PHM MINH MC MODULE TH 10 giáo dục hoà nhập cho học sinh khiếm thị, Học sinh khó khăn học học sinh có khuyết tật ngôn ngữ GIkO DšC HO; NHtP HC SINH KHI‚M THŠ, HC SINH CŒ KHŒ KHuN V HC V; HC SINH CŒ KHUY‚T TtT V NGN NGŸ | 61 A GIỚI THIỆU TỔNG QUAN — — Module TH 10 g m ba ph n liên quan n ph ng pháp d y h c hoà nh p h c sinh khuy t t t: Ph n 1: Giáo d c hoà nh p h c sinh m th Ph n 2: Giáo d c hồ nh p h c sinh có khó kh n v h c — Ph n 3: Giáo d c hoà nh p h c sinh khuy t t t ngơn ng Trong ó: Ph n 1: Giáo d c hoà nh p h c sinh m th , có n i dung: N i dung 1: Nh ng v n chung v giáo d c h c sinh m th N i dung 2: Ph ng pháp, ph ng ti n d y h c hoà nh p h c sinh m th b c Ti u h c N i dung 3: Nh ng k n ng c thù giáo d c h c sinh m th N i dung 4: Rèn luy n k n ng c — vi t ch Braille Ph n 2: Giáo d c hồ nh p h c sinh có khó kh n v h c, có n i dung: Ph n 3: Giáo d c hoà nh p h c sinh khuy t t t ngôn ng , có n i dung: N i dung 1: Khái ni m h c sinh có khó kh n v h c N i dung 2: K thu t d y h c h c sinh có khó kh n v h c N i dung 1: Khái ni m v h c sinh khuy t t t ngôn ng N i dung 2: Ph ng pháp ph c h i rèn luy n c u âm c b n N i dung 3: Ph ng pháp ph c h i phát tri n k n ng phát âm theo thành ph n âm ti t N i dung 4: Phát tri n v n t kh n ng ng pháp cho h c sinh khuy t t t ngôn ng 62 | MODULE TH 10 B NỘI DUNG Phần 1: GIÁO DỤC HOÀ NHẬP HỌC SINH KHIẾM THỊ Nội dung NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ GIÁO DỤC HỌC SINH KHIẾM THỊ MỤC TIÊU 1.1 Kiến thức — Trình bày — Mơ t 1.2 Kĩ c khái ni m tr m th c c i m nh n th c, giao ti p nhân cách c a tr m th — Xác nh, phân lo i — V n d ng ph m th cm c ng pháp khuy t t t th giác c a tr m th tìm hi u kh n ng nhu c u c a tr 1.3 Thái độ — Tin t ng vào kh n ng ti m n c a tr m th — i x bình ng tơn tr ng tr m th CHUẨN BỊ — Tài li u h c: + Tài li u vi t c a ti u module + Các trích o n b ng hình — Tài li u tham kh o: + Giáo d c h c tr m th , + Tâm lí h c tr m th , + Giáo trình cao ng s ph m: Ph n giáo d c tr khuy t t t, — Tranh, nh, b ng hình v ho t ng c a tr m th GIkO DšC HO; NHtP HC SINH KHI‚M THŠ, HC SINH CŒ KHŒ KHuN V HC V; HC SINH CŒ KHUY‚T TtT V NGN NGŸ | 63 CÁC HOẠT ĐỘNG Hoạt động 1: Tìm hiểu khái niệm học sinh khiếm thị NHIỆM VỤ * — — * — — — H c viên tìm hi u khái ni m "Tr m th ": H p tác nhóm: Chia l p h c thành nh ng nhóm nh , m i nhóm t n h c viên; cá nhân suy ngh phút, sau ó nhóm trao i 10 phút v n Báo cáo k t qu b sung ý ki n c a nhóm gi ng viên Tìm hi u v tr m th : N i dung: M c ích phân lo i khuy t t t th giác, tiêu chí phân lo i khuy t t t m c khuy t t t th giác c a tr Hình th c ho t ng: Chia l p thành nhóm nh , m i nhóm t n h c viên, nhóm trao i th o lu n d i s h ng d n c a gi ng viên Báo cáo ph n h i, gi ng viên b sung ý ki n THÔNG TIN PHẢN HỒI * Khái ni m v tr m th : — Tr m th tr d i 18 tu i có khuy t t t th giác, ã có ph ng ti n tr giúp nh ng v n g p nhi u khó kh n ho t ng c n s d ng m t — Tr m th có nh ng m c khác v th l c th tr ng c a th giác — Ng i bình th ng, có th l c b ng Vis; th tr ng ngang (góc nhìn bao quát theo chi u ngang) m t m t 1500; c hai m t 1800; th tr ng d c (góc nhìn bao qt theo chi u ng) 1100 * Phân lo i m c m th : C n c vào m c m khuy t c a th giác, ng i ta chia t t th giác thành hai lo i: mù nhìn (vi c phân lo i th giác ph thu c vào m c tiêu c a t ng ngành ch c n ng: Y t , Giáo d c, Lao ng— Th ng binh Xã h i ) — Tr mù: c chia làm m c : + Mù hoàn toàn: th l c = n 0,005 Vis, th tr ng = t i 100 v i c m t 64 | MODULE TH 10 + Mù th c t : th l c 0,005 n 0,04 Vis, th tr ng nh h n 10o ã c ph ng ti n tr giúp t i a (M t kh n ng phân bi t sáng t i nh ng khơng rõ) — Tr nhìn kém: c chia làm m c : + Nhìn kém: th l c t 0,05 n 0,08 Vis có ph ng ti n tr giúp t i a Tr g p r t nhi u khó kh n h c t p s d ng m t c n c giúp th ng xuyên sinh ho t h c t p + Nhìn kém: th l c 0,09 n 0,3 Vis ã có ph ng ti n tr giúp t i a, tr v n g p khó kh n ho t ng Tuy nhiên, tr có kh n ng t ph c v , c n s giúp th ng xuyên c a m i ng i, ch ng m i ho t ng h ng ngày * Nguyên nhân khuy t t t th giác: Tr b m th nhi u nguyên nhân Nh ng nguyên nhân gây t t th giác là: — Do b m sinh (t b ng m ): di truy n gen; b ho c m b nhi m ch t c hoá h c; m b cúm lúc mang thai ho c b tai n n gây ch n th ng thai nhi — H u qu c a b nh: thi u vitamin A, au m t h t, ti u ng, HIV/AIDS — H u qu c a tai n n: lao ng, giao thông, chi n tranh, ánh nhau, ch i trò ch i nguy hi m, * M t s khó kh n tr m th th ng m c ph i: — M c khó kh n i s ng mà tr m th th ng g p ph i ph thu c r t nhi u vào m c khuy t t t c a th giác Tr mù nh n bi t th gi i bên ngồi khơng ph i b ng m t Do ó, hình nh c a s v t hi n t ng th ng khơng rõ ràng, thi u xác, sai l ch — Tr mù b m sinh khơng thu nh n c hình nh t th giác, ó khơng có khái ni m th c v màu s c — Tr khó kh n nh h ng di chuy n: i ch m, l ch h ng, hay b va v p — Tr khó kh n lao ng t ph c v , sinh ho t h ng ngày — Tr khó c m th v p c a thiên nhiên, c a ng i — Tr khó tham gia trò ch i v n ng th d c, th thao GIkO DšC HO; NHtP HC SINH KHI‚M THŠ, HC SINH CŒ KHŒ KHuN V HC V; HC SINH CŒ KHUY‚T TtT V NGN NGŸ | 65 — Tr r t khó kh n vi c h c làm nh ng ngh c n s ph i h p tay m t nh s tham gia c a m t theo dõi, ki m tra i u ch nh thao tác c a tay — Trong trình h c t p, tr mù g p ph i hàng lo t nh ng khó kh n: + Giai o n luy n phát âm u b c Ti u h c: không quan sát c, tr mù r t khó ho c khơng th b t ch c luy n theo hình mi ng c a giáo viên + M c dù có th dùng tay s khám phá, thu nh n thông tin phát tri n nh n th c, nh ng tay s th ng ch m h n hi u qu th p h n so v i s d ng m t Nhi u hình nh tr mù r t khó ho c không th nh n d ng b ng tay nh h , ám mây ho c tranh v sách giáo khoa ph thông + B ng cách mơ t quan sát mơ hình, tr mù có th hi u c s v t hi n t ng nh ng ph i tr i qua trình rèn luy n c bi t ph c t p h n nhi u so v i tr sáng m t + V n t c a tr th ng nghèo nàn, thi u n i dung c th mang tính hình th c Do ó, tr khó di n t m t cách sát th c v s hi u bi t c a mình, sai l ch so v i th c t + Tr mù vi t ch n i khơng khó, nh ng em g p nh ng khó kh n s a vi t b ng ch n i Nguyên nhân ch n i không th s a b ng cách vi t b sung, vi t thêm vào phía hàng ho c d i hàng ch ã vi t GHI NHỚ — Khái ni m tr m th : Tr m th tr d i 18 tu i có khuy t t t th giác, ã có ph ng ti n tr giúp nh ng v n g p nhi u khó kh n ho t ng c n s d ng m t — M c ích ánh giá: ánh giá m c suy gi m th l c nh h ng n trình phát tri n, h c t p sinh ho t c a tr m th , t ó l a ch n ph ng pháp, k n ng giáo d c phù h p — Phân lo i khuy t t t th giác: + Mù hoàn toàn: th l c = n 0,005 Vis, th tr ng = t i 10 v i c m t + Mù th c t : Th l c 0,005 n 0,04 Vis ho c th tr ng nh h n 10 ã c ph ng ti n tr giúp t i a (M t kh n ng phân bi t sáng t i nh ng không rõ) 0 66 | MODULE TH 10 + Nhìn kém: Th l c t 0,05 n 0,08 Vis có ph ng ti n tr giúp t i a Tr g p r t nhi u khó kh n h c t p s d ng m t c n c giúp th ng xuyên sinh ho t h c t p + Nhìn kém: Th l c 0,09 n 0,3 Vis ã có ph ng ti n tr giúp t i a tr v n g p khó kh n ho t ng Tuy nhiên, tr có kh n ng t ph c v , c n s giúp th ng xuyên c a m i ng i, ch ng m i ho t ng h ng ngày Hoạt động 2: Tìm hiểu đặc điểm nhận thức học sinh khiếm thị NHIỆM VỤ — Hình th c ho t ng: H p tác nhóm — ng i, trao i th o lu n v n sau: + Nh ng c i m nh n th c c m tính lí tính c a tr m th ; + Nh ng h n ch nh ng khó kh n q trình tâm lí — Ph n h i nhóm, gi ng viên b sung ki n th c THÔNG TIN PHẢN HỒI * M c dù g p r t nhi u khó kh n ho t ng i s ng xã h i, nh ng c i m tâm lí c a tr nhìn v n g n gi ng nh ng c i m tâm lí c a tr sáng tu i, nên gi i h n ph m vi c a tài li u ch y u t p trung vào i t ng tr mù nhìn c i m nh n th c c m tính: — Ho t ng nh n th c c m tính hình th c kh i u s phát tri n ho t ng nh n th c c a ng i — C m giác q trình tâm lí ph n ánh t ng thu c tính riêng l c a s v t hi n t ng tr c ti p tác ng vào giác quan c a ta Ví d : t vào tay tr mù m t v t l , tr r t khó tr l i úng ó v t Nh ng n u h i: Em c m th y v t ó th nào? (c ng, m m, nh n, nóng, l nh, n ng, nh ) N u tr tr l i c t c tr có c m giác — Tr mù hồn tồn có nh ng c m giác: + C m giác nghe; + C m giác s ; + C m giác c kh p v n ng; GIkO DšC HO; NHtP HC SINH KHI‚M THŠ, HC SINH CŒ KHŒ KHuN V HC V; HC SINH CŒ KHUY‚T TtT V NGN NGŸ | 67 + C m giác rung; + C m giác mùi v ; + C m giác th ng b ng i v i tr mù, c m giác s c m giác nghe em l i kh n ng thay th ch c n ng nhìn c a m t có hi u qu nh t — Nh n th c c m tính c a tr m th có nh ng c i m sau: + c i m c m giác xúc giác c a tr m th : • C m giác xúc giác t ng h p c a nhi u lo i c m giác g m: c m giác áp l c, c m giác nhi t, c m giác au, c m giác s • Có hai lo i c m giác xúc giác: c m giác xúc giác t i c m giác xúc giác phân bi t • Ng ng c m giác t i kh n ng c m nh n rõ m t i m c a v t tác ng lên b m t c a da • o c m giác t i b ng giác k (b lơng nh ), xác nh c di n tích c a m t i m tác ng lên t ng b ph n c a c th ng i (kh n ng c m nh n c m t i m) tính theo miligam/milimét vng Ví d : Ng ng c m giác t i m t s vùng da c a ng i: u l i 2, u ngón tay tr 2,2, mơi 5, b ng 26, th t l ng 48, gan bàn chân 250 • Ng ng c m giác phân bi t kh n ng nh n bi t hai i m g n ang kích thích da N u tính kho ng cách gi a hai i m theo n v milimét ng ng c m giác phân bi t vùng c th nh sau: môi 4,5, c 54,2, ùi l ng 67,4 • Kho ng cách t i thi u gi a ch m n i kí hi u Braille ch b ng 2,5mm (ng ng xúc giác phân bi t u ngón tay tr c a ng i bình th ng 2,2mm ng i mù c rèn luy n t t 1,2mm) Nh v y, tay c a ng i mù s c ch Braille không g p khó kh n v nguyên t c ó c ng c s khoa h c c a h th ng kí hi u Braille + c i m c m giác thính giác c a tr m th : • Cùng v i c m giác xúc giác, c m giác thính giác m t nh ng c m giác quan tr ng giúp tr mù giao ti p, nh h ng ho t ng: h c t p, lao ng sinh ho t cu c s ng • Tai ng i h n h n tai ng v t ch hi u c ngôn ng , c m th c ph m ch t c a âm nh c ng , tr ng nh p i u 68 | MODULE TH 10 Âm ph n ánh nhi u thông tin: V t phát âm thanh, kho ng cách v trí khơng gian c a v t phát âm i v i ng i nghe, v t xung quanh, v t phát âm t nh t i hay chuy n ng; chuy n ng theo h ng nào? (an toàn hay nguy hi m; sôi ng hay yên t nh ) Nh âm gi ng nói c a i t ng ang giao ti p, tr mù có th bi t c tr ng thái tâm lí c a h + Ng ng c m giác thính giác c a tr m th : nh y c m âm c a m i ng i u phát tri n theo quy lu t chung Tuy nhiên, b mù bu c h ph i th ng xuyên l ng nghe m i âm thanh, nên nh y c m giác nghe c a h t t Nh ng nói nh v y khơng có ngh a m i ng i mù u có nh y âm t t h n ng i sáng m t Khoa h c th c ti n ã ch ng minh c r ng: mu n có nh y c a thính giác c n ph i c rèn luy n th ng xuyên Âm nh c m t cơng c rèn luy n thính giác r t t t cho tr mù + c i m lo i c m giác khác c a tr mù: • C m giác c kh p v n ng: Là c m giác nh n bi t tín hi u t c quan v n ng c a c th V i ng i sáng m t, c m giác c kh p v n ng có ý ngh a V i ng i mù, nh có c m giác di chuy n, h i u ch nh b c i xác h n, nh n bi t nhi u d u hi u không gian, kho ng cách, ph ng h ng, t c c a v t th • C m giác rung: Là c m giác ph n ánh s dao ng c a môi tr ng khơng khí Lo i c m giác ng i bình th ng có ý ngh a thi t th c tr m t s ng i làm ngh lái máy bay, lái ô tô, lái xe g n máy nh có th bi t c tình tr ng ho t ng c a máy móc V i ng i mù nh c m giác rung, h oán c v t c n, l n, kho ng tr ng s p i t i • C m giác mùi, v : C m giác mùi, v ph n ánh tính ch t hố h c c a v t ch t V t ch t ó tan khơng khí (hi n t ng th ng hoa), tác ng vào c quan th c m m i (mùi); V t ch t ó c c quan th c m l i ti p nh n (v ); Thông qua mùi, ng i mù d xác nh c i t ng nh mùi nhà n hay nhà v sinh • Ng i mù c m nh n ng i quen có th qua mùi m • C m giác th ng b ng: Là c m giác ph n ánh s c m nh n v trí c a c th không gian B máy nh y c m th ng b ng b ph n ti n ình n m tai • GIkO DšC HO; NHtP HC SINH KHI‚M THŠ, HC SINH CŒ KHŒ KHuN V HC V; HC SINH CŒ KHUY‚T TtT V NGN NGŸ | 69 Th c nghi m cho th y: i u ki n nh nhau, ng i mù ng i sáng m t nh m l i ng i mù có nh y c m th ng b ng nh h ng không gian t t h n + c i m tri giác c a tr m th : • Tri giác m t trình tâm lí ph n ánh m t cách tr n v n thu c tính c a s v t hi n t ng chúng tác ng tr c ti p vào giác quan c a ta • Khơng ph i ch có m t c quan mà có c h c quan phân tích tham gia vào trình tri giác Tu theo i t ng nhi m v tri giác mà xác nh giác quan gi vai trò N u nghe gi ng v n thính giác gi vai trò ch y u, n u xem tranh v m t gi vai trò • Hình nh xu t hi n v não tri giác s em l i b h n ch h n so v i tri giác nhìn, nh ng c ng giúp cho tr mù nh n bi t hình nh m t cách trung th c • Gi a m t tay có th ph n ánh nh ng d u hi u gi ng (hình d ng, l n, ph ng h ng, kho ng cách, th c th , chuy n ng hay ng yên) nh ng d u hi u khác • Nh n bi t v màu s c, ánh sáng, bóng t i m t m i ph n ánh y tr n v n • Nh n bi t v áp l c, tr ng l ng, nhi t tay ph n ánh t t h n Th c nghi m cho th y, hi u qu tri giác s ch c phát huy tr b mù hoàn tồn ó i u lí gi i ng i sáng m t b b t m t s c vi t ch n i không hi u qu nh ng i mù * c i m nh n th c lí tính c a tr m th : — c i m t c a tr m th : + T m t q trình tâm lí ph n ánh nh ng thu c tính b n ch t, nh ng m i liên h bên trong, có tính quy lu t c a s v t, hi n t ng hi n th c khách quan mà tr c ó ta ch a bi t + Ngơn ng gi vai trò c bi t q trình t tr mù, ch c n ng c b n c a ngôn ng không b r i lo n Do ó, t c a tr v n i u ki n phát tri n Tuy nhiên, nh ng thao tác t di n ph c t p khó kh n + Q trình phân tích, t ng h p d a k t qu c a trình nh n th c c m tính (c m giác, tri giác) tr mù, nh n th c c m tính l i b m 70 | MODULE TH 10 — Khơng có ngơn ng : Tr khơng có ngơn ng nh ng tr ch a bao gi có ngơn ng Trong q trình phát tri n c th , em khơng có q trình t p nói phát tri n ngơn ng Cha m gia ình th ng phát hi n so sánh em v i nh ng tr tu i Nguyên nhân gây t t th ng tr b ch n th ng vùng i u n ngôn ng v não th i kì ti n ngơn ng , d n t i h u qu tr khơng nói c ho c nghe c nh ng không hi u c Nh ng m khuy t ngôn ng c a d ng t t th ng kéo theo s phát tri n trì tr c a trí tu Do v y, nh ng tr th ng b nh m l n v i tr ch m phát tri n tinh th n Tr th ng có bi u hi n: + Không hi u hay hi u r t ngơn ng nghe ng i khác nói + Khơng bi t nói hay nói c r t so v i tr tu i + Hi u ít, nói ho c khơng nói — Nói l p: Tr nói l p tr nói th ng l p i l p l i nhi u l n m t âm, m t t hay m t c m t ó ho c có nh ng quãng cách, nh ng ch ng t, ngh , gi t vô c chu i l i nói — Nói khó: Tr nói khó nh ng tr nói phát âm r t khó kh n, n c dãi ch y nhi u liên t c b ph n phát âm (môi, hàm, l i ) b co c ng, có kéo theo c s co c ng c khu v c m t hay vai, c t chi — Nói ng ng: Nói ng ng g i phát âm sai Tr nói ng ng tr th ng khơng có kh n ng phát âm úng nh ng âm chu n c a m t ph ng ng ó, nh ng tr khác tu i ã phát âm t t — R i lo n gi ng i u: Tr b r i lo n gi ng i u tr có gi ng nói b khàn, kh n, y u, m t ti ng, ti ng nói t o n, h t h i hay nói khơng thành ti ng ho c ti ng nói lào thào khơng rõ — R i lo n c vi t: + Tr có t t r i lo n c vi t tr nói, c, vi t sai ho c hi u sai l ch v ng âm, t v ng, ng pháp Có th g i, ây d ng t t k t h p c d ng: nói ng ng, nói khó, khơng nói c 120 | MODULE TH 10 + Nguyên nhân d n n d ng t t b nh não hay v t th ng s não thu c vùng bán c u i não trái gây nên Ngồi ra, nguyên nhân buông l ng giáo d c nh : thi u s rèn luy n v âm, t , thi u s quan tâm giáo d c c a gia ình — Ch m phát tri n ngôn ng : + Tr ch m phát tri n ngơn ng nh ng tr có thính l c trí tu t ng i bình th ng, nh ng ch tiêu v ngôn ng nh : ng âm, t v ng, ng pháp l i nhi u so v i m c bình th ng Trong giao ti p, tr th ng dùng i u b , ch tr , g t, l c + Tr ch m phát tri n ngôn ng n ng, có th ch nói c vài ba t ho c khơng nói B i tr nghèo t , không n m c quy t c ng pháp ho c phát âm sai Nguyên nhân ch y u c a s ch m phát tri n ti ng nói th ng tình tr ng s c kho : tr b m au, b nh t t, suy nh c c th Ngồi ra, nh ng nguyên nhân khác nh : môi tr ng ngôn ng không thu n l i ho c tr b b r i v m t ch m sóc giáo d c kh c ph c tình tr ng c n tr ng theo h ng: • Ch m sóc t t s c kho cho tr • Rèn luy n tính ho t bát, h n nhiên, hình thành nhu c u giao ti p tr qua ho t ng vui ch i, v n ngh , k chuy n • Luy n phát âm, t p t câu phát tri n v n t cho tr qua môn h c * Các m c t t ngôn ng : — M c n ng: Khuy t t t ngôn ng n ng nh ng tr ng h p m khuy t ngôn ng gây nh h ng tr m tr ng ho c làm m t kh n ng giao ti p tr ó th ng nh ng tr ng h p tr b m t ngôn ng , khơng có ngơn ng ho c nói khó — M c nh : Khuy t t t ngôn ng nh nh ng tr ng h p tr ch khó kh n giao ti p nh ng v n kh n ng giao ti p Khuy t t t không gây t n th ng n ng cho b máy phân tích ngơn ng Kh n ng giao ti p b gi m sút v m t hay m t khác nh ng không tr m tr ng nh phát âm sai, nói l p, r i lo n gi ng nói, m t tính di n c m, gi m sút kh n ng bi u t tính l u lốt c a l i nói Th ng nh ng tr ng h p nh nh ng tr m c t t nói l p, nói ng ng GIkO DšC HO; NHtP HC SINH KHI‚M THŠ, HC SINH CŒ KHŒ KHuN V HC V; HC SINH CŒ KHUY‚T TtT V NGN NGŸ | 121 Trong tu i h c ng, nh ng tr m c t t n ng th ng g p, nh ng tr ng h p m c t t nh r t ph bi n, nh ng tr ng h p th ng g p nh ng n m u c a tu i ti u h c GHI NHỚ M c t t ngôn ng c a tr T t ngôn ng n ng M t ngơn ng Khơng có ngơn ng Nói l p n ng T t ngơn ng nh Nói khó Nói ng ng Nói l p nh Ch m phát tri n ti ng nói R i lo n gi ng i u R i lo n c, vi t Nội dung PHƯƠNG PHÁP PHỤC HỒI VÀ RÈN LUYỆN CẤU ÂM CƠ BẢN MỤC TIÊU 1.1 Kiến thức — Nh n di n phân tích c nh ng phát âm ch a chu n nguyên nhân gây hi n t ng ó tr khuy t t t ngôn ng (KTNN) — Mô t hay trình bày l i c ph ng pháp rèn luy n c u âm c b n cho tr 1.2 Kĩ — Xác nh âm ti t 122 | MODULE TH 10 c nh ng phát âm ch a chu n c a tr theo thành ph n — Th c hi n c ph ng pháp rèn luy n c u âm gi h c cho tr 1.3 Thái độ Tin t ng vào thành công c a ph ng pháp th c hi n kh n ng rèn luy n c a tr CHUẨN BỊ — — — — Tài li u in Gi y kh A4 A0 Bút d vi t gi y to trong, màu: xanh, , en Máy chi u (projector) CÁC HOẠT ĐỘNG Hoạt động 1: Tìm hiểu khiếm khuyết máy phát âm phát âm chưa chuẩn NHIỆM VỤ — — + + — Tìm hi u nh ng m khuy t b máy phát âm nh ng phát âm ch a chu n Ho t ng nhóm — ng i: Th o lu n, th ng nh t ý ki n, vi t vào gi y to câu tr l i cho câu h i sau: V hình hay mơ hình v b máy phát âm c a ng i N u nh ng b ph n b máy phát âm ó có m khuy t tr s phát âm th nào? B n th ng nghe th y tr nói (phát âm) ch a chu n nh ng ti ng, t , c m t nào? Các em nói nh th nào? Hãy phân tích theo thành ph n âm ti t Theo b n, tr l i phát âm nh v y? Báo cáo nhóm: Hai nhóm báo cáo, nhóm khác b sung Giáo viên th ng nh t, b sung hay cung c p thêm nh ng ki n th c (n u c n) v phát âm ch a chu n nguyên nhân d n n nh ng phát âm c th c a tr THÔNG TIN PHẢN HỒI — Các b ph n tham gia ho t ng phát âm u có th có m khuy t u có th gây khuy t t t ngơn ng cho tr — Tr có th phát âm ch a chu n c thành ph n âm ti t: ph âm u, âm m, âm chính, âm cu i thành i u GIkO DšC HO; NHtP HC SINH KHI‚M THŠ, HC SINH CŒ KHŒ KHuN V HC V; HC SINH CŒ KHUY‚T TtT V NGN NGŸ | 123 Hoạt động 2: Tìm hiểu phương pháp rèn luyện cấu âm NHIỆM VỤ — Tìm hi u ph ng pháp rèn luy n c u âm c b n — Ho t ng cá nhân: Suy ngh ho c vi t vào v h c t p câu tr l i cho câu h i: Theo b n, nên luy n t p c u âm cho tr nh th có tác d ng nh t? — Ho t ng nhóm — ng i, vi t vào gi y to ho c gi y (chi u lên máy phóng) câu tr l i cho câu h i: Trình bày cách h ng d n tr rèn luy n v n ng b ph n c u âm mà nhóm b n ã ch n — Báo cáo nhóm: M t nhóm báo cáo, nhóm khác b sung, c l p th ng nh t ý ki n THÔNG TIN PHẢN HỒI Có ph ng pháp rèn luy n c u âm c b n: luy n gi ng, th d c c u âm, tri giác ng âm luy n phát âm âm v Hoạt động 3: Tìm hiểu trò chơi rèn luyện cấu âm NHIỆM VỤ Sáng t o trò ch i rèn luy n c u âm c b n — Ho t ng nhóm ng i Th o lu n, th ng nh t ý ki n tr l i câu h i: C n c vào lí thuy t ã tìm hi u, sáng t o trò ch i rèn luy n c u âm c b n cho tr khuy t tât ngôn ng Nêu rõ ý ngh , m c ích, th i gian cách ch i óng vai, th hi n trò ch i ó — Báo cáo nhóm: L n l t nhóm th hi n trò ch i sáng t o c a nhóm — GHI NHỚ Có th sáng t o nhi u trò ch i rèn luy n c u âm c b n cho tr : b t ch c ti ng kêu v t, ph ng ti n giao thơng, ca nh c trò ch i khác 124 | MODULE TH 10 Nội dung PHƯƠNG PHÁP PHỤC HỒI VÀ PHÁT TRIỂN KHẢ NĂNG PHÁT ÂM THEO THÀNH PHẦN ÂM TIẾT MỤC TIÊU 1.1 Kiến thức — Mô t l i b ng l i (hay vi t gi y) ph ng pháp phát tri n kh n ng phát âm cho tr — Ch c nh ng i m chung (công th c), c a ph ng pháp phát tri n kh n ng phát âm theo thành ph n âm ti t 1.2 Kĩ Th c hi n c ph ng pháp phát tri n kh n ng phát âm cho tr Làm t p m u l p, v vi c phát tri n kh n ng phát âm cho tr 1.3 Thái độ Tin t ng vào hi u qu c a ph ng pháp kh n ng th c hi n c a giáo viên h c sinh CHUẨN BỊ — Nh — B sách Ti ng Vi t ti u h c CÁC HOẠT ĐỘNG Hoạt động 1: Phát triển khả phát âm phụ âm đầu âm tiết NHIỆM VỤ Tìm hi u cách phát tri n kh n ng phát âm chu n ph âm u âm ti t — Ho t ng cá nhân: Âm ti t ti ng Vi t có nh ng thành ph n nào? Ch c n ng c a thành ph n ó? Âm v m nhi m t ng thành ph n? — Ho t ng nhóm ng i: Hãy ch n ví d mà nhóm b n cho tr phát âm ch a chu n Tìm cách phát tri n kh n ng phát âm chu n l i nh ng âm ó? — Báo cáo nhóm: Các nhóm báo cáo, b sung, th ng nh t ch n cách hi u qu nh t — GIkO DšC HO; NHtP HC SINH KHI‚M THŠ, HC SINH CŒ KHŒ KHuN V HC V; HC SINH CŒ KHUY‚T TtT V NGN NGŸ | 125 — Th ng nh t toàn l p: Giáo viên ch n th ng nh t cách phát tri n kh n ng phát âm chu n ph âm u THÔNG TIN PHẢN HỒI Mu n phát tri n kh n ng phát âm chu n âm u, ph i th c hi n ph ng pháp tách ph âm Tách ph âm u kh i âm ti t mà tr phát âm ch a chu n luy n Luy n phát âm âm ó theo v trí c u âm ph ng th c phát âm v chu n Hoạt động 2: Tìm hiểu phương pháp phát triển khả phát âm âm đệm NHIỆM VỤ Tìm hi u ph ng pháp phát tri n kh n ng phát âm âm m Ho t ng nhóm — ng i: Th o lu n, th ng nh t ý ki n tr l i câu h i: B n th ng nghe tr phát âm nh ng ti ng, t , c m t có âm m ch a chu n? Hãy tìm cách h ng d n tr phát âm chu n nh ng ti ng, t , c m t ó Báo cáo nhóm: Các nhóm báo cáo, b sung, th ng nh t ý ki n Ho t ng toàn l p giáo viên b sung h ng d n cách phát âm chu n: S d ng âm ti t trung gian Ví d : "Hoa hu " tr nói thành "ha h " Xác nh âm v : Tr ã b âm m "o" "u" L p quy trình phát âm: L p âm ti t trung gian cho âm ti t: "hoa" "hu " = (1) hu + (2) a = hoa (1) hu + (2) = hu Luy n phát âm: b c (B) B1: Luy n c tách b ch, ch m, rõ t ng âm ti t: (1) hu (2) a B2: Luy n c kéo dài, nh ng tách b ch t ng âm ti t: (1) hu (2) a B3: Luy n c kéo dài, nh ng n i li n âm ti t: (1) hu (2) a = hoa Quy trình chung: Xác nh âm v L p quy trình phát âm Luy n phát âm — — + + — + • • • + • • • 126 | MODULE TH 10 THÔNG TIN PHẢN HỒI — Tr nói ng ng sinh lí ng ng ch c n ng th ng b âm m, "bơng hoa" nói thành "bơng ha", "c khoai" nói thành "c khai", "v q" nói thành "v kê" hình thành âm m, ta bi n âm m t nguyên âm ng n thành nguyên âm dài c u t o thành âm ti t riêng bi t, mà tr ã phát âm c: Ví d : Hoa = hu + a , Khoai = kho + , quê = qu + ê Nh v y, ta ã có m t quy trình phát âm cho tr luy n: hu + a hay khu + Lúc u cho tr phát âm rõ âm ti t riêng bi t: "hu" "a", "khu" "ai" Sau ó phát âm li n nhau, liên t c nhanh Thơng th ng tr nói ng ng sinh lí, ng ng ch c n ng th ng b m t âm m (bơng hoa nói thành bơng ha, c khoai nói thành c khai, v quê thành v kê ) — hình thành âm m ta bi n âm m t nguyên âm ng n thành nguyên âm dài c u t o thành âm ti t riêng bi t mà tr ã phát âm c Ví d : hoa = hu + a khoai = khu + Nh v y ta ã có m t quy trình phát âm cho tr luy n: hu + a; khu + — Lúc u cho tr phát âm rõ, riêng bi t âm ti t Sau ó phát âm li n nhau, liên t c nhanh d n Sao cho lúc u t o nên hai ng tác c u âm riêng bi t hai l n b t h i, sau ó liên k t d n t c s luân phiên theo hai thao tác m t l n b t h i, sau ó liên k t d n t c s luân phiên hai thao tác m t l n b t h i — Khi phát âm liên t c âm c a âm ti t sau gi nguyên tr ng c a ngun âm n dài, âm c a âm ti t u rút ng n tr thành nguyên âm ng n, hay bán nguyên âm làm ch c n ng c a m t âm m GHI NHỚ phát tri n kh n ng phát âm chu n âm m, ph i v n d ng ph ng pháp s d ng ti t trung gian theo quy trình: — Xác nh âm v — L p quy trình phát âm — Luy n phát âm GIkO DšC HO; NHtP HC SINH KHI‚M THŠ, HC SINH CŒ KHŒ KHuN V HC V; HC SINH CŒ KHUY‚T TtT V NGN NGŸ | 127 Hoạt động 3: Tìm hiểu khả phát âm âm NHIỆM VỤ — Tìm hi u kh n ng phát âm âm — Ho t ng nhóm ơi: + Th o lu n tr l i câu h i: Ch c n ng c a âm âm ti t ? Âm v m nhi m v trí âm chính? + Báo cáo nhóm Th ng nh t ý ki n: Âm h t nhân c a âm ti t Khơng có âm chính, khơng có âm ti t Âm v nguyên âm ( n, ôi) m nhi m âm — Ho t ng nhóm — ng i: + Tr l i câu h i, vi t vào gi y to: B n th ng th y tr phát âm ch a chu n âm c a nh ng ti ng, t , c m t ? Hãy tìm cách, h ng d n em kh c ph c + Báo cáo nhóm: Th ng nh t ý ki n có cách: Tách âm kh i âm ti t luy n "ph ng pháp s d ng âm ti t trung gian THÔNG TIN PHẢN HỒI Do c ch c u âm n gi n nên tr th ng không phát âm sai nguyên âm n, tr tr ng h p tr b m khuy t ngôn ng n ng Các tr ng h p phát âm sai âm ch xu t hi n nguyên âm nguyên âm ôi Bi u hi n c a l i sai nguyên âm ôi chuy n thành nguyên âm n hay nguyên âm n thành nguyên âm n khác Ví d : "Qu chu i" nói thành "qu chúi" hay "ch i" "Màu xanh" nói thành "màu x n" "Con ch" nói thành "con t" tr phát âm úng tr ng h p sai nguyên âm ôi, tr c h t ph i t p cho tr phát âm úng riêng bi t nguyên âm ôi Lúc u, giáo viên phát âm ch m nh th hai nguyên âm n li n v i hai l n b t h i, tr tri giác c thành ph n c a nguyên ôi g m hai y u t nguyên âm n ghép l i Sau ó, phát âm nhanh d n, liên t c d n t c s th hi n c hai y u t nguyên âm m t l n b t h i Khi tr ã phát âm nguyên âm ôi riêng bi t t ng i t t ghép ngun âm ó 128 | MODULE TH 10 v i nguyên âm cu i mà tr phát âm không sai Ti p sau n a ghép thêm v i âm m, ngh a làm cho ph n v n c a âm ti t ph c t p d n Cu i ghép thêm v i ph âm u mà tr ã phát âm úng Vi c c ng c làm cho c ch phát âm úng tr nên thu n th c thành k n ng, k x o c ng ti n hành nh v i l i sai thu c d ng khác Ngh a luy n t p m r ng d n tr ng ngôn ng t âm ti t n t , n câu t ngôn ng th ng n ngôn ng ch ng Tr ng h p i nguyên âm thành nguyên âm khác, ch ng h n: "xanh" thành "x n", "vinh" thành "v n", " ch" thành " t" ó h u qu c a vi c phát âm sai âm cu i Do ó, ch c n s a phát âm úng âm cu i, âm c ng s úng theo Hoạt động 4: Phát triển khả phát âm âm cuối NHIỆM VỤ — Tìm hi u kh n ng phát âm chu n âm cu i — Ho t ng cá nhân: Suy ngh tr l i mi ng câu h i: Âm cu i có ch c n ng âm ti t? Âm v m nh n âm cu i? — Ho t ng nhóm — ng i: Th o lu n, th ng nh t ý ki n, vi t vào gi y to câu tr l i cho câu h i: B n th ng nghe th y tr phát âm ch a chu n âm cu i nh ng ti ng, t , c m t nào? Hãy tìm cách kh c ph c phát tri n kh n ng phát âm chu n l i cho tr — Báo cáo nhóm, giáo viên th ng nh t b sung ý ki n: Có ba m c phát âm ch a chu n âm cu i âm ti t là: b h n, thay th b ng âm khác, ho c phát âm b ng m t âm khó xác nh Ph i kh c ph c nh ng tr ng h p b ng ph ng pháp s d ng âm ti t trung gian THÔNG TIN PHẢN HỒI Mu n phát tri n kh n ng phát âm chu n âm cu i cho tr ph i s d ng ph ng pháp s d ng âm ti t trung gian phát tri n, theo quy trình: — Xác nh âm v — L p quy trình phát âm — Luy n phát âm GIkO DšC HO; NHtP HC SINH KHI‚M THŠ, HC SINH CŒ KHŒ KHuN V HC V; HC SINH CŒ KHUY‚T TtT V NGN NGŸ | 129 Hoạt động 5: Phát triển khả phát âm chuẩn điệu NHIỆM VỤ Tìm hi u phát tri n kh n ng phát âm chu n i u — Ho t ng nhóm ng i: Trao i, tr l i câu h i: B n th ng nghe tr phát âm ch a chu n i u nh th nào? Cho ví d — Ho t ng ng i: Th o lu n, vi t vào gi y to câu tr l i cho câu h i: Ch n ví d mà tr phát âm ch a chu n v i u tìm cách kh c ph c nh ng phát âm ó — Báo cáo nhóm: L p giáo viên th ng nh t ý ki n, c n ph i th c hi n ph ng pháp s d ng âm ti t trung gian kh c ph c nh ng phát âm ch a chu n i u cho tr Chú ý, âm ti t khép âm ti t m v n d ng phù h p c bi t, âm ti t m b ng ngun âm — THƠNG TIN PHẢN HỒI kh c ph c nh ng phát âm ch a chu n v i u cho tr , ph i th c hi n ph ng pháp s d ng âm ti t trung gian theo quy trình: — Xác nh âm v — L p quy trình phát âm — Luy n phát âm Nội dung PHÁT TRIỂN VỐN TỪ VÀ KHẢ NĂNG NGỮ PHÁP CHO HỌC SINH KHUYẾT TẬT NGÔN NGỮ MỤC TIÊU 1.1 Kiến thức — Phát hi n c nh ng m khuy t v t v ng ng pháp h c t p giao ti p hàng ngày c a tr — Ch mô t l i nh ng ph ng pháp phát tri n v n t kh n ng ng pháp cho tr gi h c 130 | MODULE TH 10 1.2 Kĩ — Xác nh xác m khuy t v t v ng ng pháp mà tr th ng m c h c giao ti p h ng ngày — V n d ng c ph ng pháp phát tri n v n t kh n ng ng pháp cho tr gi h c 1.3 Thái độ Tin t ng vào hi u qu c a ph ng pháp phát tri n tinh th n rèn luy n c a tr CHUẨN BỊ — — — — Gi y A0, A4 gi y Gi y ho c bìa màu Bút d vi t gi y to bút vi t gi y kính Máy chi u CÁC HOẠT ĐỘNG Hoạt động 1: Tìm hiểu phương pháp phát triển vốn từ học sinh NHIỆM VỤ * Tìm hi u v m khuy t hay khó kh n v n t c a tr khuy t t t ngôn ng : — Ho t ng cá nhân: Vi t gi y nh ho c v h c t p nh ng n i dung sau: Theo b n, v t , tr khuy t t t ngơn ng th ng có nh ng m khuy t hay khó kh n gì? Ph i kh c ph c nh ng khó kh n ó nh th nào? — Ho t ng nhóm — ng i: Th ng nh t ý ki n nhóm, vi t vào gi y to — Báo cáo nhóm: Th ng nh t ý ki n toàn l p * Ph ng pháp rèn luy n phát tri n v n t cho tr khuy t t t ngôn ng — Ho t ng cá nhân: Li t kê gi y nh ng ph ng pháp mà b n th ng dùng rèn luy n phát tri n v n t cho tr khuy t t t ngôn ng — Ho t ng nhóm ng i: L a ch n vi t gi y to nh ng ph ng pháp rèn luy n phát tri n v n t cho tr khuy t t t ngơn ng c a nhóm GIkO DšC HO; NHtP HC SINH KHI‚M THŠ, HC SINH CŒ KHŒ KHuN V HC V; HC SINH CŒ KHUY‚T TtT V NGN NGŸ | 131 — Ho t ng toàn l p: + Các nhóm báo cáo nh n ph n h i c a c l p gi ng viên + L p th ng nh t ý ki n THÔNG TIN PHẢN HỒI — C n c vào m c tiêu c th c a t ng v n t ã có c a tr mà l a ch n t c n rèn luy n phát tri n m r ng cho tr qua t ng lo i ki u — Phân lo i t c n rèn luy n phát tri n thành nhóm t ng khác a vào t ng b môn, t ng h c cho thích h p — C n t ch c hình th c ngo i khố v rèn luy n phát tri n v n t cho tr có khuy t t t ngơn ng tham gia Hoạt động 2: Tìm hiểu phương pháp phát triển khả ngữ pháp cho học sinh khuyết tật ngơn ngữ NHIỆM VỤ * Tìm hi u nh ng m khuy t hay khó kh n c a tr khuy t t t ngôn ng v kh n ng ng pháp: — Ho t ng nhóm — ng i: Xác nh 10 m khuy t v ng pháp c a tr , phân lo i m khuy t ó thành t ng nhóm ti n hành kh c ph c rèn luy n cho em — Báo cáo nhóm: Th ng nh t ý ki n * Tìm hi u ph ng pháp phát tri n kh n ng ng pháp cho tr khuy t t t ngôn ng : — Ho t ng nhóm ng i: Nhóm l a ch n ph ng pháp rèn luy n phát tri n kh n ng ng pháp cho tr khuy t t t ngơn ng , phân tích vi t vào gi y to — Báo cáo nhóm: Th ng nh t ý ki n THÔNG TIN PHẢN HỒI Tr khuy t t t ngôn ng th ng nói câu ng n, câu thi u thành ph n câu vô ngh a kh c ph c nh ng m khuy t này, có hai cách c b n: 132 | MODULE TH 10 — Phân tích ch c n ng ng pháp theo m u câu, h c thu c lòng m u câu luy n t p t câu theo m u — Mơ hình hố c u trúc câu theo s : S d ng mơ hình hình h c, k t h p v i màu s c bi u th b ph n c a câu Hoạt động 3: Thực hành — Ho t ng nhóm ng i: + Th o lu n, th ng nh t ý ki n tr l i câu h i: Làm th b n bi t tr có m khuy t v dùng t , t câu h c t p c ng nh giao ti p h ng ngày + Th ng nh t ý ki n: Tìm hi u tr (b ng b phi u cơng c , tranh nh, truy n ), giao ti p v i tr ; tìm hi u qua nh ng ng i thân xung quanh tr ; cho tr làm t p nói, tìm t , t câu, m r ng phát tri n t , câu — Ho t ng nhóm ng i: + So n t p v rèn luy n kh c ph c m khuy t ng pháp cho tr gi h c + C n c vào tr ch ng trình h c c th , l p k ho ch tu n, rèn luy n kh c ph c m khuy t v t ng pháp cho tr C TÀI LIỆU THAM KHẢO B Giáo d c Ðào t o, Ð i m i n i dung ph ng pháp gi ng d y b c Ti u h c, NXB Giáo d c, 1998 H i Ng i mù Vi t Nam, Lui Braille h th ng kí hi u ch n i, Tài li u l u hành n i b Vi n Khoa h c Giáo d c, H i áp v giáo d c hoà nh p, NXB Chính tr Qu c gia, Hà N i, 1999 Vi n Khoa h c Giáo d c, S tay giáo d c tr khuy t t t, NXB Ð i h c Qu c gia, Hà N i, 1993 Vi n Khoa h c Giáo d c, Giáo d c hồ nh p Vi t Nam, NXB Chính tr Qu c gia, Hà N i, 1995 GIkO DšC HO; NHtP HC SINH KHI‚M THŠ, HC SINH CŒ KHŒ KHuN V HC V; HC SINH CŒ KHUY‚T TtT V NGN NGŸ | 133 Ð Ðình Hoan, D y h c d a c s ho t ng tích c c ch ng sáng t o c a h c sinh tr ng ti u h c m i c a Vi t Nam, NXB Giáo d c, 1998 A.P Ananhép, H c thuy t c m giác, NXB Giáo d c, 1984 T i n T t h c, Mátxc va, 1967 M.I Giemxova, Nh ng ki n th c v tr m th , NXB Giáo d c, 1973 10 M.I Giemxova, Con ng bù tr ch c n ng c a ng i mù, NXB Giáo d c, 1973 11 M.I Giemxova, Kaplan, Ð 1973 c i m tr khuy t t t th giác n ng, NXB Giáo d c, 12 Kroghiúc, Tâm lí h c m th ý ngh a c a v i Tâm lí h c i c ng, NXB Giáo d c, Hà N i, 1967 13 A.M Kondorat, Ph c h i ch c n ng cho ng i mù tr v cu c s ng, NXB Giáo d c, Hà N i, 1976 14 Setren p A.I C m giác, xúc giác th giác, NXB Giáo d c, Hà N i, 1976 15 V g txki, Phát tri n ch c n ng tâm lí h c, NXB Giáo d c, Hà N i, 1960 134 | MODULE TH 10 ... pháp cho h c sinh khuy t t t ngôn ng 62 | MODULE TH 10 B NỘI DUNG Phần 1: GIÁO DỤC HOÀ NHẬP HỌC SINH KHIẾM TH Nội dung NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ GIÁO DỤC HỌC SINH KHIẾM TH MỤC TIÊU 1.1 Kiến th c... MODULE TH 10 Phần 2: GIÁO DỤC HOÀ NHẬP HỌC SINH CÓ KHÓ KHĂN VỀ HỌC Nội dung KHÁI NIỆM HỌC SINH CÓ KHÓ KHĂN VỀ HỌC MỤC TIÊU 1.1 Kiến th c Phát bi u b ng l i c a v : — Các tiêu chí xác nh h c sinh. .. , Giáo d c, Lao ng— Th ng binh Xã h i ) — Tr mù: c chia làm m c : + Mù hoàn toàn: th l c = n 0,0 05 Vis, th tr ng = t i 100 v i c m t 64 | MODULE TH 10 + Mù th c t : th l c 0,0 05 n 0,0 4 Vis, th