Kĩ năng :- Biết phân tích diễn biễn tâm lý nhân vật qua các đối thoại để thấy được khát vọng hạnh phúc , vẻ đẹp trí tuệ và tâm hồn của họ.. 20’ Hoạt động 2: Giáo viên hướng dẫn học sinh
Trang 1Tuần 5
Tiết :14-15 Đọc văn :
Ngày soạn:22-9 -2008 ( Trích sử thi Ô-đi-xe - Hô-me-rơ )
I M ụ c tiêu : Giúp học sinh:
1.Kiến thức -Vẻ đẹp nhân văn của con người Hy Lạp
2 Kĩ năng :- Biết phân tích diễn biễn tâm lý nhân vật qua
các đối thoại để thấy được khát vọng hạnh phúc , vẻ đẹp
trí tuệ và tâm hồn của họ
3 Thái độ :- Nhận thức được tình cảm gia đình cao đẹp, là
động lực giúp con người vượt qua khó khăn
II.Chuẩn bị:
1 Chuẩn bị của giáo viên:
-Giáo viên thiết kế giáo án, làm một số sơ đồ biểu bảng (tranh Hô-me-rơ )
2 Chuẩn bị của học sinh:
-Học sinh đọc bài, soạn bài, hai bức ảnh, tranh phóng to từ (Sách giáo
khoa)
III Hoạt động d ạ y h ọ c:
1 Oån định tình hình lớp : (1phút) Kiểm tra sĩ số, vệ sinh phòng học, đồng
phục
2 Ki ể m tra bài c ũ : (5 phút) Nội dung tư tưởng và nét đặc sắc về nghệ thuật của truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy?
3 Giảng bài m ớ i :
* Giới thiệu bài : (1phút)
Từ các nền văn minh cổ đại thế giới (Hi Lạp, Ai Cập, Aán Độ, Trung Hoa ) ; Một trong những thành tựu chói chang của văn học Hi Lạp cổ đại là hai bản sử thi anh hùng ca I-li-át và Ô-đi-xê của Hô-me-rơ – Nhà thơ mù, cha đẻ của thi ca Hi Lạp cổ đại Đoạn trích học rút từ khúc ca XXIII của sử thi Ô-đi-xê
-Tiến trình bài dạy:
Thời
gian Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh Nội dung
20’ Hoạt động 1:Giáo viên hướng dẫn
học sinh tìm hiểu tác
giả, tác phẩm, đoạn
trích :
Giáo viên gọi học
sinh đọc phần Tiểu
dẫn và tóm tắt nội
dung
Hoạt động 1:
Học sinh tìm hiểu tác giả, tác phẩm, đoạn trích
Học sinh đọc phần Tiểu dẫn và tóm tắt nội dung
A.Tìm hiểu chung :
I.Tác giả(sách giáo khoa) II.Tác phẩm:
1.Tóm tắt tác phẩm (sách giáo khoa) 2.Chủ đề (sách giáo khoa)
III.Đoạn trích :
1.Vị trí : Gần cuối tác phẩm
2 Bố cục : 2 phần : -Từ đầu… kém gan dạ: Cảnh nhủ mẫu báo tin
Uy-lit-xơ trở về
-Phần còn lại: Cảnh Giáo án văn 10 cơ bản - 1 - – Nguyễn Văn Mạnh
Trang 2
20’
Hoạt động 2:
Giáo viên hướng dẫn
học sinh đọc và tìm
hiểu văn bản :Phân vai
đọc : thể hiện tâm
trạng nhân vật
-Những nhân vật chính
của văn bản?
Đặt câu hỏi cho học
sinh thảo luận , đại
diện nhóm trình bày:
Hoàn cảnh của nhân
vật Uy-lit-xơ?
Phân tích diễn biến
tâm trạng của
Uy-lit-xơ ( khi Pê-nê-lốp
chưa nhận ra và khi
nhận ra)? Chú ý cách
đối thoại của Uy-lit-xơ
và phép lặp định ngữ
để thấy được hiệu quả
nghệ thuật của nó?
Đoạn cuối đã sử dụng
nghệ thuật gì đểù thể
hiện tâm trạng gì của
Uy-lit-xơ?
-Từ đó nhận xét vẻ
đẹp của nhân vật
Uy-lit-xơ?
Hoàn cảnh của nhân
vật Pê-nê-lốp?
Phân tích diễn biến
tâm trạng của
Pê-nê-lốp để thấy được vẻ
đẹp của nhân vật?
( khi nhũ mẫu báo tin ,
khi đối diện với
Uy-lit-Hoạt động 2:
Học sinh đọc và tìm hiểu văn bản:
Phân vai đọc : thể hiện tâm trạng nhân vật
Nhóm 1,2:
(Vẻ đẹp nhân văn của con người Hy Lạp)
Nhóm 2,3:
a.Hoàn cảnh
- Hai mươi năm đợi chồng cho dù 108 vị cầu hôn…
-Tưởng chàng
Uy-lit-xơ không còn hay đã ở lại nơi đất khách quê người
lit-xơ và Pê-nê-lốp gặp nhau
3.Đại ý : Cuộc gặp mặt chính thức giữa Uy-lit-xơ và Pê-nê-lốp
B.Đọc – hiểu văn bản :
I.Đọc và giải nghĩa những từ ngữ khó:
Giọng đọc thể hiện tâm trạng của các nhân vật
II.Tìm hiểu văn bản:
1.Nhân vật Uy-lit- xơ : a.Hoàn cảnh:
-20 năm rời xa quê hương, gia đình
-Thiết tha đoàn tụ gia đình b.Diễn biến tâm trạng: Vẻ đẹp phẩm chất, trí tuệ : -Khi Pê-nê-lốp chưa nhận ra + Kiềm chế cảm xúc , bình tĩnh, nhẫn nại trước sự lạnh lùng của Pê-nê-lốp ( dẫn chứng)â
+ Cảm thông thái độ của vợ, tự tin, trách móc (dẫn chứng)
+ Mưu trí gợi cách giải quyết sự việc ( dẫn chứng) -Khi Pê-nê-lốp nhận ra: Chứa chan đón nhận giây phút sum họp ( dẫn chứng)
* Uy-lit-xơ bản lĩnh, tài trí, tình yêu sắt son Do đó Uy-lit-xơ vượt qua mọi thử thách để đón nhận hạnh phúc gia đình (vẻ đẹp nhân văn của con người Hy Lạp)
2.Nhân vật Pê-nê-lốp :
- Tâm trạng của Pê - nê - lốp trước sự kiện “Uy - lít -xơ trở về ”
a Trước sự tác động của nhũ mẫu Ơ - ri - clê
a.1 Nghe nhũ mẫu thơng báo,
Pê - nê -lốp khơng tin, bởi hai lẽ:
Giáo án văn 10 cơ bản - 2 - – Nguyễn Văn Mạnh
Trang 3xơ) Chu ý đối thoại
của Pê-nê-lốp và phép
lặp định ngữ Nhận
xét hình ảnh sử dụng ở
cuối đoạn? Hình ảnh
đó thể hiện tam trạng
gì của Pê-nê-lốp?
Từ đó nhận xét về vẻ
đẹp của nhân vật
Pê-nê-lốp?
Những nét đặc sắc về
nghệ thuật đã được sử
dụng để miêu tả diễn
biến tâm trạng nhân
vật? ( Nêu dẫn chứng
và nhấn mạnh lại hiệu
quả nghệ thuật )
Vẻ đẹp của nhân vật?
b.Diễn biến tâm trạng: Vẻ đẹp tâm hồn, trí tuệ:
-Khi nhũ mẫu báo tin:
Nghi ngờ (dẫn chứng)ø, vì:
+Không tin Uy-lit-xơ giết chết 108 tên cầu hôn
+ Hai mươi năm -không hi vọng
Uy-lit-xơ trở về
Phân vân khi nhũ mẫu đưa bằng chứng thuyết phục (dẫn chứng)
Lúng túng không biết cách xử lí (dẫn chứng)
-Khi đối diện với Uy-lit-xơ:
+Tính toán, suy nghĩ, bàng hoàng, xúc động, yêu thương, thận trọng, lý trí, (dẫn chứng)
+Vẫn ôn hòa khi chồng trách móc (dẫn chứng)
+Khéo léo, thông minh khi đề xuất cách giải quyết để thử thách tìm ra sự thật
( chiếc giường bí mật)
* Pê-nê-lốp –người
phụ nữ thủy chung, kiên trinh, trí tuệ (vẻ đẹp nhân văn)
+ Một mình Uy - lít - xơ khơng thể giết chết bọn cầu hơn
+ Uy - lít - xơ đi biền biệt hai mươi năm, hết hi vọng trở về
a.2.Nhũ mẫu đưa ra chứng cớ
giàu sức thuyết phục: vết sẹo ở chân Uy - lít - xơ…
a.3 Lịng nàng bắt đầu cĩ sự
phân vân, nàng trấn an nhũ mẫu và cũng tự trấn an mình
a.4.Đối mặt với Uy - lít - xơ :
“nàng vẫn ngồi lặng thinh trên ghế hồi lâu” mà trong lịng sửng sốt…
→Trước những lời tác động của nhũ mẫu, đặc biệt là giây phút gặp mặt Uy - lít - xơ, Pê -
nê -lốp bàng hồng, xúc động nhưng vẫn cố dằn lịng, nén tình cảm của mình, bởi nội tâm nàng đang cĩ mối xung đột ghê gớm – xung đột giữa cái nghi ngờ và cái điều muốn tin
là sự thực
b Trước sự tác động của Tê -lê - mác
Những lời trách của Tê - lê - mác đã tác động mạnh tới Pê -nê -lốp Nàng bối rối, phân vân cao độ, nhưng vẫn thận trọng, giải thích cho con một cách khơn khéo…
a”Cánh cửa lịng” nàng Pê -nê -lốp thật sự “ kiên cố” Sự tác động của nhũ mẫu Ơ -ri -clê và Tê lê mác làm cho tâm trạng của nàng khơng tránh khỏi bối rối, giờ phút gặp lại
Uy -lít-xơ nàng khơng tránh khỏi xúc động dữ dội nhưng nàng đã khơng để cho trái tim yếu mềm → tâm trạng của một người phụ nữ từng trải, khơn ngoan, giàu bản lĩnh
* Thủ pháp lặp đi lặp lại những định ngữ cĩ tác dụng khắc hoạ rõ tính cách nhân vật
3 Cuộc đấu trí giữa Uy -lít -xơ và Pê -nê -lốp
*Uy -lít -xơ Giáo án văn 10 cơ bản - 3 - – Nguyễn Văn Mạnh
Trang 45’
8’
Đặc sắc về nghệ
thuật?
Hoạt động 3:
Giáo viên hướng dẫn
học sinh tổng kết
Hoạt động 3:
Học sinh đọc phần ghi nhớ (sách giáo khoa) và ghi vào vở
- Nhẫn nại, mỉm cười…→ thái độ trầm tĩnh, tự tin
- Trách mĩc…nhờ kê giường…→muốn thử thách lịng chung thuỷ của vợ -”giật mình”,…giải được mật
mã mà Pê -nê -lốp đưa ra
*Pê -nê -lốp
- Khơng lay chuyển, thận trọng suy xét
- Bác bỏ lời trách…, nhắc đến chiếc giường đặc biệt…→ nhạy cảm, thơng minh…
- “bủn rủn cả chân tay”,chạy ngay ơm chồng…
aTrong cuộc đấu trí giữa Uy - lít -xơ và Pê -nê -lốp khơng ai
là người chiến bại Pê - nê - lốp dùng sự khơn khéo, thơng minh để xác minh sự thật Uy - lít -xơ cũng bằng trí tuệ nhạy
bén, hiểu và đáp ứng điều thử thách Đây là sự gặp gỡ của hai trí tuệ, hai tâm hồn…
4.Nét đặc sắc về nghệ thuật:
Đậm phong cách sử thi Hi Lạp:
-So sánh có đuôi dài( so sánh mở rộng) (dẫn chứng: đoạn cuối văn bản-phân tích) -Kết hợp phép lặp định ngữ đểû khẳng định phẩm chất nhân vật (thận trọng …)
-Cách kể chuyện chậm rải, trang trọng kiểu trì hoãn sử thi: được tạo qua các đối thoại trực tiếp nhưng mục đích hướng qua đối tượng khác (dẫn chứng -phân tích)
C.Tổng kết
1 Đoạn trích thể hiện khá tập trung chủ đề của sử thi “Ơ -đi -xê”: - ngợi ca trí tuệ thơng minh, sự khơn ngoan tỉnh táo, ngợi ca những tình cảm đẹp
đẽ, thiêng liêng, cao quí của con người…
2 Đoạn trích cũng thể hiện Giáo án văn 10 cơ bản - 4 - – Nguyễn Văn Mạnh
Trang 55’ Hoạt động 4:
Giáo viên gọi học
sinh làm bài tập
Hoạt động 4:
Học sinh làm bài tập
những đặc điểm nổi bật của nghệ thuật sử thi: - xây dựng những tình huống đầy kịch tính, mơ tả tâm lí qua ngơn ngữ, chân dung, hành động…
II.Luyện tập:
Bài tập 2
( Trang 60- sách giáo khoa)
4.Dặn dò học sinh chuẩn bị cho tiết học tiếp theo: (5 phút)
- Ra bài tập về nhà: Câu hỏi kiểm tra: Phân tích diễn biến tâm trạng của Uy-lit-xơ và Pê-nê-lốp để thấy được vẻ đẹp tâm hồøn, trí tuệ, phẩm chất của người HyLạp? -Chuẩn bị bài: -Soạn bài: Ra-ma buộc tội
IV Rút kinh nghiệm, bổ sung :
( Nguyên nhân xảy ra chiến tranh giữa Hi Lạp và thành T’roa )
Thần thoại Hi Lạp kể rắng : Đám cưới của nữ thần Têtixơ với Pêlê được tổ chức trọng thể trên thiên đình Chư thần đều được mời đến dự tiệc Riêng nữ thần Iritx – nữ thần Bất hòa là không được mời Tức giận, nữ thần bèn quyết gieo rắc sự bất hòa Nữ thần lấy một quả táo vàng khắc lên đó một dòng chữ : “Tặng người đàn bà đẹp nhất” rồi ném vào bàn tiệc Ba vị nữ thần là Hêra ( vợ của thần Zớt), Atêna ( nữ thần trí tuệ) và Aphơrôđit ( nữ thần sắc đẹp) giành nhau quả táo vì
muốn mình được thừa nhận là người đẹp nhất Thượng thần Zớt phải đứng ra phân xử Nhưng vì có vợ mình là Hêra trong số ba người đang tranh giành danh hiệu đó, để tỏ ra khách quan, thần Zớt quyết định ba vị nữ thần hãy xuống trần, tìm đến chàng Paritx con trai vua Priam, bấy giờ đang chăn bò ở chân núi Iđa, là chàng trai châu Á đẹp nhất, nhờ chàng phân xử Ba vị thần đều làm theo sự phán xét Vị nào cũng mang theo quà cáp tặng phẩm và hứa hẹn đền ơn hậu hĩ nếu Paritx chọn
mình Aphơrôđit ( nữ thần sắc đẹp) hứa giúp Paritx quyến rũ được nàng Hêlen, người phụ nữ đẹp nhất của Hi Lạp Paritx đã trao quả táo vàng cho vị nữ thần nầy Từ đó hai nữ thần Hêra và Atêna đem lòng oán giận Paritx, oán giận lây cả thành T’roa nên họ đứng về phía quân Hi Lạp chống lại thành T’roa
2 Tĩm tắt "Ơđixê"
Sau khi chiến thắng ở Tơroa, quân Hi Lạp lần lượt kéo về xứ sở Uylitxơ cùng đồn dũng sĩ của mình vượt qua chặng đường dài dằng dặc vơ cùng nguy hiểm trên biển cả mênh mơng Đồn chiến thuyền của Uylitxơ gặp bão dạt từ đảo này sang đảo khác, trơi đến bờ biển châu Phi, xứ sở của những người trồng "quả lú", rồi lại trơi đến phía tây Địa Trung Hải Chàng cùng các chiến hữu lọt vào đảo những tên khổng lồ "một mắt"
Pơliphem, lần sang mảnh đất của bọn khổng lồ "to như trái núi", vào nhà mụ phù thuỷ Xiếc-xê, xuống "thế giới những linh hồn", lách qua eo biển của hai con quái vật Caripđơ
và Xkila trấn giữ, bước lên đảo thần Mặt trời Hêliơt Quá đĩi khát, các bạn đồng hành của Uylitxơ ăn mất mấy con bị trong đàn bị của thần nên đã bị thần Dớt gây ra một trận bão lớn để trừng phạt Sau bao nhiêu tai hoạ dồn dập, bạn bè của Uylitxơ dần dần chết hết Uylitxơ trơi giạt đến đảo của nàng tiên Calipxơ xinh đẹp Nàng tiên mê đắm
Uylitxơ, dâng thần đơn linh dược cho chàng trở thành bất tử để cùng chàng kết bạn trăm năm Sau 7 năm trời bị Calipxơ lưu giữ, Uylitxơ mới được thần linh giải thốt, chàng tiếp tục vượt biển đến ngày thứ 18, thì bạn bè Uylitxơ bị thần Pơêdiđơng gây bão tố đánh chìm để trả thù cho con trai là gã khổng lồ Pơliphem đã bị chàng chọc mù mắt Giáo án văn 10 cơ bản - 5 - – Nguyễn Văn Mạnh
Trang 6Uylitxơ trụi giạt vào vương quốc Phờaxi, được cụng chỳa Nụdica cứu giỳp, và nhà vua Anxinụụx tiếp đói õn cần cấp cho thuyền nhẹ bay như cỏnh chim để chàng về quờ
hương Trong bữa tiệc tiễn đưa, nghe nghệ nhõn hỏt ca ngợi về chiến cụng con ngựa gỗ thành Tơroa, Uylitxơ xỳc động rơi lệ Nhà vua gạn hỏi mới biết tờn tuổi thật của chàng Nhà vua ngỏ ý muốn chàng thuật lại hành trỡnh từ khi rời khỏi Tơroa Nghe chàng kể những gian truõn, nguy hiểm đó qua, nhà vua và triều thần vụ cựng cảm động
Uylitxơ đến Itacơ quờ hương sau 20 năm trời chinh chiến Chàng giả dạng người hành khất đến gặp người chăn lợn cũ Ơmờ, sau đú chàng bớ mật gặp lại con trai Tờlờmac Hai cha con bàn mưu giết bọn cầu hụn Sau 10 năm trỡ hoón, cuồi cựng Pờnờlốp, vợ chàng phải ra điều kiện, ai bắn trỳng một phỏt xuyờn qua 12 vũng trong của 12 cỏi rỡu thỡ nàng
sẽ lấy người đú Uylitxơ vào cung điện của vợ mỡnh trong vai hành khất Nhũ mẫu Ơriclờ theo phong tục đó rửa chõn cho chàng, phỏt hiện ra Uylitxơ qua vết sẹo bị lợn lũi hỳc ở chõn Chàng đó ra hiệu cho Ơriclờ giữ bớ mật Cuộc tỉ thớ bắt đầu.108 vị cầu hụn đều thất bại, chỉ cú người hành khất đó bắn xuyờn 12 chiếc rỡu Hai cha con Uylitxơ đó trừng trị bọn cầu hụn và lũ người nhà phản bội Nhưng Pờnờlốp vẫn khụng chịu nhận chàng Chỉ đến lỳc Uylitxơ chỉ ra cỏi dấu riờng của chiếc chõn giường là một cỏi gốc cõy, Pờnờlốp mới chịu nhận ra chồng nàng Cuộc dàn xếp với thõn nhõn bọn cầu hụn bị giết diễn ra những ngày sau đú
Ô-đi-xê là thiên sử thi kể lại cuộc hành trình về quê hơng Itac của ngời anh
hùng Uy-lit-xơ (còn có tên gọi là Ô-đi-xê-uýt) sau khi ngời Hy Lạp chiến thắng thành Tơ-roa Qua câu chuyện lênh đênh, lu lạc trong mời năm đằng đẵng của Uy-lit-xơ, Hô-me-rơ muốn ca ngợi ý chí, nghị lực cùng những chiến công của trí tuệ con ngời trớc những gian lao, nguy hiểm trên đại dơng mênh mông hoặc những miền đất lạ đầy bí hiểm Đồng thời, nhà thơ cũng biểu dơng những tình cảm đẹp đẽ vừa mới nảy sinh: tình quê hơng, xứ sở, tình gia đình, tình yêu, tình vợ chồng chung thuỷ, tình khách với chủ,
mới của lịch sử, cần bảo vệ, trân trọng và phát huy nó
Hô-me-rơ đã xây dựng Uy-lit-xơ thành nhân vật kết tinh đợc những phẩm chất cao đẹp nhất mà ngời Hy Lạp đang khát khao vơn tới
Nguyễn Hoàng Tuyên,
(T liệu văn học 10- NXB Giáo dục, 2001)
Giaựo aựn vaờn 10 cụ baỷn - 6 - – Nguyeón Vaờn Maùnh
Trang 7
Giáo án văn 10 cơ bản - 7 - – Nguyễn Văn Mạnh