ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TƢ̣ NHIÊN - Trần Thị Ngọc Ánh ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG NƢỚC MẶT LƢU VỰC SÔNG VU GIA - THU BỒN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC Hà Nội - 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TƢ̣ NHIÊN - Trần Thị Ngọc Ánh ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG NƢỚC MẶT LƢU VỰC SÔNG VU GIA - THU BỒN Chuyên ngành: Khoa học Môi trƣờng Mã số : 60 44 03 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS ĐỖ HỮU TUẤN PGS.TS VŨ VĂN MẠNH Hà Nội - 2015 LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, đã nhận đƣợc hƣớng dẫn, góp ý nhiệt tình thầy cô, giúp đỡ bạn bè và anh chị em đồng nghiệp và ngƣời thân gia đình Trƣớc hết, xin gửi lời chân thành cảm ơn đến Ban lãnh đạo, thầy cô giáo Khoa Môi Trƣờng, Trƣờng Đại học Khoa học tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội đã tổ chức và thực thành công khóa đào tạo thạc sĩ chuyên ngành Khoa học Môi trƣờng (2012 - 2014), tạo hội học tập nâng cao trình độ lĩnh vực mà tâm huyết Đặc biệt là thầy cô đã tận tình dạy bảo cho suốt thời gian học tập trƣờng Trƣớc hết, xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến TS Đỗ Hữu Tuấn và PGS.TS Vũ Văn Mạnh, ngƣời đã tận tình dẫn suốt trình xây dựng đề cƣơng và hoàn thành luận văn Đồng thời xin gửi lời cảm ơn đến chủ nhiệm dự án và cán tham gia dự án “Điều tra khảo sát, đánh giá trạng, dự báo diễn biến môi trƣờng và đề xuất giải pháp tổng thể bảo vệ môi trƣờng lƣu vực sông (sông Ba và sông Vu Gia - Thu Bồn)” đã giúp đỡ và tạo điều kiện tốt cho suốt trình thực Mặc dù đã có nhiều cố gắng hoàn thiện luận văn tất nhiệt tình và lực mình, nhiên tránh khỏi thiếu sót, mong nhận đƣợc đóng góp quý báu quý thầy cô và bạn Hà Nội, tháng 12 năm 2015 Học viên Trần Thị Ngọc Ánh Môc lôc Lời cảm ơn Mục lục Danh mục bảng, biểu Danh mục hình vẽ, đồ thị Danh mục chữ viết tắt Mở đầu Chƣơng - TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1 Tổng quan công trình nghiên cứu 1.2 Đặc điểm khu vực nghiên cứu 1.2.1 Điều kiện tự nhiên 1.2.1.1 Vị trí địa lý 1.2.1.2 Địa hình 1.2.1.3 Thổ nhƣỡng 1.2.1.4 Thảm thực vật 10 1.2.1.5 Khí hậu, thủy văn 11 1.2.2 Điều kiện kinh tế - xã hội 20 1.2.2.1 Dân cƣ và phân bố 20 1.2.2.2 Các hoạt động kinh tế - xã hội 22 Chƣơng - ĐỐI TƢỢNG, MỤC TIÊU, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 29 2.1 Đối tƣợng nghiên cứu 29 2.2 Mục tiêu nghiên cứu 29 2.3 Nội dung nghiên cứu 29 2.4 Phƣơng pháp nghiên cứu 30 2.4.1 Phƣơng pháp thu thập số liệu thứ cấp 30 2.4.2 Phƣơng pháp điều tra, khảo sát ngoài thực địa 30 2.4.3 Phƣơng pháp phân tích phòng thí nghiệm 35 2.4.4 Phƣơng pháp đánh giá chất lƣợng nƣớc dựa vào số WQI 38 2.4.5 Phƣơng pháp thống kê phân tích hệ thống 42 Chƣơng - KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 43 3.1 Đánh giá trạng môi trƣờng nƣớc mặtlƣu vực sông Vu Gia - Thu Bồn 43 3.1.1 Hiện trạng môi trƣờng nƣớc mặt lƣu vực sông Vu Gia - Thu Bồn 43 3.1.1.1 Nhiệt độ 43 3.1.1.2 Độ pH, độ đục, chất rắn lở lửng 43 3.1.1.3 Các chất dinh dƣỡng 49 3.1.1.4 DO 52 3.1.1.5 Các chất hữu 53 3.1.1.6 Vi sinh vật 56 3.1.2 Đánh giá chất lƣợng nƣớc mặt lƣu vực sông Vu Gia - Thu Bồn 58 3.2 Nguyên nhân gây ô nhiễm môi trƣờng nƣớc mặt lƣu vực sông Vu Gia - Thu Bồn 63 3.2.1 Ô nhiễm nƣớc hoạt động ngành công nghiệp 64 3.2.2 Ô nhiễm nƣớc hoạt động ngành nông nghiệp 74 3.2.3 Ô nhiễm nƣớc hoạt động sinh hoạt cụm dân cƣ và nƣớc thải bệnh viện 77 3.2.4 Ô nhiễm nƣớc hoạt động du lịch 78 3.2.5 Ô nhiễm nƣớc thủy điện 81 3.3 Đề xuất giải pháp bảo vệ môi trƣờng nƣớc mặt lƣu vực sông Vu Gia - Thu Bồn 85 3.3.1 Giải pháp phi công trình 85 3.3.1.1 Giải pháp sách 85 3.3.1.2 Giải pháp quản lý 86 3.3.1.3 Áp dụng công cụ kinh tế và tiến khoa học 88 3.3.2 Giải pháp công trình 89 3.3.2.1 Các biện pháp giảm thiểu ô nhiễm nguồn 89 3.3.2.2 Thu gom và xử lý nƣớc thải 90 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 92 TÀI LIỆU THAM KHẢO 95 PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU Bảng 1.2 Lƣợng mƣa trung bình tháng, năm số trạm LVS Vu GiaThu Bồn Đặc trƣng dòng chảy sông Thu Bồn Bảng 1.3 Dân số LVS Vu Gia - Thu Bồn Bảng 1.4 Diện tích và sản lƣợng gieo trồng loại LVS Vu Gia - Thu Bồn Bảng 1.5 Diện tích trồng hàng năm và lâu năm LVS Vu Gia - Thu Bồn Bảng 1.6 Số lƣợng gia súc, gia cầm LVS Vu Gia - Thu Bồn Bảng 1.7 Bảng 1.9 Diện tích nuôi trồng thủy sản LVS Vu Gia - Thu Bồn Sản phẩm công nghiệp chủ yếu phân theo loại hình kinh tế thành phố Đà Nẵng Sản phẩm công nghiệp chủ yếu phân theo loại hình kinh tế tỉnh Quảng Nam Bảng 2.1 Vị trí quan trắc và lấy mẫu nƣớc LVS Vu Gia - Thu Bồn Bảng 2.2 Bảng quy định giá trị qi, BPi Bảng 2.3 Bảng quy định giá trị BPi và qi DO% bão hòa Bảng 2.4 Bảng quy định giá trị BPi và qi thông số pH Bảng 2.5 Bảng so sánh giá trị WQISI Bảng 3.1 Tỷ lệ % số mẫu WQI Bảng 1.1 Bảng 1.8 DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ Hình 1.1 LVS Vu Gia - Thu Bồn Hình 1.2 Bản đồ địa hình LVS Vu Gia - Thu Bồn Hình 1.3 Mạng lƣới trạm khí tƣợng thủy văn LVS Vu Gia - Thu Bồn Hình 1.4 Dân số LVS Vu Gia - Thu Bồn (ngƣời) Hình 1.5 Cơ cấu sử dụng đất LVS Vu Gia - Thu Bồn Hình 2.1 Một số hình ảnh đo đạc, khảo sát LVS Vu Gia - Thu Bồn Hình 2.2 Vị trí lấy mẫu nƣớc Hình 3.1 Biến đổi độ pH trạm Thành Mỹ Hình 3.2 Biến đổi độ pH trạm Nông Sơn Hình 3.3 Biến đổi độ pH LVS Vu Gia - Thu Bồn Hình 3.4 Biến đổi hàm lƣợng SS trạm Thành Mỹ Hình 3.5 Biến đổi hàm lƣợng SS trạm Nông Sơn Hình 3.6 Biến đổi hàm lƣợng SS LVS Vu Gia - Thu Bồn Hình 3.7 Biến đổi hàm lƣợng N - NH4+ LVS Vu Gia - Thu Bồn Hình 3.8 Biến đổi hàm lƣợng P - PO43- LVS Vu Gia - Thu Bồn Hình 3.9 Biến đổi hàm lƣợng DO trạm Thành Mỹ Hình 3.10 Biến đổi hàm lƣợng DO trạm Nông Sơn Hình 3.11 Biến đổi hàm lƣợng DO LVS Vu Gia - Thu Bồn Hình 3.12 Biến đổi hàm lƣợng BOD5 LVS Vu Gia - Thu Bồn Hình 3.13 Biến đổi hàm lƣợng COD LVS Vu Gia - Thu Bồn Hình 3.14 Biến đổi hàm lƣợng Coliformtrên LVS Vu Gia - Thu Bồn Hình 3.15 Chất lƣợng nƣớc mặt LVS Vu Gia - Thu Bồn (tháng VII/2011) Hình 3.16 Chất lƣợng nƣớc mặt LVS Vu Gia - Thu Bồn (tháng V - VI/2012) Hình 3.17 Chất lƣợng nƣớc mặt LVS Vu Gia - Thu Bồn (tháng IV/2014) Hình 3.18 Kết tính WQI Hình 3.19 Các tác nhân gây ô nhiễm môi trƣờng nƣớc mặt LVS Vu Gia - Thu Bồn Hình 3.20 Khai thác cát sông Thu Bồn DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BOD5 CCN CLN Lƣợng oxy sinh hóa cần thiết để vi khuẩn sử dụng sau ngày lấy mẫu Cụm công nghiệp Chất lƣợng nƣớc COD Lƣợng oxy cần thiết cho trình oxy hóa chất hữu nƣớc CP DO KCN KCX KH&CN KH KTTV&MT KT - XH LVS NCKH NGTK NN&PTNT TN&MT TNHH SS Cổ phần Lƣợng oxy từ không khí hòa tan vào nƣớc Khu công nghiệp Khu chế xuất Khoa học và Công nghệ Khoa học Khí tƣợng Thủy văn và Môi trƣờng Kinh tế - xã hội Lƣu vực sông Nghiên cứu khoa học Niên giám thống kê Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Tài nguyên và Môi trƣờng Trách nhiệm hữu hạn Hàm lƣợng chất rắn lơ lửng UBND Ủy ban nhân dân VLXD Vật liệu xây dựng WQI Chỉ số chất lƣợng nƣớc (Water Quality Index) MỞ ĐẦU Lƣu vực sông (LVS) Vu Gia - Thu Bồ n là LVS lớn vùng Duyên hải Trung Trung Sông bắt nguồn từ địa bàn tin ̉ h Kon Tum chảy qua tỉnh Quảng Nam, thành phố Đà Nẵng đổ biển Đông hai Cửa Đại và Cửa Hàn lƣu vƣ̣c nằ m ở sƣờn Đông Trƣờng Sơn có tiề m nă Toàn ng lớn đất đai, tài nguyên nƣớc, thuỷ và rừng LVS Vu Gia - Thu Bồ n là nguồn cung cấp nƣớc cho hoạt động kinh tế - xã hội (KT - XH) và dân sinh cho tỉnh Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng, là sở cho việc phát triển du lịch, công nghiệp, nông nghiệp cho vùng kinh tế trọng điểm miền Trung với mạng lƣới giao thông hàng không, đƣờng sắt, đƣờng Bắc - Nam lên Tây Nguyên, sang Lào, có cảng biển thuận tiện giao lƣu quốc tế Thành phố Đà Nẵng và tỉnh Quảng Nam là tỉnh nằm vùng kinh tế trọng điểm miền Trung, đƣợc Đảng và Nhà nƣớc quan tâm, tập trung đầu tƣ cao nhằm tạo điều kiện đẩy nhanh trình phát triển KT - XH Các khu công nghiệp (KCN) Liên Chiểu - Hoà Khánh - Đà Nẵng - Điện Ngọc - Điện Nam đã và vào sử dụng và khai thác thu hút đầu tƣ trong, ngoài nƣớc là thuận lợi và hội lớn cho phát triển kinh tế lƣu vực Tuy nhiên, phát triển nhanh chóng thành phần KT - XH, tăng dân số học, và đặc biệt là việc phát triển cách ạt số lƣợng lớn thuỷ điện dọc theo LVS Vu Gia - Thu Bồn năm gần đã làm cho chất lƣợng môi trƣờng nói chung và chất lƣợng môi trƣờng nƣớc mặt ngày càng suy giảm đi, nhiều đoạn sông đã bị ô nhiễm tới mức báo động Nhiều vấn đề môi trƣờng cấp bách đã và diễn phức tạp qui mô địa phƣơng và toàn lƣu vực cần đƣợc xem xét xử lý, khắc phục và phòng ngừa Trƣớc yêu cầu phát triển bền vững KT - XH cho thành phố Đà Nẵng, Hội An tỉnh Quảng Nam nhƣ LVS Vu Gia - Thu Bồn, việc “Đánh giá trạng đề xuất giải pháp bảo vệ môi trường nước mặt LVS Vu Gia - Thu Bồn” là vấn đề xúc, có ý nghĩa khoa học và thực tiễn to lớn, làm sở quản ... nhƣ LVS Vu Gia - Thu Bồn, việc Đánh giá trạng đề xuất giải pháp bảo vệ môi trường nước mặt LVS Vu Gia - Thu Bồn là vấn đề xúc, có ý nghĩa khoa học và thực tiễn to lớn, làm sở quản lý môi trƣờng... thể thực với LVS Vu Gia - Thu Bồn Dự án “Điều tra khảo sát, đánh giá trạng, dự báo diễn biến môi trường đề xuất giải pháp tổng thể bảo vệ môi trường LVS (sông Ba sông Vu Gia - Thu Bồn) ” dự án thực... thống sông Vu Gia - Thu Bồn đƣợc hình thành từ sông là Vu Gia và Thu Bồn [4] * Sông Vu Gia: Sông Vu Gia đƣợc hợp thành từ nhiều sông nhánh, mà đáng kể là sông Đăk Mi (sông Cái), sông Bung, sông