HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM PHAN THỊ NGỌC ANH ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG CỦA CHƯƠNG TRÌNH MỤC TIÊU QUỐC GIA NƯỚC SẠCH VÀ VỆ SINH MÔI TRƯỜNG NÔNG THÔN TẠI HUYỆN GIA VIỄN – TỈNH NINH BÌNH Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60 34 04 10 Người hướng dẫn khoa học: TS Quyền Đình Hà NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2016 LỜI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng tôi, kết nghiên cứu trình bày luận văn trung thực, khách quan chưa dùng bảo vệ để lấy học vị Tôi xin cam đoan giúp đỡ cho việc thực luận văn cảm ơn, thơng tin trích dẫn luận văn rõ nguồn gốc Hà Nội, ngày tháng Tác giả luận văn Phan Thị Ngọc Anh i năm 2016 LỜI CẢM ƠN Trong trình học tập, nghiên cứu hoàn thành luận văn tốt nghiệp cao học, cố gắng nỗ lực thân, nhận quan tâm, giúp đỡ tận tình cá nhân, tập thể ngồi trường Trước hết, xin cảm ơn đến Ban giám hiệu Học viện nông nghiệp Hà Nội, thầy cô giáo Khoa KT & PTNT trang bị cho tơi kiến thức có định hướng đắn học tập tu dưỡng đạo đức Đặc biệt, xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến thầy giáo TS Quyền Đình Hà, dành thời gian tâm huyết, tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tơi suốt q trình nghiên cứu đề tài hồn thành luận văn Tơi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Trung tâm Nước VSMT nơng thơn tỉnh Ninh Bình, Đảng ủy, UBND huyện Gia Viễn, UBND xã thuộc huyện Gia Viễn, hộ dân nông thôn địa bàn huyện cung cấp số liệu cần thiết, tạo điều kiện cho tiếp cận thu thập thông tin cần thiết để làm sáng tỏ mục tiêu nghiên cứu đề tài Cuối cùng, xin chân thành cảm ơn tới gia đình, người thân, bạn bè khích lệ, động viên, giúp đỡ đồng hành hồn thành luận văn tốt nghiệp Do trình độ thời gian có hạn nên luận văn khơng thể tránh khỏi nhiều thiếu xót Vì mong nhận thơng cảm, góp ý thầy, giáo độc giả để luận văn hoàn thiện Hà Nội, ngày tháng Tác giả luận văn Phan Thị Ngọc Anh ii năm 2016 MỤC LỤC Lời cam đoan i Lời cảm ơn ii Mục lục iii Danh mục từ viết tắt v Danh mục bảng vi Danh mục biểu đồ, hình sơ đồ vii Danh mục hộp viii Trích yếu luận văn ix Phần Mở đầu 1.1 Tính cấp thiết đề tài 1.2 Mục tiêu nghiên cứu 1.2.1 Mục tiêu chung 1.2.2 Mục tiêu cụ thể 1.3 Câu hỏi nghiên cứu 1.4 Đối tượng nghiên cứu 1.4.1 Chủ thể nghiên cứu 1.4.2 Khách thể nghiên cứu 1.5 Phạm vi nghiên cứu 1.5.1 Phạm vi nội dung 1.5.2 Phạm vi không gian 1.5.3 Phạm vi thời gian 1.6 Thông tin đóng góp Phần Cơ sở lý luận thực tiễn 2.1 Cơ sở lý luận 2.1.1 Một số khái niệm 2.1.2 Chương trình Mục tiêu Quốc gia Nước VSMT nông thôn 15 2.2 Cơ sở thực tiễn 21 2.2.1 Thực Chương trình tỉnh Hà Nam 21 2.2.2 Kết thực Chương trình Kontum 23 2.2.3 Kết thực Chương trình Vĩnh Phúc 23 iii Phần Phương pháp nghiên cứu 25 3.1 Đặc điểm địa bàn nghiên cứu 25 3.1.1 Điều kiện tự nhiên 25 3.2 Phương pháp nghiên cứu 33 3.2.1 Phương pháp chọn điểm nghiên cứu 33 3.2.2 Phương pháp thu thập thông tin 33 3.2.3 Phương pháp xử lý thông tin 36 3.2.4 Phương pháp phân tích 36 3.3 Hệ thống tiêu nghiên cứu 37 Phần Kết nghiên cứu thảo luận 39 4.1 Nội dung đánh giá tác động chương trình MTQG nước VSMT nông thôn huyện Gia Viễn 39 4.1.1 Thực trạng thực Chương trình MTQG Nước VSMT nông thôn huyện Gia Viễn giai đoạn 2012-2015 39 4.1.2 Đánh giá tác động Chương trình MTQG nước VSMT nơng thôn huyện Gia Viễn giai đoạn (2012-2015) 58 4.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến tác động chương trình mtqg nước vsmt nông thôn địa bàn huyện Gia Viễn 66 4.2.1 Khả người dân 66 4.2.2 Cơ chế, sách, chủ trương nhà nước 69 4.2.3 Các yếu tố khác 70 4.3 Giải pháp thực chương trình giai đoạn 71 4.3.1 Giải pháp Thông tin - Giáo dục - Truyền thông tham gia cộng đồng 71 4.3.2 Giải pháp Tài 74 4.3.3 Giải pháp công nghệ cấp nước sạch, chất lượng nước vệ sinh nông thôn 75 4.3.4 Giải pháp Quy hoạch chế quản lý kế hoạch chương trình 83 4.3.5 Đào tạo, phát triển nguồn nhân lực 84 Phần Kết luận kiến nghị 86 Tài liệu tham khảo 89 Phụ lục 91 iv DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nghĩa tiếng Việt BYT Bộ Y tế HĐND Hội đồng nhân dân HVS Hợp vệ sinh MTQG Mục tiêu quốc gia NN Nông nghiệp NS Nước PTNT Phát triển nông thôn QCVN Quy chuẩn Việt Nam TW Trung ương UBND Ủy ban nhân dân VSMT Vệ sinh môi trường CN & VSNT Cấp nước vệ sinh nông thôn v DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1 Dự kiến số lượng mẫu nội dung điều tra 35 Bảng 4.1 Các cơng trình cấp nước tập trung xây dựng địa bàn huyện Gia Viễn 44 Bảng 4.2 Tỷ lệ người dân sử dụng nước HVS huyện Gia Viễn giai đoạn 2012-2015 48 Bảng 4.3 Tỷ lệ hộ dân có nhà tiêu HVS huyện Gia Viễn giai đoạn 20122015 52 Bảng 4.4 Tình hình cấp nước vệ sinh trường học năm 2015 56 Bảng 4.5 Tình hình cấp nước vệ sinh trạm y tế giai đoạn 20122015 57 Bảng 4.6 Hiểu biết chủ hộ nước nước hợp vệ sinh 67 Bảng 4.7 Quan tâm người dân nước nước hợp vệ sinh 67 vi DANH MỤC BIỂU ĐỒ, HÌNH VÀ SƠ ĐỒ Biểu đồ 4.1 Cơ cấu nguồn vốn Chương trình MTQG nước VSMT nơng thơn huyện Gia Viễn 42 Biểu đồ 4.2 Tỷ lệ người dân sử dụng nước HVS giai đoạn 2012-2015 46 Biểu đồ 4.3 Tỷ lệ hộ dân có nhà tiêu hợp vệ sinh giai đoạn 2012-2015 54 Biểu đồ 4.4 Tỷ lệ hộ chăn nuôi gia súc HVS Huyện Gia Viễn giai đoạn 2012-2015 55 Biểu đồ 4.5 Tỷ lệ trường học có nước nhà tiêu HVS huyện Gia Viễn giai đoạn 2012-2015 57 Biểu đồ 4.6 Tỉ lệ số người sử dụng nước HVS kết thúc giai đoạn so với giai đoạn 59 Biểu đồ 4.7 Tỷ lệ người dân sử dụng nước HVS huyện Gia Viễn năm 2015 so với mục tiêu Chương trình năm 2015 60 Biểu đồ 4.8 Đánh giá người dân mức độ cấp nước cơng trình cấp nước tập trung 60 Biểu đồ 4.9 Tỷ lệ hộ dân có nhà tiêu HVS huyện Gia Viễn so với Mục tiêu chương trình năm 2015 63 Biểu đồ 4.10 Tỷ lệ hộ có chuồng trại HVS huyện Gia Viễn so với mục tiêu chương trình giai đoạn 2012-2015 64 Hình 3.1 Bản đồ hành huyện Gia Viễn -tỉnh Ninh Bình 25 Sơ đồ 1.1 Khung phân tích tác động chương trình Sơ đồ 4.1 Quy trình phân bổ nguồn vốn thực Chương trình 41 Sơ đồ 4.2 Tiêu chuẩn nhà tiêu HVS 50 vii DANH MỤC HỘP Hộp 4.1 Việc sửa chữa công trình cấp nước xuống cấp gặp nhiều khó khăn 46 Hộp 4.2 Khơng có nước để dùng lo ngại 61 Hộp 4.3 Cấp đủ nước sinh hoạt giúp tiết kiệm thời gian, tiền bạc 62 viii TRÍCH YẾU LUẬN VĂN Tên tác giả: Phan Thị Ngọc Anh Tên Luận văn: “Đánh giá tác động Chương trình Mục tiêu quốc gia Nước Vệ sinh môi trường nông thôn huyện Gia Viễn – tỉnh Ninh Bình” Ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60 34 04 10 Tên sở đào tạo: Học viện Nơng nghiệp Việt Nam Mục đích nghiên cứu Đề tài thực với mục tiêu: Mục tiêu chung đề tài Đánh giá thực trạng tác động Chương trình Mục tiêu Quốc gia Nước VSMT nông thôn địa bàn huyện Gia Viễn - tỉnh Ninh Bình Từ đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu chương trình thời gian tới Mục tiêu cụ thể đề tài là: (1) Hệ thống hóa sở lý luận thực tiễn đánh giá tác động sách nội dung Chương trình Mục tiêu Quốc gia Nước VSMT nông thôn (2) Đánh giá tác động Chương trình Mục tiêu quốc gia Nước VSMT nông thôn địa bàn huyện Gia Viễn - tỉnh Ninh Bình (3) Phân tích yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động thực Chương trình Mục tiêu quốc gia Nước VSMT nông thôn địa bàn huyện Gia Viễn - tỉnh Ninh Bình giai đoạn 2012-2015 (4) Đề xuất số giải pháp nhằm nâng cao hiệu thực chương trình thời gian tới Phương pháp nghiên cứu Đề tài sử dụng phương pháp nghiên cứu sau: Phương pháp chọn điểm nghiên cứu; phương pháp thu thập thông tin thứ cấp, phương pháp thu thập thơng tin sơ cấp lựa chọn điều tra 120 hộ 10 xã tiêu biểu Ngồi điều tra thêm 25 cán địa phương Ban đạo/ Ban điều phối thực Chương trình MTQG nước VSMT nơng thơn giai đoạn 2012-2015, Ban ngành khác có liên quan cấp huyện; xã tiến hành vấn cán lãnh đạo xã Từ tổng hợp xử lý thơng tin máy tính phần mềm excel Đồng thời sử dụng phương pháp phân tích định lượng phương pháp định tính để phân tích Kết kết luận Qua nghiên cứu thực trạng thực Chương trình Mục tiêu quốc gia Nước VSMT nông thôn huyện Gia Viễn cho thấy: (1) nguồn vốn cho chương trình MTQG nước VSMT nơng thơn huyện Gia Viễn chủ yếu vốn ngân sách Trung Ương, nguồn vốn tỉnh (2) Hết năm 2015 có 21 cơng trình vào hoạt động (3) Tỷ lệ người dân sử dụng nước HVS toàn huyện Gia Viễn năm ix 5.2 KIẾN NGHỊ 5.2.1 Với Chính phủ Đảm bảo tăng cường hỗ trợ nguồn vốn từ ngân sách nhà nước; nguồn vốn từ Chương trình MTQG Nước & VSMT nơng thôn, đề nghị Bộ, ngành tạo điều kiện huy động nguồn vốn ODA, đẩy mạnh xã hội hóa nguồn lực tài chính, tạo sở pháp lý khuyến khích tham gia người dân tổ chức kinh tế xã hội đầu tư xây dựng, quản lý vận hành cơng trình cấp nước nơng thơn 5.2.2 Với UBND tỉnh Ninh Bình Đề nghị UBND tỉnh sớm đạo lập Quy hoạch cấp nước sinh hoạt nông thơn tỉnh Ninh Bình đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 Tập trung nguồn vốn, bố trí kinh phí để đẩy nhanh tiến độ thi cơng cơng trình cấp nước xây dựng dở dang; sửa chữa, nâng cấp cơng trình xuống cấp sớm đưa vào khai thác sử dụng; đáp ứng nhu cầu dùng nước người dân, phát huy hiệu đầu tư Sớm ban hành hướng dẫn thực theo Quyết định số 131/2009/QĐ- TTg ngày 01/11/2009 Thủ tướng phủ số sách ưu đãi, khuyến khích đầu tư quản lý, khai thác cơng trình cấp nước nơng thơn để địa phương có sở thực 5.2.3 Với UBND huyện Gia Viễn tổ chức chịu trách nhiệm thực Chương trình Đẩy mạnh công tác tuyên truyền nước vệ sinh môi trường nông thôn nhằm nâng cao nhận thức, trách nhiệm tham gia cộng đồng dân cư, quan quản lý nhà nước, cấp quyền, đồn thể, đơn vị cấp nước, doanh nghiệp, tổ chức, nhân chương trình nước nông thôn Tăng cường công tác đào tạo, dồi dưỡng, nâng cao trình độ, tay nghề cho đội ngũ cán bộ, công nhân quản lý, vận hành cơng trình cấp nước sinh hoạt nơng thơn địa bàn tỉnh 88 TÀI LIỆU THAM KHẢO Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn (2014) Báo cáo kết tình hình thực Chương trình MTQG nước & VSMT nông thôn giai đoạn 2012 – 2015, Hà Nội Bộ Tài chính, Bộ Xây dựng Bộ Nông nghiệp & PTNT (2012) Thông tư liên tịch số 75/TTLT-BTC-BXD-BNNPTNT ngày 15/5/2012 hướng dẫn nguyên tắc, phương pháp xác định thẩm quyền định giá tiêu thụ nước đô thị, khu công nghiệp khu vực nông thôn, Hà Nội Cục Thống kê tỉnh Ninh Bình (2011, 2012, 2013, 2014) Niên giám thống kê tỉnh Ninh Bình 2010, 2011, 2012, 2013, Ninh Bình Dương Văn Hiểu (2001) “Nghiên cứu mơ hình chăn ni bò sữa số vùng trọng điểm thuộc Bắc Bộ” Luận án Tiến sĩ kinh tế, Trường Đại học Nông nghiệp I, Hà Nội Hội đồng nhân dân tỉnh Ninh Bình (2010) Nghị số 30/NQ-HĐND ngày 24/11/2010 phê duyệt Đề án số 09/ĐA-UBND UBND tỉnh Ninh Bình Chương trình nước nơng thơn giai đoạn 2011 – 2015, Ninh Bình Lê Anh Tuấn (2003) Cẩm nang cấp nước nông thôn, Nhà xuất Khoa học Kỹ thuật, Hà Nội Nguyễn Vũ Hoan Trương Đình Bắc (2005) Kinh nghiệm quản lý nước vệ sinh môi trường Trung Quốc Truy cập ngày 8/9/2016 http://agro.gov.vn/news/chitiet_ nghiencuu aspx?id=150 Trần Hiếu Nhuệ (2005) Cấp nước vệ sinh nông thôn Nhà xuất Khoa học Kỹ thuật, Hà Nội Trung tâm Nước & VSMT nông thôn tỉnh Ninh Bình (2013) Bộ số nước vệ sinh mơi trường nơng thơn tỉnh Ninh Bình năm 2013, Ninh Bình 10 Chính phủ (2000) Quyết định số 104/2000/QĐ-TTg ngày 25/8/2000 Thủ tướng Chính phủ việc phê duyệt chiến lược quốc gia cấp nước vệ sinh nông thôn đến năm 2020, Hà Nội 11 UBND tỉnh Ninh Bình (2011) Quyết định số 504/QĐ-UBND ngày 01/8/2011 giá tiêu thụ nước nơng thơn, Ninh Bình 12 Bộ Y tế (2009) Thông tư số 05/2009/TT-BYT ngày 17/6/2009 việc ban hành 89 Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia chất lượng nước sinh hoạt (QCVN 02:2009/BYT), Hà Nội 13 Chính phủ (2009) Quyết định số 131/2009/QĐ-TTg ngày 01/11/2009 Thủ tướng Chính phủ số sách ưu đãi, khuyến khích đầu tư quản lý, khai thác cơng trình cấp nước nơng thơn, Hà Nội 14 Chính phủ (2012) Quyết định số 366/QĐ-TTg ngày 31/3/2012 Thủ tướng Chính phủ việc phê duyệt Chương trình MTQG nước vệ sinh mơi trường nông thôn giai đoạn 2012 – 2015, Hà Nội 15 Bộ Tài (2012) Thơng tư số 88/2012/TT-BTC ngày 28/5/2012 việc ban hành khung giá tiêu thụ nước sinh hoạt, Hà Nội 16 Bộ Tài (2013) Thơng tư số 54/2013/TT-BTC ngày 04/5/2013 quy định việc quản lý, sử dụng khai thác cơng trình cấp nước nông thôn tập trung, Hà Nội 90 PHỤ LỤC Phụ lục 1: PHIẾU ĐIỀU TRA DÀNH CHO HỘ NGƯỜI DÂN NƠNG THƠN THỤ HƯỞNG CHƯƠNG TRÌNH MTQG NƯỚC SẠCH VÀ VSMT NÔNG THÔN Ngày điều tra: Số phiếu điều tra: …………………… Thơn, xóm, bản: ………………… Người điều tra: ……………………… Xã: ………………………………… Mã phiếu điều tra: …………………… Huyện: …………………………… Tỉnh: ……………………………… A THÔNG TIN VỀ CHỦ HỘ Họ tên chủ hộ: …………………….Tuổi: ……… Dân tộc:… Giới tính: Trình độ học vấn: …………………(Khơng học; Cấp I; Cấp II; Cấp III) Trình độ chun mơn: (Trung cấp; Cao đẳng; Đại học; Không cấp; Công nhân - Kỹ thuật) Nghề nghiệp: ……………………………………………………………… Số người hộ: …………………… Số lao động hộ: Thu nhập/năm: B NHẬN THỨC VỀ CÁC VẤN ĐỀ NƯỚC SẠCH VÀ VSMT NƠNG THƠN Theo ơng/bà vấn đề nguồn nước vệ sinh mơi trường có quan trọng khơng? - Có - Khơng - Bình thường Mục đích sử dụng nước hộ: 91 - Sinh hoạt: - Sản xuất: Nguồn nước cấp cho hộ: + Nước máy (nước cấp từ cơng trình cấp nước tập trung, qua xử lý hóa chất loại lọc áp lực, lọc cát chậm,…) + Nước mưa + Nước giếng xây(Giếng có thành, tang Sân giếng xây gạch bê tơng hồn chỉnh, cách cơng trình vệ sinh, hố xử lý chất thải chăn nuôi tối thiểu từ 10m trở lên) + Nước giếng khác (là giếng khơng có thành, tang, sân giếng có khơng hồn chỉnh, cách cơng trình vệ sinh, hố xử lý chất thải chăn nuôi