HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM ĐỖ VĂN THẮNG GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CƠNG TRÌNH THỦY LỢI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN NAM TRỰC, TỈNH NAM ĐỊNH Chuyên ngành: Phát triển nông thôn Mã số: 60.62.01.16 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Phạm Bảo Dương NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan số liệu kết nghiên cứu luận văn riêng tôi, trung thực chưa sử dụng để bảo vệ học vị Tôi xin cam đoan rằng, giúp đỡ việc thực luận văn cảm ơn thơng tin trích dẫn luận văn rõ nguồn gốc Hà Nội, ngày tháng Tác giả luận văn Đỗ Văn Thắng ii năm 2017 LỜI CẢM ƠN Trong suốt trình học tập, nghiên cứu thực luận văn nhận giúp đỡ tận tình nhiều thầy cô giáo, cá nhân, quan tổ chức Tơi xin bầy tỏ lòng cảm ơn chân thành sâu sắc tới tất thầy cô giáo, cá nhân, quan tổ chức quan tâm giúp đỡ, tạo điều kiện cho tơi hồn thành luận văn Trước hết tơi xin chân thành cảm ơn thầy giáo PGS.TS Phạm Bảo Dương, thầy trực tiếp hướng dẫn tận tình giúp đỡ, động viên tơi suốt q trình nghiên cứu hồn thành luận văn Tơi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu trường Học viện Nông nghiệp Việt Nam, Ban Chủ nhiệm Khoa Sau đại học, Ban Chủ nhiệm Khoa Kinh tế phát triển nông thôn, Bộ mơn Kinh tế nơng nghiệp sách, thầy cô giáo Khoa Sau đại học, khoa Kinh tế PTNT tạo điều kiện thuận lợi, giúp đỡ tơi nhiều mặt q trình học tập, nghiên cứu hồn thành luận văn Tơi xin chân thành cảm ơn Huyện uỷ, UBND, phòng ban chức, trạm thuỷ nơng, Cơng ty KTCTTL huyện Nam Trực, quyền địa phương xã Huyện, HTXDVNN bà nơng dân nhiệt tình giúp đỡ tơi trình điều tra thực tế để nghiên cứu đề tài hồn thành luận văn Tơi xin chân thành cảm ơn người thân bạn bè chia sẻ tơi khó khăn, động viên tạo điều kiện tốt cho học tập, nghiên cứu hoàn thành luận văn Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng Tác giả luận văn Đỗ Văn Thắng năm 2017 MỤC LỤC Lời cam đoan ii Lời cảm ơn iii Mục lục iv Danh mục chữ viết tắt vii Danh mục bảng viii Danh mục hình, sơ đồ x Danh mục hộp xi Phần Mở đầu 1.1 Tính cấp thiết đề tài 1.2 Mục tiêu nghiên cứu 1.2.1 Mục tiêu chung 1.2.2 Mục tiêu cụ thể 1.3 Câu hỏi nghiên cứu 1.4 Đối tượng phạm vi nghiên cứu 1.4.1 Đối tượng nghiên cứu 1.4.2 Phạm vi nghiên cứu 1.5 Đóng góp luận văn Phần Cơ sở lý luận thực tiễn quản lý cơng trình thủy lợi 2.1 Cơ sở lý luận quản lý cơng trình thủy lợi 2.1.1 Một số khái niệm 2.1.2 Vai trò thủy lợi số đặc điểm quản lý cơng trình thủy lợi 2.1.3 u cầu quản lý cơng trình thủy lợi 10 2.1.4 Nội dung quản lý cơng trình thủy lợi 13 2.1.5 15 Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý cơng trình thủy lợi 2.2 17 Cơ sở thực tiễn quản lý cơng trình thủy lợi 2.2.1 Kinh nghiệm quản lý công trình giới 17 2.2.2 Thực tiễn quản lý cơng trình thủy lợi Việt Nam 20 2.2.3 Bài học kinh nghiệm 25 Phần Phương pháp nghiên cứu 27 3.1 Đặc điểm địa bàn nghiên cứu 27 3.1.1 Điều kiện tự nhiên 27 3.1.2 Điều kiện kinh tế - xã hội 28 3.2 Phương pháp nghiên cứu 31 3.2.1 Chọn điểm nghiên cứu 31 3.2.2 Phương pháp thu thập số liệu 31 3.2.3 Phương pháp tổng hợp xử lý số liệu 35 3.2.4 Phương pháp phân tích 35 3.2.5 Một số tiêu phân tích 36 Phần Kết nghiên cứu thảo luận 38 4.1 Thực trạng quản lý cơng trình thủy lợi địa bàn huyện Nam Trực 38 4.1.1 38 Quản lý hệ thống công trình thủy lợi địa bàn huyện Nam Trực 4.1.2 43 Quản lý xây dựng cơng trình thủy lợi địa bàn huyện Nam Trực 4.1.3 Quản lý vận hành, tu, bảo dưỡng cơng trình thủy lợi địa bàn huyện Nam Trực 47 4.1.4 55 Quản lý tài cơng trình thủy lợi địa bàn huyện Nam Trực 4.2 Kết quản lý cơng trình thủy lợi với sản xuất kinh doanh địa bàn xã nghiên cứu 62 4.2.1 Kết quản lý hệ thống CTTL địa bàn xã nghiên cứu 62 4.2.2 Kết quản lý CTTL với sản xuất kinh doanh địa bàn xã nghiên cứu 64 4.3 Đánh giá quản lý cơng trình thủy lợi địa bàn huyện Nam Trực 72 4.3.1 Đánh giá lãnh đạo cấp huyện, xã, thị trấn quản lý cơng trình thủy lợi địa bàn huyện Nam Trực 72 4.3.2 Đánh giá người dân quản lý cơng trình thủy lợi địa bàn huyện Nam Trực 73 4.4 Phân tích yếu tố ảnh hưởng đến quản lý cơng trình thủy lợi địa bàn huyện Nam Trực 75 4.4.1 Cơ chế, sách quản lý cơng trình thủy lợi 75 4.4.2 Công tác quản lý CTTL 76 4.4.3 Nhận thức, hiểu biết mức độ tham gia người dân 83 4.4.4 Một số yếu tố ảnh hưởng khác đến quản lý công trình thủy lợi 85 4.5 Định hướng đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý cơng trình thủy lợi địa bàn huyện Nam Trực 86 4.5.1 Quan điểm định hướng quản lý công trình thủy lợi địa bàn huyện 86 4.5.2 Đề xuất giải pháp hồn thiện quản lý cơng trình thủy lợi địa bàn 87 Phần Kết luận kiến nghị 102 5.1 Kết luận 102 5.2 Kiến nghị 103 Tài liệu tham khảo 105 Phụ lục 107 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nghĩa tiếng Việt BQLDA Ban quản lý dự án CNH, HĐH Cơng nghiệp hố, đại hố CTTL Cơng trình thuỷ lợi DVNN Dịch vụ nông nghiệp HTX Hợp tác xã KTCT Khai thác cơng trình KTCTTL Khai thác cơng trình thuỷ lợi MTV Một thành viên NN&PTNT Nông nghiệp Phát triển nông thôn NSNN Ngân sách nhà nước TNHH Trách nhiệm hữu hạn UBND Ủy ban nhân dân vii DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1 Phân loại cơng trình thủy lợi Việt Nam .11 Bảng 3.1 Tình hình nhân lao động huyện (2013 - 2015) 29 Bảng 3.2 Cơ cấu kinh tế ngành huyện (2013 - 2015) 29 Bảng 3.3 Kết sản xuất kinh doanh huyện (2013 - 2015) .30 Bảng 3.4 Tình hình phân bổ mẫu điều tra vấn 33 Bảng 4.1 Tình hình quản lý cơng trình thủy lợi toàn huyện tổng hợp đến ngày 31/12/2015 41 Bảng 4.2 Tình hình quản lý cơng trình thủy lợi địa phương huyện tổng hợp đến ngày 31/12/2015 43 Bảng 4.3 Tình hình quản lý xây dựng cơng trình thủy lợi huyện Nam Trực giai đoạn 2013 - 2015 46 Bảng 4.4 Đánh giá người dân quản lý vận hành cơng trình thủy lợi địa bàn xã nghiên cứu n = 40 47 Bảng 4.5 Quản lý sửa chữa nâng cấp cơng trình thủy lợi huyện Nam Trực giai đoạn 2013 - 2015 50 Bảng 4.6 Tình hình gia cố cơng trình thủy lợi địa bàn huyện Nam Trực giai đoạn 2013 - 2015 52 Bảng 4.7 Tình hình nạo vét bảo dưỡng cơng trình thủy lợi huyện Nam Trực giai đoạn 2013 - 2015 54 Bảng 4.8 Tình hình đầu tư công cho hệ thống thủy lợi địa bàn huyện Nam Trực 55 Bảng 4.9 Tổng hợp diện tích ngân sách cấp bù thủy lợi phí địa bàn huyện Nam Trực giai đoạn 2013-2015 56 Bảng 4.10 Bảng tổng hợp ý kiến miễn thủy lợi phí cán huyện n= 20 56 Bảng 4.11 Tổng hợp ý kiến miễn thủy lợi phí cán xã hộ điều tra n = 140 .57 Bảng 4.12 Định mức thu phí dịch vụ nước huyện Nam Trực 58 Bảng 4.13 Tình hình thu phí dịch vụ nước Huyện (2010 - 2015) 58 Bảng 4.14 Tình hình chi cho hoạt động quản lý sử dụng cơng trình thuỷ lợi huyện Nam Trực 59 Bảng 4.15 Kết xử lý vi phạm đê điều cơng trình thủy lợi theo Chỉ thị số 14/CT-UBND UBND tỉnh Nam Định địa bàn huyện Nam Trực 61 Bảng 4.16 Kết quản lý hệ thống cơng trình thủy lợi xã nghiên cứu 62 Bảng 4.17 Kết quản lý CTTL tiêu hao điện nước tưới .66 Bảng 4.18 Kết quản lý CTTL tới số tiêu hộ điều tra xứ đồng xã nghiên cứu 68 Bảng 4.19 Kết quản lý CTTL tới thu nhập, sản xuất kinh doanh hộ điều tra xã nghiên cứu 70 Bảng 4.20 Đánh giá người dân hiệu quản lý CTTL đến cảnh quan môi trường xã nghiên cứu 71 Bảng 4.21 Đánh giá lãnh đạo cấp huyện, xã, thị trấn quản lý CTTL địa bàn huyện Nam Trực .72 Bảng 4.22 Đánh giá người dân quản lý công trình thủy lợi địa bàn huyện Nam Trực xã nghiên cứu 73 Bảng 4.23 Ý kiến đánh giá người dân hiệu quản lý cơng trình thủy lợi đến tình hình sản xuất xã nghiên cứu 74 Bảng 4.24 Đánh giá lãnh đạo cấp huyện, xã, thị trấn mức độ ảnh hưởng số nội dung đến hiệu quản lý CTTL địa bàn huyện Nam Trực 77 Bảng 4.25 Trình độ cán làm công tác quản lý thủy lợi địa bàn huyện Nam Trực năm 2016 .78 Bảng 4.26 Đánh giá lãnh đạo cấp huyện, xã, thị trấn nguồn nhân lực quản lý cơng trình thủy lợi n = 30 78 Bảng 4.27 Sự tham gia người dân tới quản lý cơng trình thủy lợi địa bàn huyện Nam Trực 84 Bảng 4.28 Đánh giá mức độ ảnh hưởng số yếu tố khác đến quản lý cơng trình thủy lợi 85 III Kết sản xuất nông nghiệp Năng suất trồng a Cây lúa b Cây ngô c Cây đậu tương d Cây rau màu Thu nhập bình quân/đầu người Tổng số đầu gia súc Tổng số đầu gia cầm Sản lượng thủy sản IV Ý kiến miễn thủy lợi phí ĐK ồh G iả S ẽ k C ần có ki nS ẽ xả C ò n R ất h V ấn đề V Đánh giá công tác quản lý công trình thủy lợi HC ih P hâ H u yQ uả Q u ảQ uả Q uả Q u ảK ết q VI Đánh giá mức độ ảnh hưởng T ổ C Ph ân Tr ìn R Ả ấ n t h ả K h ô n VII Quan điểm chủ trương phát triển thủy lợi địa phương Nam Trực, ngày tháng năm 2016 Xin trân trọng cảm ơn! MẪU PHIẾU ĐIỀU TRA ĐIỀU TRA HỘ NƠNG DÂN I Thơng tin chủ hộ Tên chủ hộ, tuổi, giới tính Trình độ văn hóa, Trình độ chun mơn Nghề nghiệp chủ hộ a Thuần nông [ ] b Kiêm ngành nghề [ ] c Dịch vụ, thương mại [ ] II Thông tin gia đình Số lao động gia đình a Tổng số lao động nông nghiệp b Tổng số lao động phi nông nghiệp Thơng tin tình hình sử dụng đất đai hộ Đất nông nghiệp Đất canh tác + Đất hai lúa + Đất lúa màu + Đất chuyên màu Đất nuôi trồng thủy sản III Kết sản xuất nông nghiệp Năng suất trồng (tạ/sào) a Cây lúa Hệ số sử dụng đất Thu nhập a Thu nhập BQ nn/năm b Thu nhập BQ/ha đất canh tác Ngành nghề Tổng số đầu gia súc, gia cầm Tổng số giống trồng IV Thông tin thủy lợi 110 Ơng/Bà xin vui lòng đưa đánh giá cơng tác quản lý vận hành cơng trình thủy lợi địa bàn nghiên cứu? 111 H C i h C un C un D ẫn Tr ữ nư Xin Ông/Bà cho biết kết số tiêu sau cứng hóa kênh mương địa phương? I D Đ Đ Đ Đ II D II I IV …… ….m …… ….m …… … …… … …… … …… …% … … … Xin … Ông/Bà cho biết kết sản xuất kinh doanh, thu nhập hộ sau trước sau cứng hóa kênh mương? T S T r a hT hN gà S ốS ố Xin ông (bà) cho biết tác dụng việc kiên cố hóa kênh mương - [ ] Tă - [ ] Tă - [ ] Gi - [ ] Tă - [ ] Gi - [ ] Tă - Đa dạng [ ] hóa - Tăng [] ngành - Tạo [] việc làm - Tăng hệ [ ] số sử - Tăng [] thu nhập - Giảm [] thiểu úng - Giảm [] thiểu Mức đóng Năm phí 2016: * Mức - [vậy] Ca - [ ] V - [ ] Th * Gia đình đóng góp thủy lợi phí - Nợ - Không nợ Gia đình có sẵn sàng tham gia số cơng lao động để thực việc kiên cố hóa kênh mương? Có [ ] Khơng [ ] Gia đình có sẵn sàng tham gia đóng góp kinh phí để thực việc kiên cố hóa kênh mương? Có [ ] Khơng [ ] Theo ơng (bà) có cần thành lập ban tự quản nhóm sử dụng nước khơng? Có [ ] Khơng [ ] Gia đình có muốn tham gia vào ban tự quản nhóm sử dụng nước? Có [ ] Khơng [ ] 10 Xin Ông/Bà đưa ý kiến đánh giá hiệu quản lý CTTL đến cảnh quan môi trường? D C K iễ D ó h iệ L Đ M Ý th 11 Ơng/Bà đánh giá cách quản lý điều hành công tác thủy lợi địa phương? TC Tr ố h ìn C ác C ác C ác C 12 Xin Ông/Bà cho biết có tham gia vào hoạt động không? K h N ắĐ Đ Đ T m C ơC 13 Ơng/Bà đánh giá mức độ ảnh hưởng yếu tố sau đến cơng tác quản lý cơng trình thủy lợi địa phương? R ẢK ấ n h t h ô ô n C C hC ô n g tá K in h Xin trân trọng cảm ơn ý kiến đóng góp! Nam Trực, ngày tháng năm 2016 Xin trân trọng cảm ơn! MẪU PHIẾU ĐIỀU TRA CẤP HUYỆN I Thông tin chung Tên người cung cấp thông tin: …………………………………………………… Địa chỉ: ……………………………………………………………………………… Vị trí cơng tác: ……………………………………………………………………… II Thông tin đất đai Đ 2 V 0 T H ổn aH Đ aH Đ Đ aH aH Đ Đ aH a Đ Đ T H - aH aH III Thông tin lao động Đ 2 V 0 H T K - K La - La La l al al a IV Tình hình kinh tế I T G a N Tr ồn C hă Dị Đ TV 2 ỷT ỷT ỷT ỷT ỷT ỷT ch b Lâ ỷ c T T ỷT C T II T G a ỷ T ỷT hă Dị ch b ỷT ỷT N Tr ồn C ỷT ỷT ỷT ỷT Lâ ỷ c T T ỷT C ỷ T T ỷ 115 DIỆN TÍCH, NĂNG SUẤT MỘT SỐ CÂY TRỒNG CHÍNH S DiĐ TI DiễnV ện L h úa L úa L ah ho Lạ cĐ ah ah 1 úa N gô K ậu D ưa R 20 12 ah ah ah ah au a I N I1 ăn L úa L tạ úa L /h tạ úa N gô K /h tạ /h tạ ậu D ưa R /h tạ /h tạ ho Lạ cĐ /h tạ /h tạ au /h 116 V Thông tin thủy lợi Tình hình quản lý sử dụng CT Thủy lợi Hệ S Ch thống ố i A H K K K K K - K K K K H Số B H K K K K K - K K K K H Số 117 Các câu hỏi bổ sung Nguồn kinh phí cho khai thác hệ thống kênh mương từ đâu? [ ] Ngân sách nhà nước [ ] Hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp [ ] Đóng góp người dân [ ] Cơng ty tài trợ Chi phí cho khai thác trạm bơm gồm chi phí nào? [ ] Chi điện vận hành [ ] Dầu bảo hành [ ] Chi lương [ ] Chi phí nạo vét kênh mương [ ] Chi phí bảo dưỡng Xin ơng ( bà) cho biết mức độ tham gia nhân dân xã việc kiên cố hóa kênh mương: [ ] tích cực [ ] khơng tích cực [ ] khơng biết Theo ông (bà) hiệu việc kiên cố hóa thể lĩnh vực nào? [ ] ngành trồng trọt [ ] ngành thủy sản [ ] tiêu hao điện [ ] tiêu hao nước [ ] tiêu hao nước tưới [ ] nạo vét tu bổ cơng trình thủy lợi [ ] cảnh quan mơi trường Mức độ phối hợp địa phương quan chức tiến hành kiểm tra giám sát cơng trình : [ ] Thường xun [ ] Thỉnh thoảng [ ] Hiếm [ ] Không Trong q trình quản lý, ơng (bà) gặp khó khăn ? …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… Xin cảm ơn! 118 MẪU : PHIẾU ĐIỀU TRA CÔNG TY THỦY NƠNG I Thơng tin chung Tên người cung cấp thơng tin: …………………………………………………… Địa chỉ: ……………………………………………………………………………… Vị trí cơng tác: ……………………………………………………………………… II Thơng tin thủy lợi Tình hình quản lý sử dụng CT Thủy lợi huyện Nam Trực H C S ệA hi ố H K K K K K K K K K H Số B H K K K K K K K K K H Số 119 Tình hình sử dụng phí dịch vụ nước ĐVT: triệu đồng L ươ K hấ N gu S ửa C hi Q uả K há 2 Tình hình tiêu hao điện trạm bơm Đơn vị: KW/ha N ội d Đ ôn g V ụ I N Đ Đ V ị T T nh K w / m Đ ị T nh 2 Đ ị T n hự Tình hình sửa chữa cơng trình hàng năm huyện Nam Trực S S K L in L c h c ô p ô 0K S i L n c h ô K i n h S S II N S S Các câu hỏi bổ sung Nguồn kinh phí cho khai thác hệ thống kênh mương từ đâu? 120 NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC [ ] Ngân sách nhà nước [ ] Hợp tác xã dịch vụ nơng nghiệp [ ] Đóng góp người dân [ ] Cơng ty tài trợ Chi phí cho khai thác trạm bơm gồm chi phí nào? [ ] Chi điện vận hành [ ] Dầu bảo hành [ ] Chi lương [ ] Chi phí nạo vét kênh mương [ ] Chi phí bảo dưỡng Xin ơng ( bà) cho biết mức độ tham gia nhân dân xã việc kiên cố hóa kênh mương: [ ] tích cực [ ] khơng tích cực [ ] Theo ông (bà) hiệu việc kiên cố hóa thể lĩnh vực nào? [ ] ngành trồng trọt [ ] ngành thủy sản [ ] tiêu hao điện [ ] tiêu hao nước [ ] tiêu hao nước tưới [ ] nạo vét tu bổ cơng trình thủy lợi [ ] cảnh quan môi trường Mức độ phối hợp địa phương quan chức tiến hành kiểm tra giám sát cơng trình : [ ] Thường xuyên [ ] Thỉnh thoảng [ ] Hiếm [ ] Khơng Trong q trình quản lý, ơng (bà) gặp khó khăn ? …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… Xin cảm ơn! ... trạng quản lý cơng trình thủy lợi địa bàn huyện Nam Trực 38 4.1.1 38 Quản lý hệ thống cơng trình thủy lợi địa bàn huyện Nam Trực 4.1.2 43 Quản lý xây dựng cơng trình thủy lợi địa bàn huyện Nam. .. 4.1.3 Quản lý vận hành, tu, bảo dưỡng cơng trình thủy lợi địa bàn huyện Nam Trực 47 4.1.4 55 Quản lý tài cơng trình thủy lợi địa bàn huyện Nam Trực 4.2 Kết quản lý cơng trình thủy lợi. .. trình thủy lợi 85 4.5 Định hướng đề xuất giải pháp hồn thiện quản lý cơng trình thủy lợi địa bàn huyện Nam Trực 86 4.5.1 Quan điểm định hướng quản lý cơng trình thủy lợi địa bàn huyện