i LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan công trình nghiên cứu riêng tơi Các số liệu, kết trình bày luận văn trung thực chưa công bố công trình khác Tơi xin cam đoan thơng tin trích dẫn luận văn rõ nguồn gốc Hà Nội, ngày 10 tháng năm 2016 Tác giả Trịnh Ngọc Giang ii LỜI CẢM ƠN Trong q trình thực hồn thành luận văn này, tác giả nhận quan tâm, tạo điều kiện giúp đỡ Ban giám hiệu, khoa Đào tạo Sau Đại học, Phòng Đào tạo - Trường Đại học Lâm nghiệp; phịng Kinh tế Hạ tầng, Phịng Nơng nghiệp Phát triển nơng thơn, Văn phịng điều phối xây dựng Nông thôn mới, Chi cục Thống kê UBND huyện Thọ Xuân - tỉnh Thanh Hóa Nhân dịp tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn tới quan tâm giúp đỡ quý báu Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS.Vũ Thanh Sơn người hướng dẫn khoa học tận tình giúp đỡ có đóng góp quý báu cho luận văn Được hướng dẫn tận tình PGS.TS Vũ Thanh Sơn anh, chị UBND huyện Thọ Xn, đặc biệt phịng Nơng nghiệp Phát triển nơng thơn, Văn phịng điều phối nơng thơn huyện Thọ Xuân, với nỗ lực cố gắng thân, tác giả hoàn thành luận văn Song thời gian nghiên cứu hạn hẹp, với trình độ lý luận thực tiễn tác giả hạn chế, nên luận văn chắn tồn sai sót định Vì vậy, tác giả mong muốn nhận nhiều ý kiến đóng góp nhà nghiên cứu, nhà khoa học, thầy giáo, giáo, để luận văn ngày hồn thiện hơn./ Hà Nội, ngày 10 tháng năm 2016 Tác giả Trịnh Ngọc Giang iii MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa LỜI CAM ĐOAN i LỜI CẢM ƠN ii MỤC LỤC iii Trang phụ bìa iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT vi DANH MỤC CÁC BẢNG vii ĐẶT VẤN ĐỀ 2.1 Mục tiêu tổng quát 2.2 Mục tiêu cụ thể 3.1 Đối tượng nghiên cứu 3.2 Phạm vi nghiên cứu Chương CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN HỆ THỐNG KẾT CẤU HẠ TẦNG KINH TẾ - XÃ HỘI NÔNG THÔN 1.1 Phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn 1.1.1 Khái niệm phận hợp thành hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn 1.1.2 Vai trò hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội phát triển nông thôn 15 1.2 Phát triển nông thôn kết cấu hạ tầng kinh tế-xã hội 17 1.2.1 Nơng thơn cần thiết 17 1.2.2 Các tiêu chí kết cấu hạ tầng kinh tế-xã hội chương trình nơng thơn 25 1.2.3 Những yêu cầu kết cấu hạ tầng chương trình nơng thơn 26 1.3 Kinh nghiệm phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn số địa phương 30 1.3.1 Kinh nghiệm xây dựng nông thôn tỉnh Bắc Ninh 30 1.3.2 Kinh nghiệm xây dựng nơng thơn tỉnh Thái Bình 31 1.3.3 Một số học rút cho huyện Thọ Xuân 32 iv 1.4 Tổng quan cơng trình nghiên cứu liên quan tới đề tài 33 Chương ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 35 2.1 Khái quát điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội huyện Thọ Xuân ảnh hưởng đến xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn 35 2.1.1 Điều kiện tự nhiên 35 2.1.2 Điều kiện kinh tế - xã hội 39 2.2 Phương pháp nghiên cứu 42 2.2.1 Phân tích - tổng hợp 42 2.2.2 Phương pháp thống kê 42 2.2.3 Phương pháp khảo sát thực tiễn sở nghiên cứu 43 2.2.4 Các tiêu đánh giá chủ yếu: 44 Chương KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 45 3.1 Thực trạng xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội huyện Thọ Xuân từ năm 2011 đến 2015 45 3.1.1 Chính sách huyện Thọ Xuân việc xây dựng hệ thống sở hạ tầng kinh tế xã hội đáp ứng yêu cầu xây dựng NTM 45 3.1.2 Thực trạng phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội huyện Thọ Xuân từ năm 2011 đến năm 2015 46 3.1.3 Kết điều tra hộ dân cư xã 58 3.1.4 Đánh giá thực trạng hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội huyện đáp ứng yêu cầu phát triển nông thôn 63 3.2 Quan điểm phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội đáp ứng yêu cầu xây dựng NTM địa bàn huyện Thọ Xuân 67 3.2.1 Hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội có tầm quan trọng đặc biệt trình xây dựng NTM 67 3.2.2 Phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn nhân tố thúc đẩy phát triển kinh tế 68 3.2.3 Phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội nhiệm vụ Nhà nước, doanh nghiệp cộng đồng dân cư 69 3.3 Định hướng phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn huyện Thọ Xuân đến năm 2020 70 v 3.4 Đề xuất số giải pháp phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội đáp ứng yêu cầu xây dựng NTM 71 3.4.1 Tập trung đẩy nhanh việc hoàn thiện quy hoạch phát triển hạ tầng kinh tế xã hội nông thôn 71 3.4.2 Tập trung tuyên truyên nâng cao nhận thức cán bộ, đảng viên nhân dân tầm quan trọng mơ hình nơng thơn xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội nông thôn 76 3.4.3 Đào tạo nâng cao lực lãnh đạo quản lý điều hành cho đội ngũ cán Đảng, quyền, đồn thể sở đáp ứng yêu cầu xây dựng nông thôn 77 3.4.4 Thực đa dạng hóa nguồn vốn huy động nâng cao hiệu sử dụng vốn 78 3.4.5 Nâng cao hiệu quản lý hệ thống kết cấu hạ tầng KT-XH nông thôn 79 3.4.6 Tăng cường tham gia người dân xây dựng NTM 82 3.4.7 Phát triển bền vững hài hòa kinh tế, xã hội, môi trường 83 KẾT LUẬN 84 TÀI LIỆU THAM KHẢO 85 vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt CNH, HĐH Nghĩa Cơng nghiệp hóa, đại hóa CSHT Cơ sở hạ tầng HĐND Hội đồng nhân dân UBND Ủy ban nhân dân KCHT Kết cấu hạ tầng GTNT Giao thông nông thôn KT-XH Kinh tế xã hội NTM Nông thôn SX Sản xuất TH Tiểu học THCS Trung học sở THPT Trung học phổ thông KCN Khu công nghiệp CCN Cụm công nghiệp vii DANH MỤC CÁC BẢNG STT Tên bảng Trang 2.1 Tình hình tăng trưởng kinh tế huyện Thọ Xuân giai đoạn 2011 - 2015 47 2.2 Cơ cấu giá trị sản xuất huyện Thọ Xuân giai đoạn 2011 -2015 48 3.1 Kết phát triển hạ tầng giao thông nông thôn 54 3.2 Kết phát triển cơng trình thủy lợi, thủy nông 55 3.3 Kết xây dựng công trình cung cấp điện 3.4 Kết xây dựng hệ thống trường học 59 3.5 Kết xây dựng phát triển cơng trình y tế 60 3.6 Kết xây dựng cơng trình văn hóa, thể dục thể thao 61 3.7 Kết xây dựng mạng lưới bưu viên thơng 62 3.8 Kết xây dựng mạnh lưới chợ 63 3.9 Kết xây dựng hệ thống nhà dân cư 64 3.10 Đánh giá mức độ đáp ứng tiêu chí hạ tầng sở xã Quảng Phú hộ điều tra 57-58 65 3.11 Đánh giá mức độ đáp ứng tiêu chí hạ tầng sở xã Thọ Thắng hộ điều tra 66 3.12 Đánh giá mức độ đáp ứng tiêu chí hạ tầng sở xã Thọ Minh hộ điều tra 67 3.13 Đánh giá mức độ đáp ứng tiêu chí hạ tầng sở xã Xuân Phú cán hộ điều tra 68 3.14 Đánh giá mức độ đáp ứng tiêu chí hạ tầng sở xã Xuân Giang hộ điều tra 68 3.15 Đánh giá mức độ đáp ứng tiêu chí hạ tầng sở xã Xuân Khánh cán điều tra 69 3.16 Định hướng phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn đến năm 2020 78 ĐẶT VẤN ĐỀ Tính cấp thiết đề tài Thực Nghị Trung ương khóa X “Nơng nghiệp, nơng dân nơng thơn”, Thủ tướng Chính phủ ban hành “Bộ tiêu chí Quốc gia nông thôn mới” (Quyết định số 491/QĐ-TTg ngày 16/4/2009) “Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới” (Quyết định số 800/QĐ-TTg ngày 04/6/2010) nhằm thống đạo việc xây dựng nông thôn nước Quyết định số 695/QĐ-TTg, ngày 08/6/2012 việc sửa đổi nguyên tắc chế hỗ trợ vốn thực Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn giai đoạn 2010-2020; Kế hoạch số 44/KH-UBND, ngày 28/5/2012 UBND tỉnh Thanh Hóa việc thực Chương trình xây dựng NTM tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2012-2015; Kế hoạch số 751/KH-UBND ngày 02/7/2012 UBND huyện Thọ Xuân, việc thực chương trình xây dựng NTM huyện Thọ Xuân giai đoạn 2012-2015 Nghị số 05-NQ/HU, ngày 28/3/2013 Ban Thường vụ Huyện uỷ Thọ Xuân xây dựng NTM địa bàn huyện Thọ Xuân giai đoạn 2013-2020, định hướng đến 2025 Trong năm qua, huyện Thọ Xuân đẩy mạnh chương trình phát triển kinh tế - xã hội như: chương trình kiên cố hóa giao thơng nội đồng, kênh mương nội đồng, giao thông nông thôn, xây dựng sở hạ tầng trường học, trạm y tế thiết chế văn hóa, thể dục thể thao đạt chuẩn quốc gia…, thực chuyển đổi cấu mùa vụ, cấu trồng, vật nuôi, phát triển ngành nghề…theo hướng xây dựng nông thôn Mặc dù có nhiều cố gắng kết đạt khiêm tốn, sở hạ tầng huyện nhiều bất cập xây dựng thiếu quy hoạch, Thọ Xuân huyện nghèo, sản xuất nông nghiệp nơng chủ yếu, sản xuất hàng hóa chưa phát triển, đời sống nhân dân cịn khó khăn Do xuất phát điểm huyện thấp, đầu tư phát triển hệ thống hạ tầng cịn gặp nhiều khó khăn Vấn đề đặt nhiệm vụ nặng nề cho cán nhân dân huyện Thọ Xuân đường rút ngắn khoảng cách chênh lệch trình độ phát triển so với huyện địa bàn toàn tỉnh, phấn đấu xây dựng huyện Thọ Xuân trở thành huyện Nông thôn vào trước năm 2020 theo Nghị Đại hội Đảng huyện khóa XXVI, nhiệm kỳ 2015-2020 đề Xuất phát từ lý em định chọn đề tài: “Phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội đáp ứng yêu cầu xây dựng nông thôn địa bàn huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa" làm đề tài cho luận văn thạc sỹ Mục tiêu nghiên cứu 2.1 Mục tiêu tổng quát Đánh giá thực trạng đầu tư kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội địa bàn huyện giai đoạn 2011-2015, tồn hạn chế, giải pháp thúc đẩy phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế-xã hội đáp ứng yêu cầu xây dựng NTM địa bàn huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa đến năm 2020 2.2 Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa vấn đề lý luận kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn điều kiện xây dựng NTM - Phân tích, đánh giá thực trạng hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội theo yêu cầu xây dựng NTM gồm: Hệ thống giao thơng nơng thơn, cơng trình thủy lợi, cơng trình điện, trường học, cơng trình y tế, cơng trình văn hóa, thể dục thể thao, thơng tin liên lạc, hệ thống cung cấp nước sạch, hệ thống chợ nông thôn, hệ thống nhà dân cư địa bàn huyện Thọ Xuân từ năm 2011 đến 2015 - Đề xuất số giải pháp chủ yếu nhằm phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội đáp ứng yêu cầu xây dựng NTM đến năm 2020 Đối tượng phạm vi nghiên cứu 3.1 Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu đề tài mơ hình NTM hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn, bao gồm hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế kỹ thuật hệ thống kết cấu hạ tầng văn hóa xã hội, tập trung vào nội dung phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng theo yêu cầu xây dựng NTM 3.2 Phạm vi nghiên cứu 3.2.1 Phạm vi nội dung: Quá trình triển khai thực xây dựng nông thôn 3.2.2 Phạm vi khơng gian: Huyện Thọ Xn, tỉnh Thanh Hóa 3.2.3 Phạm vi thời gian: Nghiên cứu so sánh số liệu thời kỳ 2011 - 2015; đề xuất giải pháp tới năm 2020 Kết cấu luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận Danh mục tài liệu tham khảo, kết cấu luận văn gồm chương: Chương 1: Những vấn đề lý luận kinh nghiệm phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội Chương 2: Đặc điểm địa bàn phương pháp nghiên cứu Chương 3: Kết nghiên cứu ... hạ tầng kinh tế xã hội huyện đáp ứng yêu cầu phát triển nông thôn 63 3.2 Quan điểm phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội đáp ứng yêu cầu xây dựng NTM địa bàn huyện Thọ Xuân... làng, xã 1.1.1.2 Các phận hợp thành hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn Hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội cấu thành hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - kỹ thuật hệ thống kết. .. tầng kinh tế - xã hội nông thôn, bao gồm hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế kỹ thuật hệ thống kết cấu hạ tầng văn hóa xã hội, tập trung vào nội dung phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng theo yêu cầu