Header Page of 128 SV: Nguyễn Thị Hải Yến Khóa luận tốt nghiệp PHẦN I MỞ ĐẦU 1.1 Lý chọn đề tài Ngành chăn nuôi giới chuyển hướng từ chăn nuôi đại sang chăn ni văn minh, nhấn mạnh việc chăn ni phải bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, bảo vệ môi trường đảm bảo chất lượng sống cho vật ni (Animal welfare –AW) AW có ý nghĩa lớn với người, khơng giới hạn động vật người mà công việc liên quan đến động vật, mà việc đảm bảo tốt AW mang lại lợi ích cho lồi người mơi trường Thái độ cộng đồng giới, người chăn nuôi nhà khoa học quyền lợi động vật cải thiện với phát triển xã hội Người ta kỳ vọng người làm nghề chăn nuôi thú y ngày biết nhiều AW [11] Việc tôn trọng vật chăn nuôi làm cho vật nuôi sống tự nhiên hơn, nhu cầu đáp ứng tốt nên khỏe mạnh hơn, cho suất tốt cuối đem lại lợi ích kinh tế tốt cho người Người tiêu thụ thực phẩm ngày ý thức cao chất lượng thực phẩm mà họ ăn vào, có yêu cầu biết thực phẩm mà họ tiêu thụ sản xuất nào, vật nuôi đối xử Những sản phẩm chăn nuôi từ hệ thống không đáp ứng quyền lợi động vật ngày bị người tiêu dùng khước từ sử dụng Chính mà nước phát triển có quy định nghiêm ngặt AW chăn nuôi sử dụng động vật làm thí nghiệm Tổ chức Thú y giới (OIE) yêu cầu “Việc sử dụng động vật phải gắn liền với trách nhiệm đạo đức để đảm bảo welfare động vật đạt tới mức cao được” (Bộ luật quốc tế thú y, 2006) Ở Trường ĐHSP Hà Nội luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page of 128 Khoa Sinh - KTNN Header Page of 128 SV: Nguyễn Thị Hải Yến Khóa luận tốt nghiệp nước châu Âu số biện pháp liệt áp dụng để đảm bảo AW: nước Đức có quy định riêng cấm chăn ni gà cơng nghiệp nước; Anh Hà Lan chuyển sang chăn nuôi gà thả vườn từ 2012; nước Anh quy định lợn phải ni mẹ chúng 6-8 tuần, giảm thiểu ghép với khác đàn, không bị cắt đuôi…[3], [13] Ở Việt Nam AW đề cập tới giới chuyên môn năm gần Từ năm 2009 hầu hết trường nơng lâm tồn quốc đưa AW vào giảng dạy khoa chăn nuôi, thú y Một số dự án nhằm quảng bá ứng dụng vấn đề AW lĩnh vực chăn nuôi lĩnh vực khác thực Bảo vệ AW cần thiết có nhiều lợi ích, người chăn nuôi Việt Nam cần sớm tiếp cận vấn đề ứng dụng thực tiễn Vậy thời điểm nhận thức thái độ người chăn nuôi vấn đề sao? Việc bảo vệ AW hộ chăn nuôi trang trại đạt đến mức độ nào? Để tìm hiểu vấn đề đề giải pháp bảo vệ AW điều kiện chăn nuôi nông hộ trang trại tiến hành đề tài: “Thực trạng bảo vệ Animal welfare lợn nuôi nông hộ trang trại huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc” 1.2 Mục tiêu - Tìm hiểu thực trạng bảo vệ AW lợn nuôi nông hộ trang trại huyện Tam Đảo - Đề giải pháp góp phần tăng cường bảo vệ AW lợn ni nông hộ trang trại điều kiện địa phương Trường ĐHSP Hà Nội luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page of 128 Khoa Sinh - KTNN Header Page of 128 SV: Nguyễn Thị Hải Yến Khóa luận tốt nghiệp PHẦN II NỘI DUNG CHƯƠNG I TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1 Một số vấn đề chung Animal welfare (AW) 1.1.1 Animal welfare gì? AW định nghĩa trạng thái thể chất tinh thần vật AW có liên quan đến đời sống thể chất lẫn tinh thần động vật lưu tâm đến tiến hóa động vật môi trường sống tự nhiên chúng Đó mơ tả trạng thái động vật tác động chăm sóc ngược đãi chúng [11] Bảo vệ AW có nghĩa đáp ứng nhu cầu thể chất tinh thần vật nhằm đảm bảo tình trạng khoẻ mạnh cho động vật, tức trạng thái mà vật có sức khoẻ tốt, có khả đối phó tốt với mơi trường sống biểu hành vi tập tính đa dạng đặc trưng loài Quyền lợi động vật đo số bao gồm hành vi, sinh lý, kéo dài tuổi thọ, sinh sản 1.1.2 Lợi ích việc bảo vệ AW Bảo vệ AW trách nhiệm người bao gồm quan tâm tới tất mặt liên quan đến sức khoẻ động vật chuồng ni, dinh dưỡng, phòng trị bệnh hợp lý, chăm sóc có trách nhiệm đối xử nhân đạo với chúng Bảo vệ tốt AW, giảm bớt chịu đựng động vật có tri giác, tạo nhiều lợi ích khơng cho thân vật mà cho người mơi trường Những lợi ích việc bảo vệ AW lý phải giáo dục AW kể đến là: [11] Trường ĐHSP Hà Nội luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page of 128 Khoa Sinh - KTNN Header Page of 128 SV: Nguyễn Thị Hải Yến Khóa luận tốt nghiệp - Việc đối xử tàn tệ nhãng động vật nhiều cách gây vấn đề sức khỏe người Ngược lại, quan tâm đến động vật giảm thiểu nguy làm tăng lợi ích cho người Vấn đề cấp bách bệnh truyền lây người động vật Việc bảo vệ đối xử với động vật tốt giảm thiểu nguy bệnh tật cho vật cho người - Thái độ cách cư xử với động vật khía cạnh có ý nghĩa phát triển nhân cách, xã hội đạo đức Ngày có hiểu biết mối quan hệ lạm dụng động vật bạo lực người với Chừng người mở rộng vòng tay nhân cho mn lồi tìm bình n cho Khơng có giáo dục thực tốt khơng làm cho người có tình thương với động vật - Người tiêu thụ thực phẩm ngày ý thức cao chất lượng thực phẩm mà họ ăn vào, có yêu cầu biết thực phẩm mà họ tiêu thụ sản xuất nào, vật nuôi đối xử Những tiêu chuẩn thường bao gồm mục an toàn thực phẩm, chất lượng thực phẩm, nguy môi trường ngày gia tăng yêu cầu AW Nếu tiêu chuẩn khơng đáp ứng sản phẩm chăn ni dần thị trường - Con người ngày có nhu cầu ni thú cưng, họ đặt u cầu cao cách cư xử cần hướng dẫn để hiểu để xây dựng mối quan hệ với thú cưng họ Mặt khác, vai trò thú cưng có nhiều thay đổi - Những nhà chuyên môn làm việc liên quan đến động vật cần tập huấn để giúp họ nhạy cảm với nhu cầu động vật mà họ tiếp xúc Khi thực hành, sinh viên cần có kỹ cảm nhận hành vi suy nghĩ vật nuôi tập trung vào kiến thức chăm sóc sức khoẻ, bệnh tật Trường ĐHSP Hà Nội luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page of 128 Khoa Sinh - KTNN Header Page of 128 SV: Nguyễn Thị Hải Yến Khóa luận tốt nghiệp chúng Kỹ giúp trình can thiệp thú y hiệu tương tác bác sĩ thú y đối tượng trở nên cụ thể sâu sắc - Chăm sóc động vật cách thích hợp, đảm bảo tốt AW giúp cải thiện suất chúng làm tăng hiệu chăn nuôi Động vật có cảm giác giống người: vui vẻ đau đớn, thoải mái cực Mặc dù hình dung khó đến nhường để hiểu cảm giác vật, biết cảm giác động vật, biết nhu cầu sống chúng giúp người ni chúng khoẻ mạnh có suất cao - Bằng cách cải thiện sức khỏe thú nuôi, công nghiệp chăn nuôi sản xuất thức ăn chăn ni liên tục tìm kiếm phương án tự nhiên để tối ưu hóa sản xuất, trì lợi nhuận, thân thiện với môi trường Sự bổ sung cách chọn lọc loại thực vật, chiết xuất thực vật vào thức ăn đặc tính hấp dẫn tự nhiên chúng hoạt tính thực vật giúp gia tăng lượng thức ăn ăn vào hiệu chăn ni Tóm lại: AW mối quan tâm tồn cầu AW có ý nghĩa lớn với người, khơng giới hạn động vật người phụ thuộc vào động vật, mà việc đảm bảo tốt quyền lợi động vật mang lại lợi ích cho lồi người mơi trường Thái độ cộng đồng giới, người chăn nuôi giới học thuật AW cải thiện với phát triển xã hội 1.1.3 Những tiêu đảm bảo AW [4] tiêu xác định sau: - Khơng bị đói khát - Khơng bị khó chịu - Khơng bị đau đớn, tổn thương bệnh tật - Không bị hạn chế biểu hành vi tự nhiên - Không bị sợ hãi căng thẳng Trường ĐHSP Hà Nội luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page of 128 Khoa Sinh - KTNN Header Page of 128 SV: Nguyễn Thị Hải Yến Khóa luận tốt nghiệp 1.1.4 Những vi phạm AW chăn nuôi - Về môi trường sống, chăn nuôi công nghiệp làm cho vật nuôi môi trường sống tự nhiên, điều kiện chúng thể tự nhiên vốn có nòi giống Chẳng hạn, gà trang trại nuôi thâm canh cho ăn để chúng đạt khối lượng giết thịt trước sáu tuần tuổi, tức nửa thời gian cách chăn nuôi truyền thống Cuộc sống chúng ngắn ngủi ô chuồng chật chội mà khơng ngồi trời, chí khơng vỗ cánh hay tắm bụi theo tự nhiên chúng [11] Trong điều kiện sống tự nhiên, bò sống đến hai mươi năm lâu Tuy nhiên, bò sữa cao sản sống phần tư thời gian Chúng thường bị loại thải để giết thịt sau số chu kì tiết sữa lý sức khỏe què, viêm vú, vô sinh - Về sản xuất sản phẩm, chăn nuôi đại tạo giống vật ni có suất sản phẩm cao so với yêu cầu “tự nhiên” lồi vật Chẳng hạn, có loại bò sữa ngày sản xuất lượng sữa gấp 5-10 lần, chí 20 lần, so với nhu cầu bú sữa “tự nhiên” bê đẻ Việc chọn lọc di truyền suất cao làm tăng tính mẫn cảm vật bệnh tật, đặc biệt viêm vú viêm móng Một bò sữa đại chứa vài chục lít sữa bầu vú to cỡ Điều bắt buộc chân sau bò vị trí khơng tự nhiên, làm cho lại khó khăn, dẫn đến kết đứng không vững bị q Trong chăn ni bò thịt vậy, có giống bò chun thịt khơng “tự nhiên” [11] - Về thức ăn chăn nuôi, lẽ thức ăn phải phù hợp với sinh lý tiêu hố lồi, vừa phù hợp với sinh thái dinh dưỡng nói chung, khơng tạo cạnh tranh thức ăn Thế nhưng, chăn nuôi công nghiệp đại thức Trường ĐHSP Hà Nội luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page of 128 Khoa Sinh - KTNN Header Page of 128 SV: Nguyễn Thị Hải Yến Khóa luận tốt nghiệp ăn cho tất lồi có xu hướng thiên sử dụng thức ăn tinh, tức thức ăn dựa ngũ cốc Điều khơng có lợi cho sức khoẻ lồi gia súc nhai lại khơng có lợi cho sinh thái dinh dưỡng Khơng có lợi cho sức khỏe gia súc nhai lại ăn nhiều thức ăn tinh dễ bị mắc nhiều bệnh bị axit cỏ, dẫn tới toan huyết, rối loạn trao đổi chất, bị bệnh chân móng, bị chết cấp tính ăn q nhiều lúc Không thế, mặt sinh thái dinh dưỡng, tạo cạnh tranh thức ăn tinh (ngũ cốc) lồi vật ni với người, đặc biệt bối cảnh lượng hoá thạch cạn kiệt dần người ta phải dùng ngũ cốc để sản xuất nhiên liệu sinh học thay Ngoài vi phạm AW chăn nuôi chủ yếu mà vừa nêu số vi phạm khác như: vận chuyển (chật chội, khoảng cách xa, gây khó chịu, stress cho vật nuôi) giết mổ vô nhân đạo, số thực hành chăn nuôi gây đau đớn cho vật ni: cắt đi, cắt nanh, xỏ vòng mũi 1.1.5 Hậu vi phạm quyền lợi động vật * Đối với động vật: - Xuất hội chứng thú tính ni nhốt với mật độ cao Tình trạng q đơng đúc vật không gian giới hạn cho phép làm tăng nguy bị bệnh nhóm động vật, gián tiếp làm giảm chất lượng thực phẩm Ví dụ, việc tăng tỉ lệ chết mắc bệnh đường hơ hấp tìm thấy đàn bò sữa chúng nhốt theo bầy đàn lớn Ngồi ra, mật độ ni nhốt cao làm tăng nguy phát tán vi khuẩn E.coli chuồng trại ni nhốt bò [5], [6] Động vật khơng hít thở khơng khí lành “tắm” ánh sáng mặt trời Chúng khơng thể có tập tính tự nhiên, điều làm cho lợn trở nên buồn chán bất lực Chúng có xu hướng đánh cắn khác, nguyên nhân gây tổn thương Trường ĐHSP Hà Nội luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page of 128 Khoa Sinh - KTNN Header Page of 128 SV: Nguyễn Thị Hải Yến Khóa luận tốt nghiệp - Động vật bị suy thối sinh sản thiếu hội giao tiếp - Động vật bị stress nhiệt, stress vận chuyển Lợn bị ảnh hưởng hội chứng thịt tái nhợt, mềm rỉ nước Chúng bị chết bị stress Thịt lợn bị tượng PSE có màu xám (nhợt nhạt), thiếu độ cứng độ ẩm (do bị rỉ nước ngoài) Vận chuyển lợn thịt mùa hè mùa đông khơng cách gây stress cho lợn, làm cho lợn sợ hãi, làm giảm chất lượng thịt [7] * Đối với sức khỏe người: Lợi dụng nhu cầu thịt nạc người tiêu dùng, tức thị trường, người ta dùng số hoá chất có hại để kích thích lợn tạo nạc Đây lại việc làm trục lợi vơ lương tâm hố chất tồn dư sản phẩm chăn ni có ảnh hướng xấu đến sức khoẻ người tiêu dùng Do đó, cần phải nghiêm cấm việc dùng hố chất có nguy độc hại để tạo thịt nạc chăn nuôi Chúng ta cho phép tạo thịt nạc sạch, đảm bảo yêu cầu vệ sinh an toàn thực phẩm Các triệu chứng ngộ độc thường thấy run cơ, tim nhanh, hồi hộp, thần kinh bị kích thích kéo dài nhiều nhiều ngày Hóc mơn làm rối loạn nội tiết dẫn đến nhiều tượng dậy sớm trẻ em, ung thư tử cung, đàn ơng có vú to phụ nữ, đồng tính luyến ái… *Đối với môi trường: Chăn nuôi gây ô nhiễm môi trường thông qua chất thải rắn, chất thải lỏng chất thải khí, kể khí gây hiệu ứng nhà kính khí mêtan Chăn ni đại ảnh hưởng xấu đến môi trường sinh thái thiên sử dụng giống vật ni “hiện đại” có suất cao, giống địa có nhiều tính trạng quý (như thích nghi kháng bệnh tốt, sử dụng tốt nguồn thức ăn địa, sản phẩm phù hợp với thị hiếu ẩm thực người dân…) lại bị yếu nhiều giống bị tuyệt chủng, đe doạ nghiêm trọng đến đa dạng sinh học [7], [11] Trường ĐHSP Hà Nội luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page of 128 Khoa Sinh - KTNN Header Page of 128 SV: Nguyễn Thị Hải Yến Khóa luận tốt nghiệp 1.2 Tiêu chuẩn welfare lợn Yêu cầu quyền lợi lợn hệ thống chăn nuôi tốt, quản lý nhân viên đào tạo có kỹ tốt Các nhu cầu cụ thể lợn là: [1], [14]  Dễ dàng tiếp cận thức ăn nước thích hợp, đầy đủ  Đầy đủ nơi trú ẩn để bảo vệ chúng khỏi thái cực khí hậu  Cơ hội để hiển thị hành vi  Bảo vệ khỏi nhanh chóng chẩn đốn điều trị xác, thương tích bệnh tật  Tự để di chuyển cần thiết bao gồm đứng, kéo dài, nằm xuống  Được tiếp xúc với lợn khác Hiện Việt Nam chưa có văn pháp lý quy định tiêu chuẩn welfare lợn Chúng tham khảo tiêu chuẩn số nước có luật AW.[4],[10] Chúng nhận thấy nội dung tiêu chuẩn có nhiều điểm tương đồng với quy trình thực hành chăn nuôi tốt ban hành Việt Nam, bên cạnh có số điểm cụ thể để đảm bảo welfare cho lợn, tóm lược điểm 1.2.1 Thực phẩm nước Chăn ni phải có hệ thống nước chế độ ăn uống hợp lý để trì cho động vật sức khỏe trạng thái tinh thần tốt *Thực phẩm - Lợn phải cho ăn theo cách giảm thiểu thương tổn Giảm thiểu tranh dành thức ăn lợn Đối lợn ăn máng, phải có đủ khơng gian cho ăn (tức 1,1 lần vai rộng) cho tất lợn ăn đồng thời, thức ăn rải rác khu vực rộng, giảm khả gây thương tổn [13], [14] - Cần cung cấp thêm số thức ăn thô xơ để đáp ứng thèm ăn Trường ĐHSP Hà Nội luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page of 128 Khoa Sinh - KTNN Header Page 10 of 128 SV: Nguyễn Thị Hải Yến 10 Khóa luận tốt nghiệp *Nước [14] - Hệ thống tưới nước tự động phải kiểm tra hàng ngày - Nước y tế dùng để điều trị sử dụng có tư vấn chuyên môn tránh lạm dụng pha trộn loại thuốc - Phải có nguồn nước dự phòng phù hợp trường hợp đặc biệt, ví dụ hạn hán, đông lạnh, vv 1.2.2 Môi trường *Chuồng trại [13], [14] - Chuồng trại phải thiết kế, xây dựng đảm bảo bảo vệ lợn khỏi cảm giác khó chịu, sợ hãi thể chất nhiệt, cho phép chúng thực hành vi tự nhiên - Lợn ni (cũi) chuồng đứng lên, nằm xuống mà không chạm vào ngang chuồng, nằm ô chuồng mõm chân sau lợn không đồng thời chạm vào hai đầu chuồng Vị trí uống nước máng ăn cần dễ dàng tiếp cận, không ảnh hưởng đến khả đứng lên nằm xuống lợn - Lợn giao tiếp với bên cạnh mà khơng gây thương tích - Các u cầu khơng gian tối thiểu cho lợn ô chuồng là: • Lợn cai sữa 0,5m2/con ô chuồng từ 10-100 lợn • Lợn thịt xuất chuồng cần tối thiểu 1m2 /con với thời tiết nóng tốt có 1,7m2/con Một chuồng lợn thịt lớn từ 10-100 • Lợn nái nuôi khoảng không gian tối thiểu 3,5m2/con Với mục đích tiết kiệm diện tích hầu hết lợn sinh sản nuôi chuồng cũi cũi đẻ Tuy nhiên để đảm bảo vấn đề welfare cho lợn số quốc gia cấm hình thức chăn nuôi lợn nái cũi trừ giai đoạn mang thai tuần đầu (Philippin, liên minh châu Âu số quốc gia khác) [14] Trường ĐHSP Hà Nội luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 10 of 128 Khoa Sinh - KTNN Header Page 31 of 128 SV: Nguyễn Thị Hải Yến 31 Khóa luận tốt nghiệp Bảng 3.9 Một số thực hành chăn nuôi lợn Chỉ tiêu theo dõi Nông hộ (n=30) Trang trại (n =1) Tuổi cai sữa - 21 ngày - 22 ngày - 25 ngày 17 - 28 ngày Số lần cho ăn sau cai sữa lần/ngày 12 lần/ngày 18 Thiến lợn - Có 20 - Khơng 10 Cắt lợn - Có 22 - Khơng Bấm nanh - Có 19 - Khơng 11 Cắt tai đánh số - Khơng 25 - Có Một bên Hai bên Trường ĐHSP Hà Nội luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 31 of 128 Khoa Sinh - KTNN Header Page 32 of 128 SV: Nguyễn Thị Hải Yến 32 Khóa luận tốt nghiệp Qua số liệu ta thấy thực hành chăn nuôi lợn chăn nuôi nông hộ bị vi phạm so với chăn nuôi trang trại Các kỹ thuật có số ý nghĩa định: Cai sữa sớm giúp lợn nái hồi phục nhanh, động dục trở lại sớm, nâng cao hệ số sinh sản; thiến: lớn lợn không tiết hoocmon sinh dục làm hôi thịt; cắt đuôi; bấm nanh lợn không cắn không gây tổn thương cho đầu vú mẹ; cắt tai đánh số nhận biết lợn Tuy nhiên kỹ thuật gây ảnh hưởng định thể chất tinh thần cho lợn Cai sữa sớm gây stress cho lợn sau cai sữa, chế độ ăn lợn có thay đổi đột ngột từ bình quân 16 bữa ngày với sữa mẹ, thức ăn ngon miệng, giàu dinh dưỡng dễ tiêu, sang thức ăn khô với thành phần khó tiêu ngon miệng số lần tiếp xúc với thức ăn giảm Mặt khác cai sữa sớm làm giảm sức đề kháng, lợn dễ nhiễm khuẩn, biện pháp khắc phục bổ sung kháng sinh gây tình trạng lệ thuộc kháng sinh Các kĩ thuật lại gây đau đớn cho lợn con, việc thiến làm giảm tỷ lệ nạc lợn đực Riêng cắt lợn gây tổn hại mặt tinh thần, ngăn cản giao tiếp lợn với (một số tài liệu cho đuôi phương tiện giao tiếp lợn [4], [12]), vi phạm AW nguyên tắc động vật tự giao tiếp với (ảnh 7) Ở trang trại thực hành thực vi phạm welfare lợn so với chăn nuôi nông hộ 3.3.4 Chăm sóc sức khoẻ hoạt động thú y - Trang trại: Qua quan sát vấn nhận thấy trang trại có cán thú y phụ trách nên thực đầy đủ đảm bảo u cầu chăm sóc vệ sinh, phòng bệnh cho lợn; lợn bệnh can thiệp kịp thời tích cực Trường ĐHSP Hà Nội luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 32 of 128 Khoa Sinh - KTNN Header Page 33 of 128 SV: Nguyễn Thị Hải Yến 33 Khóa luận tốt nghiệp + Đối với nái sinh sản: hàng ngày thực vệ sinh thân thể vệ sinh bốn chân tùy thuộc thời tiết; thực vệ sinh phận sinh dục trước phối giống; trước chuyển lên cũi đẻ - vệ sinh quan sinh dục vú; trước sau đẻ vệ sinh bầu vú quan sinh dục Sử dụng loại thuốc, vacxin phòng trị bệnh truyền nhiễm, ký sinh trùng theo quy trình + Đối với lợn sơ sinh lợn theo mẹ đảm bảo đầy đủ u cầu chăm sóc, vệ sinh, phòng bệnh Lợn sơ sinh cắt sát trùng rốn kỹ thuật, đảm bảo vệ sinh; giữ ấm ổ úm, cho bú sớm sau sinh, 1,5-2 giờ/một cữ bú; bổ sung chế phẩm gama globulin để tăng sức đề kháng Cai sữa lợn thực tránh gây sốc cho lợn Tuy nhiên có số thực hành lợn thực không đảm bảo welfare cho chúng nêu (bấm nanh, cai sữa sớm, thiến….) + Lợn đực, lợn thương phẩm chăm sóc vệ sinh phòng bệnh quy trình Tuy ni nhốt chuồng cũi chật hẹp hạn chế di chuyển nên có tượng lợn bị chai, sần chân; viêm đường tiết niệu - Đối với chăn nuôi lợn nông hộ: Do điều kiện vệ sinh chuồng trại, thân thể, thức ăn, nước uống chưa đảm bảo; hoạt động thú y chủ yếu dựa vào mạng lưới thú y tư nhân nên nên bệnh tật diễn phổ biến chăn ni nơng hộ Ngồi bệnh ngồi da bệnh thường gặp lợn ni nơng hộ bệnh đường tiêu hóa (tiêu chảy, táo bón), bệnh đường hơ hấp (viêm phổi cấp, ho) Chăn nuôi lợn nông hộ vi phạm nghiêm trọng AW vấn đề vệ sinh, chăm sóc thú y 3.3.5 Giết mổ vận chuyển lợn Lợn nuôi nông hộ chủ yếu cung cấp cho chủ giết mổ địa phương số người thu gom địa phương khác nên việc vận Trường ĐHSP Hà Nội luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 33 of 128 Khoa Sinh - KTNN Header Page 34 of 128 SV: Nguyễn Thị Hải Yến 34 Khóa luận tốt nghiệp chuyển giết mổ vấn đề xâm phạm AW trầm trọng công đoạn chăn nuôi Giết mổ vận chuyển lợn mang tính thủ cơng, đơn lẻ khơng tập trung nên khó kiểm sốt vệ sinh, dịch bệnh đặc biệt gây đau đớn, stress cho lợn Qua điều tra biết 100% lợn bị giết mổ chủ giết mổ gia công địa phương hình thức dã man (trói buộc, cố định, chọc tiết dao), khơng mang tính nhân đạo, gây sợ hãi, đau đớn cho vật Không gây stress, sợ hãi, đau đớn cho bị giết mổ mà chưa bị giết việc giết mổ diễn cạnh chuồng nuôi lợn, cạnh khu nhốt tập trung lợn trước giết mổ Còn lợn ni trang trại, chủ yếu bán cho lò mổ tập trung, số bán cho chủ giết mổ địa phương Các vấn đề AW chủ yếu liên quan đến bắt đưa lên phương tiện vận chuyển Trong vận chuyển nhiều bất cập, phương tiện vận chuyển thơ sơ, xe máy Nếu xe máy, lợn thường bị trói buộc, nhốt vào rọ, chằng chặt lên xe gây đau đớn sợ hãi Đối với lợn vận chuyển xe ơtơ khơng bị trói buộc thường vận chuyển với mật độ cao gây stress, sợ hãi tổn thương va chạm, cắn Quan sát bắt, lùa lợn lên xuống phương tiện vận chuyển mạnh tay, phản cảm dã man khơng mang tính nhân đạo 3.4 Một số giải pháp góp phần tăng cường bảo vệ AW lợn ni nông hộ trang trại điều kiện địa phương Có thể khẳng định Việt Nam thời điểm khó thực đầy đủ tiêu chuẩn welfare cho động vật nói chung lợn nói riêng Quá nhiều khó khăn phải đối mặt: - Người tiêu dùng người chăn ni chưa có hiểu biết, nhận thức, thực hành AW Trường ĐHSP Hà Nội luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 34 of 128 Khoa Sinh - KTNN Header Page 35 of 128 SV: Nguyễn Thị Hải Yến 35 Khóa luận tốt nghiệp - Nguồn vốn đầu tư cho chăn ni - Khó khăn lớn nhất: giá thành sản phẩm chăn nuôi từ hệ thống chăn nuôi đảm bảo AW cao Để người dân có hiểu biết, có kỹ thực hành AW; để tiêu chuẩn welfare động vật trở thành luật, thực chăn nuôi cần có vào nhiều Bộ ngành chức (Bộ Nông nghiệp phát triển nông thôn, Bộ Giáo dục Đào tạo…), trường đại học, trường chuyên nghiệp, Sở nông nghiệp phát triển nông thôn, Sở giáo dục đào tạo… kinh nghiệm nước trước Tuy nhiên với điều kiện thực tế Việt Nam nói chung theo chúng tơi có số giải pháp để bước cải thiện welfare cho lợn: Nâng cao nhận thức người bảo vệ AW [4] Kết khảo sát cho thấy nhận thức người chăn nuôi việc bảo vệ AW lợn hạn chế, AW mới, xa lạ, chưa biết đến Việc nâng cao nhận thức người dân đề bảo vệ AW cần thiết - Tổ chức tập huấn AW cho cán kỹ thuật phòng nơng nghiệp huyện, xã, trang trại người chăn nuôi nông hộ - Kết hợp hình thức khác để tun truyền AW cộng đồng: sử dụng tờ rơi, pano, áp phích; tổ chức thi tìm hiểu AW; tuyên truyền phương tiện thông tin đại chúng - Giảng dạy AW trường Đại học chun nghiệp có khoa Chăn ni thú y, khoa Sinh học Lồng ghép giáo dục AW vào môn học phổ thông… Tạo môi trường chăn nuôi đáp ứng tiêu chuẩn AW lợn Bên cạnh việc bước tăng cường nhận thức người chăn ni AW, cải thiện AW cho lợn cách tạo môi trường chăn nuôi đáp ứng tiêu chuẩn AW cho lợn Cụ thể: Trường ĐHSP Hà Nội luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 35 of 128 Khoa Sinh - KTNN Header Page 36 of 128 SV: Nguyễn Thị Hải Yến 36 Khóa luận tốt nghiệp - Tăng diện tích chuồng ni, giảm thiểu việc nuôi nhốt vật tất giai đoạn sản xuất Tam Đảo huyện miền núi diện tích đất dùng nơng nghiệp chiếm tỷ lệ cao, biện pháp khả thi - Tạo môi trường chăn ni phong phú Giúp vật có thoải mái lý tưởng thể chất có đủ chất cho việc biểu tập tính tự nhiên Có thể sử dụng nhiều loại vật liệu mà địa phương sẵn có: rơm rạ, vỏ lạc, trấu, mùn cưa… - Lựa chọn nái có khả làm mẹ tốt (thuộc giống tính trạng cá thể) - Những nái đẻ ni chuồng riêng khơng q chật chội có khu vực an toàn dành cho con - Sử dụng vắc xin Improvac kháng mùi hôi đực loại trừ kỹ thuật thiến lợn Vắc xin kháng lại hocmon giải phóng gonadotrophin (gonadotrophin-releasing hormone) - Quan tâm chăm sóc, quản lý lợn tốt [4] Trường ĐHSP Hà Nội luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 36 of 128 Khoa Sinh - KTNN Header Page 37 of 128 SV: Nguyễn Thị Hải Yến 37 Khóa luận tốt nghiệp PHẦN III KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 3.1 Kết luận Hiểu biết người chăn ni Tam Đảo AW hạn chế, AW q mẻ Hầu hết người chăn ni, kể cán kỹ thuật đào tạo chưa biết đến khái niệm AW Nhiều quy trình, kỹ thuật chăn nuôi hướng tới để thực lại thứ mà nước phát triển dần giảm thiểu, cấm Đại đa số người dân chăn nuôi theo kinh nghiệm, thiếu kiến thức chuyên môn, đầu tư chưa mức nên chăn nuôi lợn nông hộ đa số chưa đáp ứng yêu cầu AW (tuy có ưu mặt diện tích chuồng trại / đầu lợn; tăng cường thức ăn thô xơ tạo cảm giác no bụng cho vật; thực hành chăn ni lợn con) Còn chăn ni trang trại có tốt đầu tư, chăn ni theo qui trình nên phần đáp ứng số yêu cầu AW Tuy vậy, chăn nuôi trang trại theo phương thức công nghiệp bộc lộ nhựơc điểm định Vấn đề vi phạm welfare lợn chủ yếu nay: - Đối với chăn nuôi nông hộ: hệ thống chuồng trại, thức ăn, nước uống khơng đảm bảo vệ sinh, chăm sóc thú y - Đối với chăn nuôi trang trại: + Diện tích chuồng ni chật hẹp, mơi trường nghèo nàn, gây tổn thương thể chất (bệnh lý móng chân, viêm đường tiết niệu…) tinh thần cho vật, ngăn cản việc thể tập tính tự nhiên vật, xuất tập tính khơng bình thường: nhai giả, sùi bọt mép, gặm chắn chuồng, + Các thực hành chăn nuôi vi phạm nghiêm trọng welfare lợn con: cai sữa sớm, thiến, bấm nanh, cắt đuôi, cắt tai đánh số thực trang trại; chăn nuôi lợn nông hộ mức độ vi phạm có thực hành người chăn ni áp dụng cắt tai đánh số lợn Trường ĐHSP Hà Nội luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 37 of 128 Khoa Sinh - KTNN Header Page 38 of 128 SV: Nguyễn Thị Hải Yến 38 Khóa luận tốt nghiệp + Sử dụng hồn tồn thức ăn cơng nghiệp, số bữa ăn ngày (2 bữa/ngày) không đảm bảo welfare cho lợn, lợn phải chịu đựng cảm giác đói bụng (mặc dù đáp ứng đủ dinh dưỡng), tập tính tự nhiên tìm kiếm thức ăn Đối với chăn nuôi nông hộ trang trại việc vận chuyển, giết mổ vi phạm trầm trọng đến quyền động vật, khơng mang tính nhân đạo gây stress, sợ hãi đau đớn cho lợn, ảnh hưởng chất lượng thịt 3.2 Kiến nghị Thực tiêu chuẩn AW chăn ni lợn nói riêng chăn ni nói chung cần thiết khơng mang lại lợi ích cho vật mà có nhiều lợi ích cho người chăn nuôi cộng đồng Trong điều kiện thực tế địa phương việc áp dụng giải pháp để nâng cao nhận thức người AW, tạo môi trường chăn nuôi đáp ứng tiêu chuẩn AW, bước thực welfare cho vật nuôi việc nên làm Trường ĐHSP Hà Nội luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 38 of 128 Khoa Sinh - KTNN Header Page 39 of 128 SV: Nguyễn Thị Hải Yến 39 Khóa luận tốt nghiệp TÀI LIỆU THAM KHẢO Tài liệu tiếng việt: Bộ Nông nghiệp phát triển nơng thơn, định 1506/QĐ-BNNKHCN (2008), Quy trình thực hành chăn nuôi tốt cho chăn nuôi lợn an toàn Việt Nam (VietGAHP) Cục thống kê tỉnh Vĩnh Phúc, phòng Nơng nghiệp (4/2012), “Niên giám thống kê Nông nghiệp – Lâm nghiệp – Thủy sản tỉnh Vĩnh Phúc năm 2011” Mai Dung (2012), “Giải pháp chăn ni nhân đạo”, tạp chí khoa học kĩ thuật chăn nuôi, số Đại học Bristol hiệp hội bảo vệ động vật giới, Nhập môn quyền lợi động vật, tập giảng quyền lợi động vật, tháng năm 2013 GS Vũ Duy Giảng (2012), “Stress nhiệt hiệu sử dụng thức ăn chăn ni lợn”, tạp chí Trang trại Việt, số 15 Mai Lan (2012), “Mặt trái chăn nuôi công nghiệp- Tập trung cao”, tạp chí khoa học kỹ thuật chăn nuôi, ĐHNN I, Số Khắc Nam (28/10/2010), “Stress làm giảm chất lượng thịt lợn”, báo Nông Nghiệp Việt Nam UBND huyện Tam Đảo, “Báo cáo tình hình KT - XH huyện Tam Đảo năm 2008, 2009, 2010, 2011, 2012” UBND huyện Tam Đảo (12/2010), Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - Xã hội huyện Tam Đảo đến 2020 tầm nhìn đến năm 2030 10 WWW.hua.edu.vn/khoa/cnts/animalwelfare 11 WWW.vcn.vnn.vn Trường ĐHSP Hà Nội luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 39 of 128 Khoa Sinh - KTNN Header Page 40 of 128 SV: Nguyễn Thị Hải Yến 40 Khóa luận tốt nghiệp Tài liệu tiếng Anh: 12 Compassion in World farming,“Intensive farming and the Welfare of farm” 13 Dr Dale Arey and Phil Brooke (2006), Animal welfare aspects of good agricultural practice: pig production, Compassion in World Farming Trust 14 RSPCA (5/2012), Welfare standards for pig Trường ĐHSP Hà Nội luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 40 of 128 Khoa Sinh - KTNN Header Page 41 of 128 SV: Nguyễn Thị Hải Yến 41 Khóa luận tốt nghiệp PHỤ LỤC Phụ lục Mẫu phiếu khảo sát khiến thức cần thiết AW chăn nuôi lợn I.Phần thông tin cá nhân Họ tên: Địa chỉ: Năm sinh: Gới tính: II Câu hỏi vấn Các bác, cô, chú, anh, chị khoanh tròn phần ý kiến Ơng (bà) có nhận thấy thay đổi hành vi lợn bị cai sữa sớm? a Có b Khơng Ơng (bà) có cho động vật cảm nhận đau đớn, khó chịu giống người? a Có b Khơng Ơng (bà) có nghe nhắc tới vấn đề quyền lợi động vật hay chưa? a Có b Khơng Ơng (bà) có cho nhốt lợn có chửa ngăn chuồng chuyên dụng vi phạm chất lượng sống lợn? a Rất đồng ý b Đồng ý c Không đồng ý d Rất không đồng ý Ơng (bà) có cho sử dụng chuồng nuôi đặc dụng ngăn cách riêng lợn mẹ lợn thời kỳ lợn theo mẹ vi phạm chất lượng sống lợn? a Rất đồng ý b Đồng ý c Không đồng ý d Rất không đồng ý Ơng bà có cho việc cắt đuôi lợn con, thiến lợn con, cắt nanh lợn con, cai sữa lợn trước hai tháng tuổi có ảnh hưởng đến chất lượng sống lợn không? a Rất đồng ý b Đồng ý c Không đồng ý d Rất khơng đồng ý Ơng bà có cho việc vận chuyển vật nuôi với khoảng cách xa ảnh hưởng đến chất lượng thịt? a Rất đồng ý b Đồng ý c Không đồng ý d Rất không đồng ý Ơng bà có cho việc giết mổ lợn trước lại khơng nên? a Rất đồng ý b Đồng ý c Không đồng ý d Rất không đồng ý Trường ĐHSP Hà Nội luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 41 of 128 Khoa Sinh - KTNN Header Page 42 of 128 SV: Nguyễn Thị Hải Yến 42 Khóa luận tốt nghiệp Phụ lục Hình ảnh Ảnh 1: Chuồng cũi đẻ trang trại Ảnh 2: Chuồng cũi nuôi nái chửa trang trại Trường ĐHSP Hà Nội luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 42 of 128 Khoa Sinh - KTNN Header Page 43 of 128 SV: Nguyễn Thị Hải Yến 43 Khóa luận tốt nghiệp Ảnh 3: Ngăn chuồng nuôi lợn nái đẻ nông hộ xã Minh Quang Ảnh 4: Lợn cắn ngang Trường ĐHSP Hà Nội luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 43 of 128 Khoa Sinh - KTNN Header Page 44 of 128 SV: Nguyễn Thị Hải Yến 44 Khóa luận tốt nghiệp Ảnh 5: Lợn sùi bọt mép Ảnh 6: Vòi uống nước tự động trang trại Trường ĐHSP Hà Nội luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 44 of 128 Khoa Sinh - KTNN Header Page 45 of 128 SV: Nguyễn Thị Hải Yến 45 Khóa luận tốt nghiệp Ảnh 7: Lợn bị cắt đuôi Trường ĐHSP Hà Nội luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 45 of 128 Khoa Sinh - KTNN ... lợn nuôi nông hộ trang trại huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc 1.2 Mục tiêu - Tìm hiểu thực trạng bảo vệ AW lợn ni nông hộ trang trại huyện Tam Đảo - Đề giải pháp góp phần tăng cường bảo vệ AW lợn nuôi. .. Việc bảo vệ AW hộ chăn nuôi trang trại đạt đến mức độ nào? Để tìm hiểu vấn đề đề giải pháp bảo vệ AW điều kiện chăn nuôi nông hộ trang trại tiến hành đề tài: Thực trạng bảo vệ Animal welfare lợn. .. trang trại huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc Để đánh giá thực trạng bảo vệ AW lợn nuôi địa bàn huyện Tam Đảo tiến hành điều tra số nông hộ thuộc xã có số lượng lợn nhiều: Đạo Trù, Minh Quang trang trại