VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN THỊ THÀNH CHỨC NĂNG KINH TẾ CỦA GIA ĐÌNH NGƯỜI VIỆT Ở XÃ YÊN TRUNG, HUYỆN YÊN PHONG, TỈNH BẮC NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ DÂN TỘC HỌC HÀ NỘI 2018 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN THỊ THÀNH CHỨC NĂNG KINH TẾ CỦA GIA ĐÌNH NGƯỜI VIỆT Ở XÃ YÊN TRUNG, HUYỆN YÊN PHONG, TỈNH BẮC NINH Chuyên ngành: Dân tộc học Mã số : 31 03 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ DÂN TỘC HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS ĐẶNG THỊ HOA LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan nguồn tư liệu luận văn kết điền dã thực địa cơng trình nghiên cứu riêng Các số liệu, kết luận văn trung thực nội dung chưa công bố cơng trình khác Thơng tin tài liệu tham khảo sử dụng luận văn trích dẫn theo quy định Tác giả Nguyễn Thị Thành LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian thực luận văn đề tài “Chức kinh tế gia đình người Việt xã Yên Trung, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh”, nhận giúp đỡ nhiều cá nhân quan, đồn thể, đặc biệt trực tiếp từ giáo hướng dẫn tận tình tơi PGS.TS Đặng Thị Hoa động viên người gợi ý nhiều ý tưởng cho luận văn Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới cô thầy cô giáo khoa Dân tộc học, Học viện Khoa học xã hội giúp đỡ, ủng hộ hồn thành đề tài Tơi xin gửi lời cảm ơn tới Ban Lãnh đạo nơi công tác, Khoa Dân tộc học Nhân học, Phòng Quản lý đào tạo Học viện Khoa học xã hội tạo điều kiện thuận lợi để học tập hồn thành chương trình thạc sĩ khóa 2016-2018, giúp đỡ thủ tục cần thiết qua trình học tập bảo vệ luận văn Tơi xin gửi lời cảm ơn tới Ủy ban nhân dân xã Yên Trung, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh người dân thôn xã người Việt cư trú lâu năm địa bàn nhiệt tình giúp đỡ, chia sẻ hiểu biết họ chức kinh tế gia đình họ trước sau có khu cơng nghiệp Sam Sung xây dựng địa phương để tơi có thông tin, tư liệu quý báu viết đề tài Hà Nội, ngày tháng năm 2018 Tác giả Nguyễn Thị Thành BẢNG/ STT BIỂU 1 2.1 TÊN BẢNG/ BIỂU Các gia đình chia theo nhóm ngành nghề Thu nhập quy tiền mặt hộ gia đình từ hoạt động TRANG 10 32 sản xuất luơng thực năm 2017 2.2 Thu nhập quy tiền mặt hộ gia đình từ hoạt động 32 rau màu năm 2017 2.3 Thu nhập quy tiền mặt hộ gia đình từ hoạt động 35 chăn ni năm 2017 2.4 Thu nhập quy tiền mặt hộ gia đình từ nghề thủ 37 cơng năm 2017 2.5 Thu nhập quy tiền mặt hộ gia đình làm thuê 38 thu mua phế liệu 2.6 Thu nhập quy tiền mặt hộ gia đình từ hoạt động 41 bn bán năm 2017 2.7 10 2.8 2.9 11 2.10 Bảng thu nhập từ buôn bán theo tuơng quan với nghề 43 nghiệp chủ hộ gia đình năm 2017 Nguồn thu nhập hộ gia đình 45 Mức thu nhập hộ gia đình 46 Cơ cấu nguồn thu nhập từ thành viên gia 46 đình 12 13 14 2.11 2.12 2.13 Các khoản chi tiêu cho tiện nghi đắt tiền chia theo 48 nghề nghiệp chủ hộ Quyền định chi tiêu gia đình 52 Tích lũy hộ gia đình chia theo nghề nghiệp 57 chủ hộ 15 2.14 Hộ gia đình có tiền gửi tiết kiệm 57 16 2.15 Hộ gia đình có tiền mua kim loại q 58 17 3.1 18 3.2 19 3.3 20 3.4 Hộ gia đình có thay đổi có thành viên làm việc khu Cơng nghiệp Hộ gia đình có thay đổi thu nhập từ năm 2006 Kinh tế hộ gia đình thay đổi mở thêm kinh doanh Kinh tế hộ gia đình thay đổi làm nơng nghiệp kỹ 67 67 68 68 thuật cao 21 3.5 Kinh tế hộ gia đình thay đổi có nguời làm nhà nuớc 69 LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN DANHMỤC BẢNG/BIỂU MỞ ĐẦU ’ CHƯƠNG CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KHÁI QUÁT ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU 13 1.1 CƠ SỞ LÝ LUẬN 13 1.1.1 Một số khái niệm 13 1.1.2 Cơ sở lý thuyết 16 1.2 KH ÁI QUÁT ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU 18 1.2.1 Đặc điểm tự nhiên .18 1.2.2 Không gian hành 20 1.2.3 Đặc điểm dân cư, kinh tế, văn hóa, xã hội 21 tiểu kết chương 25 CHƯƠNG CHỨC NĂNG KINH TẾ GIA ĐÌNH NGƯỜI VIỆT Ở 26 XÃ YÊN TRUNG 26 2.1 HO ẠT ĐỘNG SẢN XUẤT 26 2.1.1 Các hoạt động sản xuất gia đình trước 2006 .27 2.1.2 Ho ạt động sản xuất gia đình từ 2006 - 2017 32 2.2 VĂN HÓA TIÊU DÙNG .48 2.2.1 Hoạt động Error! Bookmark not defined 2.3 HOẠT ĐỘNG PHÂN PHỐI 54 2.4 HOẠT ĐỘNG TÍCH LŨY 56 tiểu kết chương 60 CHƯƠNG NHỮNG YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN CHỨC NĂNG KINH TẾ GIA ĐÌNH VÀ MỘT SỐ VẤN ĐỀ ĐẶT RA 61 3.1 QU Á TRÌNH HÌNH THÀNH KHU CƠNG NGHIỆP SAM SUNG 61 3.2 PHONG TRÀO XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI 62 3.3 CHÍ NH SÁCH PHÁT TRIỂN ĐA DẠNG NGÀNH NGHỀ TẠI ĐỊA PHƯƠNG .64 3.4 TÁ C ĐỘNG CỦA KHU CƠNG NGHIỆP TỚI KINH TẾ GIA ĐÌNH 66 3.5 MỘT SỐ VẤN ĐỀ ĐẶT RA VÀ KIẾN NGHỊ 70 3.5.1 Một số vấn đề đặt 70 3.5.2 Một số kiến nghị 72 tiểu kết chương 74 KẾT LUẬN 75 TÀI LIỆU THAM KHẢO 78 PHỤ LỤC 83 Phụ lục 2: DANH SÁCH NHỮNG NGƯỜI CUNG CẤP THÔNG TIN (Xã Yên Trung, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh) rr Ấ • STT Họ tên Ti Dân tộc Nguyễn Văn Huynh 1974 Kinh Nghề nghiệp Phó Bí thư Đảng uỷ - Chủ Đỗ Văn Tồn 1972 Kinh tịch UBND Phó Chủ tịch UBND Phùng Thị Liệu 1985 Kinh Cán văn thư lưu trữ 1990 Kinh Bí thư Chi Đồn Nguyễn Văn Sơn Trần Văn Sơn 1964 Kinh Xe ôm Trương Văn Thuần 1977 Kinh Kinh doanh Karaoke Đồng Thị Xuân 1945 Kinh Nông dân Nguyễn Văn Miên 1958 Kinh Nguyễn Thị Hoa 1991 Kinh 1965 Kinh 10 Lê Thị Oanh Trưởng thôn Thân Thượng Công nhân Nông nghiệp + Bán hàng tạp 11 Nguyễn Văn Giới 12 Lương Đức Hải 1957 Kinh hóa Trưởng thơn Trần Xá 1981 Kinh Kinh doanh nhà trọ 13 Nguyễn Đình Diệp 1956 Kinh 14 Nguyễn Khắc Linh 1957 Kinh 15 Nguyễn Sỹ Kỷ 1965 Kinh Sản xuất thủ công mỹ nghệ Sản xuất thủ công mỹ nghệ Nông dân Phụ lục 3: MỘT SỐ HÌNH ẢNH MINH HỌA Ảnh : Khu chợ bán hoa ven đuờng Ảnh 2: Khu chợ bán quần áo ven thơn Ấp Đồn (Ảnh chụp 24- đuờng thơn Ấp Đồn (Ảnh 09-2017) chụp 24-09-2017) Ảnh 3: Khu chợ cóc thơn Trần Xá (Ảnh chụp 21-01-2018) Ảnh 4: Cửa hàng tạp hóa thôn Yên Lãng (Ảnh chụp 13-03-2018) Anh 5: Quán karaoke thôn Ấp Đồn, Ảnh 6: Các dịch vụ giải trí giáp tuyến đường phía sau khu cơng đường thôn Ấp Đồn (Anh chụp nghiệp Sam Sung (Anh chụp 24-09- 24-09-2017) 2017) Ảnh 7: Quán karaoke thôn Trần Xá (Ảnh chụp 21-01-2018) Ảnh 8: Quán karaoke thôn Yên Lãng (Anh chụp ngày 1303-2018) Ảnh 9: Nhà nghỉ Lotte thôn Âp Đồn Ảnh 10: Nhà nghỉ Sen Champa (Ảnh chụp 24-09-2017) thôn Trần Xá (Ảnh chụp 21-01-2018) Ảnh 11: Khách sạn Phương Mai thôn Yên Lãng (Ảnh chụp 13-03-2018) Ảnh 12: Ảnh khu nhà trọ thôn Trần Xá (Ảnh chụp 21-01-2018) Ảnh 13: Khu nhà trọ lập mái tôn thôn Y ên Lãng (Ảnh chụp 13-03-2018) Ảnh 14: Khu nhà trọ lập mái tôn thôn Ấp Đồn (Ảnh chụp 24-09-2017) Ảnh 15: Điểm giao dịch tài thơn Trần Xá (Ảnh chụp 21-01 -2017) Ảnh 16: Điểm giao dịch tài thơn n Lãng (Ảnh chụp 13-03-2018) Ảnh 17: Trường mầm non tư thục Sen Hồng thôn Trần Xá (Ảnh chụp 21-01-2018) Ảnh 19: Trung tâm ngoại ngữ thôn Yên Lãng (Ảnh chụp 13-03-2018) Ảnh 18: Trường mầm non tư thục Sao Biển Âp Đồn (Ảnh chụp 24-09-2017) Ảnh 20: Dịch vụ nhà hàng thôn Âp Đồn (Ảnh chụp 24-09-2017) Ảnh 21: Dịch vụ trông xe khu đất Ảnh 22: Dịch vụ chăm sóc sức khỏe giáp phía sau khu cơng nghiệp Sam thôn Ấp Đồn Sung, thôn Ấp Đồn (Ảnh chụp 24-09-2018) (Ảnh chụp 24-09-2017) Ảnh 23: Bãi đất trồng rau phía sau khu Cơng nghiệp (Ảnh chụp 13-03-2018) Ảnh 24: Chăn nuôi đàn vịt khu đất bỏ hoang thôn Trần Xá (Ảnh chụp 21-01-2018) Ảnh 26: Ủy ban nhân dân xã Yên Trung (Ảnh chụp 24-092017) Ảnh 25: Nghề làm bánh tẻ gia đình Ảnh 28: Ảnh kỷ niệm trưởng Ảnh 27: Đường vào thôn Trần Xá (Ảnh nông dân thôn Thân Thượng (Ảnh thôn chụp Thân Thượng chụp 21-01-2018) 24-09-2017) (Ảnh chụp 24-9-2017) Phụ lục 4: PHIẾU KHẢO SÁT CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Đốc lây - Tư - Hanh phúc PHIẾU KHẢO SÁT MỨC SỐNG CỦA NGƯỜI DÂN XÃ YÊN TRUNG I Thông tin chung - Họ tên: Năm sinh: - Giới tính: Nam Nữ - Dân tộc Tôn giáo - Nghề nghiệp: Công nhân Cán nhà nước Buôn bán/dịch vụ Làm nông nghiệp Làm tự - Năm kết hôn II Thơng tin khảo sát 1/ Gia đình ơng (bà) là: o Người địa phương o Di cư đến năm 2/ Gia đình có thành viên gồm hệ? (ghi rõ số hệ): Hiện số người có hoạt động kinh tế sinh hoạt chung (ghi rõ số người): Số người có độ tuổi lao động (18-60 tuổi) (ghi rõ số người): Số người có thu nhập đóng góp vào kinh tế hộ gia đình(ghi rõ số người): Số người độ tuổi lao động khơng có đóng góp vào kinh tế hộ gia đình (ghi rõ số người): Số người khơng độ tuổi lao động có đóng góp vào kinh tế hộ gia đình (ghi số người): Cụ thể ai: Ông/bà Cha/mẹ Con/dâu/rể Cháu Người khác 3/ Người kiếm tiền (mang lại thu nhập cao nhất) gia đình ai? I I Ông o Bà n trai n dâu o cháu trai n cháu gái 4/ Người quản lý tiền gia đình ai? I I Ông n Bà o trai o dâu o cháu trai n cháu gái 5/ Gia đình có thu nhập từ nguồn nào? I ILương cơng chức o Lương công ty n Bán sản phẩm Nông nghiệp I I Kinh doanh Nghề khác: 6/ Mức thu nhập gia đình (tính chung thu nhập tất thành viên gia đình? (đơn vị: đồng) Mức thu nhập Dưới 10 triệu/tháng 10 triệu - 30 triệu/tháng 30 triệu - 50 triệu/tháng 50 triệu - 80 triệu/tháng 80 triệu - 100 triệu/tháng Trên 100 triệu/tháng 2017 Xin ơng (bà) cho biết ước tính thu nhập từ nguồn khác năm 2017 gia đình ta ? Stt Nguồn thu ước tính thành tiền (đ) Lương thực Rau, Chăn nuôi (gia súc, gia cầm, cá thuỷ sản nuôi khác) Nghề thủ công (đan lát, dệt vải, rèn, gốm, đãi vàng, đúc đồng, ) Dịch vụ buôn bán (tiền lãi) Khai thác NLTN (săn bắn, đánh cá, rau, măng, thuốc, mây, song, gỗ,.) Lương phụ cấp từ nhà nước Thu phế liệu, làm thuê 10 11 Đi vay Lãi suất tiết kiệm 12 Thu khác Người thân trợ giúp Mức sống gia đình ta thuộc loại (theo phân loại Chính phủ) ? Stt Loại hộ gia đình Hộ giả Hộ trung bình Khơng phân loại Hộ nghèo Nếu thuộc loại hộ nghèo năm gia đình ta thiếu ăn(*) tháng tháng 10 Xin ông (bà) cho biết ước tính khoản chi tiêu gia đình ta năm 2017 ? Stt Khoản chi (ăn, chăn nuôi, mua sắm) Lương thực (ngày) ước tính thành tiền (đ) Thực phẩm (thịt, cá, trứng, đậu, rau, măng, củ quả, )/ngày Mỡ, muối, nước mắm, gia vị/tháng Đường sữa/tháng Chi cho uống ( rượu cần, rượu cất, bia, chè, cà phê)/tháng Chi xà phòng, thuốc đánh răng, cắt tóc/tháng Thuốc hút/tháng Chất đốt, điện thắp sáng/tháng 10 11 Làm nhà, sửa nhà, làm chuồng trại/năm Quần áo, chăn màn, giày dép/năm Mua sắm tiện nghi (xe, đài, giường, tủ, bàn, )/năm 12 Chi phí tái sản xuất trồng trọt (mua giống, phân, công cụ, thuỷ lợi, thuốc bảo vệ thực vật, )/năm 13 Chi phí cho chăn nuôi/năm 14 Chi học hành/năm 15 Chi chữa bệnh/năm *16 Thiếu ăn điều kiện hộ gia đình khơng tìm nguồn thu nhập để bán đổi lấy lương thực Chi văn hoá (sách, báo, phim, pin đài, )/năm 17 Chi hiếu, hỷ, lễ hội, giỗ tết/năm 18 Chi phí lại (xăng, tiền xe,.)/năm 19 Đóng góp thuế quỹ an ninh quốc phòng, vệ sinh, quỹ tình thương, /năm 20 Chi khác 11 Tiền chi cho hoạt động khác I I Mua đất Năm mua I I Xây nhà o Nhà ngói o Nhà tầng Năm xây I I Thuê nhà Tiền thuê vnđ/tháng I I Đi du lịch hàng năm o Vui chơi, giải trí o Gửi tiền ngân hàng I I Kinh doanh Nghề I I Giáo dục o Học thêm Nội dung học I I Sức khỏe/làm đẹp Làm I I Có mua trang sức o dây truyền n vòng tay n nhẫn I I khác 12 Trong gia đình, người định việc làm thu nhập Ai người định chi tiêu 13 Năm qua, trừ khoản chi phí cho sống, ơng bà có tích luỹ khơng ? Có o Khơng I I Nếu có tích luỹ ? đ Số tiền tích lũy thường cất giữ Gửi tiết kiệm ngân hàng Mua vàng/ bạc, đồ quý Ai người quản lý/nắm giữ tiền tiết kiệm/ tích lũy đó? Ơng/bà Bố/mẹ Vợ/chồng Con Người khác 14 Hiện gia đình ơng (bà) có tiện nghi sinh hoạt tài sản ? Nếu có cho biết số lượng giá trị chúng Stt Loại tài sản Số lượng (cái) Đài cattsette Ti vi Tủ lạnh Máy tính, máy in Điều hoà Bàn ghế đắt tiền 10 11 ước tính giá trị (đ) Đầu video/ VDC, Tủ Giường ngủ đắt tiền Tài sản quý theo phong tục dân tộc (chiêng, ché) Khác 15 Thu nhập gia đình ông/bà từ năm 2006 trở lại có thay đổi nhiều không? Thay đổi nhiều Thay đổi phần Ít thay đổi Khơng thay đổi Nếu thay đổi nhiều lý từ đâu Do có khu cơng nghiệp mở ra, cháu xin vào làm cơng nhân có lương Mở thêm dịch vụ kinh doanh Làm nông nghiệp kỹ thuật cao mang lại thu nhập tốt Có người làm nhà nước, thu nhập từ lương cao Khác Xin trân trọng cảm ơn! ... chức kinh tế gia đình + Bước đầu làm rõ sở lý luận nghiên cứu chức kinh tế gia đình + Phân tích chức kinh tế gia đình người Việt địa bàn nghiên cứu - xã Yên Trung, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh. ..VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN THỊ THÀNH CHỨC NĂNG KINH TẾ CỦA GIA ĐÌNH NGƯỜI VIỆT Ở XÃ YÊN TRUNG, HUYỆN YÊN PHONG, TỈNH BẮC NINH Chuyên ngành: Dân tộc học... phạm vi gia đình nhằm trì tồn phát triển gia đình xã hội Chức kinh tế gia đình bao gồm: chức sản xuất, chức tiêu dùng, chức tích lũy Trong xã hội Việt Nam truyền thống, gia đình đơn vị kinh tế độc