TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN BỘ MÔN NGỮ VĂN PHAN THỊ LAN CHI (MSSV: 6062099) THỂ KÍ CỦA HỒNG PHỦ NGỌC TƯỜNG QUA MỘT SỐ TÁC PHẨM TIÊU BIỂU Luận văn tốt nghiệp đại học Ngành Ngữ Văn – khóa 32 (2006 – 2010) Cán hướng dẫn: BÙI THANH THẢO -1- ĐỀ CƯƠNG TỔNG QUÁT PHẦN MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài Lịch sử vấn đề Mục đích nghiên cứu Đối tượng phạm vi nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu PHẦN NỘI DUNG Chương 1: VÀI NÉT VỀ THỂ LOẠI BÚT KÍ VÀ NHÀ VĂN HỒNG PHỦ NGỌC TƯỜNG 1.1 Thể loại kí văn học 1.1.1 Sơ lược hình thành loại hình kí 1.1.2 Khái niệm kí văn học 1.1.3 Đặc điểm kí văn học 1.1.3.1 Kí lấy thật khách quan đời sống tính xác thực đối tượng làm sở 1.1.3.2 Tính hư cấu kí văn học 1.1.3.3 Hình tượng tác giả thể loại kí 1.1.3.4 Đặc điểm văn phong, ngôn từ, nghệ thuật kí 1.2 Bút kí - tiểu loại kí văn học 1.2.1 Khái niệm bút kí 1.2.2 Đặc điểm bút kí 1.2.3 Phân biệt bút kí với số tiểu loại khác kí 1.3 Vài nét tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường 1.3.1 Tác giả -2- 1.3.2 Tác phẩm Chương 2: NỘI DUNG BÚT KÍ HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNG 2.1 Vẻ đẹp thiên nhiên đất nước 2.2 Vẻ đẹp người 2.2.1 Vẻ đẹp người chiến tranh 2.2.2 Vẻ đẹp người lao động sản xuất 2.2.3 Vẻ đẹp trình biến đổi tinh tế tâm hồn người trí thức trước thời 2.3 Vẻ đẹp lịch sử - văn hóa 2.3.1 Vẻ đẹp lịch sử 2.3.2 Vẻ đẹp văn hóa 2.3.2.1 Vẻ đẹp truyền thống văn hóa Huế 2.3.2.2 Vẻ đẹp văn hóa truyện thần thoại Chương 3: NGHỆ THUẬT BÚT KÍ HỒNG PHỦ NGỌC TƯỜNG 3.1 Kết hợp hài hòa chất trữ tình chất trí tuệ 3.2 Khơng gian, thời gian nghê thuật 3.3 Giọng điệu bút kí Hồng Phủ Ngọc Tường 3.4 Ngơn ngữ bút kí Hồng Phủ Ngọc Tường 3.4.1 Ngôn ngữ giản dị sáng 3.4.2 Ngơn ngữ trữ tình giàu hình ảnh 3.4.3 Ngơn ngữ khoa học xác 3.4.4 Ngơn ngữ miêu tả PHẦN KẾT LUẬN TÀI LIỆU THAM KHẢO MỤC LỤC -3- PHẦN MỞ ĐẦU -4- 1.Lý chọn đề tài Thể kí thể loại văn học hình thành từ lâu, song song với thể loại văn học khác Nhưng đến chưa nhiều người quan tâm ý, bạn trẻ ngày Nếu xét cách phân bổ tác phẩm sách ngữ văn bậc trung học phổ thông, phần lớn truyện ngắn, thơ, văn học nước (cũng truyện thơ) Cịn với phần kí văn học dường lĩnh vực khai thác, Nguyễn Tn ơng hồng thể loại tùy bút có tác phẩm kí ơng đưa vào SGK ngữ văn lớp 12 Người lái đị sơng Đà Với Hồng Phủ Ngọc Tường, ơng nhà viết kí tài có tác phẩm kí đưa vào giảng dạy Ai đặt tên cho dịng sơng? Và hai tác phẩm khơng có định nghĩa thể loại kí Vì việc phân biệt thể loại bạn trẻ nhiều nhập nhằng Hồng Phủ Ngọc Tường người có tài, ơng để lại tên tuổi thể loại bút kí Nhưng tiếc thay người dân nước lại nhiều tác phẩm ông cách phổ biến, trừ kí “Ai đặt tên cho dịng sông?” in SGK lớp 12 xuất năm 2000 Thiết nghĩ với giá trị mà thể kí mang lại cho văn học việc nghiên cứu thể loại việc làm cần thiết giai đoạn nay, đồng thời với đề tài “Thể kí Hoàng Phủ Ngọc Tường qua số tác phẩm tiêu biểu”, chúng tơi mong muốn người hiểu sâu tiếp cận sáng tác Hoàng Phủ Ngọc Tường cách toàn diện Lịch sử Vấn đề Hoàng Phủ Ngọc Tường nhà viết bút ký tài năng, điều thể qua niềm tin yêu độc giả dành cho ông Tuy nhiên việc nghiên cứu bút ký ông chưa trọng sâu vào phân tích Cũng có số bình -5- luận đăng báo, thực chất đánh giá ngắn chưa phải nghiên cứu hồn chỉnh Chúng tơi xin đưa số nhận xét nhà bình luận bút ký Hoàng Phủ Ngọc Tường: Trong tuyển tập Hoàng Phủ Ngọc Tường, Tập 2, Nhà thơ Hoàng Các có nhận xét: “Hồng Phủ Ngọc Tường có phong cách viết bút ký riêng mình, mạnh ông tri thức văn học, triết học, lịch sử, địa lý sâu rộng, gần đụng đến vấn đề gì, thời điểm đâu ơng tung hồnh thoải mái ngịi bút được.” [18;Tr.857] Nhận xét nhà thơ Hoàng Các khái quát phong cách viết văn Hoàng Phủ Ngọc Tường Khi nói đến vấn đề gì, Hồng Phủ Ngọc Tường khơng nói bóng gió xa xơi mà ông nói thẳng nói thực với chất vốn có vấn đề Ơng tạo nên phong cách viết không lẫn vào đâu để lại tên tuổi thể loại ký vốn mảnh đất đào thải khắc nghiệt Trích sách ngữ văn 12 xuất 2008 nhận định: “Hoàng Phủ Ngọc Tường nhà văn chuyên bút ký, nét đặc sắc sáng tác ông kết hợp nhuần nhuyễn chất trí tuệ chất trữ tình, nghị luận sắc bén với suy tư đa chiều tổng hợp từ vốn kiến thức phong phú triết học, văn hóa, lịch sử, địa lý…tất thể qua lối hành văn hướng nội, súc tích, mê đắm tài hoa” [12;Tr.108] Trong Lí luận phê bình văn học, giáo sư Trần Đình Sử có cảm nhận tập bút kí “Ai đặt tên cho dịng sơng?” Trong viết ơng nói rằng: “Hồng Phủ Ngọc Tường từ trước tới nhà văn nhiệt tình cơng dân cảm hứng thời Ngòi bút anh dành riêng cho đất nước người Việt Nam” Sau cảm nhận vài bút kí cụ thể, giáo sư đưa nhận định rằng: “Bút kí Hồng Phủ Ngọc Tường tìm cội nguồn, phát bề dày văn hóa lịch sử tượng đời sống Các chi tiết thực tế phong phú, ngồi giá trị “phản ánh”, chúng cịn đóng vai trị “xúc tác” để xâm nhập vào đáy sâu đất nước Văn anh giàu tư liệu lấy từ sử sách, tri thức khoa học, huyền thọai kí ức cá nhân làm -6- cho hình tượng lóe lên ánh sáng bất ngờ” [17;Tr.253] Có lẽ viết đất nước người Việt Nam tiêu chí hàng đầu, kim Nam để Hoàng Phủ Ngọc Tường cầm bút Nhận định giáo sư Trần Đình Sử thâu tóm tồn nội dung tác phẩm ơng, đồng thời lăng kính nhìn thấu tâm tư tình cảm Hồng Phủ Ngọc Tường Đúng thế! Văn ông “chỉ dành riêng cho đất nước người Việt Nam” Theo Đặng Tiến (Tạp chí sông Hương) đăng tải trang Internet www.thuathienhue.vn: “Đặc điểm tác phẩm Hoàng Phủ Ngọc Tường chất trí tuệ, dựa vốn kiến thức sâu rộng địa lý, lịch sử, văn học kết hợp với lý luận sắc bén, phô diễn lối hành văn súc tích, say đắm hào hoa, tình cảm dành cho đất nước quê hương, bè bạn, thiên nhiên nhân đạo vượt khỏi khuôn sáo văn chương, trở thành sinh lực lay chuyển tâm tư người đọc Hoàn thành văn nghiệp điều kiện lịch sử xã hội nghiệt ngã, Hoàng Phủ Ngọc Tường tạo cho thể loại bút ký phong cách riêng, thở tiếp nối khai triển kinh nghiệm bậc thầy tùy bút Nguyễn Tuân, Tô Hoài…” Ở nhận định lần khẳng định tài Hồng Phủ Ngọc Tường xem ơng người hoàn toàn xứng đáng nối tiếp đại thụ thể loại kí văn học Có thể nói tình u q hương đất nước men say để Hoàng Phủ Ngọc Tường vượt qua thử thách sống, để viết nên trang kí thấm đẫm tình người tình yêu thiên nhiên đất nước Trong Văn Học 1975-1985 tác phẩm dư luận tác giả Ngọc Trai nhận Xét: “Hoàng Phủ Ngọc Tường có cách kể chuyện ngắn gọn mạch lạc, làm bậc chủ yếu mà không sa vào logic khô khan Anh hay tạt ngang, tạt ngửa, đối chiếu không gian, đối chiếu thời gian, liên tưởng hồi ức, hoài niệm - không miên man lạc đề” [21;Tr.73] Trên số nhận định bút ký Hoàng Phủ Ngọc Tường, đa số ý kiến khen ngợi hiểu biết tác gia, cách hành văn ông chưa thật hệ thống phân tích cách chi tiết tồn sáng tác ông Trong đề tài hệ thống cách khái quát nội dung -7- nghệ thuật thể loại bút ký ông, qua giúp bạn đọc hiểu tiểu loại bút kí nói riêng thể kí nói chung Mục đích nghiên cứu Tìm hiểu đề tài “Ký Hoàng Phủ Ngọc Tường qua số tác phẩm tiêu biểu” chúng tơi hy vọng đạt mục đích: - Khái quát sơ lược thể loại ký văn học nói chung – bút kí nói riêng giá trị chúng văn học - Tuy kháo sát số tác phẩm tiêu biểu qua tuyển tập – 3, chúng tơi mong muốn khái quát nội dung chung tuyển tập cho bạn đọc - Qua tác phẩm Hoàng Phủ Ngọc Tường để hiểu thêm đa dạng phong phú thể loại ký Việt Nam - Tích lũy thêm kiến thức cho thân đồng thời góp thêm kiến thức cho bạn đọc thể loại bút ký Hoàng Phủ Ngọc Tường Đối tượng phạm vi nghiên cứu -Về đối tượng nghiên cứu: Với đề tài “Thể kí Hồng Phủ Ngọc Tường qua số tác phẩm tiêu biểu”, đối tượng nghiên cứu giá trị nội dung nghệ thuật tác phẩm bút kí Hồng Phủ Ngọc Tường - Về phạm vi nghiên cứu: Để nghiên cứu bút ký Hồng Phủ Ngọc Tường chúng tơi khảo sát dựa vào số bút ký tiêu biểu tuyển tập bút ký ông Phương pháp nghiên cứu Để thực nghiên cứu đề tài: “Ký Hoàng Phủ Ngọc Tường qua số tác phẩm tiêu biểu sử dụng biện pháp tiêu biểu sau: - Phương pháp hệ thống: Đặt sáng tác ơng tồn nghiệp sáng tác, đồng thời hệ thống sáng tác tiêu biểu để tìm nét đặc sắc bút ký ơng Ngồi chúng tơi có so sánh cách sử dụng ngơn từ Hoàng Phủ -8- Ngọc Tường Nguyễn Tuân để từ có cách nhìn nhận khách quan sáng tác Hoàng Phủ Ngọc Tường - Ngồi q trình nghiên cứu chúng tơi kết hợp thao tác tư duy: phân tích, liệt kê, so sánh, tổng hợp để làm sáng tỏ nhận định -9- PHẦN NỘI DUNG -10- ... tài: “Ký Hoàng Phủ Ngọc Tường qua số tác phẩm tiêu biểu sử dụng biện pháp tiêu biểu sau: - Phương pháp hệ thống: Đặt sáng tác ơng tồn nghiệp sáng tác, đồng thời hệ thống sáng tác tiêu biểu để... Tường Đối tượng phạm vi nghiên cứu -Về đối tượng nghiên cứu: Với đề tài ? ?Thể kí Hồng Phủ Ngọc Tường qua số tác phẩm tiêu biểu? ??, đối tượng nghiên cứu giá trị nội dung nghệ thuật tác phẩm bút kí. .. nghĩ với giá trị mà thể kí mang lại cho văn học việc nghiên cứu thể loại việc làm cần thiết giai đoạn nay, đồng thời với đề tài ? ?Thể kí Hoàng Phủ Ngọc Tường qua số tác phẩm tiêu biểu? ??, chúng tơi