Mục tiêu học - Phát bổ sung mặt yếu kiến thức kỹ - Rút đợc kinh nghiệm bổ ích để chuẩn bị tốt cho kỳ thi tốt nghiệp THPT b phơng tiện thực - Sách giáo khoa, sách giáo viên - Bài làm HS - Thiết kế học C Phơng pháp dạy học - HS thảo luận, bày tỏ ý kiến, phân tích sai sót khẳng định câu trả lời - Giáo viên tổng kết kinh nghiệm làm kiểm tra tổng hợp, chốt lại kiến thức, kĩ D tiến trình tổ chức dạy học Hoạt động thầy trò Hoạt động 1: Nhận xét, đánh giá kết GV vào kết chấm để nhận xét Hoạt động II: Rút kinh nghiệm - GV trả - HS xem lại bài, đổi cho để thảo luận, rút kinh nghiệm Hoạt động 3: Xây dựng dàn cho đề tự luận Nội dung cần đạt I Nhận xét, đánh giá kết Nhận xét nội dung sau: - Về kiến thức - Về kĩ - Những u điểm nhợc điểm chung - Những u điểm nhợc điểm riêng II Rút kinh nghiệm - Cá nhân xem kĩ toàn bài, tự đánh giá thân - Trao đổi cho để thảo luận - Phát sửa chữa lỗi - Trình bày kinh nghiệm làm kiểm tra tổng hợp III Xây dựng dàn cho đề tự luận Nội dung cần đạt theo đáp án 123 GV HS xây dựng đề kiểm tra (tham khảo soạn Bài thành dàn chi tiết kiểm tra tổng hợp cuối năm) bảng ôn tập văn học A Mục tiêu học - Tổng kết, ôn tập cách có hệ thống kiến thức văn học Việt Nam (truyện kịch từ cách mạng tháng 1945 đến cuối kỷ XX) văn học nớc học SGK ngữ văn lớp 12 tập II ; vận dụng cách linh hoạt sáng tạo kiến thức - Rèn lực phân tích văn học theo cấp độ : tác phẩm, hình tợng, ngôn ngữ văn học B phơng tiện thực - Sách giáo khoa, sách giáo viên - Thiết kế học - Tài liệu tham khảo C Phơng pháp dạy học - GV Hớng dẫn HS chuẩn bị nhà theo hệ thống câu hỏi SGK - Ngoài ôn lại tác phẩm vấn đề sau : + Giới thiệu tác giả, hoàn cảnh sáng tác tác phẩm + Tóm tắt cốt truyện + Học thuộc số đoạn văn hay, tiêu biểu + Nắm đợc chủ đề, nội dung đặt tác phẩm - Hớng dẫn HS thảo luận, trình bày, trao đổi, góp ý lớp Giáo viên tổng kết, nhấn mạnh điểm cần thiết D tiến trình tổ chức dạy học Hoạt động thầy Nội dung cần đạt trò Hoạt động 1: Tổ chức I Ôn tập văn học việt nam ôn tập văn học Việt Nam Những phát khác Vợ nhặt (Kim Lân) Vợ chồng A Phủ (Tô số phận cảnh Hoài) ngộ ngời dân lao Vợ nhặt Vợ chồng A động tác phẩm Phủ Vợ nhặt (Kim Lân) Vợ Số Tình cảnh thê Số phận bi chồng A Phủ (Tô Hoài) phận thảm ngời thảm ngời Phân tích nét đặc sắc dân lao động dân miền núi t tởng nhân đạo cảnh nạn đói Tây Bắc dới tác phẩm ngộ năm 1945 ách áp bức, bóc (GV hớng dẫn HS lập lột bọn bảng so sánh HS phát phong kiến trớc biểu khía cạnh GV ngời cách mạng nhận xét hoàn chỉnh T tNgợi ca tình Ngợi ca sức 124 bảng so sánh) Các tác phẩm Rừng xà nu Nguyễn Trung Thành, Những đứa gia đình Nguyễn Thi viết chủ nghĩa anh hùng cách mạng Hãy so sánh để làm rõ khám phá, sáng tạo riêng tác phẩm việc thể chủ đề chung (GV hớng dẫn HS so sánh số phơng diện HS thảo luận phát biểu ý kiÕn) Quan niƯm nghƯ tht cđa Ngun Minh Châu đợc gửi gắm qua truyện ngắn Chiếc thuyền xa? (GV gợi cho HS nhớ lại học HS suy nghĩ phát biểu) ởng ngời cao đẹp, sống tiềm nhân khát vọng tàng đạo sống hi ngời đcủa vọng vào ờng họ tự giải tác tơng lai tơi phóng, theo phẩm sáng cách mạng Rừng xà nu Nguyễn Trung Thành, Những đứa gia đình Nguyễn Thi Cần so sánh số phơng diện tập trung thể chủ nghĩa anh hùng cách mạng: + Lòng yêu nớc, căm thù giặc + Tinh thần chiến đấu kiên cờng, bất khuất chống kẻ thù xâm lợc + Đời sống tâm hồn, tình cảm cao đẹp + Những nét đặc sắc nghệ thuật thể hiện: nghệ thuật kĨ chun, nghƯ tht x©y dùng nh©n vËt, nghƯ tht xây dựng hình tợng chi tiết nghệ thuật giµu ý nghÜa, ChiÕc thun ngoµi xa cđa Ngun Minh Ch©u Quan niƯm nghƯ tht cđa Ngun Minh Châu đợc gửi gắm qua truyện ngắn Chiếc thuyền xa phong phú sâu sắc: + Cuộc sống có nghịch lí mà ngời buộc phải chấp nhËn, "sèng chung" víi nã + Mn ngêi tho¸t khỏi cảnh đau khổ, tăm tối, man rợ cần có giải pháp thiết thực thiện chí lí thuyết đẹp đẽ nhng xa rời thực tiễn + Nhan đề Chiếc thuyền xa giống nh gợi ý khoảng cách, cự li nhìn ngắm đời sống mà ngời nghệ sĩ cần coi trọng Khi quan sát từ "ngoài xa", ngời nghệ sĩ thấy hết mảng tối, góc khuất Chủ nghĩa nhân đạo nghệ thuật xa lạ với số phận cụ thể ngời Nghệ thuật mà không sống ngêi th× nghƯ tht pháng cã Ých g× Ngêi nghƯ sÜ thùc sù sèng víi cuéc sèng, thùc sù hiểu ngời có sáng tạo nghệ thuật có giá trị đích thực góp phần cải tạo sống Phân tích đoạn trích Đoạn trích kịch Hồn Trơng Ba, da kịch Hồn Trơng Ba, hàng thịt Lu Quang Vũ 125 da hàng thịt Lu Quang Vũ để làm rõ chiến thắng lơng tâm, đạo đức ngời (GV định hớng cho HS ý cần phân tích giao việc cho nhóm, nhóm chuẩn bị ý- đại diện nhóm phân tích GV nhận xét, khắc sâu ý bản) Cần tập trung phân tích điểm sau: 1) Phân tích hoàn cảnh trớ trêu Hồn Trơng Ba qua độc thoại nội tâm, đối thoại với nhân vật đặc biệt đối thoại với xác anh hàng thịt + Trơng Ba không Trơng Ba ngày trớc + Trơng Ba vụng về, thô lỗ, phũ phàng + Mọi ngời xót xa trớc tình cảnh Trơng Ba, xác anh hàng thịt cời nhạo Trơng Ba, thân Trơng Ba vô đau khổ, dằn vặt 2) Phân tích thái độ, tâm trạng Hồn Trơng Ba đối thoại với Đế Thích định cuối Hồn Trơng Ba ®Ĩ rót chđ ®Ị, ý nghÜa t tëng đoạn trích nói riêng kịch nói chung + Cuộc đối thoại với Đế Thích, đặc biệt lời thoại mang ý nghĩa t tởng tác phẩm + Cái chết cu Tị hình dung Hồn Trơng Ba Hồn nhập vào xác cu Tị + Quyết định cuối Hồn Trơng Ba: xin cho cu Tị sống chết hẳn- ý nghĩ nhân văn định 3) Tổng hợp điều phân tích, đánh giá chiều sâu triết lí ý nghĩa t tởng kịch: chiến thắng lơng tâm, đạo đức ngời Hoạt động 2: Tổ chức II Ôn tập văn học Nớc ôn tập văn học Nớc Số phận ngời Sô-lô-khốp + ý nghÜa t tëng: ý nghÜa t tëng vµ Sè phận ngời Sô-lô-khốp khiến ta suy đặc sắc nghệ thuật nghĩ nhiều đến số phận cđa tõng ngêi trun ng¾n Sè phËn thĨ sau chiến tranh Tác phẩm khẳng định ngời Sô-lô-khốp cách viết chiến tranh: không né tránh (GV yêu cầu HS xem lại mát, không say với chiến thắng mà biết cảm phần tổng kết Số nhận chia sẻ đau khổ ngời phận ngời, sở sau chiến tranh Từ mà tin yêu để phát biểu thành ngời Số phận ngời khẳng định sức mạnh ý lớn HS làm việc cá lòng nhân ái, tinh thần trách nhiệm, nghị lực nhân phát biểu) ngời Tất điều nâng đỡ ngời vợt lên số phận + Đặc sắc nghệ thuật: Số phận ngời có sức rung cảm vô hạn chất trữ tình sâu lắng Nhà văn sáng tạo hình thức tự độc đáo, xen kẽ nhịp nhàng 126 giọng điệu ngời kể chuyện (tác giả nhân vật chính) Sự hoà quyện chặt chẽ chất trữ tình tác giả chất trữ tình nhân vật mở rộng, tăng cờng đến tối đa cảm xúc nghĩ suy liên tởng phong phú cho ngời đọc Truyện ngắn Thuốc Lỗ Tấn + Lỗ Tấn phê phán bệnh ngời Trung Quốc đầu kỉ XX: - Bệnh u mê lạc hậu ngời dân - Bệnh xa rời quần chúng ngời cách mạng tiên phong + Đặc sắc nghệ thuật tác phẩm: Trong truyện ngắn Thuốc, Lỗ Tấn phê phán bệnh ngời Trung Quốc đầu kỉ XX? Đặc sắc nghệ thuật tác phẩm? (GV yêu cầu HS xem lại phần tổng kết Thuốc, sở để - Cốt truyện đơn giản nhng hàm súc phát biểu thành ý lớn - Các chi tiết, hình ảnh giàu ý nghĩa tợng HS làm việc cá nhân trựng Đặc biệt hình ảnh bánh bao tẩm phát biểu) máu, hình ảnh đờng, hình ảnh vòng hoa mộ Hạ Du, - Không gian, thời gian cđa trun lµ mét tÝn hiƯu nghƯ tht cã ý nghĩa ý nghĩa biểu tợng đoạn trích Ông già biển Hê-minguê? (GV yêu cầu HS xem lại Ông già biển cả, sở để thảo luận HS làm việc cá nhân phát biểu, thảo luận) Đoạn trích Ông già biển Hêming-uê ý nghĩa biểu tợng đoạn trích Ông già biển Hê-ming-uê + Ông lão cá kiếm Hai hình tợng mang vẻ đẹp song song tơng đồng tình căng thẳng đối lập + Ông lão tợng trng cho vẻ đẹp ngời việc theo đuổi ớc mơ giản dị nhng to lớn đời + Con cá kiếm đại diện cho tính chất kiêu hùng vĩ đại tự nhiên + Trong mối quan hệ phức tạp thiên nhiên với ngời lúc thiên nhiên kẻ thù Con ngời thiên nhiên vừa bạn vừa đối thủ Con cá kiếm biểu tợng ớc mơ vừa bình thờng giản dị nhng đồng thời khác thờng, cao mà ngời theo đuổi lần ®êi 127 ... đề làm văn cho HS: GV vận dụng theo đề SGK tự đề cho phù với đối tượng học sinh Đề SGK: Trong thư luận văn chương, Nguyễn Văn Siêu có viết: Văn chương ( ) có loại đáng thờ Có loại khơng đáng thờ... hỵp 16 Làm văn: Viết làm văn số 5: nghị luận văn học A- Mục tiêu bi học Giỳp HS: - Củng cố nâng cao trình độ làm văn nghị luận mặt: xác định đề, lập dàn ý, diễn đạt - Viết văn nghị luận văn học... thơ Làm văn: a nghị luận tác phẩm, đoạn trích văn xuôi Mục tiêu học - Có kĩ vận dụng thao tác phân tích , bình luận, chứng minh, so sánh để làm văn nghị luận văn học - Biết cách làm văn nghị