Vấn đề sử dụng biểu tượng, sản phẩm, linh vật không phù hợp với văn hóa việt nam trên báo điện tử

Báo chí là một loại hình truyền thông đại chúng có vai trò vô cùng quan trọng trong xã hội hiện đại. Chức năng cơ bản của báo chí là cung cấp thông tin một cách nhanh chóng, chính xác, khách quan về mọi mặt của đời sống tới mọi tầng lớp công chúng. Xã hội càng phát triển thì nhu cầu về thông tin càng tăng lên cũng như đa dạng, phong phú hơn. Có thể thấy, chủ thể nào kiểm soát được thông tin, sử dụng truyền thông một cách hợp lý thì sẽ đạt được hiệu quả tốt nhất trong hoạt động của mình. Đặc biệt trong bối cảnh hội nhập kinh tế, sự phát triển của công nghệ khoa học đã phá vỡ khái niệm về không gian, thời gian, góp phần vào việc thúc đẩy xã hội phát triển trên nhiều lĩnh vực. Bởi vậy những giá trị về văn hóa dân tộc là “món ăn tinh thần” không thể thiếu đối với xã hội đương đại và cũng là một trong những nội lực to lớn để phát triển đất nước. Tuy nhiên, một thực trạng đáng báo động là việc nghiên cứu, tìm tòi và phát triển văn hóa dân tộc đang bị xem nhẹ và đặc biệt là thế hệ trẻ. Các vấn đề văn hóa dân tộc càng cần phải hiểu rõ và truyền thông đúng mực nhất đến với công chúng qua quá trình lâu dài cùng cái nhìn khách quan đa chiều. Cần có sự nghiên cứu đồng bộ, cụ thể từ kiến thức nền đến định hướng và dự báo cho công chúng. Theo thống kê chưa đầy đủ của Bộ Văn hóa, Thể Thao và Du Lịch năm 2014 trên 6000 di tích Việt đều tồn tại những hiện vật lạ là sản phẩm, biểu tượng, linh vật không đúng với văn hóa Việt và vi phạm nghiêm trọng luật Di sản. Riêng địa bàn Hà Nội có 538 di tích thì 538 đều có linh vật sư tử đá. Trong khi thu thập tài liệu, tìm hiểu và nâng cao hiểu biết để chuẩn bị cho đề tài luận văn này về linh vật ngoại lai, tôi đã tìm về tỉnh Ninh Bình nơi có làng đá Ninh Vân. Cùng với làng đá Non Nước, Đà Nẵng thì làng đá Ninh Vân nổi tiếng là một trong những cái nôi sản xuất sư tử đá kiểu Trung Quốc lớn nhất Việt Nam. Vài năm trở lại đây, sư tử đá kiểu Trung Quốc và một số mẫu linh vật ngoại lai bán chạy nhất. Người ta mua về cung tiến vào đình chùa, đặt trước cửa cơ quan, công sở, nhà riêng. Nhiều người quản lý chùa, người cung tiến hoặc thợ tạc đá khi được hỏi thì khẳng định sư tử đá kiểu Trung Quốc là con Nghê của Việt Nam. Cùng trong chuyến đi, tôi đến thăm đền Vua Đinh, có thể nói đây là “vương quốc” của Nghê những linh vật Việt tuyệt đẹp, Nghê chầu phía ngoài lăng, chầu trong lăng, Nghê ở trên mái, ở trên trụ cao… Hiện hữu rất nhiều nhưng khách tham quan không biết và không để ý đến, hướng dẫn viên cũng không thấy giới thiệu cho du khách. Hỏi một du khách trẻ có biết đó là con gì, bạn ấy cũng không biết. Một linh vật mang trong mình những gửi gắm sâu sắc về triết lý nhân sinh của cha ông, có lịch sử tồn tại hàng thế kỷ và đến nay vẫn tồn tại, “hữu hình” mà không khác nào “vô hình”. Nghê linh vật vô cùng đặc biệt của văn hóa Việt Nam bị chính người Việt không những lãng quên mà còn bị nhầm lẫn. Là người làm trong lĩnh vực báo chí, tôi gọi đây là một ví dụ điển hình của việc bị “cắt đứt” phũ phàng thông điệp truyền thông, một sự đứt đoạn đáng “báo động” của sự tiếp nối văn hóa truyền thống giữa các thế hệ, giữa lịch sử và hiện tại. Bởi vì sự cắt đứt với văn hóa truyền thống khiến người ta không hiểu được những thông điệp của quá khứ. Đây chính là một trong những nguyên nhân lớn tạo ra sự mất bản sắc văn hóa. Nguyên nhân nào khiến cả một cộng đồng cùng lãng quên một biểu tượng văn hóa quan trọng trong truyền thống dân tộc? Tuy nhiên, trước thực trạng ở nhiều địa phương trưng bày, sử dụng biểu tượng, vật phẩm, linh vật (sư tử bằng đá và một số vật phẩm khác) theo tạo hình, hình thức không phù hợp với văn hóa Việt Nam ở cổng, cửa, khu di tích, đình, chùa, công sở cơ quan, đơn vị gây phản cảm về thẩm mỹ, văn hóa, tâm linh ở những nơi công cộng. Qua quá trình truyền thông đa chiều và nhiều khía cạnh về những hiện vật lạ. Ngày 08 tháng 8 năm 2014, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành công văn số 2662BVHTTDLMTNATL về việc không sử dụng biểu tượng, sản phẩm, linh vật không phù hợp với thuần phong mỹ tục Việt Nam. Lần đầu tiên, sự hưởng ứng mạnh mẽ của dư luận và xã hội đối với một chủ trương của Bộ VHTTDL lại trở thành một sự kiện nổi bật trong năm và được bình chọn là top 10 sự kiệnvăn hóa thể thao du lịch năm 2014. Trong bảng xếp hạng 10 sự kiện nổi bật năm 2014 thì “việc dư luận ủng hộ chủ trương của Bộ VHTTDL trong việc khuyến cáo, ngăn chặn và loại bỏ các hiện vật ngoại lai không phù hợp tại các di tích lịch sử văn hóa, công sở, nơi công cộng” chỉ đứng sau Nghị quyết Hội nghị lần thứ 9 Ban Chấp hành Trung ương Khóa 11 (Nghị quyết 33NQTW) về Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam và Quần thể danh thắng Tràng An (Ninh Bình) cùng Dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa nhân loại. Điều đó thêm một lần nữa khẳng định rằng, một chủ trương đúng đắn hợp lòng dân thì sẽ luôn được dư luận và truyền thông báo chí đón nhận. Chúng ta không nên chần chừ trước những điều tốt đẹp vì lợi ích chung của dân tộc, của đất nước. Đây cũng là công văn được báo chí ủng hộ. Hầu hết các báo đều ưu ái dành đất cho các bài viết liên quan đến việc thực hiện công văn 2662, đăng tải nhiều ý kiến của các chuyên gia và vẻ đẹp của linh vật Việt cũng như đóng góp những thông tin hữu ích cho cơ quan chức năng để việc thực thi được hiệu quả hơn. Qua đó càng khẳng định hơn được mối quan hệ chặt chẽ giữa báo chí và văn hóa. Từ thời cận đại đến hiện đại nhất là phương tiện truyền thông như báo chí đã truyển tải, phổ cập và nâng cao văn hóa cho quần chúng. Nếu phương tiện này truyền thông một cách đúng đắn sẽ nâng cao giá trị văn hóa cho cộng đồng; một cộng đồng có nền tảng văn hóa chắc chắn có thể chống lại được văn hóa ngoại lai và văn hóa suy đồi và đặc biệt hơn cả là báo chí cách mạng. Cùng với chặng đường phát triển của nền văn hóa, báo chí cách mạng Việt Nam đã thể hiện vai trò to lớn trong việc tuyên truyền, phổ biến kiến thức về bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa dân tộc. Nhiều báo, đài đặc biệt là các BĐT đã có các chuyên trang, chuyên mục về văn hóa để người dân có những kiến thức nhất định cho việc ứng xử có văn hóa với các sản phẩm, biểu tượng, linh vật Việt. Hơn các loại hình báo chí khác, báo điện tử đã mạnh dạn phản ánh tất cả những biểu hiện của vấn đề sử dụng biểu tượng, sản phẩm linh vật không phù hợp với văn hóa Việt. Những tờ BĐT đã nêu lên những hạn chế, thiếu sót, thậm chí là yếu kém, tiêu cực còn tồn tại trong công tác quản lý, năng lực của cán bộ ngành văn hóa tự nhìn nhận, đánh giá và tìm những giải pháp khắc phục, đấu tranh đẩy lùi tiêu cực, nâng cao hơn nữa giá trị nhân văn sâu sắc và yếu tố tâm linh. Tuy BĐT là loại hình báo chí ra đời muộn nhất trong hệ thống báo chí nước ta nhưng báo điện tử đã nắm giữ một vai trò vô cùng quan trọng trong hệ thống các phương tiện truyền thông đại chúng. BĐT với sự kế thừa sức mạnh kết hợp của tất cả những loại hình báo chí truyền thống, tích hợp với công nghệ mới đã tạo ra những đột phá trong quá trình truyền tin và tiếp nhận thông tin. Xuất phát từ tình hình thực tế và những nguyên nhân nêu trên tác giả với mong muốn làm rõ mối liên hệ giữa vai trò của báo chí trong tuyên truyền để ngành văn hóa có thái độ quan tâm đúng mực hơn trong việc chấn chỉnh giúp giảm thiểu, khắc phục vấn đề sử dụng biểu tượng, sản phẩm linh vật không phù hợp với văn hóa Việt nhằm góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc. Đồng thời cũng nâng cao hơn nữa nhận thức, hiểu biết và trách nhiệm của những người làm báo về văn hóa dân tộc trong thời kỳ hội nhập. Đề tài tập trung vào việc khảo sát các bài viết liên quan đến sử dụng biểu tượng, sản phẩm linh vật không phù hợp với văn hóa Việt trọng tâm là thông tin về linh vật Việt và sư tử đá Trung Quốc trên 3 BĐT Vnexpress, Tổ Quốc và Tuổi trẻ thời gian từ tháng 8 năm 2014 đến tháng 12 năm 2016.