TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀ
Mục tiêu đến năm 2020, Việt Nam phấn đấu trở thành một nước công nghiệp hóa hiện đại, trong đó sự phát triển của các khu công nghiệp là yếu tố then chốt, góp phần vào chuyển dịch cơ cấu kinh tế và tạo thêm việc làm Thành phố Hồ Chí Minh dẫn đầu cả nước về phát triển công nghiệp với 15 khu chế xuất - khu công nghiệp hiện tại, dự kiến sẽ mở rộng lên 24 khu với tổng diện tích 6.156,62 ha Sự phát triển này, cùng với quá trình đô thị hóa, đã nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân, với GDP bình quân đầu người ước tính đạt mức cao vào cuối năm 2015.
Sự phát triển kinh tế với mức thu nhập 5.538 USD/người đã dẫn đến nhiều vấn đề nghiêm trọng như cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên, ô nhiễm môi trường và suy thoái chất lượng sống.
Chất lượng nước mặt tại TP.HCM đang suy giảm nghiêm trọng, với hầu hết các con kênh rạch đều bị ô nhiễm nặng nề, nước có màu đen và mùi hôi thối do sự phân hủy kỵ khí của các chất ô nhiễm hữu cơ Nguyên nhân chủ yếu là do nhiều doanh nghiệp xả thải trực tiếp vào môi trường và lượng rác thải sinh hoạt gia tăng Ngoài ra, chất lượng nước tại các bãi chôn lấp và khu liên hợp xử lý chất thải cũng bị ô nhiễm nặng, với nhiều thông số vượt mức cho phép Theo thống kê, TP.HCM hiện có 3.300 nguồn thải từ các cơ sở sản xuất, thương mại, dịch vụ, nhưng chỉ có 1.140 cơ sở xây dựng hệ thống xử lý môi trường đạt chuẩn.
80% nguồn thải có lưu lượng từ 50 m 3 /ngày đêm được kiểm soát Còn hơn 2.000 cơ
Hai sở vẫn chưa thiết lập hệ thống xử lý môi trường hoặc có nhưng chưa đạt tiêu chuẩn, dẫn đến việc xả thải hàng ngàn tấn chất thải và nước thải độc hại ra môi trường mỗi ngày.
Chất lượng không khí tại TP.HCM đang giảm mạnh, với các loại bụi tổng hợp vượt tiêu chuẩn đến 2,2 lần, gây nguy hại đến sức khỏe người dân Các bụi này chủ yếu phát sinh từ quá trình đốt nhiên liệu hóa thạch trong công nghiệp và hoạt động giao thông Năm 2015, nồng độ CO đo được đã tăng đáng kể so với năm 2014, cho thấy tình trạng ô nhiễm không khí tại TP.HCM ngày càng nghiêm trọng.
Quản lý môi trường cho sự phát triển bền vững là rất quan trọng, yêu cầu tổng hợp và phân tích thông tin đa dạng và toàn diện Việc thu thập và khai thác thông tin kịp thời giúp cán bộ quản lý nắm bắt tình hình, từ đó đưa ra quyết định đúng đắn Để đạt được điều này, cần xây dựng một hệ thống thông tin tổng thể, tích hợp các dữ liệu về hiện trạng môi trường, yếu tố tác động, số liệu quan trắc môi trường và thông tin kinh tế - xã hội, nhằm phục vụ cho quá trình tra cứu và khai thác thông tin hiệu quả.
Công nghệ thông tin đang phát triển mạnh mẽ và khẳng định vai trò quan trọng trong nhiều lĩnh vực, trong đó có môi trường Tuy nhiên, việc ứng dụng công nghệ tin học trong quản lý môi trường tại TP.HCM vẫn còn hạn chế, chủ yếu chỉ dừng lại ở việc tính toán số liệu và số hóa bản đồ, mà chưa có giải pháp đồng bộ cho việc thiết lập và khai thác cơ sở dữ liệu phục vụ kiểm soát và dự báo ô nhiễm Theo Tổ chức Y tế Thế giới, khó khăn trong quan trắc môi trường tại Việt Nam bao gồm việc nhiều chương trình quan trắc chỉ mang tính mô tả mà không hỗ trợ quyết định, cùng với sự thiếu hụt kỹ thuật viên lành nghề do tính đặc thù của công tác quan trắc và sự lạc hậu trong công nghệ đo đạc.
Quá trình đào tạo về bảo vệ môi trường hiện nay đang gặp nhiều khó khăn, bao gồm thời gian và chi phí cao, thiếu tiêu chuẩn quốc gia cho từng ngành nghề và khu vực, cũng như việc đo đạc và xử lý dữ liệu chưa được tự động hóa Hơn nữa, sự chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan và người dân để cung cấp thông tin về chất lượng môi trường còn hạn chế Để thực hiện hiệu quả các hoạt động bảo vệ môi trường và sử dụng tài nguyên thiên nhiên, cần xây dựng một cơ sở dữ liệu đầy đủ trong một hệ thống thông tin hiện đại Đến nay, chưa có nghiên cứu nào đánh giá tổng thể về hệ thống dữ liệu quan trắc môi trường tại TP.HCM, điều này ảnh hưởng đến công tác kiểm soát và dự báo ô nhiễm.
Việc “Đánh giá hiện trạng và đề xuất xây dựng cơ sở dữ liệu phục vụ công tác kiểm soát, dự báo ô nhiễm môi trường tại TP.HCM” là cần thiết để nâng cao chất lượng quản lý môi trường Nghiên cứu này không chỉ giúp đánh giá tình hình cơ sở dữ liệu môi trường hiện tại mà còn xây dựng cơ sở khoa học và phương pháp luận cho việc phát triển cơ sở dữ liệu Điều này sẽ hỗ trợ các nhà quản lý trong việc hoạch định chính sách hiệu quả nhằm kiểm soát và dự báo ô nhiễm môi trường tại Thành phố Hồ Chí Minh.
Đánh giá được hiện trạng CSDL phục vụ công tác kiểm soát, dự báo ô nhiễm môi trường tại TP.HCM.
Xây dựng cơ sở khoa học và đề xuất các giải pháp xây dựng CSDL phục vụ công tác kiểm soát, dự báo ô nhiễm môi trường tại TP.HCM.
III NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
Tổng quan tài liệu cung cấp cái nhìn tổng thể về khu vực nghiên cứu, bao gồm thông tin chi tiết về hiện trạng môi trường và tình hình dữ liệu môi trường tại khu vực này Bên cạnh đó, tài liệu cũng đề cập đến việc chia sẻ dữ liệu và số liệu liên quan đến môi trường, giúp nâng cao nhận thức và quản lý bền vững tài nguyên thiên nhiên.
TP.HCM; o Các nghiên cứu về xây dựng cơ sở dữ liệu phục vụ công tác kiểm soát, dự báo ô nhiễm môi trường tại Việt Nam và TP.HCM.
Đánh giá hiện trạng xây dựng và sử dụng cơ sở dữ liệu phục vụ công tác kiểm soát và dự báo ô nhiễm môi trường tại TP.HCM cho thấy mạng lưới quan trắc chất lượng không khí, chất lượng nước mặt và thủy văn đang được triển khai Hoạt động lắp đặt, bảo trì và thay thế các trang thiết bị quan trắc cần được cải thiện để đảm bảo tính chính xác và hiệu quả Kết quả quan trắc chất lượng không khí, chất lượng nước mặt và thủy văn trong giai đoạn 2010 - 2015 đã cung cấp thông tin quan trọng để đánh giá tình hình ô nhiễm môi trường tại thành phố.
Cơ sở khoa học cho việc xây dựng cơ sở dữ liệu (CSDL) phục vụ công tác kiểm soát và dự báo ô nhiễm môi trường tại TP.HCM bao gồm việc phân tích các cơ sở pháp lý liên quan Điều này giúp định hình quy trình thu thập, sử dụng và ứng dụng CSDL quan trắc môi trường, từ đó nâng cao hiệu quả trong việc kiểm soát và dự báo ô nhiễm môi trường tại thành phố.
Để xây dựng cơ sở dữ liệu (CSDL) phục vụ cho công tác kiểm soát và dự báo ô nhiễm môi trường tại TP.HCM, cần đề xuất các giải pháp nâng cấp và hoàn thiện hệ thống hiện có, đồng thời xây dựng mới các giải pháp hiệu quả Việc nâng cấp sẽ giúp cải thiện chất lượng dữ liệu và khả năng truy cập, trong khi các giải pháp xây dựng mới sẽ tạo ra nền tảng vững chắc cho việc thu thập, phân tích và dự báo ô nhiễm môi trường một cách chính xác và kịp thời.
IV PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
IV.1 Phương pháp biên tập, tổng hợp tài liệu
Việc áp dụng phương pháp thu thập thông tin là vô cùng quan trọng và mang lại hiệu quả cao Thông tin sẽ được thu thập từ hai nguồn chính.
Thông tin thứ cấp được thu thập từ các cơ quan quản lý liên quan, bao gồm quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội, quy hoạch phát triển đất đai, cùng với các dữ liệu khác do các cơ quan chuyên môn thực hiện.
