Chuyên đề TỔNG QUAN VỀ CẤP HUYỆN VÀ LÃNH ĐẠO, QUẢN LÝ CẤP HUYỆN I TỔNG QUAN VỀ CẤP HUYỆN VÀ LÃNH ĐẠO QUẢN LÝ CẤP HUYỆN Cấp huyện a) Vị trí, vai trò cấp huyện Cấp huyện Việt Nam quy định Luật Tổ chức quyền địa phương 2015 bao gồm: huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương Theo quy định pháp luật, cấp huyện chia thành loại (I, II, III)1 Tuy nhiên, chia thành loại trên, có chia theo: - Huyện gắn với khu vực nông thôn; - Quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương gắn với khu vực thị Mỗi đơn vị hành cấp huyện tổ chức quyền tương ứng Chính quyền cấp huyện gồm có Hội đồng nhân dân Ủy ban nhân dân Cấp huyện đơn vị hành lãnh thổ trung gian nằm tỉnh xã Chính quyền địa phương cấp huyện chịu quản lý nhà nước trực tiếp quyền địa phương cấp tỉnh trực tiếp quản lý nhà nước quyền địa phương cấp xã Mối quan hệ quyền địa phương cấp tỉnh với quyền địa phương cấp huyện quyền địa phương cấp huyện với quyền địa phương cấp xã xem xét hai góc độ: Điều 3, Luật Tổ chức quyền địa phương 2015 - Quan hệ hoạt động quản lý nhà nước, - Quan hệ việc cung cấp dịch vụ (kể dịch vụ hành cơng) Chính quyền địa phương cấp huyện Việt Nam bao gồm: - Hội đồng nhân dân quan quyền lực nhà nước địa phương; đại diện cho ý chí, nguyện vọng quyền làm chủ nhân dân địa phương, chịu trách nhiệm với dân địa phương với quan nhà nước cấp Hội đồng nhân dân thực quản lý nhà nước mang tính chất lãnh thổ, gắn với ý chí, nguyện vọng người dân địa bàn đơn vị hành lãnh thổ phân cơng quản lý - Ủy ban nhân dân cấp huyện quan chấp hành Hội đồng nhân dân quan hành nhà nước địa phương Ủy ban nhân dân thực quản lý nhà nước vấn đề địa phương thông qua chấp hành Nghị Hội đồng nhân dân cấp Như nêu, có loại quyền địa phương cấp huyện, loại gắn với thị; huyện gắn với quản lý vùng nơng thơn Chính quyền quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương có nhiệm vụ quyền hạn phân biệt với nhiệm vụ, quyền hạn quyền huyện nông thôn2 b) Mối quan hệ cấp huyện với cấp tỉnh cấp xã Trong hệ thống quyền cấp, quyền cấp huyện cấp trực tiếp quản lý quyền cấp xã đạo, định hướng, kiểm tra hoạt động quyền cấp xã Hiến pháp qua thời kỳ Luật Tổ chức quyền địa phương 2015, xác định mức độ định mối quan hệ cấp quản lý hệ thống quyền địa phương Việt Nam Luật Tổ chức quyền địa phương 2015 Luật Tổ chức quyền địa phương 2015 quy định cụ thể nhiệm vụ quyền hạn cấp Đồng thời xác định mối quan hệ phân cấp, phối hợp mô tả Sơ đồ 1.1 c) Cấp huyện xu hướng đổi theo Hiến pháp 2013 Hiến pháp 2013 kế thừa thành tựu Hiến pháp trước đó, thay đổi nội dung Hiến pháp 2013 thể tư đổi hoạt động nhà nước Việt Nam, đặc biệt quyền địa phương cấp Trước hết, không riêng cấp huyện, quan quản lý nhà nước địa phương thống tên gọi chung quyền địa phương Tên gọi phản ánh thông lệ quốc tế đồng thời thể tính thống quản lý nhà nước vấn đề địa phương thuộc tổ chức quyền địa phương Hiến pháp 2013 sử dụng thuật ngữ “đơn vị hành tương đương” với quận, huyện, thị xã thành phố trực thuộc trung ương Điều tạo sở pháp lý cho việc hình thành đơn vị hành thành phố trực thuộc trung ương, “thành phố” thuộc “thành phố trực thuộc trung ương” Hiến pháp 2013 quy định: “Chính quyền địa phương tổ chức đơn vị hành nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; cấp quyền địa phương gồm có Hội đồng nhân dân Ủy ban nhân dân tổ chức phù hợp với đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo, đơn vị hành - kinh tế đặc biệt luật định” Điều thay đổi lớn xây dựng Luật Tổ chức quyền địa phương 2015 dựa vào Hiến pháp 2013 xác định rõ ràng, cụ thể cấu tổ chức Ủy ban nhân dân cấp huyện nhiệm vụ, quyền hạn không Ủy ban nhân dân cấp huyện mà chức danh Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện Đây thay đổi nhằm xác định cụ thể nhiệm vụ quyền hạn cấu tổ chức máy Ủy ban nhân dân tránh việc sau văn luật đưa quy định riêng Hiến pháp 2013 Luật Tổ chức quyền địa phương 2015 quy định cụ thể thẩm quyền quyền địa phương Cụ thể, quyền địa phương có loại nhiệm vụ riêng biệt: - Tổ chức bảo đảm việc thi hành Hiến pháp, pháp luật địa phương; - Quyết định vấn đề địa phương theo luật định Trong nhà nước đơn nước ta, nhiệm vụ bản, hàng đầu quyền địa phương tổ chức bảo đảm thực Hiến pháp, pháp luật địa phương Đồng thời, quyền địa phương thực nhiệm vụ xuất phát từ đặc thù địa phương Việc thực hai nhiệm vụ quan trọng đặt kiểm tra, giám sát quan nhà nước cấp Thực tế, quyền địa phương cấp nhà nước đơn đóng vai trò thực thi quyền hành pháp phận cấu thành máy hành pháp Nếu trung ương, Chính phủ quan hành nhà nước cao nhất, thực quyền hành pháp quan chấp hành Quốc hội địa phương, Hội đồng nhân dân Ủy ban nhân dân quan thực thi quyền hành pháp Luật Tổ chức quyền địa phương 2015 xác định rõ chức năng, nhiệm vụ quyền hạn quyền thị quyền nơng thơn Chi tiết quy định chức năng, nhiệm vụ quyền hạn cấu tổ chức máy xem Luật Tổ chức quyền địa phương3 Lãnh đạo, quản lý cấp huyện a) Lãnh đạo quản lý cấp huyện Trước hết, lãnh đạo, quản lý hiểu hoạt động Lãnh đạo q trình theo cá nhân ảnh hưởng đến cá nhân nhóm cá nhân khác để đạt mục tiêu chung4 Nói đến lãnh đạo nói đến khả thuyết phục gây ảnh hưởng đến người khác để hoàn thành mục tiêu mong muốn Quản lý tác động có tổ chức hướng đích chủ thể quản lý lên khách thể quản lý nhằm đạt mục tiêu đề ra5 Quản lý bao gồm chức năng: lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo, điều hành, nhân sự, kiểm tra, tài Theo cách hiểu thứ hai, lãnh đạo, quản lý thường gắn liền với chức danh quản lý, lãnh đạo tổ chức Lãnh đạo quản lý có mối quan hệ mật thiết với Lãnh đạo chức nhà quản lý Muốn quản lý tốt phải có phong cách lãnh đạo phù hợp Nhà lãnh đạo có nhiều hội gây ảnh hưởng tới cá nhân tổ chức có vị trí quản lý Trong tổ chức, mối quan hệ phân biệt lãnh đạo quản lý mô tả Sơ đồ 1.2 Điều 24 Điều 45, Luật Tổ chức quyền địa phương 2015 Peter G Northouse, Leadership: Theory and Pratice; SAGE Publications, 2007 Học viện Hành Quốc gia Giáo trình Quản lý học đại cương, 2010 Khi nghiên cứu lãnh đạo, quản lý cấp huyện cần tiếp cận theo hai cách hiểu Thứ nhất, lãnh đạo, quản lý cấp huyện gắn liền với chức danh lãnh đạo, quản lý Các chức danh bao gồm: - Bí thư, Phó Bí thư tổ chức đảng cấp huyện (gọi chung Huyện ủy); ủy viên Ban chấp hành Huyện ủy; - Chủ tịch, Phó Chủ tịch Trưởng ban chuyên trách Hội đồng nhân dân cấp huyện; - Chủ tịch, Phó Chủ tịch, ủy viên Ủy ban nhân dân cấp huyện Tuy nhiên, hai nhóm đầu khơng phải đối tượng nghiên cứu bồi dưỡng chương trình Vì vậy, lãnh đạo, quản lý cấp huyện chương trình gồm chức danh Chủ tịch Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện Thứ hai, lãnh đạo, quản lý cấp huyện hiểu hoạt động lãnh đạo, quản lý Chủ tịch Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện Khi nghiên cứu hoạt động lãnh đạo, quản lý Ủy ban nhân dân cấp huyện cần tập trung vào hai nhóm: - Lãnh đạo, quản lý Ủy ban nhân dân - chủ thể hoạt động theo nguyên tắc thẩm quyền chung6 - Lãnh đạo, quản lý cá nhân theo nhiệm vụ quyền hạn giao b) Nhiệm vụ quyền hạn lãnh đạo, quản lý cấp huyện Nhiệm vụ, quyền hạn Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện Nhiệm vụ quyền hạn Chủ tịch Ủy ban nhân dân nói chung Ủy ban nhân dân cấp huyện nói riêng có thay đổi từ Luật tổ chức Hội đồng nhân dân Ủy ban nhân dân 2003 đến Luật Tổ chức quyền địa phương 2015 Khác với Luật tổ chức Hội đồng nhân dân Ủy ban nhân dân 2003, Luật Tổ chức quyền địa phương 2015 quy định cụ thể nhiệm vụ quyền hạn Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp cho loại cấp7 Theo đó, nhiệm vụ, quyền hạn Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện bao gồm: - Nhiệm vụ, quyền hạn với tư cách người đứng đầu, lãnh đạo Ủy ban nhân dân cấp huyện; - Những nhiệm vụ quyền hạn quyền địa phương cấp xã; - Thực thi Hiến pháp, pháp luật văn đạo điều hành hệ thống hành nhà nước cấp trên địa bàn cấp huyện; - Phân công nhiệm vụ cho Phó Chủ tịch, ủy viên Ủy ban nhân dân cấp huyện thủ trưởng quan chuyên môn cấp huyện; - Giải khiếu nại, tố cáo Trong lý thuyết tổ chức, phân loại tổ chức theo hai nhóm dựa cách thức đưa định Tổ chức thẩm quyền chung định đưa dựa trí (đa số) thành viên cấu thành tổ chức Tổ chức thẩm quyền chung gắn với chế thủ trưởng định tổ chức định người đứng đầu hay nhân danh người đứng đầu (ủy quyền) Luật Tổ chức quyền địa phương 2015, Điều 117 quy định “Quyết định Ủy ban nhân dân phải nửa tổng số thành viên Ủy ban nhân dân biểu tán thành Trường hợp số tán thành số khơng tán thành ngang định theo ý kiến biểu Chủ tịch Ủy ban nhân dân” Điều 29, Luật Tổ chức quyền địa phương 2015 Luật Tổ chức quyền địa phương 2015 quy định cụ thể nhiệm vụ cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân quận, thành phố, thị xã Ngoài quy định chung trên, Chủ tịch Ủy ban nhân dân quận, thành phố, thị xã có nhiệm vụ quyền hạn để thực quản lý nhà nước vấn đề mang tính thị Nhiệm vụ quyền hạn Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện Pháp luật Việt Nam không quy định cụ thể nhiệm vụ quyền hạn Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện Thay vào đó, Quy chế làm việc Ủy ban nhân dân cấp huyện quy định nhiệm vụ, thẩm quyền Phó Chủ tịch, ủy viên Ủy ban nhân dân Thủ trưởng quan chuyên môn cấp huyện8 Tùy thuộc vào giai đoạn địa phương cấp huyện, quy định nhiệm vụ quyền hạn khác cho Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện Nói tóm lại, nhiệm vụ quyền hạn lãnh đạo, quản lý cấp huyện bao gồm hai nhóm: nhóm thứ với tư cách ủy viên Ủy ban nhân dân cấp huyện, tham gia hoạt động tập thể Ủy ban nhân dân; nhóm thứ hai nhiệm Quyết định số 75/2006/QĐ-TTg ngày 12 tháng 04 năm 2006 Thủ tướng Chính phủ Ban hành quy chế làm việc mẫu Ủy ban nhân dân huyện, quận, thị xã thành phố thuộc tỉnh vụ quyền hạn mang tính cá nhân Chủ tịch, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện (xem Sơ đồ 1.3) Yêu cầu lãnh đạo, quản lý cấp huyện a) Về phẩm chất Tiêu chuẩn phẩm chất cán quy định văn kiện: Nghị Hội nghị lần thứ Ban chấp hành Trung ương Khóa VIII chiến lược cán thời kỳ đẩy mạnh cơng nghiệp hóa, đại hóa đất nước; Kết luận số 37KL/TW Hội nghị lần thứ Ban Chấp hành Trung ương khóa X tiếp tục đẩy mạnh thực Chiến lược cán từ đến năm 2020; Chỉ thị số 36/CTTW ngày 30 tháng năm 2014 Bộ Chính trị Đại hội đảng cấp tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII Đảng; Nghị Hội nghị Ban chấp hành Trung ương lần thứ 11 Khóa XI Bên cạnh đó, lãnh đạo, quản lý cấp huyện đại biểu Hội đồng nhân dân cấp huyện, cần đáp ứng tiêu chuẩn đại biểu Hội đồng nhân dân Đó là: Trung thành với Tổ quốc, nhân dân Hiến pháp, phấn đấu thực cơng đổi mới, mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, cơng bằng, văn minh Có phẩm chất đạo đức tốt, cần, kiệm, liêm, chính, chí cơng vơ tư, gương mẫu chấp hành pháp luật, có lĩnh, kiên đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, biểu quan liêu, hách dịch, cửa quyền hành vi vi phạm pháp luật khác Có trình độ văn hóa, chun mơn, đủ lực, sức khỏe, kinh nghiệm cơng tác uy tín để thực nhiệm vụ đại biểu, có điều kiện tham gia hoạt động Hội đồng nhân dân Liên hệ chặt chẽ với nhân dân, lắng nghe ý kiến nhân dân, nhân dân tín nhiệm9 Điều 4, Luật bầu cử đại biểu Quốc hội đại biểu Hội đồng nhân dân 2015; Điều 7, Luật Tổ chức quyền địa phương 2015 b) Về lực chuyên môn lực lãnh đạo, quản lý Năng lực chuyên môn Năng lực chuyên môn gắn liền với yêu cầu, đòi hỏi kiến thức chun mơn cần phải có, mức độ thành thạo cơng việc mang tính chun mơn, cách ứng xử thực thi công việc chuyên môn Xác định lực chun mơn Chủ tịch Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện vấn đề phức tạp Hiện nay, khơng có quy định lĩnh vực chun mơn làm Chủ tịch hay Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện Năng lực lãnh đạo, quản lý Là quan thẩm quyền chung, hoạt động Ủy ban nhân dân cấp huyện cấp khác mang tính tập thể Quyết định thông qua dựa nguyên tắc đồng thuận, đa số Năng lực lãnh đạo, quản lý Chủ tịch, Phó Chủ tịch thể thơng qua hoạt động đạo, điểu hành họ Năng lực lãnh đạo, quản lý lãnh đạo, quản lý cấp huyện bao gồm lực cần có cho nhà lãnh đạo, quản lý nói chung Năng lực lãnh đạo, quản lý xác định số tiêu chí: - Là người có tầm nhìn, có trình độ khả phù hợp với yêu cầu phát triển địa phương - Có tư khoa học, sáng tạo, linh hoạt hài hòa nhiệm vụ, cơng việc, tình cụ thể hoạt động lãnh đạo, quản lý - Có lĩnh trị vững vàng, kiên định, không dao động, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm tâm thực mục tiêu, nhiệm vụ đặt - Có tri thức kinh nghiệm phát triển tương ứng với tính chất cơng việc giao Có khả phân tích, đánh giá, tổng hợp chuyên sâu vấn đề để giải công việc hiệu - Giao quyền Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã trường hợp khuyết Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã hai kỳ họp Hội đồng nhân dân cấp xã; - Bổ nhiệm, miễn nhiệm, điều động, cách chức, khen thưởng, kỷ Luật Cán bộ, công chức, viên chức thuộc phạm vi quản lý theo quy định pháp luật Về quản lý nhân sự, quyền quản lý nhân thuộc Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh định phân cấp cho Thủ trưởng quan chuyên môn cấp tỉnh, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã Thực tế khơng có chuẩn mực chung, tùy thuộc vào điều kiện cụ thể mà Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ban hành định phân cấp phù hợp Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện vào định phân cấp để thực thẩm quyền Ví dụ, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quy định thẩm quyền Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện sau: - Trình Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh phê chuẩn kết bầu ủy viên Ủy ban nhân dân cấp huyện, phê chuẩn kết bầu ủy viên Ủy ban nhân dân cấp xã, định điều động, đình cơng tác, miễn nhiệm, cách chức Chủ tịch, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã, phê chuẩn việc miễn nhiệm, bãi nhiệm ủy viên Ủy ban nhân dân cấp xã, định bổ nhiệm, miễn nhiệm, điều động, luân chuyển, biệt phái, cách chức, giáng chức, từ chức, khen thưởng, kỷ Luật Cán bộ, công chức, viên chức nhà nước theo phân cấp quản lý - Căn định Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh phê duyệt kế hoạch cấu, tiêu biên chế, chức danh, vị trí việc làm, số lượng người làm việc (kể hợp đồng lao động) tuyển dụng, tiếp nhận hàng năm, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện định tuyển dụng, tiếp nhận viên chức đơn vị nghiệp công lập trực thuộc huyện thông qua thi tuyển xét tuyển - Tổ chức thi tuyển xét tuyển, định tuyển dụng cơng chức cấp xã (sau có ý kiến thẩm định Sở Nội vụ), điều động, miễn nhiệm, cho việc, khen thưởng, kỷ luật quản lý công chức, hồ sơ cán bộ, công chức cấp xã theo quy định Ủy ban nhân dân tỉnh - Quyết định công nhận Hội đồng quản trị trường, sở giáo dục, dạy nghề ngồi cơng lập theo quy định - Giải chế độ, thủ tục việc nghỉ hưu cán bộ, cơng chức hành chính, Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng đơn vị nghiệp thuộc huyện quản lý (trừ diện Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh định) - Một số vấn đề khác 21 Nói chung, người đứng đầu tổ chức thường cần phải có kỹ quản lý chung, toàn diện Lãnh đạo, quản lý cấp huyện không trực tiếp thực tất hoạt động liên quan đến quản lý nhân sự, lại người định nhiều vấn đề nhân Do đó, lãnh đạo, quản lý cấp huyện cần trang bị số kiến thức kỹ có liên quan đến quản lý nhân sau đây: - Hiểu biết chung tổng quan quản lý nhân sự, - Kỹ vấn đề chọn ứng viên cho chức danh quản lý huyện, - Kỹ thuyết phục, - Kỹ giao tiếp Những kiến thức kỹ đòi hỏi phải có chun đề chuyên sâu Chuyên đề giới thiệu mang tính định hướng IV QUẢN LÝ NGÂN SÁCH, TÀI CHÍNH CỦA LÃNH ĐẠO QUẢN LÝ CẤP HUYỆN Những vấn đề ngân sách cấp huyện a) Tổng quan ngân sách cấp huyện Ngân sách cấp huyện Ngân sách cấp huyện toàn khoản thu chi quyền cấp huyện quan nhà nước có thẩm quyền định thực năm để đảm bảo thực chức năng, nhiệm vụ quyền địa phương huyện Ngân sách cấp huyện phận ngân sách cấp Trích nội dung Quyết định phân cấp công tác tổ chức máy biên chế Ủy ban nhân dân tỉnh Chỉ mang tính minh họa Chủ tịch, Phó Chủ tịch đọc định cụ thể Ủy ban nhân dân tỉnh để biết chi tiết cụ thể 21 tỉnh nói riêng phận ngân sách nhà nước nói chung, bao gồm ngân sách cấp huyện ngân sách xã, phường, thị trấn Căn vào nguồn thu, nhiệm vụ chi ngân sách địa phương, Hội đồng nhân dân tỉnh định phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi cho ngân sách huyện theo nguyên tắc yêu cầu sau: - Phù hợp với phân cấp quản lý kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh lĩnh vực đặc điểm kinh tế, địa lý, dân cư vùng trình độ, lực đội ngũ cán bộ, công chức địa phương - Ngân sách xã, thị trấn phân chia nguồn thu từ khoản: thuế sử dụng đất phi nông nghiệp, thuế môn thu từ cá nhân, hộ kinh doanh, thuế sử dụng đất nông nghiệp thu từ hộ gia đình, lệ phí trước bạ nhà, đất - Khơng giao nhiệm vụ chi nghiên cứu khoa học công nghệ cho ngân sách huyện - Trong phân cấp nhiệm vụ chi cho thị xã, thành phố thuộc tỉnh, phải giao nhiệm vụ chi đầu tư xây dựng trường phổ thông cơng lập cấp, điện chiếu sáng, cấp thóat nước, giao thông đô thị, vệ sinh đô thị cơng trình phúc lợi cơng cộng khác - Căn vào nguồn thu hưởng theo tỷ lệ %, Hội đồng nhân dân cấp tỉnh định tỷ lệ % khoản thu phân chia cấp ngân sách địa phương Quan hệ ngân sách cấp huyện với ngân sách cấp - Phân chia theo tỷ lệ % khoản thu phân chia ngân sách cấp tỉnh, huyện, xã, nhận bổ sung cân đối bổ sung mục tiêu từ ngân sách cấp tỉnh thực chi bổ sung cân đối cho ngân sách cấp xã để bảo đảm công phát triển cân đối vùng, địa phương Tỷ lệ % phân chia khoản thu cấp ngân sách không thay đổi thời kỳ ổn định ngân sách - Hằng năm, khả cân đối ngân sách cấp, điều chỉnh tăng thêm số bổ sung cân đối ngân sách từ ngân sách cấp cho ngân sách cấp so với năm đầu thời kỳ ổn định - Số bổ sung có mục tiêu xác định theo nguyên tắc, tiêu chí định mức phân bổ ngân sách chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi ngân sách, khả ngân sách địa phương - Sau thời kỳ ổn định ngân sách, địa phương phải tăng khả tự cân đối, thực giảm dần tỷ lệ bổ sung cân đối từ ngân sách cấp so với tổng chi ngân sách địa phương tăng tỷ lệ % nộp ngân sách cấp khoản thu phân chia cấp ngân sách để tăng nguồn lực cho ngân sách cấp thực nhiệm vụ chi quốc gia phát triển đồng địa phương - Nhiệm vụ chi thuộc ngân sách cấp ngân sách cấp bảo đảm Trong trường hợp cần thiết, Ủy ban nhân dân cấp huyện ủy quyền cho Ủy ban nhân dân xã thực nhiệm vụ chi ngân sách cấp huyện phải chuyển kinh phí từ ngân sách cấp huyện cho ngân sách xã Ngoài việc bổ sung nguồn thu ủy quyền thực nhiệm vụ chi nói trên, khơng dùng ngân sách cấp để chi cho nhiệm vụ cấp khác Ủy ban nhân dân cấp sử dụng ngân sách cấp để hỗ trợ cho đơn vị cấp quản lý đóng địa bàn trường hợp: xảy thiên tai trường hợp cấp thiết khác mà địa phương cần khẩn trương huy động lực lượng để bảo đảm ổn định tình hình kinh tế - xã hội, đơn vị cấp quản lý thực chức mình, kết hợp thực số nhiệm vụ theo yêu cầu cấp b) Nhiệm vụ, quyền hạn đơn vị sử dụng ngân sách cấp huyện Nhiệm vụ, quyền hạn Hội đồng nhân dân cấp huyện - Quyết định dự toán thu ngân sách nhà nước địa bàn, bảo đảm không thấp dự toán thu ngân sách nhà nước cấp giao, dự toán thu ngân sách địa phương, thu bổ sung từ ngân sách cấp trên, dự toán chi ngân sách địa phương, bao gồm chi ngân sách cấp chi ngân sách địa phương cấp - Quyết định phân bổ dự toán ngân sách cấp huyện - Phê chuẩn toán ngân sách địa phương - Quyết định chủ trương, biện pháp để triển khai thực ngân sách địa phương - Quyết định điều chỉnh dự toán ngân sách địa phương cần thiết - Giám sát việc thực ngân sách Hội đồng nhân dân định - Bãi bỏ văn quy phạm pháp luật tài - ngân sách Ủy ban nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện Hội đồng nhân dân cấp xã trái với Hiến pháp, luật, nghị Quốc hội, pháp lệnh, nghị Ủy ban thường vụ Quốc hội văn quan nhà nước cấp - Quyết định danh mục chương trình, dự án thuộc kế hoạch đầu tư trung hạn nguồn ngân sách nhà nước ngân sách cấp mình, định chương trình, dự án đầu tư quan trọng địa phương đầu tư từ nguồn vốn ngân sách nhà nước Nhiệm vụ, quyền hạn Ủy ban nhân dân cấp huyện - Lập dự toán ngân sách địa phương, phương án phân bổ ngân sách, dự toán điều chỉnh ngân sách địa phương, trình Hội đồng nhân dân định báo cáo quan hành nhà nước, quan tài cấp tỉnh - Lập tốn ngân sách địa phương trình Hội đồng nhân dân phê chuẩn báo cáo quan hành nhà nước, quan tài cấp trực tiếp - Kiểm tra nghị Hội đồng nhân dân cấp lĩnh vực tài - ngân sách - Căn vào Nghị Hội đồng nhân dân cấp, định giao nhiệm vụ thu, chi ngân sách cho quan, đơn vị trực thuộc, nhiệm vụ thu, chi, mức bổ sung cho ngân sách cấp xã tỷ lệ % phân chia cấp ngân sách địa phương khoản thu phân chia - Quyết định giải pháp tổ chức thực dự toán ngân sách địa phương Hội đồng nhân dân định, kiểm tra, báo cáo việc thực ngân sách địa phương - Phối hợp với quan nhà nước cấp việc quản lý ngân sách nhà nước địa bàn - Báo cáo, công khai ngân sách nhà nước theo quy định pháp luật - Thực quản lý ngân sách theo kết thực nhiệm vụ Nhiệm vụ, quyền hạn đơn vị dự toán ngân sách - Lập dự toán thu, chi ngân sách năm, thực phân bổ dự toán ngân sách cấp có thẩm quyền giao cho đơn vị trực thuộc điều chỉnh phân bổ dự toán theo thẩm quyền, lập kế hoạch tài - ngân sách nhà nước 03 năm thuộc phạm vi quản lý - Tổ chức thực dự toán thu, chi ngân sách giao, nộp đầy đủ, hạn khoản phải nộp ngân sách theo quy định pháp luật, chi chế độ, sách, mục đích, đối tượng, bảo đảm tiết kiệm, hiệu - Hướng dẫn, kiểm tra việc thực thu, chi ngân sách đơn vị trực thuộc - Chấp hành quy định pháp luật kế toán, thống kê, báo cáo, tốn ngân sách cơng khai ngân sách theo quy định pháp luật, duyệt toán đơn vị dự toán cấp - Đối với đơn vị nghiệp công lập quan nhà nước thực chế tự chủ phải ban hành quy chế chi tiêu nội phù hợp với dự toán giao tự chủ theo quy định pháp luật - Thủ trưởng đơn vị dự toán ngân sách thực nhiệm vụ, quyền hạn giao lĩnh vực tài - ngân sách chịu trách nhiệm sai phạm thuộc phạm vi quản lý theo quy định pháp luật Nhiệm vụ, quyền hạn chủ đầu tư - Thực dự án đầu tư qua giai đoạn trình đầu tư: chuẩn bị đầu tư, chuẩn bị dự án, thực dự án, nghiệm thu, bàn giao tuân thủ quy định pháp luật quản lý ngân sách nhà nước, đầu tư công, xây dựng quy định khác pháp luật có liên quan - Chấp hành quy định pháp luật hợp đồng, kế toán, thống kê, báo cáo, toán, công khai lưu trữ hồ sơ dự án Nhiệm vụ quyền hạn tổ chức điều hành ngân sách lãnh đạo, quản lý cấp huyện Chu trình điều hành ngân sách cấp huyện bao gồm: dự toán, chấp hành toán ngân sách a) Lập dự toán ngân sách cấp huyện Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện chịu trách nhiệm tổ chức đạo q trình lập dự tốn ngân sách huyện theo trình tự cụ thể sau: Bước 1: Căn hướng dẫn lập dự toán ngân sách nhà nước số kiểm tra dự toán ngân sách hàng năm Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, Ủy ban nhân dân cấp huyện tiếp tục triển khai hướng dẫn thơng báo số kiểm tra dự tốn ngân sách cho đơn vị trực thuộc Ủy ban nhân dân cấp huyện Ủy ban nhân dân xã Bước 2: Lập dự toán đơn vị sử dụng ngân sách huyện - Các đơn vị sử dụng ngân sách cấp huyện lập dự toán gửi quan quản lý nhà nước cấp trực tiếp xem xét, tổng hợp gửi Phòng Tài – Kế hoạch - Các tổ chức ngân sách cấp huyện hỗ trợ lập dự tốn gửi Phòng Tài - Kế hoạch - Ủy ban nhân dân cấp xã tổ chức lập dự toán ngân sách cấp xã, báo cáo thường trực Hội đồng nhân dân cấp xã cho ý kiến trước gửi báo cáo Phòng Tài - Kế hoạch - Dự toán đơn vị phải kèm theo thuyết minh chi tiết tính tốn khoản thu, chi Thời gian gửi báo cáo dự toán Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quy định Bước 3: Chi cục Thuế, Hải quan lập dự toán thu ngân sách nhà nước địa bàn phạm vi quản lý gửi Ủy ban nhân dân, Phòng Tài - Kế hoạch Bước 4: Phòng Tài - Kế hoạch lập dự toán thu ngân sách nhà nước địa bàn, dự toán thu, chi ngân sách cấp huyện (gồm dự toán ngân sách xã dự tốn ngân sách cấp huyện), dự tốn chi Chương trình mục tiêu quốc gia, dự tốn khoản kinh phí ủy quyền báo cáo Ủy ban nhân dân cấp huyện để trình Thường trực Hội đồng nhân dân cấp huyện xem xét trước gửi báo cáo Sở Tài Sở Kế hoạch - Đầu tư cấp tỉnh Bước 5: Lãnh đạo Ủy ban nhân dân cấp huyện thảo luận dự toán ngân sách quan tài chính, đầu tư cấp tỉnh (đối với năm đầu thời kỳ ổn định ngân sách năm Ủy ban nhân dân cấp huyện có đăng ký thảo luận dự toán) Bước 6: Căn định giao dự toán ngân sách Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, Phòng Tài - Kế hoạch hồn chỉnh lại dự tốn ngân sách, hồn thiện phương án phân bổ, trình thường trực Hội đồng nhân dân cấp huyện cho ý kiến trước trình Hội đồng nhân dân cấp huyện thảo luận Nghị dự toán ngân sách Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện có trách nhiệm trình giải trình nội dung tài liệu dự toán ngân sách huyện trước kỳ họp Hội đồng nhân dân cấp huyện b) Điều hành thu, chi ngân sách Ủy ban nhân dân cấp huyện Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện đạo Phòng Tài - Kế hoạch lập phương án điều hành ngân sách quý, bảo đảm nguồn để đáp ứng nhu cầu chi dự toán, chế độ đơn vị sử dụng ngân sách, cụ thể: - Nếu phải thực xếp lại nhiệm vụ chi tạm dừng toán số khoản chi phải thơng báo cho đơn vị dự tốn có liên quan để chủ động thực - Các nội dung chi cần chủ động bố trí hàng tháng năm để chi theo chế độ quy định gồm: khoản chi toán cá nhân khoản chi có tính chất thường xun - Các nội dung chi có tính chất thời vụ phát sinh vào số thời điểm đầu tư xây dựng bản, mua sắm, sửa chữa lớn khoản có tính chất khơng thường xun khác, Ủy ban nhân dân cấp huyện tổ chức điều hành theo tiến độ thực quý - Trường hợp khả nguồn thu không đáp ứng nhu cầu chi, phòng Phòng Tài - Kế hoạch chủ động thực giải pháp tạm ứng nguồn Nếu thực giải pháp mà không đáp ứng đủ nhu cầu chi, phải tập trung nguồn bảo đảm chi trả, toán cho khoản tiền lương có tính chất lương, chi đầu tư xây dựng cơng trình quan trọng, chi chương trình mục tiêu quốc gia khoản chi mang tính thường xuyên kịp thời để bảo đảm hoạt động bình thường quan, đơn vị, khoản chi khác, xếp theo thứ tự ưu tiên Đồng thời, yêu cầu Kho bạc nhà nước tạm dừng toán số khoản chi mua sắm, sửa chữa theo nhiệm vụ cụ thể để bảo đảm cân đối quỹ ngân sách không ảnh hưởng đến việc tổ chức thực nhiệm vụ giao đơn vị Khi có có thay đổi nguồn thu nhiệm vụ chi, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện đạo theo hướng: - Nếu tăng thu so với dự tốn giao số tăng thu sau thưởng cho địa phương số tiết kiệm chi sử dụng để giảm bội chi, tăng chi trả nợ, tăng chi đầu tư phát triển, tăng dự phòng ngân sách Ủy ban nhân dân cấp huyện lập phương án sử dụng nhiệm vụ chi, thống ý kiến với Thường trực Hội đồng nhân dân trước thực Mức thưởng cho địa phương tính theo tỷ lệ % tổng số thu vượt, song không 30% số tăng thu so với dự tốn khơng vượt q số tăng thu so với mức thực năm trước - Trường hợp số thu khơng đạt dự tốn, Ủy ban nhân dân báo cáo Thường trực Hội đồng nhân dân cấp huyện điều chỉnh giảm số khoản chi tương ứng - Trong trường hợp thiếu hụt ngân sách tạm thời (bao gồm ngân sách cấp xã), Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện đạo cho ý kiến việc thực tạm ứng từ Quỹ Dự trữ tài tỉnh theo định Ủy ban nhân dân cấp tỉnh Trường hợp Quỹ Dự trữ tài cấp tỉnh khơng đáp ứng đề nghị quan tài cấp tăng tiến độ bổ sung tạm ứng nguồn từ ngân sách cấp Các khoản tạm ứng để xử lý thiếu hụt tạm thời phải hoàn trả năm ngân sách Đối với dự phòng ngân sách (2-5% tổng số chi ngân sách), việc quản lý sử dụng thực sau: Sử dụng thực giải pháp khẩn cấp nhằm phòng chống, khắc phục hậu thiên tai, hoả hoạn, tai nạn diện rộng, thực nhiệm vụ quan trọng quốc phòng, an ninh nhiệm vụ cần thiết, cấp bách khác, hỗ trợ ngân sách cấp để xử lý nhiệm vụ nói Ủy ban nhân dân cấp huyện có trách nhiệm trình thường trực Hội đồng nhân dân hàng quý báo cáo Hội đồng nhân dân kỳ họp gần việc sử dụng dự phòng ngân sách c) Quyết tốn ngân sách cấp huyện Nguyên tắc toán báo cáo toán ngân sách - Số toán số thu thực nộp số thu hạch toán thu ngân sách nhà nước theo quy định Số toán chi ngân sách nhà nước số chi thực toán số chi hạch toán chi ngân sách nhà nước theo quy định, số toán phải đối chiếu, xác nhận với Kho bạc nhà nước nơi giao dịch - Số liệu tốn phải xác, trung thực, đầy đủ - Báo cáo toán đơn vị dự toán cấp chuyển cho đơn vị dự toán cấp quy định, đơn vị dự toán cấp thuộc Ủy ban nhân dân cấp huyện gửi Phòng Tài - Kế hoạch - Khơng báo cáo tốn chi lớn thu - Nội dung báo cáo toán ngân sách nhà nước phải theo nội dung ghi dự toán ngân sách nhà nước giao theo mục lục ngân sách nhà nước Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện đạo thực tốn ngân sách huyện theo trình tự quy định Cơng khai tài ngân sách hàng năm: Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện thực công khai ngân sách hàng năm theo nội dung sau: - Cân đối dự toán, toán ngân sách cấp huyện - Dự toán, toán ngân sách cấp huyện, ngân sách cấp xã - Dự toán, toán thu ngân sách nhà nước địa bàn cấp huyện thu ngân sách cấp huyện - Dự toán, toán chi ngân sách cấp huyện - Dự toán, toán chi ngân sách cấp huyện theo lĩnh vực - Tổng số chi tiết lĩnh vực dự toán chi ngân sách cấp huyện cho quan, đơn vị thuộc cấp huyện, tổng số chi tiết theo lĩnh vực toán chi ngân sách cấp huyện cho quan, đơn vị thuộc cấp huyện - Dự toán, toán chi xây dựng ngân sách cấp huyện cho dự án, cơng trình - Dự tốn, tốn chi cho dự án, chương trình mục tiêu quốc gia số mục tiêu, nhiệm vụ khác cấp huyện thực - Tỷ lệ % phân chia khoản thu ngân sách cấp tỉnh, ngân sách cấp huyện ngân sách cấp xã - Tỷ lệ % phân chia khoản thu cho ngân sách xã, phường, thị trấn - Dự toán, toán thu ngân sách nhà nước địa bàn, chi ngân sách xã, phường, thị trấn, số bổ sung cân đối, bổ sung có mục tiêu từ ngân sách cấp huyện cho cấp xã - Việc cơng khai thực hình thức thơng báo văn cho quan, đơn vị thuộc cấp huyện Hội đồng nhân dân cấp xã; phát hành ấn phẩm - Thời điểm công khai chậm sau 60 ngày, kể từ ngày Hội đồng nhân dân cấp huyện ban hành Nghị định dự toán, phê chuẩn toán ngân sách22 Nhiệm vụ quyền hạn lãnh đạo, quản lý cấp huyện quản lý tài địa phương a) Chỉ đạo xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ, quản lý kinh phí hành theo chế độ tự chủ, tự chịu trách nhiệm Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện đạo thơng qua Phòng Tài Kế hoạch Phòng Nội vụ xây dựng quy chế tự chủ tài theo quy định văn pháp luật Các quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân cấp huyện quan khác (ban, ngành mà đơn vị nghiệp trực thuộc Ủy ban nhân dân cấp huyện) xây dựng quy chế chi tiêu nội theo chế độ tự chủ, tự chịu trách nhiệm sử dụng biên chế kinh phí quản lý hành quan nhà nước23 Mỗi quan xây dựng đề án thực chế độ tự chủ, tự chịu trách nhiệm biên chế kinh phí quản lý hành nhà nước để lãnh đạo, quản lý Ủy ban nhân dân cấp huyện phê duyệt Các đơn vị nghiệp công lập trực thuộc Ủy ban nhân dân cấp huyện xu hướng chuyển đổi, dần phải hướng đến tự chủ tài hoạt động cung cấp dịch vụ cơng24 Do đó, lãnh đạo, quản lý cấp huyện, vào điều kiện cụ thể địa phương định hướng để đơn vị nghiệp công lập trực thuộc xây dựng đề án tự chủ, có tự chủ tài để phê duyệt 22 23 Thông tư 03/2005/TT-BTC Nghị định số 130/2005/NĐ-CP ngày 17/10/2005 Chính phủ quy định chế độ tự chủ, tự chịu trách nhiệm sử dụng biên chế kinh phí quản lý hành quan nhà nước 24 Nghị định số 16/2015/NĐ-CP ngày 14/02/2015 Chính phủ quy định chế tự chủ đơn vị nghiệp công lập b) Kiểm tra, giám sát thu, chi quản lý tài sản đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước Cùng với việc xây dựng quy chế chi tiêu nội quy chế quản lý tài sản nhà nước đơn vị, đơn vị cần xây dựng quy trình kiểm soát nội hoạt động thu chi hoạt động liên quan đến tài sản đơn vị để tăng cường quản lý hiệu Một quy trình kiểm sốt nội tốt cần đảm bảo: - Đơn giản, rõ ràng, chi tiết theo nhiệm vụ; - Đảm bảo ln có kiểm tra thực nhiệm vụ; - Quy trách nhiệm rõ ràng cho khâu, nhiệm vụ; - Quy trình phải tài liệu hóa cơng khai áp dụng toàn đơn vị c) Chỉ đạo hoạt động tài khác địa bàn huyện - Chỉ đạo đơn vị hướng tới hoạt động quản lý tài ngân sách theo kết thực cơng việc - Các đơn vị nghiệp, Ủy ban nhân dân cấp xã thực khoản thu huy động, đóng góp tự nguyện (còn gọi khoản thu xã hội hóa) đảm bảo cơng khai, tự nguyện theo quy định, tránh tình trạng lạm thu - Các Ủy ban nhân dân xã huy động đóng góp quỹ xác định theo Nghị Hội đồng nhân dân cấp tỉnh theo pháp luật, không tự ý huy động quỹ khác quy định CÂU HỎI Câu hỏi ơn tập a) Trình bày phân tích vị trí, vai trò cấp huyện hệ thống quyền cấp Việt Nam b) Hãy cho biết yêu cầu lãnh đạo, quản lý cấp huyện đánh giá mức độ đáp ứng yêu cầu lãnh đạo, quản lý cấp huyện địa phương c) Trình bày quy định nhiệm vụ quyền hạn Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện quản lý cán bộ, công chức cấp xã liên hệ với thực tế việc thực nhiệm vụ quyền hạn d) Phân tích nhiệm vụ quyền hạn lãnh đạo Ủy ban nhân dân cấp huyện chi tiêu tài trách nhiệm lãnh đạo Ủy ban nhân dân cấp huyện chi sai ngân sách nhà nước e) Trình bày khái niệm nguyên tắc ủy quyền Khi thực ủy quyền cấp huyện cần phải lưu ý điều gì? Câu hỏi thảo luận a) Hãy cho biết hạn chế cấu tổ chức hoạt động Ủy ban nhân cấp huyện Liên hệ với thực tế địa phương đưa giải pháp khắc phục b) Hãy phân tích thách thức quản lý nhân cấp huyện cấp xã Liên hệ với thực tế địa phương đưa giải pháp khắc phục c) Hãy cho biết khó khăn việc Ủy quyền cho cấp thực thi nhiệm vụ lãnh đạo, quản lý cấp huyện TÀI LIỆU THAM KHẢO Hiến pháp 2013 Nghị số 23-NQ/TW Hội nghị BCHTW lần thứ (Khóa V) ngày 20/12/1984 cơng tác xây dựng huyện tăng cường cấp huyện Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI (1986) Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam 2013 Luật Cán bộ, công chức 2008 Luật tổ chức Hội đồng nhân dân Ủy ban nhân dân năm 2003 Luật Tổ chức quyền địa phương 2015 Nghị định số 37/2014/NĐ-CP ngày 05/5/2014 Chính phủ quy định tổ chức quan chuyên môn trực thuộc Ủy ban nhân dân cấp huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh Nghị định số 112/2011/NĐ-CP ngày 05/12/2011 Chính phủ cơng chức xã, phường, thị trấn 10 Nghị định số 24/2010/NĐ-CP ngày 15/3/2010 Chính phủ quy định tuyển dụng, sử dụng quản lý công chức 11 Nghị định số 92/2009/NĐ - CP ngày 22/10/2009 Chính phủ chức danh, số lượng, số chế độ, sách cán bộ, công chức xã, phường, thị trấn người hoạt động không chuyên trách cấp xã 12 Luật ngân sách nhà nước 2002 13 Luật ngân sách nhà nước 2015 14 Nghị định số 60/2003/NĐ-CP ngày 06/6/2003 Chính phủ quy định chi tiết hướng dẫn thi hành Luật ngân sách nhà nước 15 Thơng tư số 59/2003/TT-BTC ngày 23/6/2003 Bộ Tài hướng dẫn thi hành Luật ngân sách nhà nước 16 Nghị định số 130/2005/NĐ-CP ngày 17/10/2005 Chính phủ quy định chế độ tự chủ, tự chịu trách nhiệm sử dụng biên chế kinh phí quản lý hành quan nhà nước 17 Thơng tư liên tịch số 71/2014/TTLT-BTC-BNV ngày 30/5/2014 quy định chế độ tự chủ, tự chịu trách nhiệm sử dụng kinh phí quản lý hành quan nhà nước 18 Nghị định số 16/2015/NĐ-CP ngày 14/02/2015 Chính phủ quy định chế tự chủ đơn vị nghiệp công lập 19 Nghị định số 107/2004/NĐ-CP Chính phủ ngày 01/4/2004 quy định số lượng Phó Chủ tịch cấu ủy viên Ủy ban nhân dân cấp Nghị định sửa đổi Nghị định số 107/2004/NĐ-CP số tỉnh thí điểm bỏ Hội đồng nhân dân 20 Các kỹ quản lý hiệu Cẩm nang quản lý NXB Tổng hợp, TP HCM, 2006 21 UNDP Nâng cao lực quản lý tài cơng địa phương, 2007 22 Ủy quyền công việc hiệu NXB Trẻ, 2001 23 Tô Tử Hạ (Chủ biên) Cẩm nang cán làm công tác tổ chức nhà nước NXB Lao động – Xã hội, Hà Nội, 2002 ... xuất cấu tổ chức quan chuyên môn thuộc huyện để Hội đồng nhân dân định Quản lý nhân lãnh đạo, quản lý cấp huyện a) Tổng quan nhân thuộc thẩm quyền quản lý lãnh đạo, quản lý cấp huyện 19 20 Tham... cấp huyện Thứ hai, lãnh đạo, quản lý cấp huyện hiểu hoạt động lãnh đạo, quản lý Chủ tịch Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện Khi nghiên cứu hoạt động lãnh đạo, quản lý Ủy ban nhân dân cấp huyện. .. hoạt động đạo, điểu hành họ Năng lực lãnh đạo, quản lý lãnh đạo, quản lý cấp huyện bao gồm lực cần có cho nhà lãnh đạo, quản lý nói chung Năng lực lãnh đạo, quản lý xác định số tiêu chí: - Là người