VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN TIẾN ĐỨC NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÁC CẢNG HÀNG KHÔNG QUỐC TẾ: KINH NGHIỆM MỘT SỐ QUỐC GIA CHÂU Á VÀ HÀM Ý CHO VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ HÀ NỘI - 2018 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN TIẾN ĐỨC NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÁC CẢNG HÀNG KHÔNG QUỐC TẾ: KINH NGHIỆM MỘT SỐ QUỐC GIA CHÂU Á VÀ HÀM Ý CHO VIỆT NAM Ngành: Kinh tế quốc tế Mã số: 31 01 06 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS TS Nguyễn An Hà PGS.TS Nguyễn Thanh Đức HÀ NỘI - 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng, nghiên cứu Các số liệu kết nghiên cứu luận án trung thực chưa dùng để bảo vệ học vị Tôi xin cam đoan rằng, giúp đỡ cho việc thực luận án cảm ơn thơng tin trích dẫn luận án rõ nguồn gốc Tác giả luận án Nguyễn Tiến Đức LỜI CẢM ƠN Trong trình thực luận án với chủ đề: “Năng lực cạnh tranh cảng hàng không quốc tế: Kinh nghiệm số quốc gia Châu Á hàm ý cho Việt Nam”, nhận nhiều hướng dẫn, cổ vũ động viên hỗ trợ Thầy Cơ, gia đình, bạn bè nhiều cá nhân tổ chức Trước tiên, xin bày tỏ biết ơn sâu sắc tới giáo viên hướng dẫn PGS.TS Nguyễn An Hà PGS.TS Nguyễn Thanh Đức Dưới hướng dẫn nhiệt tình thầy giúp từ bước đầu định hướng đề tài nghiên cứu mình, tiếp tục hướng dẫn, giúp đỡ tơi q trình nghiên cứu hồn thiện luận án Những nhận xét đánh giá thầy cô, đặc biệt gợi ý hướng giải vấn đề suốt trình nghiên cứu, thực học vô quý giá khơng q trình viết luận án mà hoạt động nghiên cứu chuyên môn sau Tôi xin chân thành cảm ơn Học viện Khoa học Xã hội, Viện Hàn Lâm Khoa Học Xã Hội Việt Nam, giúp đỡ, góp ý tạo điều kiện tốt cho tơi q trình nghiên cứu hồn thiện luận án Tơi xin cảm ơn Ban Lãnh đạo Tổng Cảng Hàng không Việt Nam, Ban Giám đốc Cảng Hàng không Nội Bài đồng nghiệp giúp đỡ, có ý kiến gợi mở định hướng sách, trao đổi kinh nghiệm thực tiễn hỗ trợ thực luận án Cuối cùng, xin dành yêu thương biết ơn tới gia đình tơi, vợ tơi Táo Nắng nguồn động lực mạnh mẽ, đầy tin tưởng, chỗ dựa vững để giúp tơi hồn thành luận án Tác giả luận án Nguyễn Tiến Đức MỤC LỤC MỞ ĐẦU Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 11 1.1 Tình hình nghiên cứu liên quan tới đề tài .11 1.1.1 Các cơng trình nghiên cứu liên quan đến cạnh tranh lực cạnh tranh 11 1.1.2 Các nghiên cứu liên quan đến lực cạnh tranh cảng hàng không giới 17 1.1.3 Các nghiên cứu liên quan đến lực cạnh tranh cảng hàng không Việt Nam 23 1.2 Khoảng trống nghiên cứu 23 Chƣơng 2: CƠ SỞ L LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÁC CẢNG HÀNG KH NG QUỐC TẾ 27 2.1 Cơ sở lý luận lực cạnh tranh cảng hàng không quốc tế 27 2.1.1 Một số khái niệm .27 2.1.2 Các mơ hình đánh giá lực cạnh tranh 31 2.1.3 Các nhân tố ảnh hưởng đến lực cạnh tranh CHK quốc tế 39 2.1.4 Các tiêu đánh giá lực cạnh tranh CHKQT 45 2.2 Yêu cầu tính tất yếu phải nâng cao lực cạnh tranh cảng hàng không quốc tế 53 2.2.1 Yêu cầu nâng cao lực cạnh tranh cảng hàng không quốc tế: 53 2.2.2 Tính tất yếu để nâng cao lực cạnh cảng hàng không quốc tế: 55 Chƣơng 3: NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA MỘT SỐ CẢNG HÀNG KH NG QUỐC TẾ Ở CHÂU Á VÀ NHỮNG ĐỐI SÁNH VỚI VIỆT NAM 58 3.1 Năng lực cạnh tranh cảng hàng không quốc tế Châu Á 59 3.1.1 Phân tích thực trạng lực cạnh tranh Cảng hàng không quốc tế Singapore 59 3.1.2 Phân tích thực trạng lực cạnh tranh cảng hàng không quốc tế Nhật Bản 73 3.1.3 Phân tích thực trạng lực cạnh tranh cảng hàng không quốc tế Ấn Độ 83 3.2 Năng lực cạnh tranh cảng hàng không Việt Nam đối sánh với số cảng hàng không Châu Á 94 3.2.1 Phân tích thực trạng lực cạnh tranh cảng hàng không quốc tế Việt Nam 94 3.2.2 Năng lực cạnh tranh số CHK Việt Nam 102 Chƣơng 4: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÁC CẢNG HÀNG KH NG QUỐC TẾ CỦA VIỆT NAM TRÊN CƠ SỞ CÁC BÀI HỌC KINH NGHIỆM CỦA QUỐC TẾ 112 4.1 Tổng kết kinh nghiệm cảng hàng không quốc tế Châu Á học cho Việt Nam 112 4.1.1 So sánh lực cạnh tranh CHK Việt Nam ba CHK quốc tế tiếng Châu Á 112 4.1.2 Kinh nghiệm nâng cao lực cạnh tranh CHK Châu Á 115 4.1.3 Bài học cho Việt Nam 122 4.2 Định hướng phát triển cảng hàng không quốc tế Việt Nam 124 4.2.1 Mục tiêu phát triển cảng hàng không Việt Nam 124 4.2.2 Chiến lược phát triển cảng hàng không Việt Nam 125 4.3 Một số quan điểm nâng cao lực cạnh tranh cảng hàng không quốc tế Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 .129 4.4 Chính sách giải pháp Chính phủ 134 4.5 Giải pháp cảng hàng không quốc tế Việt Nam 136 4.5.1 Nhóm giải pháp cải thiện nguồn lực, mơi trường cảng hàng khơng 136 4.5.2 Nhóm giải pháp nâng cao lực quản lý ACV 140 4.6 Kiến nghị Cục hàng không Việt Nam 143 KẾT LUẬN 146 DANH MỤC C NG TRÌNH C NG BỐ CỦA TÁC GIẢ 148 TÀI LIỆU THAM KHẢO 149 PHỤ LỤC 159 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Viết tắt Nguyên nghĩa tiếng Anh Nghĩa tiếng việt ACI Airports Council International Hội đồng Cảng hàng không quốc tế ACV Airports Corporation of Viet Tổng công ty Cảng hàng Nam không Việt Nam CHK DAD Da Nang International Airport IATA The International Air Transport Hiệp hội vận tải hàng không Association quốc tế ICAO International Civil Organization IMF International Monetary Fund NAA Narita International Corporation NIA Noi Bai International Airport 10 SWOT Strengths, Weaknesses Mơ hình đánh giá lực Opportunities and Threats doanh nghiệp bao gồm điểm mạnh, yếu, có hội thách thức 11 TSA Tan Son Nhat International Cảng hàng không quốc tế Tân Airport Sơn Nhất Cảng hàng không Cảng hàng không quốc tế Đà Nẵng Aviation Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế Qu tiền tệ giới Airport Tập đồn cảng hàng khơng quốc tế Narita Cảng hàng không quốc tế Nội Bài DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1: Một số định nghĩa ngành, cạnh tranh lực cạnh tranh cấp ngành 12 Bảng 2.1: Các nhân tố ảnh hưởng tới NLCT CHKQT 44 Bảng 2.2: Các tiêu chí đánh giá lực cạnh tranh CHKQT .46 Bảng 2.3: Phân loại lực cạnh tranh CHK 52 Bảng 2.4: Chú thích số viết tắt nguồn thu thập liệu 53 Bảng 3.1: Lợi nhuận sau thuế tỷ suất lợi nhuận vốn Changi Airport Group giai đoạn tháng 4/2011 – tháng 3/2017 72 Bảng 3.2: Lượng hành khách qua số CHK Nhật Bản năm 2016-2017 82 Bảng 3.3: Chỉ tiêu tài ACV giai đoạn tháng 4-12/2016 100 Bảng 4.1: Chỉ số lực cạnh tranh cảng hàng không năm 2016 .112 DANH MỤC HÌNH Hình 2.1: Mơ hình kim cương Michael Porter 32 Hình 2.2: Mơ hình phân tích SWOT .34 Hình 2.3: Mơ hình phân tích PEST .37 Hình 3.1: Lượng khách qua cảng Changi giai đoạn 2012-2017 71 Hình 3.2: Lượng hàng hóa vận chuyển sân bay Changi 71 giai đoạn 2012 - 2017 71 Hình 3.3: Lưu lượng hành khách cảng Indira Gandhi từ năm tài 2012/13 đến 2017/18 92 Hình 3.4: Lưu lượng hàng hóa qua Indira Gandhi từ năm tài 2012/13 đến 2017/18 92 Hình 3.5: Dự báo tốc độ tăng trưởng ngành hàng không số khu vực, 2014 – 2034 94 Hình 3.4: Mơ hình SWOT Tổng cơng ty CHK Việt Nam ACV 101 Hình 4.1: Tổng hợp đánh giá lực CHK quốc tế VN 132 PHỤ LỤC 3: KẾT QỦA CHI TIẾT ĐIỀU TRA KHẢO SÁT Về vị trí địa lý Về sở vật chất cảng hàng không Về dịch vụ tiện ích cảng Mơi trường cảng Về an ninh Về chi phí cho dịch vụ Về khả đáp ứng nhu cầu 170 Về hãng máy bay có mặt cảng Về thương hiệu 10.Về nhân viên cảng PHỤ LỤC 4: QUAN HỆ HỢP TÁC GIỮA TẬP ĐỒN CẢNG HÀNG KHƠNG QUỐC TẾ NARITA (NAA) VỚI TỔNG C NG TY CẢNG HÀNG KH NG VIỆT NAM (ACV) Tháng năm 1973, Việt Nam – Nhật Bản bắt đầu thức thiết lập quan hệ ngoại giao mở đầu cho hàng loạt dự án, chương trình hợp tác phát triển sau đặc biệt lĩnh vực phát triển sở hạ tầng công nghệ cao Trong suốt 45 năm hợp tác phát triển (1973 - 2018), Việt Nam Nhật Bản thường xuyên trì tiếp xúc lãnh đạo cấp cao, bật chuyến thăm nhà vua Nhật Bản Hoàng hậu chuyến thăm cấp cao song phương khác diễn năm 2017 Đồng thời, năm đánh dấu bước chuyển quan hệ song phương hai nước Tuyên bố chung việc làm sâu sắc quan hệ Đối tác chiến lược sâu rộng Việt Nam - Nhật Bản; kèm với hợp tác chặt chẽ, hiệu nhiều diễn đàn đa phương Là đối tác quan trọng, Nhật Bản nước cung cấp nguồn vốn ODA lớn đối tác thương mại song phương lớn thứ tư Việt Nam Không tăng cường hợp tác lĩnh vực an ninh quốc phòng, nơng nghiệp, giáo dục… doanh nghiệp Nhật Bản đánh giá cao việc hỗ trợ nguồn vốn ODA giúp Việt Nam xây dựng sở hạ tầng, tiêu biểu thành tựu đạt ngành hàng khơng ví dụ điển hỗ trợ xây dựng nhà ga hành khách quốc tế T2, Cảng hàng không quốc tế Nội Việc hỗ trợ xây dựng nhà ga cho cửa ngõ Thủ khơng thay đổi hình ảnh ngành hàng khơng Việt Nam mà gọi điểm nhấn đường băng cho mối quan hệ ngoại giao Việt Nam Nhật Bản ngày tăng cường chặt chẽ Tiếp nối thành công quan hệ hợp tác tốt đẹp đấy, vào ngày 31/05/2017 Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam – CTCP (ACV) Tập đoàn Cảng hàng không quốc tế Narita (NAA), Nhật Bản ký kết hợp tác song phương để góp phần cho phát triển mạng lưới hàng không Việt Nam – Nhật Bản nói riêng cho mạng lưới hàng khơng quốc tế nói chung việc cung cấp dịch vụ chất lượng cao cho hành khách thuộc quản lý hai bên cụ thể như: Xây dựng chiến lượn liên kết; Xây dựng chiến lược kích cầu thơng qua quảng bá du lịch; Hợp tác hỗ trợ đào tạo chuyên môn Nhắc đến chuơng trình hợp tác năm 2017 không kể đến việc ký kết Thỏa thuận Hợp tác Cảng hàng không kết nghĩa Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam – CTCP (ACV) Tập đồn Cảng hàng khơng quốc tế Narita (NAA), Nhật Bản Thỏa thuận nhằm tăng cường phát triển mối quan hệ hợp tác hai bên cột mốc quan trọng đánh dấu bước phát triển quan hệ hợp tác hàng không Việt Nam – Nhật Bản nói chung Tổng cơng ty Cảng hàng khơng Việt Nam Tập đồn Cảng hàng khơng quốc tế Narita nói riêng Theo đó, hai bên thống làm việc theo hướng hợp tác chặt chẽ hơn, xây dựng quan hệ đối tác chiến lược, thiết thực thực chương trình liên kết trọng vào ba phạm vị sau: Chiến lược liên kết, kích cầu thông qua quảng bá du lịch hợp tác chuyên môn quản lý Cảng hàng không Đối với chiến lược liên kết, bên đảm nhận hoạt động liên kết để thu hút dịch vụ hàng không nhằm mở rộng mạng lưới bay cảng hàng không thuộc thẩm quyền quản lý Về vấn đề kích cầu thơng qua quảng bá du lịch, bên trao đổi thông tin, hội ý thực hoạt động tiếp thị quảng cáo nhằm tăng nhu cầu du lịch Việt Nam Nhật Bản qua tăng số lượng hành khách cảng hàng khơng thuộc thẩm quyền quản lý đồng thơì lập chương trình hỗ trợ cho hoạt động tiếp thị quảng bá du lịch Cuối cùng, liên quan đến việc hợp tác chuyên môn quản lý Cảng hàng không Hai bên thống hỗ trợ, kết hợp phương diện: chương trình đòa tạo, hoạt động tư vấn, trao đổi thông tin thảo luận song phương Là điểm kết nối hàng khơng châu Á châu M , sân bay tấp nập thứ Nhật Bản sân bay vận chuyển hàng hóa tấp nập thứ giới; NAA tích cực hỗ trợ ACV nhiều dự án, bật việc xây dựng nhà ga hành khách T2 Cảng hàng không quốc tế Nội Bài Không vậy, nhằm giúp đỡ ACV việc nâng cao chất lượng dịch vụ, từ bước để chuẩn bị cho nhà ga vào hoạt động để xứng tầm với nhà ga đại khu vực Đông Nam Á, NAA cử chuyên gia hàng đầu hỗ trợ đào tạo cho cán công nhân viên ACV chất lượng dịch vụ từ năm 2013 Chương trình mở đầu, sau ACV NAA ký kết hợp tác song phương chương trình đào tạo hỗ trợ chất lượng tổ chức Cảng hàng không quốc tế Nội Bài vào tháng 12 năm 2017 Thành công việc hợp tác song phương hỗ trợ đào tạo chất lượng dịch vụ chứng minh cụ thể việc: Cảng hàng không quốc tế Nội Bài đoạt giải thưởng “Cảng hàng không cải thiện tốt giới năm 2016” Tổ chức Skytrax (Công ty đánh giá xếp hạng hàng không Anh) hai năm liên tiếp đứng Top 100 sân bay tốt giới Để ngày nâng cao chất lượng dịch vụ hệ thống Cảng hàng không Việt Nam, từ năm 2018 Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV) tiếp tục tăng cường xây dựng chương trình đào tạo hợp tác với Tập đồn Cảng hàng khơng Narita cụ thể dự định cử đoàn sang trao đổi, học tập công tác sân bay Narita Thoả thuận hợp tác hai bên khơng góp phần tích cực vào việc mở rộng mạng lưới đường bay Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam Tập đồn Cảng hàng khơng quốc tế Narita, góp phần tăng lượng khách du lịch hai nước; đồng thời góp phần hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi để ACV NAA phát triển, mở rộng nâng cao chất lượng dịch vụ, đáp ứng nhu cầu ngày cao hành khách đặc biệt trở thành hình mẫu tiêu biểu cho hợp tác Việt Nam Nhật Bản đường băng cho mối quan hệ Việt Nam Nhật Bản cất cánh ngày cao xa ... HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN TIẾN ĐỨC NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÁC CẢNG HÀNG KHÔNG QUỐC TẾ: KINH NGHIỆM MỘT SỐ QUỐC GIA CHÂU Á VÀ HÀM Ý CHO VIỆT NAM Ngành: Kinh tế quốc tế Mã số: ... cao lực cạnh cảng hàng không quốc tế: 55 Chƣơng 3: NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA MỘT SỐ CẢNG HÀNG KH NG QUỐC TẾ Ở CHÂU Á VÀ NHỮNG ĐỐI SÁNH VỚI VIỆT NAM 58 3.1 Năng lực cạnh tranh. .. châu Á Điều chứng tỏ, cảng hàng không quốc tế Việt Nam nâng cao thứ bậc cạnh tranh Các cảng hàng khơng Việt Nam nhiều tiềm để khai thác nâng cao lực cạnh tranh khu vực quốc tế Các cảng hàng không