VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI VÕ THỊ THƢƠNG KHỞI KIỆN VỤ ÁN DÂN SỰ BẢO VỆ QUYỀN LỢI NGƢỜI TIÊU DÙNG THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM HIỆN NAY Chuyên ngành: Luật kinh tế Mã số : 8.38.01.07 LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS.NGUYỄN TRỌNG ĐIỆP HÀ NỘI, 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan công trình nghiên cứu khoa học riêng tơi Các số liệu, ví dụ trích dẫn luận văn đảm bảo độ tin cậy, xác trung thực Những kết luận khoa học luận văn chưa cơng bố cơng trình khoa học khác Tác giả luận văn VÕ THỊ THƢƠNG MỤC LỤC MỞ ĐẦU Chƣơng 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ KHỞI KIỆN VỤ ÁN DÂN SỰ BẢO VỆ QUYỀN LỢI NGƢỜI TIÊU DÙNG 1.1 Khái niệm, đặc điểm, điều kiện khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 1.2 Ý nghĩa khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 21 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ KHỞI KIỆN VỤ ÁN DÂN SỰ BẢO VỆ NGƢỜI TIÊU DÙNG THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM HIỆN NAY 25 2.1 Thủ tục hệ pháp lý khởi kiện vụ án dân bảo vệ người tiêu dùng 25 2.2 Thực trạng thực khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 31 Chƣơng 3: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ KHỞI KIỆN VỤ ÁN DÂN SỰ BẢO VỆ NGƢỜI TIÊU DÙNG THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM HIỆN NAY 54 3.1 Phương hướng 54 3.2 Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng theo pháp luật Việt Nam 56 KẾT LUẬN 63 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 64 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BLTTDS Bộ luật tố tụng dân BVQLNTD Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng KKTT Khởi kiện tập thể Luật BVQLNTD Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng NTD Người tiêu dùng TAND Tòa án nhân dân TCXH Tổ chức xã hội THADS Thi hành án dân VINASTAS Hội tiêu chuẩn Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU STT Nội dung Tên Bảng 2.1 Bảng 2.2 Bảng 2.3 Đánh giá tiêu chí sử dụng phương thức giải khiếu nại Thống kê số lượng TCXH tham gia công tác BVQLNTD Thống kê số lượng vụ việc khiếu nại TCXH hỗ trợ hàng năm Trang 35 41 41 MỞ ĐẦU Tính cấp thiết đề tài Việc thừa nhận hội nhập kinh tế quốc tế, kinh tế thị trường làm thay đổi vấn đề nhận thức phương pháp điều tiết Nhà nước ta việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng BVQLNTD thực trở thành lĩnh vực pháp luật độc lập, có vị trí đáng kể hệ thống pháp luật Việt Nam, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng ban hành vào năm 2010 Nhiều vụ việc vi phạm quyền lợi người tiêu dùng không ảnh hưởng đến quyền lợi một vài người tiêu dùng cụ thể mà ảnh hưởng đến đơng đảo người tiêu dùng toàn xã hội ảnh hưởng đến trật tự quản lý kinh tế Người tiêu dùng Việt Nam phải sống mơi trường khơng an tồn, quyền lợi ích hợp pháp bị vi phạm nghiêm trọng Thực trạng công tác bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam cho thấy, vụ vi phạm quyền lợi người tiêu dùng có xu hướng ngày gia tăng số lượng mức độ Chính vậy, việc quan quản lý nhà nước can thiệp để giải trường hợp không để bảo vệ quyền lợi đáng người tiêu dùng mà nhằm bảo đảm trật tự, ổn định hoạt động quản lý nhà nước Xuất phát từ quan điểm coi mối quan hệ người tiêu dùng tổ chức cá nhân kinh doanh mối quan hệ dân thông thường, việc khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng chất phải giải theo quy định pháp luật tố tụng dân thơng qua hệ thống tòa án Chính lý đó, tơi chọn đề tài “Khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng theo pháp luật Việt Nam nay” để nghiên cứu nhằm làm rõ số vấn đề lý luận, thực tiễn khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng tạo điều kiện cho người tiêu dùng bảo vệ quyền lợi lợi ích hợp pháp thân Tình hình nghiên cứu đề tài Nghiên cứu khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng vấn đề không Tuy nhiên, cơng trình nghiên cứu đề tài khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng chưa nghiên cứu đầy đủ có hệ thống Các cơng trình khoa học lĩnh vực chun sâu có khơng nhiều, chủ yếu tập trung vào khía cạnh tổng quát, phạm vi nghiên cứu rộng, kể tới như: Đề tài “Tăng cường lực thiết chế thực thi pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng Việt Nam” Viện Khoa học pháp lý – Bộ Tư pháp thực tháng 11/2013, TS Nguyễn Thị Vân Anh làm chủ nhiệm; đề tài “Nghiên cứu hoàn thiện chế pháp lý nhằm bảo vệ quyền lợi NTD kinh tế thị trường Việt Nam”, đề tài nghiên cứu cấp Viện nghiên cứu khoa học pháp lý – Bộ Tư pháp ThS Định Thị Mai Phương làm chủ nhiệm năm 2008; luận án “Giải tranh chấp người tiêu dùng với thương nhân Việt Nam nay”, TS Nguyễn Trọng Điệp (2014), luận án tiến sĩ luật học Học viện Khoa học xã hội Nhiều cơng trình nghiên cứu cơng bố hình thức viết đăng tải tạp chí khoa học chuyên ngành luật tham luận Hội thảo quốc gia quốc tế Quan trọng nhận thấy quan điểm rõ ràng học giả viết như: Nguyễn Trọng Điệp (2014) Tố tụng giải tranh chấp tiêu dùng: “Ba năm nằm giấy”, Tạp chí thuế Nhà nước, Tổng Cục thuế - Bộ Tài chính, số 10 (472) 6/03/2014; Nguyễn Trọng Điệp, Tố tụng rút gọn giải tranh chấp tiêu dùng, Tạp chí Khoa học ĐHQGHN: Luật học, tập 31, số (2015), tr.41; Một số vấn đề lý luận xung quanh Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, PGS.TS Nguyễn Như Phát đăng tải website Cục Quản lý cạnh tranh - Bộ Công Thương; Bài viết “Một số vấn đề lý luận quyền thông tin người tiêu dùng”, TS Nguyễn Văn Cương, đăng tạp chí Nhà nước Pháp luật số 8(304) năm 2013; Bảo vệ người tiêu dùng có tranh chấp - Cần biện pháp đặc biệt, TS Nguyễn Ngọc Điện; Bài viết “Hòa giải - Một phương thức giải tranh chấp thay thế”, ThS Dương Quỳnh Hoa, Viện Nhà nước Pháp luật; Luận án tiến sĩ Luật học đề tài “Xây dựng hoàn thiện chế giải tranh chấp thay quan hệ thương mại giai đoạn nước ta”, TS Dương Quỳnh Hoa; Nguyễn Thị Vân Anh (2010), “Thực trạng pháp luật Việt Nam bảo vệ người quyền lợi người tiêu dùng”, Tạp chí Luật học, (11), tr 3-11 Ngoài phải kể đến số viết như: Đặc điểm quan hệ tiêu dùng pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Nguyễn Thị Thư, Tạp chí Nhà nước Pháp luật số 10/2012, Viện Nhà nước Pháp luật; Pháp luật vấn đề bảo vệ người tiêu dùng, Đặng Vũ Huân, Tạp chí Dân chủ Pháp luật, số chuyên đề pháp luật tiêu dùng tháng năm 2005; Luật Bảo vệ người tiêu dùng có nên quy định tổ chức người tiêu dùng, Lê Hồng Hạnh, Trần Thị Quang Hồng, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp số 20/2010, Văn phòng quốc hội Để có nhìn dễ dàng khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng cần thiết phải tạo nên sở lý luận rõ ràng, ngắn gọn, dễ hiểu giúp cho người khởi kiện cá nhân hay tổ chức nắm bắt trình tự, thủ tục khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng Cho nên chọn đề tài “Khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng theo pháp luật Việt Nam nay” làm luận văn thạc sĩ Mục đích nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích nghiên cứu: Trên sở lý luận chung khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng theo pháp luật Việt Nam, đề xuất số giải pháp nâng cao hiệu khởi kiện vụ án dân nhằm tăng lực bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng thị trường Nhiệm vụ nghiên cứu: + Lý luận khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng + Phân tích, đánh giá thực trạng khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng theo pháp luật Việt Nam + Đề xuất giải pháp nâng cao hiệu khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng theo pháp luật Việt Nam Đối tƣợng phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu vấn đề lý luận khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng theo pháp luật Việt Nam Phạm vi nghiên cứu: Tập trung nghiên cứu khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng theo pháp luật Việt Nam nay, nhằm phân tích thực trạng đánh giá thực pháp luật hành từ đề số giải pháp nâng cao lực khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng Luận văn tập trung nghiên cứu vụ án xét xử khởi kiện dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng Tòa án Phƣơng pháp luận phƣơng pháp nghiên cứu Để nghiên cứu có hiệu vấn đề đề tài đặt ra, luận văn sử dụng phương pháp luận chủ nghĩa vật biện chứng triết học Mác – Lê Nin Đây phương pháp chủ đạo xun suốt tồn q trình nghiên cứu luận văn, để đưa nhận định, kết luận khoa học đảm tính khách quan, chân thực Từ phương pháp chung đó, luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu cụ thể, phương pháp phân tích, tổng hợp, phương pháp hệ thống, thống kê, so sánh Để thực có hiệu mục đích nghiên cứu, luận án kết hợp chặt chẽ phương pháp suốt q trình nghiên cứu tồn nội dung luận văn Tùy thuộc vào đối tượng nghiên cứu chương, mục luận văn, tác giả vận dụng, trọng phương pháp khác cho phù hợp Ý nghĩa lý luận thực tiễn luận văn Ý nghĩa lý luận luận văn Luận văn khái quát vấn đề lý luận khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng theo pháp luật Việt Nam nay, đồng thời kết hoạt động nghiên cứu lý luận góp phần làm nguồn tư liệu tham khảo công tác đào tạo nghiên cứu Luận văn đánh giá thành công hạn chế khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng theo pháp luật Việt Nam Từ đề xuất số giải pháp nâng cao hiệu khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng theo pháp luật Việt Nam Ý nghĩa thực tiễn luận văn Theo vấn đề lý luận tác giả nghiên cứu phân tích hoạt động khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng theo pháp luật Việt Nam Những kết nghiên cứu đề tài góp phần giúp người tiêu dùng nói riêng tổ chức bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng nói chung có thêm sở khoa học để từ thực tốt việc khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng theo pháp luật Việt Nam Cơ cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo phụ lục, nội dung luận văn gồm chương sau: Chương 1: Những vấn đề lý luận khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng Chương 2: Thực trạng thực pháp luật khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng theo pháp luật Việt Nam Chương 3:Phương hướng giải pháp nhằm nâng cao hiệu khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng theo pháp luật Việt Nam vụ án dân thuộc thẩm quyền xét xử Tòa Dân trực thuộc Tòa án nhân dân cấp tỉnh, thành phố; Tòa án nhân dân tối cao Tòa án nhân dân cấp quận, huyện Tuy nhiên, đặt vấn đề áp dụng trình tự tố tụng rút gọn để giải tranh chấp tiêu dùng, việc nhấn mạnh ý nghĩa mục tiêu việc áp dụng nâng cao hiệu hoạt động Tòa án; giảm thời gian, vật chất cho hoạt động tố tụng Tòa án thơng qua việc thay đổi cấu Thẩm phán hiệu lực định Tòa án, làm nảy sinh hai vấn đề lí luận là: Có hay khơng thành lập hệ thống tòa án chun biệt để giải tranh chấp tiêu dùng? Nên hay không xây dựng quy định đặc thù tách rời không chịu ảnh hưởng quy định tố tụng dân truyền thống để giải tranh chấp tiêu dùng? KẾT LUẬN CHƢƠNG Luận văn phân tích cách cụ thể thực trạng thực pháp luật khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng theo pháp luật Việt Nam Đối với Việt Nam, đời Luật BVQLNTD có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, đánh dấu bước tiến rõ ràng để hình thành lĩnh vực pháp luật mới, mà đó, người tiêu dùng có cơng cụ pháp lý hữu hiệu để bảo vệ quyền lợi đáng Tuy nhiên, thực tế áp dụng pháp luật tiêu dùng Việt Nam hạn chế vấn đề nhận thức, trình độ phát triển tính hiệu hoạt động áp dụng pháp luật Chính rào cản khiến hoạt động khởi kiện vụ án dân BVQLNTD chưa phản ánh thực tế người tiêu dùng bị xâm hại lớn nhiều Với phương thức tố tụng tòa án nay, trình tự tố tụng phức tạp, rườm rà, cứng nhắc với lực thi hành phán không cao rào cản hoạt động khởi kiện vụ án dân BVQLNTD Điều đáng ghi nhận quy định trình tự tố tụng rút gọn đặc thù áp dụng cho tranh chấp dân sự, có tranh chấp 52 tiêu dùng q trình xây dựng hồn thiện, lực thẩm phán hệ thống tòa án chuyên biệt cân nhắc xây dựng, góp phần xây dựng hệ thống tố tụng tiêu dùng cách có hệ thống, đảm bảo đủ lực giải triệt để tranh chấp theo chuẩn mực chung áp dụng nhiều quốc gia, có cân nhắc tới đặc thù môi trường pháp lý Việt Nam 53 CHƢƠNG PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ KHỞI KIỆN VỤ ÁN DÂN SỰ BẢO VỆ NGƢỜI TIÊU DÙNG THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM HIỆN NAY 3.1 Phƣơng hƣớng Thực tiễn khởi kiện vụ án dân BVQLNTD vấn đề quan tâm mà gần vụ vi phạm ngày gia tăng mức độ báo động như: xăng lẫn tạp chất; sữa có chứa melamine; rượu có chứa độc tố, mỹ phẩm chứa hố chất khơng phép sử dụng, thực phẩm chứa chất bảo quản vv Thực trạng đòi hỏi phải có cách tiếp cận lĩnh vực bảo vệ NTD, có việc hồn thiện chế định khởi kiện vụ án dân BVQLNTD yêu cầu cấp thiết để đảm bảo quyền lợi NTD Việt Nam tôn trọng bảo vệ, đồng thời góp phần quan trọng việc tạo môi trường kinh doanh lành mạnh phát triển đất nước Việc hoàn thiện nâng cao hiệu khởi kiện vụ án dân BVQLNTD dựa định hướng sau: Thứ nhất, bảo đảm cân giao dịch dân người tiêu dùng tổ chức, cá nhân kinh doanh Giao dịch mua bán hàng hóa người tiêu dùng với thương nhân tự thỏa thuận Tuy nhiên, để bên tự vô hạn giao dịch trở thành phương tiện để bên mạnh lấn át bên yếu gây thiệt hại to lớn tới lợi ích chung xã hội Người tiêu dùng bên yếu so với tổ chức, cá nhân kinh doanh Do đó, pháp luật cần có quy định đặc thù để đảm bảo cân quan hệ này, qua góp phần ổn định trật tự xã hội, bảo vệ lợi ích chung xã hội 54 Thứ hai, xã hội hóa cơng tác bảo vệ người tiêu dùng Theo định hướng này, nhà nước khuyến khích tổ chức, cá nhân xã hội tham gia Nhà nước công tác bảo vệ người tiêu dùng thông qua Hiệp hội, đồng thời nâng cao lực Hội bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng ,tăng cường tư cách đại diện cho người tiêu dùng đặc biệt trường hợp có phát sinh tranh chấp Các quốc gia có kinh tế thị trường lâu đời Pháp, Mỹ hình thành nên hội, đồn NTD đứng tập hợp có vai trò xã hội mạnh mẽ Như Hoa Kỳ, cấp địa phương, cấp bang liên bang có hàng ngàn tổ chức xã hội hoạt động mục đích bảo vệ NTD như: Liên minh NTD (Consumers Union) thành lập năm 1936, Liên đoàn NTD Hoa Kỳ thành lập năm 1967 Ở Canada Hiệp hội NTD Canada thành lập năm 1947, Anh Hiệp hội NTD toàn quốc thành lập năm 1957 Ở cấp độ quốc tế, xuất sớm từ năm 1960 lớn mạnh 220 tổ chức từ 115 quốc gia thành viên Quốc tế NTD (Consumers International – CI) – tổ chức quốc tế nhóm, tổ chức bảo vệ NTD thuộc tất châu lục phản ánh xu hướng xã hội hóa hoạt động bảo vệ NTD xu hướng tất yếu mạnh mẽ Thứ ba, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp người tiêu dùng đồng thời bảo đảm quyền lợi ích hợp pháp tổ chức, cá nhân kinh doanh Việt Nam trình hội nhập kinh tế quốc tế bao gồm hội nhập lĩnh vực pháp luật vậy, việc hồn thiện pháp luật khởi kiện vụ án bảo vệ quyền lợi NTD Việt Nam phải đáp ứng yêu cầu đảm bảo quyền người NTD Điều ước quốc tế Việt Nam tham gia Ngoài ra, hoàn thiện pháp luật BVQLNTD để thực tốt công tác bảo vệ NTD nhiệm vụ quan trọng quốc gia đại việc bảo vệ phát triển giá trị nhân quyền, nhân văn [13] Các quy định Luật BVQLNTD hướng tới việc nâng cao trách nhiệm doanh nghiệp NTD đảm bảo quyền lợi ích 55 đáng chủ thể Luật xu hướng thiên bảo vệ NTD mà hạn chế quyền lợi hợp pháp doanh nghiệp, tránh tạo kẽ hở để cá nhân lợi dụng quyền lợi NTD gây thiệt hại cho doanh nghiệp ( Luật tránh việc tạo chế khiếu nại tràn lan khơng có sở, khơng quy định quyền đổi trả lại hàng hóa sau thời gian sử dụng quy định pháp luật số nước) 3.2 Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi ngƣời tiêu dùng theo pháp luật Việt Nam 3.2.1 Giải pháp hoàn thiện pháp luật - Luật BVQLNTD nên quy định trường hợp, NTD có quyền khởi kiện tồ án có thẩm quyền thời điểm trình giải khiếu nại để yêu cầu bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp theo quy định pháp luật Trình tự, thủ tục khởi kiện tòa án thực theo quy định pháp luật tố tụng Ngoài ra, Luật BVQLNTD quy định theo cách tiếp cận: Quy định thêm giá trị pháp lý biên hòa giải theo hướng bên đồng ý cách thức giải tranh chấp ghi vào biên hòa giải thành Trong thời hạn định khơng bên có ý kiến biên có giá trị thi hành theo trình tự tố tụng dân Phương án tương đối phức tạp phải quy định trình tự kháng cáo kháng nghị trình tự u cầu hủy biên hòa giải thành Tòa án phán Trọng tài thương mại Bên cạnh quy định nói quyền khởi kiện NTD, Luật BVQLNTD cần có quy định quyền đại diện tổ chức bảo vệ NTD cho cá nhân NTD tiến hành khởi kiện yêu cầu bồi thường thiệt hại Tòa án - Cần quy định rõ buộc người gây thiệt hại phải bồi thường chi phí cho người khởi kiện (chi phí lại, thời gian theo kiện, chi phí th luật sư…) 56 Vì thực tế hầu hết tranh chấp dân sự, Tòa án Việt Nam chưa xem xét thiệt hại - Trong thời gian tới, cần củng cố lực phát xử phạt vi phạm hành quan nhà nước có thẩm quyền để nâng cao hiệu răn đe, phòng ngừa cá nhân, doanh nghiệp có hành vi vi phạm - Cần buộc nhà sản xuất, phân phối, cung cấp dịch vụ có quy định cụ thể trường hợp họ chịu trách nhiệm bồi thường trực tiếp cho NTD, mức bồi thường phải công bố công khai Đây cơng cụ có hiệu vừa để nhà sản xuất, phân phối, cung cấp dịch vụ nâng cao trách nhiệm, vừa để thuận tiện cho người tiêu dùng trực tiếp yêu cầu nhà sản xuất, phân phối, cung cấp dịch vụ phải bồi thường cho NTD họ sử dụng sản phẩm, dịch vụ không đảm bảo chất lượng, có chất độc hại.v.v… gây thiệt hại cho NTD - Luật cần xem xét điều chỉnh sửa đổi quy định trách nhiệm chứng minh thuộc người bán để đảm bảo thương nhân tham gia tranh chấp tiêu dùng khơng bị gây khó dễ hành vi cạnh tranh không lành mạnh đối thủ cạnh tranh tìm cách gây khó dễ cho doanh nghiệp thơng qua vụ kiện tụng liên miên - Cần củng cố hệ thống mạng lưới bảo vệ NTD: đặc biệt, cần tăng cường lực hoạt động hệ thống Hội bảo vệ người tiêu dùng địa phương Nghiên cứu việc áp dụng chế khởi kiện tập thể, Hội người tiêu dùng có quyền chủ động khởi kiện để áp dụng cho vụ kiện BVQLNTD doanh nghiệp gây thiệt hại cho NTD phạm vi rộng - Những khó khăn kinh tế rào cản việc tiếp cận cơng lý Vì vậy, cần xây dựng quỹ khởi kiện tập thể, đó, nhà nước hỗ trợ phần xây dựng quỹ, biến thành cơng cụ tài hữu ích hỗ trợ cho việc khởi kiện tập thể BVQLNTD 57 - Cần có quy định hướng dẫn chi tiết thủ tục tố tụng rút gọn cho số vụ án dân BVQLNTD Hiện nay, hạn chế mặt quy định pháp luật rào cản quan trọng để đưa quy định thủ tục rút gọn áp dụng vào thực tế, nhiên, quy định đặc thù, chưa có tiền lệ hệ thống văn pháp luật Việt Nam nên cần quan tâm phối hợp quan có thẩm quyền để ban hành văn hướng dẫn thực - Với đặc thù tranh chấp tiêu dùng, hệ thống tư pháp cần xem xét bổ sung cấu tòa án riêng biệt để xét xử vụ việc này, theo hướng đơn giản hóa trình tự tố tụng, sử dụng thẩm phán bán chuyên nghiệp Ở nước, thủ tục rút gọn khuôn khổ chế độ pháp lý bảo vệ NTD tiến hành định chế tài phán đặc biệt, độc lập với án thông thường, lập để chuyên làm việc Người xét xử Nhà nước bổ nhiệm trả thù lao để làm công việc thẩm phán không chuyên, theo kiểu cộng tác viên Các “thẩm phán” cư trú rải rác quản hạt Mỗi có việc tranh chấp, quan tài phán định người xét xử có nơi gần người cần bảo vệ Việc xét xử phải tuân thủ nguyên tắc đơn giản, nhanh chóng hồn tồn miễn phí 3.2.2 Giải pháp nâng cao hiệu thực thi pháp luật Để đảm bảo tính khả thi, hiệu pháp luật BVQLNTD cần tiến hành đồng số giải pháp cụ thể sau: Thứ nhất, tăng cường ý thức trách nhiệm tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hoá, dịch vụ Tăng cường ý thức trách nhiệm tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hố, dịch vụ hình thức tổ chức tuyên truyền, phổ biến rộng rãi đến tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hoá, dịch vụ Đồng thời, phải nhanh chóng tăng cường cơng tác tra, kiểm tra, giám sát việc thực thi pháp luật bảo vệ người tiêu dùng, để kịp thời phát xử lý nghiêm minh trường hợp vi phạm 58 Công khai tên tuổi tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hoá, dịch vụ, tên sản phẩm gây ảnh hưởng đến người tiêu dùng lên phương tiện thông tin đại chúng Cùng với biện pháp khuyến khích, tuyên dương tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hoá, dịch vụ thực tốt trách nhiệm người tiêu dùng Ngoài ra, Nhà nước cần nghiên cứu để áp dụng sách ưu đãi đầu tư, tài doanh nghiệp đổi cơng nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm, giảm ô nhiễm môi trường Thứ hai, nâng cao khả tự bảo vệ người tiêu dùng Để nâng cao khả tự bảo vệ NTD, bên cạnh việc sử dụng hiệu biện pháp tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật NTD để nâng cao nhận thức pháp lý cho họ, cần phải tạo chế pháp lý hữu hiệu để người tiêu dùng dễ dàng thực quyền (cơ chế khiếu nại, khởi kiện cá nhân tập thể; chế tẩy chay tập thể, ) Thứ ba, nâng cao hiệu hoạt động thiết chế thực thi pháp luật bảo vệ người tiêu dùng Hệ thống thiết chế bảo vệ NTD bao gồm: quan quản lý nhà nước BVQLNTD; Toà án nhân dân cấp; Tổ chức bảo vệ người tiêu dùng Yêu cầu nâng cao hiệu hoạt động thiết chế thể cụ thể sau: * Đối với quan quản lý nhà nước bảo vệ người tiêu dùng: Để nâng cao hiệu hoạt động quan quản lý nhà nước BVQLNTD, cần phải tập trung vào số điểm sau đây: Một là, nâng cao vị trí quan thống quản lý nhà nước bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng Hai là, cần tạo chế phối hợp chặt chẽ quan nhà nước có thẩm quyền quản lý lĩnh vực bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng Ba là, phân cấp mạnh mẽ thẩm quyền quản lý nhà nước cho quyền địa phương, mở rộng hệ thống quan quản lý nhà nước bảo vệ người tiêu dùng 59 xuống tận cấp huyện, xã với phân công thẩm quyền rõ ràng trung ương địa phương theo hướng phân cấp mạnh cho địa phương Bốn là, cần phải tăng cường lực lượng chuyên trách làm công tác bảo vệ người tiêu dùng việc xây dựng lực lượng nòng cốt từ trung ương đến địa phương * Đối với Toà án nhân dân cấp: Để Toà án thực trở thành thiết chế bảo đảm thực thi pháp luật bảo vệ người tiêu dùng nhiều người tiêu dùng lựa chọn biện pháp hữu hiệu bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp mình, nhiều chuyên gia cho cần phải thực số biện pháp sau: Một là, cần nghiên cứu để đưa trình tự tố tụng rút gọn áp dụng cho vụ khởi kiện người tiêu dùng Theo thủ tục rút gọn này, người khởi kiện (nguyên đơn) không cần phải nộp tiền tạm ứng án phí trước khơng cần phải đưa chứng chứng minh lỗi người kinh doanh Với thủ tục rút gọn tố tụng dân sự, cần cân nhắc không quy định theo hướng rút gọn thời hạn tố tụng mà rút gọn thủ tục tố tụng, khơng thiết phải có thủ tục hỏi tranh luận phiên tòa Thường xun tăng cường cơng tác tập huấn nghiệp vụ, tổ chức hội thảo khoa học vấn đề áp dụng thủ tục rút gọn thực tiễn giải loại án dân sự, nhân gia đình, kinh doanh thương mại lao động nhằm thống nhất, nâng cao nhận thức việc triển khai áp dụng quy định thực tiễn Từ đóng góp ý kiến, kinh nghiệm để xây dựng hoàn thiện thủ tục rút gọn tố tụng dân Việt Nam Hai là, cần xem xét lại nghĩa vụ nộp tạm ứng án phí người tiêu dùng Có nhiều ý kiến cho nên quy định việc nguyên đơn (người tiêu dùng riêng lẻ tổ chức bảo vệ người tiêu dùng) khơng phải nộp tạm ứng án phí tiến hành khởi kiện dù thua kiện họ chịu án phí 60 Ba là, cần nghiên cứu bổ sung thêm quy định quyền khởi kiện người tiêu dùng theo hướng người tiêu dùng khởi kiện chuỗi phân phối sản phẩm hàng hóa mà người tiêu dùng cho hợp lý khả đòi bồi thường thành cơng cao Bốn là, xây dựng chế khởi kiện tập thể hiệu * Đối với tổ chức bảo vệ người tiêu dùng: Để phát huy vai trò tổ chức bảo vệ người tiêu dùng, cần tập trung vào số điểm sau đây: Một là, cần kiện toàn tổ chức máy tổ chức bảo vệ người tiêu dùng để chúng trở thành khối thống nhất, có sức mạnh thực Hai là, đưa quy định bảo đảm cho việc thực quyền tổ chức bảo vệ người tiêu dùng Ba là, cần đưa quy định quyền Hội bảo vệ người tiêu dùng đại diện cho người tiêu dùng khởi kiện lợi ích chung mà không cần văn uỷ quyền người tiêu dùng Bốn là, giải vấn đề kinh phí cho hoạt động tổ chức bảo vệ người tiêu dùng KẾT LUẬN CHƢƠNG Luận văn đưa phương hướng giải pháp để hoàn thiện pháp luật Việt Nam khởi kiện vụ án dân BVQLNTD Theo đó, việc hồn thiện pháp luật khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng phải đảm bảo số phương hướng như: Bảo đảm cân giao dịch dân người tiêu dùng tổ chức, cá nhân kinh doanh; Xã hội hóa cơng tác bảo vệ người tiêu dùng; Bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp người tiêu dùng đồng thời bảo đảm quyền lợi ích hợp pháp tổ chức, cá nhân kinh doanh Từ phương hướng đó, luận văn đưa hai nhóm giải pháp nhằm hồn thiện pháp luật khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người 61 tiêu dùng: Nhóm giải pháp hồn thiện pháp luật nhóm giải pháp nâng cao hiệu thực thi pháp luật Bên cạnh đó, thực tiễn nhận thức chủ thể tham gia quan hệ tiêu dùng quyền nghĩa vụ đặt yêu cầu tăng cường công tác tuyên truyền thông qua nhiều kênh, phương tiện truyền thông đồng thời tăng cường phối hợp quan địa phương với trung ương, đơn vị xã hội nước khu vực để tích cực trao đổi kinh nghiệm hoạt động 62 KẾT LUẬN Khởi kiện quyền mà pháp luật thừa nhận chủ thể giao lưu dân sự, trình bảo vệ quyền dân khác chủ thể pháp luật, đặc biệt trình hội nhập ngày nay, mà hành vi xâm phạm quyền dân chủ thể pháp luật ngày đa dạng nhiều phương thức BLTTDS Quốc hội khóa XI thơng qua ngày 25/11/2015, có hiệu lực kể từ ngày 01/07/2016 với chế định khởi kiện vụ án dân kế thừa đánh dấu bước phát triển lập pháp hoàn thiện luật Tuy nhiên, thực tế người tiêu dùng hay tổ chức BVQLNTD thực quyền khởi kiện vụ án dân BVQLNTD gặp nhiều khó khăn mà xuất phát từ thực trạng thiếu vắng quy định pháp luật Ngay quy định BLTTDS khởi kiện vụ án dân sửa đổi cụ thể song tồn quy định chung chung, có khoảng trống luật chưa điều chỉnh cụ thể dẫn đến việc áp dụng pháp luật không thống thực tiễn xét xử Song song với việc hoàn thiện toàn hệ thống quy định tố tụng dân sự, việc "Khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng theo pháp luật Việt Nam nay" góp phần quan trọng việc nâng cao chất lượng hoạt động ngành tư pháp đảm bảo quyền khởi kiện vụ án dân BVQLNTD NTD tổ chức BVQLNTD Do kinh nghiệm thực tiễn chưa nhiều, điều kiện nghiên cứu nhiều khó khăn, việc tiếp cận nguồn tri thức chuyên sâu hạn chế, nên việc thực luận văn không tránh khỏi thiếu sót định, mong nhận thơng cảm quý thầy, cô giáo 63 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO Nguyễn Thị Vân Anh (2010), “Thực trạng pháp luật Việt Nam bảo vệ người quyền lợi người tiêu dùng”, Tạp chí Luật học, (11), tr 3-11 Bộ Luật Dân Việt Nam 2015 Bộ luật lao động năm 2012 Bộ Luật tố tụng dân Việt Nam 2015 Cục quản lý cạnh tranh – Bộ Thương mại (2006), Sổ tay công tác bảo vệ người tiêu dùng, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội Cục Quản lý cạnh tranh Dự án MUTRAP III (2008), Báo cáo Khảo sát Thực trạng xâm phạm quyền lợi Người tiêu dùng thực tiễn bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam, Hà Nội Nguyễn Việt Cường (2005),“Người tham gia tố tụng”, tạp chí TAND, số 8, tr 14-20 Nguyễn Văn Cương, Bản tóm tắt Luận án Tiến sĩ Luật “Soạn thảo Luật BVQLNTD Việt Nam: Một phân tích từ lý thuyết tiếp nhận pháp luật nước ngoài” Nguyễn Triều Dương (2004), “Về đương tố tụng dân sự”, tạp chí luật học, đặc san góp ý dự thảo BLTTDS, tr 26-31 10.Nguyễn Trọng Điệp (2014), “Giải tranh chấp người tiêu dùng với thương nhân Việt Nam nay”, Luận án tiến sĩ Luật học, Học viện Khoa học xã hội 11 Nguyễn Trọng Điệp (2014) Tố tụng giải tranh chấp tiêu dùng: “Ba năm nằm giấy”, Tạp chí thuế Nhà nước, Tổng Cục thuế - Bộ Tài chính, số 10 (472) 6/03/2014 12 Nguyễn Trọng Điệp (2015), Tố tụng rút gọn giải tranh chấp tiêu dùng, Tạp chí Khoa học ĐHQGHN: Luật học, tập 31, số tr.41 13 Đại học Luật Hà Nội, Giáo trình pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (2015), Nxb CAND, tr.25 64 14 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2010 15 Luật Bảo vệ người tiêu dùng Malaysia năm 1999 16 Luật Bảo vệ người tiêu dùng Philipines năm 1992 17 Luật Cạnh tranh năm 2005 18 Luật Luật sư 19 Luật Thương mại năm 2005 20 Nghị định số 69/2001/NĐ-CP ngày 02 tháng 10 năm 2001 Chính phủ quy định chi tiết hướng dẫn thi hành số điều Pháp lệnh vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 1999 21 Nghị định số 55/2008/NĐ-CP ngày 24 tháng 04 năm 2008 hướng dẫn thi hành Pháp lệnh bảo vệ người tiêu dùng 1999 22 Nghị định số 99/2011/NĐ-CP ngày 27 tháng 10 năm 2011 Chính phủ quy định chi tiết hướng dẫn thi hành số điều Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2010 23 Nghị 49-NQ/TW ngày 02-6-2005 Bộ Chính trị chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 24 Nghị số 04/2017/NQ- HĐTP hướng dẫn số quy định khoản khoản điều 192 Bộ luật tố tụng dân số 92/2015/QH13 trả lại đơn khởi kiện, quyền nộp đơn khởi kiện lại vụ án 25 Nguyễn Như Phát (2010), “Một số vấn đề lý luận xung quanh luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng”, Tạp chí Nhà nước Pháp luật, ( Số 02), tr.28-34 26 Nguyễn Như Phát (2003), Điều kiện thương mại chung nguyên tắc tự khế ước, Tạp chí Nhà nước Pháp luật số 27 Lương Văn Tuấn (2010), “Bảo vệ người tiêu dùng nhìn từ góc nhìn luật sư”, Tạp chí Dân chủ Pháp luật, ( Số 03), tr 2- 28 TS Trần Anh Tuấn (2009), Pháp luật Việt Nam tiến trình hội nhập quốc tế phát triển bền vững, NXB Công an nhân dân, Hà Nội 29 https://baomoi.com 65 30 http://baophapluat.vn/dien-dan 31 http://dantri.com.vn/phap-luat 32 http://moj.gov.vn/qt/tintuc 33 https://news.zing.vn 34 www.nguoitieudung.com.vn 35 http://phaply.net.vn 36 https://thongtinphapluatdansu.edu.vn 37 www.vcad.gov.vn 38 http://vietq.vn/khieu-nai-online/y-kien 39 Bryan A Garner (editor), (2004), Black's Law, West Group 40 Collective Actions - Enhancing Access to Justice and Reconciling Multilayer Interests? (2012) (Stefan Wrbka, Steven Van Uytsel, Mathias Siems eds.), Nhà xuất Đại học Cambridge, tr.10-11 41 European Parliarment, Public consultation: Towards a Coherent European Approach to Collective Redress, 4/1/2011 42 First report on the application of Council directive on the approximation of laws, regulations and administrative provisions of the member states concerning liability for defective products (85/374/EEC) 43 Green Paper on Consumer Collective Redress 44 Memo 08/741, Green Paper on Consumer Collective Redress, (EUROPA, Nvember 2008) 45 Report from the Commission on the Application of Directive 85/374 on Liability for Defective Products of 31 January 2001 66 ... kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng theo pháp luật Việt Nam Phạm vi nghiên cứu: Tập trung nghiên cứu khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng theo pháp luật Việt Nam nay, ... TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ KHỞI KIỆN VỤ ÁN DÂN SỰ BẢO VỆ NGƢỜI TIÊU DÙNG THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM HIỆN NAY 2.1 Thủ tục hệ pháp lý khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi ngƣời tiêu dùng Để tổ chức,... vấn đề lý luận khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng Chương 2: Thực trạng thực pháp luật khởi kiện vụ án dân bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng theo pháp luật Việt Nam Chương 3:Phương