HỌC VIỆN NƠNG NGHIỆP VIỆT NAM NÌNH THỊ TRANG PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT SỞ (CAMELLIA SP) TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BÌNH LIÊU, TỈNH QUẢNG NINH Chun ngành: Phát triển nơng thôn Mã số: 60.62.01.16 Người hướng dẫn khoa học: GS.TS Nguyễn Văn Song NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng tơi Các số liệu, kết bên luận văn trung thực chưa công bố cơng trình khác Tơi xin cam đoan thơng tin trích dẫn luận văn rõ nguồn gốc Hà Nội, ngày tháng Tác giả luận văn NÌnh Thị Trang i năm 2016 LỜI CẢM ƠN Tôi xin trân trọng gửi lời cám ơn tới thầy, cô giáo Khoa Kinh tế Phát triển nông thôn, Bộ môn Kinh tếTài nguyên Môi trường – Học viện Nông nghiệp Việt Nam tạo điều kiện giúp đỡ tơi mặt q trình học tập làm đề tài Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy giáo hướng dẫn: GS.TS Nguyễn Văn Song, người định hướng giúp đỡ tơi suốt q trình làm đề tài Tơi xin chân thành gửi lời cảm ơn tới Ủy ban nhân dân, Chi cục Thống kê, Phòng Nơng nghiệp Phát triển nơng thơn, Phòng Tài ngun Mơi trường huyện Bình Liêu Tơi xin chân thành cảm ơn Ủy ban nhân dân xã, cán bộ, hộ nông dân giúp đỡ tơi q trình điều tra Cuối xin chân thành cảm ơn động viên, giúp đỡ gia đình bạn bè suốt q trình học tập hồn thiện đề tài Tôi xin bày tỏ biết ơn sâu sắc giúp đỡ quý báu Hà Nội, ngày tháng Tác giả luận văn NÌnh Thị Trang ii năm 2016 MỤC LỤC Lời cam đoan i Lời cảm ơn ii Mụclục iii Danh mục chữ viết tắt vi Danh mục bảng vii Danh mục hình, sở đồ, đồ thị viii Trích yếu luận văn ix Thesis abstract xi Phần Mở đầu 1.1 Tính cấp thiết đề tài 1.2 Mục tiêu nghiên cứu 1.2.1 Mục tiêu chung 1.2.2 Mục tiêu cụ thể 1.3 Đối tượng phạm vi nghiên cứu 1.3.1 Đối tượng nghiên cứu 1.3.2 Phạm vi nghiên cứu 1.4 Những đóng góp luận văn lý luận thực tiễn Phần Cở sở lý luận thực tiễn 2.1 Cơ sở lý luận đề tài 2.1.1 Một số khái niệm liên quan 2.1.2 Đặc điểm kỹ thuật Sở 2.1.3 Nội dung phát triển sản xuất Sở 2.1.4 11 Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển sản xuất Sở 2.2 Cơ sở thực tiễn đề tài 14 2.2.1 14 Các nghiên cứu liên quan giới 2.2.2 18 Các nghiên cứu liên quan nước 2.3 Bài học kinh nghiệm rút từ tổng quan sở lý luận thực tiễn cho trình nghiên cứu đề tài 22 Phần Phương pháp nghiên cứu 24 3.1 Đặc điểm địa bàn nghiên cứu 24 3.1.1 Vị trí địa lý 24 3.1.2 Địa hình 25 3.1.3 Đất đai, thổ nhưỡng 25 3.1.4 Khí hậu, thủy văn 28 3.1.5 29 Điều kiện kinh tế - văn hóa - xã hội 3.1.6 33 Những thuận lợi, khó khăn địa bàn nghiên cứu tới phát triển sản xuất Sở 3.2 Phương pháp nghiên cứu 33 3.2.1 33 Phương pháp chọn điểm nghiên cứu 3.2.2 34 Phương pháp thu thập thông tin 3.2.3 35 Phương pháp phân tích xử lý số liệu 3.2.4 36 Hệ thống tiêu nghiên cứu 3.2.5 37 Cách tính tốn số tiêu nghiên cứu Phần Kết nghiên cứu thảo luận 38 4.1 Khái quát tình hình sản xuất tiêu thụ Sở huyện Bình Liêu 38 4.1.1 38 Khái quát tình hình sản xuất Sở huyện Bình Liêu 4.1.2 40 Sự phát triển diện tích, suất, sản lượng Sở huyện qua năm 4.1.3 42 Tình hình tiêu thụ Sở huyện Bình Liêu 4.2 Thực trạng phát triển sản xuất Sở hộ điều tra 43 4.2.1 43 Đặc điểm điều kiện kinh tế hộ điều tra 4.2.2 Quy hoạch sản xuất Sở 46 4.2.3 49 Phát triển chất lượng Sở hộ điều tra 4.2.4 54 Tình hình tiêu thụ Sở nhu cầu thị trường sản phẩm Dầu Sở 4.2.5 56 Hiệu kinh tế trồng Sở hộ nông dân 4.2.6 Hiệu xã hội 58 4.2.7 Hiệu môitrường 59 4.3 Các yếu tố ảnh hưởng tới phát triển sản xuất Sở 59 4.3.1 59 Điều kiện tự nhiên 4.3.2 60 Điều kiện kinh tế xã hội 4.3.3 Trình độ dân trí 62 4.3.4 Chính sách 63 4.3.5 Khoa học công nghệ 64 4.3.6 Thị trường tiêu thụ 65 4.4 Đánh giá tình hình phát triển sản xuất Sở hộ nông dân 66 4.4.1 Thuậnlợi 66 4.4.2 Khó khăn, tồn 67 4.4.3 Nguyên nhân tồntại 68 4.5 Giải pháp phát triển sản xuất Sở địa bàn 69 4.5.1 69 Căn đề xuất giải pháp phát triển sản xuất Sở 4.5.2 70 Các giải pháp phát triển sản xuất Sở Phần Kết luận kiến nghị 77 5.1 Kết luận 77 5.2 Kiến nghị 79 Tài liệu tham khảo 81 Phụ lục 83 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nghĩa tiếng Việt A Chi phí khấu hao BQ Bình quân BVTV Bảo vệ thực vật DT Diện tích ĐVT Đơn vị tính GO Tổng giá trị sản xuất HQKT Hiệu kinh tế IC Chi phí trung gian KHKT Khoa học kỹ thuật LĐ Lao động LĐNN Lao động nông nghiệp OCOP Mỗi xã, phường sản phẩm PTNT Phát triển nông thôn PTSX Phát triển sản xuất QM Quy mô UBND Ủy ban nhân dân USDA Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ VA Giá trị gia tăng WB Ngân hàng giới XDCB Xây dựng DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1 Sản lượngnhập loại dầu thực vậtở số quốc gia chủ yếu 16 Bảng 2.2 Sản lượng loại dầu thực vậtở số quốc gia chủ yếu 16 Bảng 2.3 Sản lượng tiêu thụ loại dầu thực vậtở số quốc gia chủ yếu 17 Bảng 2.4 Sản lượng xuất loại dầu thực vậtở số quốc gia chủ yếu 17 Bảng 2.5 Năng suất Sở số tỉnh 18 Bảng 3.1 Hiện trạng sử dụng đất huyện Bình Liêu 26 Bảng 3.2 Tình hình dân số lao động huyện Bình Liêu 30 Bảng 3.3 Số lượng, thông tin đối tượng tiến hành vấn 35 Bảng 4.1 Diện tích trồng Sở huyện Bình Liêu 38 Bảng 4.2 Diện tích, suất, sản lượng Sởhuyện Bình Liêu 41 Bảng 4.3 Thông tin chung hộ điều tra 45 Bảng 4.4 Số hộ trồng Sở xã qua năm (2013-2015) 47 Bảng 4.5 Diện tích sản xuất Sở hộ xã điều tra 48 Bảng 4.6 Tình hình sử dụng giống Sở hộ điều tra 49 Bảng 4.7 Mức đầu tư chi phí sản xuất Sở thời kỳ kiến thiết 51 Bảng 4.8 Chi phí đầu tư Sở thời kỳ kinh doanh 52 Bảng 4.9 Năng suất Sở hộ xã điều tra 54 Bảng 4.10 Tình hình tiêu thụ Sở hộ nơng dân 55 Bảng 4.11 Một số tiêu kết hiệu kinh tế sản xuất Sở bình quân 1ha 57 Bảng 4.12 Diện tích đất trống Bình Liêu quy hoạch để trồng rừng Sở 60 Bảng 4.13 Dự kiến trồng Sở giai đoạn 2017-2020 71 vii TÀI LIỆU THAM KHẢO Tiếng Việt: Chi cục Thống kê huyện Bình Liêu (2016) Báo cáo Thống kê huyện Bình Liêu năm 2016, Quảng Ninh Dương Thị Thu Hường (2012) Phát triển sản xuất hồi hộ nông dân huyệnCao Lộc, tỉnh Lạng Sơn Luận văn thạc sĩ kinh tế Đại học Nông nghiệp Hà Nội Dương Văn Hiểu (2010) Giáo trình Kinh tế ngành sản xuất NhàXuất tài chính, Hà Nội Đặng Thái Dương (2002) Tổng quan tình hình nghiên cứu gây trồng Sở Việt Nam Báo cáo chuyên đề nghiên cứu sinh, Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam Đỗ Kim Chung (2009) Giáo trình ngun lý kinh tế nơng nghiệp NXB Nơng nghiệp, Hà Nội Hồng Văn Thắng (2013) Nghiên cứu số sở khoa học biện pháp kỹ thuật trồng rừng Sở (Camellia spp) theo hướng lấy Viện Khoa học lâm nghiệp Việt Nam Lã Đình Mới (2001) Tài ngun thực vật có tinh dầu Việt Nam Tập I NXB Nông nghiệp, Hà Nội Mã Cẩm Lâm Trần Vĩnh Trung (2005) Khái quát nghiên cứu phát triển Sở Trung Quốc Hội thảo phát triển Sở, Hà Nội Ngơ Đình Giao (1995) Kinh tế học vi mơ NXB Giáo dục, Hà Nội 10 Nguyễn Hồng Nghĩa (1997) Nghiên cứu giống phát triển Sở Việt Nam, Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam 1997 11 Nguyễn Quang Khải, Cao Quang Nghĩa, Bùi Thanh Hằng, Lương Thế Dũng, Đặng Thịnh Triều (2004) Nghiên cứu bổ sung số biện pháp kỹ thuật lâm sinh chủ yếu rạo rừng Sở để cung cấp nguyên liệu cho sản xuất dầu thực phẩm kết hợp phòng hộ Báo cáo tổng kết đề tài, Viện Khoa học Lâm ngiệp Việt Nam 2004 12 Nguyễn Tiến Hải, (1997): Dẫn giống Sở cành mềm Trung Quốc thử nghiệm bước đầu Việt Nam Báo cáo chuyên đề hội thảo khoa học Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam tháng 12/1997 13 Phan Cơng Nghiệp (2002) Giáo trình Thống kê kinh tế - Tập I NXB Giáo dục, Hà Nội 81 14 Phạm Quốc Duy (2012) Phát triển sản xuất cà phê theo hướng bền vững tạihuyện Cư M’Gar tỉnh Đắk Lắk Luận văn thạc sĩ Đại học Nông nghiệp Hà Nội 15 Phạm Văn Việt Hà (2007) Thực trạng giải pháp chủ yếu nhằm phát triển sản xuất chè thành phố Thái Nguyên Luận văn thạc sĩ Đại học Thái Nguyên Trường Đại học Kinh tế Quản trị kinh doanh 16 Phòng Nơng nghiệp huyện Bình Liêu (2015) Dự án Khơi phục phát triển Sở địa bàn huyện Bình Liêu, Quảnh Ninh giai đoạn 2014 – 2020 17 Phòng Tài Nguyên Mơi trường - Ủy ban nhân dân huyện Bình Liêu (2016) Báo cáo tháng đầu năm 2016, Quảng Ninh Tiếng nước ngoài: 18 Edward F Gilmam and Dennis G Watson (1993) Camellia oleifera-Tea-Oil Camellia, Institute of Foot and Agricultural Sciences, University of Florida 19 Gro Harlem Brundtland (1987) Báo cáo Brundtland (còn gọi Báo cáo Our Common Future) Ủy ban Môi trường Phát triển Thế giới – WCED (nay Ủy ban Brundtland) 20 Raaman Weitz – Rehovot (1995), Integrated Rural Development, Israel pp.4-20 21 World Bank (1992), World development Washington D.C 82 PHỤ LỤC PHỤ LỤC PHIẾUPHỎNGVẤNHỘSXSỞ I Thôngtincơbảnngườiđượcphỏngvấn * Đặc điểm chủhộ Họ tên: Tuổi: Giớitính: Dân tộc: Số tronggiađình:……… Trong đó:Nam……Nữ…… Số lao độngchính: ……… Trong đó:Nam……Nữ Thơn: ., xã: , huyện: Bình Liêu *Loạihìnhsảnxuấtchínhcủahộ Sản xuất Sở giađình  Sản xuất Sở mơ hình hợp tácxã  II TìnhhìnhsảnxuấtSởcủahộ(HTX) 2.1Diệntíchđấtđaisảnxuấtnơngnghiệp T ổ L N N N r ă ă ă đ m m m Tổ ng Tổ ng Đất Đất 2.1 Đất 2.2 Đất 2.2.SảnxuấtSởcủahộ a Gia đình bắt đầu trồng Sở từ năm nào? b Mua giống Sở ởđâu? c Ông bà thường trồng bao nhiêucây/ha? 83 d Trồng Sở có bị sâu bệnh gây hạikhơng? Khơng  Có  e Cây Sở bị sâu bệnh gây hại lấy thuốc từ nguồn nào? HỗtrợĐi mua f Ông (bà) cho biết yếu tố quan trọng trồng Sở? Giống Kỹ thuật thu hoạch Kỹ thuật trồng, chăm sócPhân bón  VốnĐất đai  g Ơng (bà) trồng Sởvì: Cho thu nhậpcao Tận dụng lao động gia đình Lợi khuvựcBiết quy trình kỹ thuật chăm sóc Sản phẩm Sở dễ bán Trồng Sở dễ: h Năng suất Sở N n N N N ă ă ă *Vốnsảnxuấtnơngnghiệp a Chi phí sản xuất Sở C Nh Chi a.G T T h h ă ờ m S G S G S G L T L T L T iốn b Ph +U rê +L ân +K ali +N PK +P hâ c Th d Cô 84 e Chi Chi a Th + Là + Vậ +B ón +P hu +L àm +T ướ +X ới +T hu + Vậ + Bả b Nộ d Chi + Nh + Lãi Cơ + Là + Vậ +B ón +P hu +L àm +T ướ +X ới +T hu + Vậ *Thu hoạch sơ chế Sở ởhô a Thu hoạch Sở vào tháng nào? b Trồng Sở sau năm thu hoạch đạt suất cao c Ông (bà) làm để nhận biết Sởđạt tiêu chuẩn để thu hoạch? d Sản lượng thu hoạch Sở năm (2013-2015) 85 Nă m2 Nă m2 Nă m2 N S ă nl e Sản lượng thu hoạch Sở gia đình ơng (bà) có ổn định qua vụ khơng? (có vụ bị mùakhơng?Có  Khơng Khơng ổn định vào năm nào? Vì khơng ổn định? f Gia đình có sơ chế Sở trước bán khơng?Có:  Khơng: Nếu có sơ chế thếnào? g Gia đınh thườ ng sơ chế Sở bằ ng cá chnào? PhơinắngtựnhiênSâykhơ Cách khác (ghirõ)…………………… III ThịtrườngtiêuthụSở(Hiệuquảkinhtế) Tì N N N h ă ă ă Kh + Sởt + Sở Nơ + Bá + Bá Giá + Sởt + Sở a Nhu cầu sản phẩm Sở? Cung lớn cầuCung nhỏ cầuCung cầu b Theo ông (bà) giá bán Dầu Sở nào? Giá cao Giá thấp Giá phù hợp c Ông (bà) vui lòng cho biết thuận lợi, khó khăn tiêu thụ sản phẩm Sở? Thuận lợi: Khó khăn: d Kênh thị trường chủhộ 86 + Ơng (bà) có vừa lòng với giá sản phẩm bán khơng? CóKhơng + Ơng (bà) có thơng tin liên quan tới sản xuất Sở? Thông tin giá Sản xuất, thị trường Sở nước  Thông tin kỹ thuât Dự báo thi trường  Khác………………………… + Nguồn thông tin tiếp cận: Tivi/đài/báo  Công ty, doanh nghiệp, HTX  Ngươimua/đaily Nônghộkhac  +Ơng(bà)cónghĩlà bánSở tạichỗthìgiácảsẽthấphơnkhơng?CóKhơng + Ơng (bà) cho biết vấn đề khó khăn bán sản phẩm Sở? Chất lượng Giá cả Khác(xin ghi rõ): e Ông (bà) cho ý kiến giá ảnh hưởng đến sản xuất tiêu thụ nào? ……………………………………………………………………… f Gia đình ơng (bà) thời gian tới có mở rộng thêm diện tích trồng Sởkhơng? Khơng  Có  (Phát triển thêm bao nhiêuha) g Ông (bà) gặp thuận lợi, khó khăn phát triển Sở? - Thuậnlợi: - Khókhăn: h Ơng (bà) có kiến nghị để Sở phát triển có thị trường tiêu thụ ổnđịnh? - Kỹthuật: - Chínhsách: - Hỗ trợkhác: IV Tiếp cận dịch vụ xã hội ( Hiệu xã hội) 87 *Dịch vụ tíndụng a Vốnvay S Số L ố o l N N N ă ă ă Tổ ng Vố Vố b Xin Ông (bà) cho biết rõ thêm khoản vay N N Nă ă ă m T Số T Số T Lãi Lã Lãi h lư h lượ h Su i Su ợn ng ất S ất i g i vay i (% u (% va (tr h Số N lư g ợn u g va Ng ân Hà Tư Nh ân Va y vật tư, c Xin ông (bà) cho biết vay vốn dùng vào việcgì? Trồng Sở: + Mua vật tư, phân bón + Mua máy móc sản xuất Mục đích khác: *Dịch vụ khuyếnnông d Gia đình ta tham gia lớp tập huấn kỹ thuật trồng Sở nào? NS ăố ml N ă N ă N ă A T h i đ (đán T C ậ ấ e Ông (bà) địa phương hỗ trợ vốn, kỹ thuật tiêu thụ sảnphẩm? 88 - Vềvốn: - Về kỹthuật V Hiệu môitrường a Theo gia đình, việc sản xuất Sở so vớ i năm trước có giúp làm giảm xói mòn đấtkhơng? Có  Khơng  b Theo gia đình, việc sản xuất Sở so vơ i cac năm trươc co cải tạo đất hơnkhơng? Có  Không c Tưới cho Sở *LươngnươctươichoSở: Số lần tưới Công suất máy Tổng số Sở *Nguồn nước tưới cho Sở Ao, hồ Giếng khoan, đào  Nước suối  Mương thủy lợi Nước mưa  d Vườn Sở gia đınh sử dụngcác loại cây: Cây che bóng: Loại cây…………… Sốcây…… Trồng xen câyănquả: Loạicây…… Sốcây…… Xin cảm ơn ông(bà)! ………….,ngày…….tháng…… năm Người đượcphỏngvấn Ngườiphỏngvấn 89 PHỤ LỤC PHIẾU PHỎNG VẤN NGƯỜI THU MUA SỞ I Nhữngthôngtincơbảnvềđạilýthumua Họ tên: Tuổi:…… Tổng số nhân cơng lao động:……………………… Tổng diện tích đại lý thu mua…………………… Dân tộc……… II Nộidungphỏngvấn Ông (bà) thường mua Sở tươi hay Sở khô? Tại sao? Đại lý thu mua sản phẩm Sở chủ yếu dạng nào? Quả,hạt? Đại lý thu mua Sở theo hình thức nào: Đến tận nhà dân? Mua Sở qua người thứba? Trung bình năm đại lý thu mua khoảng Sở tươi? Sởkhô? Giá thu mua sản phẩm Sở thường dao động khoảng bao nhiêu? Đại lý thu mua sản phẩm Sở chế biến hay tiếp tục bán cho đại lý khác? Nếu tiếp tục bán bán cho đại lý nào? Ởđâu? Những thuận lợi khó khăn việc kinh doanh Sở? 90 Đại lý thu mua phải nộp loại thuế nàokhông? 10 Đại lý mong muốn có sách cho việc kinh doanh Sở thuậnlợi? 11 Trong năm tiếp theo, đại lý có tiếp tục thu mua hay không thu mua sản phẩm Sở? Tạisao? Xin cảm ơn ông(bà)! …….,ngày…….tháng…… năm Người vấn Người phỏngvấn 91 PHỤ LỤC PHIẾU PHỎNG VẤN CÁN BỘ QUẢNLÝ Tên cán quản lý: Cơ quan cơng tác: Ơng (bà) cho biết Sở địa phương trồng từ nămnào? Diện tích đất có khả trồng Sở địa phương? Bên cạnh Sở, người dân trồng loại trồngnàokhông? Đánh giá Ông (bà) hiệu kinh tế Sở so với trồng trên? Xin Ơng (bà) cho biết diện tích gieo trồng, suất, sản lượng Sở địa phương năm gần đây? N N N Di ện Nă m m m ng Sả Cácn vùng có diện tích sản xuất Sởlớn? Ông (bà) có biết tổ chức, cá nhân cung cấp giống Sở cho người sảnxuất? Tổ chức, cá nhân chuyển giao tiến kỹ thuật sản xuất Sở? 92 Hình thức tổ chức sản xuất Sở địaphương? 10 Chất lượng Sở hộ nông dân sản xuất nào? So với Sở HTX sản xuất có khác không? Khác nào? 11 Thị trường tiêu thụ sản phẩm Sở địa phương? (sản phẩm làm thường tiêu thụ (bán) đâu)? 12 Những người tiêu thụ Sở địa bàn đối tượngnào? 13 Công nghệ chế biến Sở địa bàn nào? Mới haycũ? 14 Sản phẩm Sở địa xây dựng thương hiệu (nhãn hiệu) chưa? Nếu có từ khinào? 15 Tỉnh địa phương có sách hỗ trợ việc sản xuất tiêu thụ (chế biến) Sở? Nếu có sách gì? 16 Ông (bà) đánh giá thuận lợi, khó khăn phát triển sản xuất Sở địaphương?Thuậnlợi Khókhăn 17 Những định hướng phát triển sản xuất Sở tương lai? Xin chân thành cảmơn! CÁN BỘ QUẢN LÝ 93 PHỤ LỤC PHIẾU PHỎNG VẤN KHÁCH HÀNG MUA DẦU SỞ Tên khách hàng: Địa chỉ: Ông (bà) bắt đầu mua dầu Sở từ khinào? Tại Ông (bà) chọn mua dầu Sở? Ông (bà) thường hay mua dầu Sở thời điểmnào? Ông (bà) thường hay mua dầu Sở địa điểm nào? Tại Ông (bà) lại mua dầu Sở tạiđây? Ông (bà) thường mua với số lượng dầu Sở nào? S N d N N N Tạim ă ă ă hộ Tại ch Tại HT Nơ ikh Ông (bà) mua dầu Sở với giá baonhiêu: G N m N N N ă ă ă Tạim hộ Tại ch Tại HT Nơ ikh 94 Ông (bà) thường mua dầu Sởvề để làm gì? Ông (bà) thích mua dầu Sở có thương hiệu hay chưa có thương hiệu? Vì sao? 10 Ông (bà) có thuận lợi mua dầu Sở khơng? 11 Ơng (bà) có khó khăn mua dầu Sở không? Xin cảm ơn ông(bà)! ………….,ngày…….tháng…… năm Người vấn Ngườiphỏngvấn 95 ... tiễn sản xuất, phát triển sản xuất phát triển sản xuất Sở; (2)đánh giá thực trạng phát triển sản xuất Sở huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh; (3) phân tích yếu tố ảnh hưởng tới phát triển sản xuất Sở. .. triển sản xuất Sở  Đánh giá thực trạng phát triển sản xuất Sở huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh  Phân tích yếu tố ảnh hưởng tới phát triển sản xuất Sở huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh  Đề xuất phương... triển sản xuất Sở, đề xuất giải pháp phát triển sản xuất Sở cho huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh 1.2.2 Mục tiêu cụ thể  Hệ thống hóa lý luận thực tiễn sản xuất, phát triển sản xuất phát triển sản