Luận Văn Thạc Sĩ Ngành Công Nghệ Vật Liệu Dệt May PHẦN MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài Cá sấu động vật quý hiếm, da dùng làm hàng mỹ nghệ cao cấp, thịt làm thực phẩm Cá sấu bảo vệ cách liệt vào phụ lục CITES (Công ước buôn bán quốc tế loài bị đe dọa) Tuy nhiên vào năm 1986 chúng đưa sang phụ lục II nghĩa sản phẩm cá sấu nuôi xuất Trong sản phẩm từ cá sấu, da thuộc sản phẩm mang lại lợi nhuận cao Da cá sấu có cấu tạo đặc biệt, có vẩy vân hoa đẹp không giống da loại động vật thông thường khác, nên chất liệu quý để làm túi xách, dây lưng, giầy ví, v.v Da cá sấu với đặc trưng: Lớp biểu bì phát triển, có lớp hóa sừng, dày lên tạo thành vẩy sừng xếp kề nhau, có phần gốc dính liền nhau; Cấu tạo vẩy lưng có chứa “xương da” cứng; Phần da tiếp giáp nối vẩy mỏng, độ bền kém; Độ dày cứng vị trí da không đồng đều; Cấu trúc lồi lõm da phần xương da nốt sần tạo nên; Lượng mỡ nhiều, cần có công nghệ thiết bị đặc thù để thuộc hoàn tất loại da Trên vùng da khác da cá sấu có khác biệt lớn cấu trúc bề mặt cấu trúc bên trong, có khác biệt rõ ràng tính chất lý vùng da khác da Những họa tiết (hoa văn) da cá sấu nghệ thuật hoa văn không trùng lặp Hàng trăm sản phẩn da giầy từ da cá sấu giống kiểu dáng, hoa văn sản phẩm trùng lặp Điều làm nên độc đáo, sản phẩm từ da cá sấu Tuy nhiên đặc thù gây khó khăn cho việc sử dụng da thiết kế sản xuất sản phẩm da giầy Để thiết kế gia công tốt sản phẩm da giầy từ da cá sấu, cần thiết phải hiểu đặc trưng da nghiên cứu tính chất vùng da Đây sở sử dụng vùng da cá sấu cho chi tiết phù hợp sản phẩm vừa đảm bảo tính mỹ thuật vừa đảm bảo tính công nghệ độ bền sản Phạm Minh Phụng -1- Khóa 2014-2016 Luận Văn Thạc Sĩ Ngành Công Nghệ Vật Liệu Dệt May phẩm Chính việc “Nghiên cứu đánh giá số tính chất lý da cá sấu Việt Nam” nhằm xác định đặc trưng cấu trúc, đánh giá tiêu lý vùng khác da cá sấu, góp phần sử dụng chúng phù hợp hiệu cần thiết có tính khoa học thực tiễn Lịch sử nghiên cứu Da cá sấu loại da có giá trị cao, công nghệ thuộc hoàn tất phức tạp khó khăn loại da thông thường (da bò, da lợn v.v.) Do giới (Thái Lan, Trung Quốc, Italia, Úc v.v.) có công trình nghiên cứu tập trung vào công nghệ thiết bị thuộc hoàn tất, giải pháp nâng cao chất lượng loại da [11÷18] Ở Việt Nam, công trình nghiên cứu da nốt sần nói chung, da cá sấu nói riêng tập trung chủ yếu Viện Nghiên cứu Da Giầy Từ năm 2005 đến nay, có nhiều đề tài cấp nghiên cứu vấn đề Các đề tài nghiên cứu tập trung vào thiết kế, chế tạo thiết bị chuyên dùng phục vụ cho thuộc hoàn tất da cá sấu [1 ÷ 6] Cho đến Viện Nghiên cứu Da Giầy thiết kế chế tạo thiết bị thiết bị nạo da, Padlle, phu lông, máy bào da, thiết bị đánh bóng để sản xuất da cá sấu Đã thiết lập công nghệ thuộc hoàn tất da cá sấu đáp ứng yêu cầu sản phẩm xuất [6] Mục đích, đối tượng phạm vi nghiên cứu luận văn  Mục đích nghiên cứu: Mục tiêu nghiên cứu đề tài nhằm góp phần làm rõ đặc trưng cấu trúc, đánh giá tiêu lý vùng khác da cá sấu sản xuất Việt Nam, làm sở để thiết kế gia công sản phẩm từ da cá sấu, sử dụng phù hợp hiệu loại da  Đối tượng nghiên cứu: Một số mẫu da cá sấu sản xuất Việt Nam sử dụng để sản xuất giầy  Phạm vi nghiên cứu: Trong nghiên cứu này, tập trung phân tích đặc điểm cấu trúc, đánh giá tiêu Phạm Minh Phụng -2- Khóa 2014-2016 Luận Văn Thạc Sĩ Ngành Công Nghệ Vật Liệu Dệt May lý vùng khác da cá sấu (vùng lưng, vùng cạnh sườn vùng bụng) sản xuất Việt Nam sử dụng để làm mũ giầy Tóm tắt cô đọng luận điểm  Nghiên cứu tổng quan cá sấu da cá sấu: loài, đặc điểm da nguyên liệu; công nghệ sản xuất; tình tình nuôi cá sấu, sản xuất sử dụng da cá sấu Việt Nam  Thí nghiệm xác định tính chất lý vùng khác da cá sấu theo tiêu chuẩn Việt Nam quốc tế  Xử lý số liệu, đánh giá so sánh tính chất lý da cá sấu với yêu cầu vật liệu làm mũ giầy, kết luận phù hợp vùng da để làm chi tiết mũ giầy Khuyến nghị sử dụng da cho phù hợp hiệu Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu lý thuyết kế thừa kết nghiên cứu công bố làm sở cho nghiêm cứu thực nghiệm Nghiên cứu khảo sát để lựa chọn đối tượng (mẫu da tiêu biểu) để nghiên cứu Phương pháp phân tích cấu trúc vật liệu Nghiên cứu thực nghiệm xác định tính chất lý da cá sấu Đánh giá so sánh tính chất lý mẫu da cá sấu với yêu cầu vật liệu làm mũ giầy thông thường Đóng góp tác giả: Kết nghiên cứu luận văn góp phần làm rõ đặc trưng cấu trúc da cá sấu, khác biệt tính chất lý vùng khác da cá sấu, làm sở để thiết kế gia công sản phẩm từ da cá sấu, sử dụng phù hợp hiệu loại da Phạm Minh Phụng -3- Khóa 2014-2016 Luận Văn Thạc Sĩ Ngành Công Nghệ Vật Liệu Dệt May Chương NGHIÊN CỨU TỔNG QUAN 1.1 Tổng quan cá sấu giới nước Trên giới, cá sấu loài động vật có giá trị kinh tế cao Da cá sấu mặt hàng có giá trị dùng để sản xuất vật dụng: Túi xách, ví, thắt lưng, giầy dép, va li v.v dành cho giới tiền Đặc biệt thịt cá sấu có nhiều chất dinh dưỡng, v.v Do cá sấu hoang dã có nguy tuyệt chủng săn lùng người Vì nuôi cá sấu, mục đích bảo tồn loài động vật hoang dã quí nguồn lợi kinh tế; đặc biệt thích hợp vùng ven biển lượng thức ăn (cá) có nhiều, giá rẻ v.v Điều mong mỏi hầu hết người chăn nuôi Chính phủ cần sớm có văn qui định việc xuất động vật hoang dã phát triển môi trường chăn nuôi Có phong trào chăn nuôi động vật hoang dã quí Hươu, Trăn, Cá sấu trở thành ngành kinh tế mạnh tạo thu nhập cho người dân thu hút ngoại tệ cho nước nhà 1.1.1 Giống đặc điểm giống cá sấu Nguồn gốc: Cá sấu nuôi nước ta giống cá sấu hoang dã hóa Việt Nam, Thái Lan, Cu Ba v.v [8] Cá sấu Thái Lan Phạm Minh Phụng Cá sấu Cu Ba -4- Khóa 2014-2016 Luận Văn Thạc Sĩ Ngành Công Nghệ Vật Liệu Dệt May Cá sấu Việt Nam Cá sấu Úc Ở Việt Nam nuôi có loài cá sấu: Cá sấu nước lợ (còn gọi cá sấu hoa cà, cá sấu lửa, cá sấu Đồng Nai) có tên khoa học Crocodylus porosus Thân có màu vàng ánh, sắc màu xanh cây, có vẩy đan xen lẫn; đầu dìa thuôn Con trưởng thành dài ÷ m Cá sấu nước (crocodylus siamensis) gọi cá sấu Xiêm cá sấu Xiêm - Việt Nam Thân có màu xám ánh sắc xanh, vẩy đen Con trưởng thành dài ÷ m, đầu ngắn rộng Cá sấu Cu Ba (Crocodylus rhombifer): Thân có màu vàng sẫm pha nâu, có xen lẫn chấm đen Đầu dài thuôn Con trưởng thành dài 2,5 ÷ m, thích hợp với vùng nước Phạm Minh Phụng -5- Khóa 2014-2016 Luận Văn Thạc Sĩ Ngành Công Nghệ Vật Liệu Dệt May Hình thái: Cá sấu trưởng thành có chiều dài ÷ m Đầu dẹt bằng, mõm dài Mắt nằm vị trí cao Lỗ mũi lỗ tai có van chắn nước Chân to, ngắn, chân trước có ngón, chân sau có ngón Đuôi cá khỏe, dẹt bên có hình bơi chèo Hình 1.1 Hình thái cá sấu Cá sấu tăng trưởng mạnh giai đoạn ÷ năm tuổi (trung bình năm tăng 35 ÷ 45 cm) Từ năm thứ tư, cá sấu phát triển chậm lại, năm tăng khoảng ÷ 15 cm Ở điều kiện nuôi tốt, cá sấu thành thục sớm nhiều so với cá sấu hoang dã, khoảng ÷ tuổi cá sấu sinh sản Phạm Minh Phụng -6- Khóa 2014-2016 Luận Văn Thạc Sĩ Ngành Công Nghệ Vật Liệu Dệt May Hình 1.2 Trứng cá sấu cá sấu [8] 1.1.2 Kỹ thuật nuôi cá sấu [10] Nuôi cá sấu nghề mẻ tỉnh khu vực đồng sông Cửu Long, hiểu biết cá sấu hạn chế Việc chăn nuôi tự phát việc quản lý, bảo vệ, phát triển phạm vi chức ngành Nhà nước Các hộ chăn nuôi chủ yếu học hỏi kinh nghiệm lẫn Ở nước ta có loài cá sấu nuôi cá sấu nước lợ, cá sấu nước ngọt, cá sấu Cu Ba Cá sấu có nhiều loại có đặc điểm sinh học giống Một quy trình nuôi cá sấu khép kín chia làm khâu chính: Nuôi cá sấu thương phẩm ÷ tuổi; nuôi cá sấu sinh sản thu ấp trứng cá sấu; nuôi cá sấu tuổi Quy trình nuôi đầy đủ phù hợp với trang trại lớn, có sở vật chất đầy đủ, kỹ thuật cao Với hộ chăn nuôi gia đình quy mô nhỏ việc nuôi cá sấu thương phẩm phổ biến [10] Đặc điểm sinh học - Điều kiện chăn nuôi: Khu chuồng trại nuôi cá xây rào cản xung quanh gạch căng lưới thép Bên chia làm ngăn có rào chắn phân biệt nuôi riêng sấu lớn sấu nhỏ Vì cá sấu loài dữ, nhỏ sợ lớn, nuôi chung sấu lớn dành hết thức ăn sấu nhỏ Mỗi ngăn chuồng có hồ nước xây xi măng sâu 1,2 m, khoảng đất trồng tạo bóng mát có diện tích mặt đất tạo độ ẩm khoảng sân xi măng để sấu nằm phơi nắng Loài bò sát thân nhiệt định mà tự điều tiết thay đổi phù hợp theo môi trường Tuy nhiên cá sấu thay đổi có giới hạn, nhiệt độ thích hợp Phạm Minh Phụng -7- Khóa 2014-2016 Luận Văn Thạc Sĩ Ngành Công Nghệ Vật Liệu Dệt May cho chúng từ 28 ÷ 30 ºC Vì chúng trầm nước cách làm giảm thân nhiệt nằm phơi nắng để tăng thân nhiệt Một hình ảnh quen thuộc cá sấu nằm bất động há rộng miệng bày đôi hàm kinh khiếp Đây hình thức đe dọa mà da cá sấu dày, tuyến mồ hôi nên chúng phải há miệng để tiết nóng Do đặc điểm mà chuồng nuôi cá sấu phải hội đủ điều kiện: Có hồ nước dốc thoai thoải, có chỗ nằm phơi nắng có bóng mát Ngoài tác dụng làm hạ thân nhiệt, hồ nước môi trường để cá sấu giao phối giúp bảo vệ mắt cá sấu Vì cá sấu lên cạn giác mạc dễ bị khô Nhìn hình dáng bên khó phân biệt sấu đực, lúc nhỏ Cách hay khám phận sinh dục cách cột chặt đặt sấu nằm ngửa Cá sấu nhỏ ấn tay lỗ huyệt đẩy đuôi sấu cong lên, đực dương vật lộ Đối với sấu lớn, ấn ngón tay vào lỗ huyệt di động qua lại, đực ngón tay chạm chiều dài dương vật bên da Cá sấu loại động vật hoang dã nhiên sống môi trường chăn nuôi với số lượng lớn mắc số bệnh thấp khớp, tiêu chảy, bệnh loại ký sinh trùng gây Các tuyến trùng đục thành đường ngầm bên lớp vẩy bụng, sau bề mặt đường ngầm bong tạo thành đường lõm ngoằn ngoèo khiến da hết giá trị Do cá sấu động vật khó đến gần, nên việc chuẩn trị bệnh khó khăn Chủ yếu phòng bệnh cách cung cấp thức ăn không hư thối, giữ nước sạch, chuồng trại khô đảm bảo vệ sinh Hồ nước phải có điều kiện tháo đưa nước vào dễ dàng Mùa nắng thay nước tuần/lần, mùa mưa ngày/lần Thỉnh thoảng rút cạn nước, phơi đáy hồ ánh sáng mặt trời để diệt mầm bệnh Sau lần cho sấu ăn, cần thu dọn thức ăn thừa phân [10] Xây dựng chuồng trại: Cần chọn nơi có nhiều ánh nắng mặt trời, kín gió Một chuồng cỡ trung bình kích thước 30 x 30 m nuôi 800 cá sấu thương phẩm Rào chắn: Không cần phải làm rào chắn cao, cá sấu tẩu thoát cách dũi đất đất ẩm, nên chôn hàng rào ngập Phạm Minh Phụng -8- Khóa 2014-2016 Luận Văn Thạc Sĩ Ngành Công Nghệ Vật Liệu Dệt May đất 50 cm Có thể dùng gạch chỉ, gạch patanh để xây móng chìm đất xây thành tường cao lên cách mặt đất 30 cm Phía hàng tường buộc gỗ lưới kim loại để rào kín Tường rào xây cao khoảng 1,4 m nuôi nhốt cá sấu dài m an toàn Chuồng nuôi thiết phải có nước cho cá sấu đầm mình, phải có ao bể xây Mô hình ao nuôi cá sấu có đáy đất, bờ xếp kè đá xi măng, có dòng nước tự chảy vào - giữ mức nước cố định coi mô hình phù hợp chuồng nuôi cá sấu thương phẩm [10] Mật độ nuôi: Cá sấu nuôi theo lứa tuổi, ứng với lứa tuổi cần có mật độ nuôi thích hợp Khi cá sấu nuôi lứa tuổi - cần có khoảng trống để vận động, mật độ nuôi phải thưa, từ 0,6 ÷ con/m2 điều kiện bình thường Nếu có điều kiện cho ăn tốt, giữ vệ sinh chuồng trại cá sấu phân loại để nuôi riêng theo kích thước nuôi với mật độ dày (3 con/m2) [10] Cho ăn chăm sóc: Có thể cho ăn tất thức ăn có nguồn gốc động vật Tốc độ lớn chúng phụ thuộc nhiều vào nguồn đạm động vật cho chúng ăn Những loại thức ăn bán sẵn dành cho chó, cá (trong dùng đạm có nguồn gốc thực vật) tác dụng với cá sấu thường đắt Cá sấu không chịu ăn loại thức ăn có phối trộn nhiều thành phần sấy khô ướp muối Người ta thường cho cá sấu ăn loại thức ăn có nguồn gốc động vật lòng lợn, lòng bò, lòng gà, vịt tốt cá đồng cá biển, chuột Cách cho ăn: Phải cho cá ăn thức ăn tươi, cắt thành mảnh nhỏ để cá sấu dễ nuốt không để ruồi nhặng bâu Khoảng ngày cho cá sấu ăn lần Lượng thức ăn hàng ngày xấp xỉ 1/70 khối lượng thân dồn lại tuần cho ăn lần Nếu nuôi qui mô nhỏ, cho cá sấu ăn người ta đặt thức ăn lên ván miếng tôn để dễ dàng quét dọn, di chuyển Tốc độ lớn: Cá sấu đực thường lớn nhanh cá sấu 11% Phạm Minh Phụng -9- Khóa 2014-2016 Luận Văn Thạc Sĩ Ngành Công Nghệ Vật Liệu Dệt May Lưu ý: Khi nuôi cá sấu thương phẩm ý nên có chuồng cách ly để nuôi riêng yếu, dùng nguồn nước riêng, máng ăn giữ có chế độ chăm sóc đặc biệt Ngoài nên lập khu riêng có nhiều ngăn chuồng nhỏ để nhốt giữ cá sấu trước thịt [10] Hình 1.3 Chuồng trại nuôi cá sấu Nuôi cá sấu không khó, phải chăm sóc kỹ lúc cá nhỏ sức đề kháng yếu Đến cá lớn cần cho ăn đầy đủ chúng phát triển nhanh Cá sấu bệnh, bị bệnh dễ phát Khi phát bệnh phải nên tách để chữa trị kịp thời "Ngoài kiến thức, người nuôi cần có vốn ban đầu để đầu tư chuồng trại giống Tuân thủ quy cách chuồng trại, đảm bảo an toàn chăn nuôi Nếu trình nuôi hao hụt ÷ 5% có lời Nguồn lợi kinh tế: Trên giới da cá sấu mặt hàng có giá trị dùng để sản xuất vật dụng: xách tay, ví bỏ túi, thắt lưng, giầy dép, va li dành cho giới tiền Đặc biệt lớp da bụng phần giá trị Do cá sấu hoang dã có nguy tuyệt chủng săn lùng người Riêng cá sấu hoa cà Crocodine porosus nước ta trở nên Vì nuôi cá sấu, mục đích bảo tồn loài động vật hoang dã quí nguồn lợi kinh tế; đặc biệt thích hợp vùng ven biển lượng thức ăn (cá) có nhiều, giá rẻ Tuy nhiên đầu tư nuôi cá sấu, ban đầu đòi hỏi tốn Khi cá sấu trưởng thành (4 ÷ năm tuổi) bắt cặp giao phối sinh sản [10] Phạm Minh Phụng -10- Khóa 2014-2016 Luận Văn Thạc Sĩ Ngành Công Nghệ Vật Liệu Dệt May Trên bề mặt da vùng bụng có vẩy hình chữ nhật hình vuông phân bố đề đặn theo hàng ngang so le theo hàng dọc Bề mặt vẩy nhẵn, phẳng vùng chịu ma sát mạnh trình sinh sống cá sấu Giữa vẩy có rãnh phân giới không rõ nét vùng da lưng da cạnh sườn (hình 3.24) Ở vùng da có độ dày nhỏ Mặt trái da phẳng mịn Vùng da bụng vùng da quan trọng da cá sấu chúng có diện tích lớn, mềm mại, bề mặt nhẵn nên tiện dụng cắt thành chi tiết sản phẩm da giầy Hình 3.24 Vẩy da phần bụng cá sấu Quan sát hình ảnh mặt cắt ngang vẩy vùng da bụng (hình 3.25) thấy chúng có cấu tạo gần giống vẩy nhỏ vùng cạnh sườn Lớp mặt cật chặt chẽ có độ dày bẳng khoảng ¼ độ dày da Lớp lưới có cấu trúc xơ da lỏng lẻo có độ dày lớn Hình 3.25 Hình ảnh mặt cắt ngang vẩy nhỏ vùng da bụng cá sấu Phạm Minh Phụng -72- Khóa 2014-2016 Luận Văn Thạc Sĩ Ngành Công Nghệ Vật Liệu Dệt May 3.3 Kết thử nghiệm số tính chất quan trọng vùng da cá sấu 3.3.1 Kết thử nghiệm tính chất học vùng da cá sấu Da cá sấu có khác biệt lớn theo cấu trúc vân hoa bề mặt vùng da Sự khác biệt có ảnh hưởng đến tính chất lý chúng Kết thử nghiệm số tính chất quan trọng vùng da cá sấu thể bảng sau : Bảng 3.3.1 Kết thử nghiệm số tính chất học vùng da cá sấu Kết kiểm tra Da lưng TT Tên chi Đơn vị tiêu tính Da sườn Yêu cầu Da bụng da làm mũ giầy theo Dọc Ngang Dọc Ngang Dọc Ngang ISO 20879: 2007 Độ bền kéo đứt N/mm2 9,60 6,55 14,25 13,50 24,65 21,70 ≥ 10 ≥ 15 % (theo chiều Độ giãn đứt % 10,00 10,00 80,00 55,00 52,67 40,33 ngang) ≥7% (theo chiều dọc) Độ bền xé N 38,50 30,00 ≥ 40 N > 12.800 > 12.800 > 12.800 > 6400 > 64000 > 6400 12,00 21,00 40,50 40,00 Độ bền mài mòn Chu kỳ Khô-Ướt Phạm Minh Phụng > 12.800 > 6400 -73- Khóa 2014-2016 Luận Văn Thạc Sĩ Ngành Công Nghệ Vật Liệu Dệt May Nhận xét: Kết thử nghiệm tính chất học vùng da cá sấu bảng cho thấy: Vùng da lưng, có độ cứng, độ dày lớn vẩy lớn lại có giá trị tính chất học thấp: độ bền thấp (dưới 10 N/mm2), độ giãn đứt khoảng 10% thấp so với da thuộc, độ bền xé rách không 21 N đáp ứng 50% yêu cầu Giá trị thấp tính chất vùng da lưng theo chiều dọc chiều ngang do, thử nghiệm kéo đứt xé rách, vị trí phá hủy mẫu theo rãnh phân giới vẩy lớn theo chiều dọc chiều ngang (như hình 3.11) Vùng rãnh phân giới da có cấu trúc chặt chẽ (yếu) độ dày nhỏ Như vùng da này, bên cạnh độ cứng cao, chúng có tính chất học thấp nên không phù hợp làm mũ giầy Trong thực tế, để sử dụng vùng da làm mũ giầy cần phải giết mổ cá sấu non, độ dày vẩy không lớn da mềm mại da cá sấu trưởng thành nhiều tuổi Đối với mẫu da cá sấu nghiên cứu, nên sử dụng vùng da lưng làm chi tiết trang trí sản phẩm da giầy, sử dụng làm chi tiết sản phẩm da (túi, cặp) vị trí độ bẻ uốn lặp lại yêu cầu cao tính chất học Vùng da cạnh sườn có tất tiêu chí học quan trọng đáp ứng yêu cầu da làm mũ giầy Ở vùng vẩy nhỏ hơn, đồng rãnh phân giới vẩy có độ dày lớn, cấu trúc xơ da chặt chẽ Khi bị kéo đứt xé rách, mẫu bị phá hủy theo rãnh phân giới vẩy Như vùng da sử dụng để làm mũ giầy Khi sử dụng vùng da làm chi tiết mũ giầy cần cắt đối xứng để đảm bảo vân hoa bề mặt giầy trái giầy phải Vùng da bụng cá sấu có độ bền đứt độ giãn đứt tốt, đáp ứng yêu cầu da làm mũ giầy, nhiên độ bền xé chưa đáp ứng yêu cầu, đặc biệt độ bền xé theo chiều ngang Ở vùng da có độ dày nhỏ vùng da lưng da cạnh sườn, độ dày lớp mặt cật nhỏ, đặc biệt chỗ rãnh vẩy Khi bị kéo đứt xé rách mẫu bị phá hủy theo rãnh vẩy da Như vậy, vùng bụng mẫu da cá sấu nghiên cứu chưa đáp ứng yêu cầu da làm mũ giầy Mẫu da phù hợp làm sản phẩm da túi, cặp Phạm Minh Phụng -74- Khóa 2014-2016 Luận Văn Thạc Sĩ Ngành Công Nghệ Vật Liệu Dệt May Như vậy: Khác với loại da thuộc từ động vật khác, da thuộc từ da cá sấu nguyên liệu có đặc điểm có vẩy rõ, vẩy có rãnh phân giới Khi thử nghiệm tính chất học (độ bền đứt, độ giãn đứt, độ bền xé) mẫu bị phá hủy theo rãnh phân giới Như độ bền học da cá sấu phụ thuộc vào độ bền phần rãnh phân giới vẩy Điều cần quan tâm xác định độ tuổi cá sấu cần lấy da, thuộc hoàn tất da cần quan tâm làm tăng độ bền học vùng rãnh phân giới vẩy, đặc biệt vùng da lưng da bụng Kết thử nghiệm độ bền mài mòn cho thấy tất vùng da có độ bền mà mòn tốt, đáp ứng tốt yêu cầu vật liệu làm mũ giầy Các mẫu thử nghiệm bị mài mòn theo đỉnh vẩy (vùng da lưng da cạnh sườn) bị mòm theo toàn bề mặt da bụng Theo tính chất học, phần da cạnh sườn đáp ứng yêu cầu da làm mũ giầy Các vùng da lại sử dụng cho chi tiết sản phẩm da Phạm Minh Phụng -75- Khóa 2014-2016 Luận Văn Thạc Sĩ Ngành Công Nghệ Vật Liệu Dệt May 3.3.2 Kết thử nghiệm tính chất vật lý vùng da cá sấu Kết thử nghiệm tính chất vệ sinh quan trọng da làm mũ giầy độ thông độ hấp thụ ẩm mẫu da cá sấu vùng bụng vùng cạnh sườn thể bảng sau Bảng 3.3.2 Kết thử nghiệm độ thông độ hấp thụ ẩm mẫu da cá sấu vùng bụng vùng cạnh sườn Mẫu thử nghiệm Độ thông hơi, Hệ số hấp thụ nước, mg/cm², sau mg/cm²/h 8h 24 h Da cá sấu phần bụng 5,94 17,1 34,6 Da cá sấu phần sườn 6,01 4,9 26,8 ≥ 0,8 ≥8 Yêu cầu vật liệu mũ giầy theo ISO 20879: 2007 Nhận xét: Kết bảng cho thấy, mẫu da vùng bụng vùng da cạnh sườn cá sấu có độ thông tốt, gấp khoảng 7,5 lần so với yêu cầu vật liệu làm mũ giầy Độ hấp thụ nước mẫu da vùng bụng cạnh sườn cá sấu có khác nhau, vùng bụng hấp thụ ẩm tốt độ hấp thụ ẩm đáp ứng tốt yêu cầu sau 8h, da vùng cạnh sườn đạt 60% so với yêu cầu Tuy nhiên sau 24h hai mẫu da có độ hấp thụ ẩm tốt, gấp ÷ lần so với yêu cầu Một điểm đáng lưu ý loại da thuộc từ loại động vật khác thường đạt độ hấp thụ ẩm tối đa sau khoảng 8h thử nghiệm, da thuộc từ da cá sấu nguyên liệu thời gian hấp thụ ẩm tối đa dài đến 24h Với mẫu da phần bụng, độ hấp thụ ẩm sau 24h gấp đôi độ hấp thụ ẩm sau 8h Đặc biệt da vùng sườn, độ hấp thụ ẩm sau 24h gấp 5,4 lần độ hấp thụ ẩm sau 8h Điều giải thích Phạm Minh Phụng -76- Khóa 2014-2016 Luận Văn Thạc Sĩ Ngành Công Nghệ Vật Liệu Dệt May cấu trúc vùng da khác Vùng da bụng có độ dày nhỏ, lớp mặt cật mỏng, lớp lưới dày với cấu trúc xơ da lỏng lẻo Khi thử nghiệm mặt trái da tiếp xúc với ẩm nên thời gian đầu, ẩm lớp lưới hấp thụ, việc khuếch tán ẩm vào lớp mặt cật gặp khó khăn (diễn chậm) cần nhiều thời gian Vùng da cạnh sườn dày vùng da bụng, với vẩy dày, số vẩy lớn có “lớp sừng” cứng với cấu trúc xơ chặt chẽ, thời gian đầu (đến 8h) nước lớp lưới mỏng hấp thụ, cần khoảng thời gian dài để lớp mặt cật hấp thụ bão hòa nước Lớp cật sừng vùng có độ dày lớn độ hấp thụ ẩm sau 24h mẫu da vùng cạnh sườn lớn nhiều lần so với độ hấp thụ ẩm sau 8h Như theo độ thông độ hấp thụ ẩm, mẫu da vùng bụng cạnh sườn cá sấu đáp ứng tốt yêu cầu vật liệu làm mũ giầy Tuy có cấu trúc mặt cật chặt chẽ vùng da cá sấu có độ thông tốt, điều da cá sấu có khả truyền dẫn ẩm tốt, mặt khác da cá sấu hoàn tất với bề mặt để tự nhiên (thường không tráng phủ) khâu hoàn tất da không ảnh hưởng đến khả thông da Với đặc trưng này, giầy làm từ da cá sấu có tính vệ sinh tốt Phạm Minh Phụng -77- Khóa 2014-2016 Luận Văn Thạc Sĩ Ngành Công Nghệ Vật Liệu Dệt May 3.4 Khuyến nghị sử dụng vùng da cá sấu Từ kết nghiên cứu đặc điểm cấu trúc, hoa văn bề mặt vùng da cá sấu, kết đánh giá tính chất học vệ sinh vật lý quan trọng chúng, tác giả đề xuất sử dụng vùng da cá sấu cho sản phẩm chi tiết sản phẩm bảng sau Mục đích sử dụng Vùng da Đầu Minh họa sản phẩm Vùng da đầu (có thể bao gồm phần xương đầu cá sấu) nên dùng làm phụ kiện móc khóa, phụ kiện trang trí cho sản phẩm da Cổ Vùng da cổ có diện tích không lớn, đặc biệt chỗ da gáy có hoa văn đẹp (diện tích nhỏ) nên sử dụng làm bóp ví, chi tiết trang trí sản phẩm da giầy Chân Vùng da chân có diện tích nhỏ, có trước cấu trúc cứng, chân có móng với hoa văn đẹp Các vùng da nhỏ sử dụng để làm ví chi tiết giầy (các chi tiết không quan trọng) Các móng đẹp nên sử dụng làm phụ kiện móc khóa, sử dụng làm chi tiết trang trí sản phẩm da Phạm Minh Phụng -78- Khóa 2014-2016 Luận Văn Thạc Sĩ Lưng Ngành Công Nghệ Vật Liệu Dệt May Vùng da lưng có diện tích lớn, có vẩy lớn cứng, đặc biệt da cá sấu có độ tuổi lớn, nên sử dụng để làm sản phẩm da (túi, cặp ví, túi xách, cặp, dây lưng Với da cá sấu non, sử dụng vùng da để làm chi tiết mũ giầy, nên sử dụng làm chi tiết bị bẻ uốn, kéo giãn gò ráp đế giầy, sử dụng giầy Chi tiết làm từ vùng da không kéo dài đến chân gò, việc ráp nối mũ giày với đế giầy khó đáp ứng yêu cầu kỹ thuật độ bền mối ráp đế Cạnh Vùng da cạnh sườn có diện tích sườn không lớn liền với vùng da lưng vùng da bụng Vùng có hoa văn đẹp có tính chất lý đáp ứng yêu cầu làm mũ giầy, túi xách, cặp, ốp lưng điện thoại, ipad Khi sử dụng làm mũ giầy cần pha cắt đối xứng qua sống lưng da để đảm bảo tính đồng đôi cho sản phẩm Phạm Minh Phụng -79- Khóa 2014-2016 Luận Văn Thạc Sĩ Bụng Ngành Công Nghệ Vật Liệu Dệt May Vùng da bụng vùng da có kích thước lớn vùng da hữu dụng da cá sấu vùng có vẩy to, phẳng độ dày đồng nên dễ cắt để làm chi tiết lớn cho sản phẩm da giầy (phần mũi mũ giầy, thân trước, thân sau túi, cặp v.v.) Với mẫu da nghiên cứu, vùng da bụng có độ dày thấp, nên sử dụng làm giầy dép nên thiết kế mũ giầy để gò mũ giầy phom vật liệu bị kéo giãn Vùng da nhẵn phẳng nên thuận lợi cho việc ráp mũ giầy với đế giầy, chi tiết có chân gò nên làm từ vùng da Đuôi Vùng da đuôi vùng da có diện tích lớn da cá sấu có hoa văn đặc trưng Vùng thường dùng làm túi, ví dây lưng Đôi nên sử dụng vùng da cho chi tiết giầy để tạo hiệu ứng trang trí (thường làm chi tiết trang trí phần mũi mũ giầy) Phạm Minh Phụng -80- Khóa 2014-2016 Luận Văn Thạc Sĩ Chân sau Ngành Công Nghệ Vật Liệu Dệt May Da chân sau có diện tích lớn da chân trước mỏng Tương tự vùng da chân trước, vùng da chân sau sử dụng làm sản phẩm da nhỏ ví, bóp chi tiết giầy Móng chân sau sử dụng làm phụ kiện móc khóa (chi tiết trang trí) Phạm Minh Phụng -81- Khóa 2014-2016 Luận Văn Thạc Sĩ Ngành Công Nghệ Vật Liệu Dệt May 3.5 Kết luận chương Đã phân vùng, phần da cá sấu, xác định tỷ lệ phần diện tích vùng, phần da Xác định đặc trưng bề mặt da vùng, phần da cá sấu Đã tập trung phân tích phần da quan trọng (các phần da lưng, da bụng da cạnh sườn) vùng da thân da cá sấu theo đặc trưng bề mặt tiết diện mặt cắt ngang Đã đánh giá tính chất lý quan trọng phần da cá sấu kết luận phù hợp phần da để làm mũ giầy Từ kết nghiên cứu đưa khuyến nghị sử dụng vùng da, phần da cá sấu hợp lý cho sản phẩm da giầy Phạm Minh Phụng -82- Khóa 2014-2016 Luận Văn Thạc Sĩ Ngành Công Nghệ Vật Liệu Dệt May KẾT LUẬN 1) Xây dựng phương pháp phân tích đặc trưng hình dạng cấu trúc phần da da cá sấu Đã phân tích đặc trưng: diện tích, độ dày, hình dạng kích thước hoa văn vùng, phần da cá sấu: vùng đầu, vùng cổ, vùng chân trước, vùng lưng, vùng chân sau vùng đuôi 2) Đã tập trung phân tích phần da quan trọng (các phần da lưng, da bụng da cạnh sườn) vùng da thân da cá sấu: đánh giá cấu trúc bên (theo hai bề mặt da), cấu trúc bên (sự phân lớp, hình dạng xơ đan xen xơ lớp) 3) Khác với loại da khác, thử nghiệm tính chất học, mẫu da cá sấu (theo hướng dọc hướng ngang) bị phá hủy chỗ rãnh phân giới vẩy Điều cần quan tâm trình sản xuất (thuộc hoàn tất) da cá sấu, sử dụng da cá sấu làm sản phẩm da giầy 4) Kết đánh giá tính chất lý mẫu da khảo sát cho thấy, phần da lưng không đáp ứng yêu cầu vật liệu làm mũ giầy, phần da bụng da cạnh sườn thỏa mãn yêu cầu tính chất lý vật liệu làm mũ giầy Một điểm đáng lưu ý có lớp sừng dày cứng, da cá sấu có độ thông tốt, độ hấp thụ nước tốt, thời gian hấp thụ bão hòa nước có lâu đáng kể so với loại da khác 5) Từ kết nghiên cứu đưa khuyến nghị sử dụng vùng da, phần da cá sấu hợp lý cho sản phẩm da giầy Phạm Minh Phụng -83- Khóa 2014-2016 Luận Văn Thạc Sĩ Ngành Công Nghệ Vật Liệu Dệt May TÀI LIỆU THAM KHẢO Tiếng Việt: [1] Hoàng Mạnh Hùng, Báo cáo tổng kết đề tài NCKH cấp Bộ “Nghiên cứu công nghệ thuộc da cá sấu, trăn, đà điểu”, Viện NCDG, 2005 [2] Nguyễn Mạnh Khôi, Báo cáo tổng kết đề tài NCKH cấp Bộ “Nghiên cứu thiết kế chế tạo máy đánh mặt cho loại da nốt sần”, Viện NCDG, 2006, [3] Nguyễn Mạnh Khôi, Báo cáo tổng kết đề tài NCKH cấp Bộ: “Nghiên cứu thiết kế chế tạo máy đánh bạc nhạc cho loại da nốt sần”, Viện NCDG, 2007 [4] Nguyễn Hữu Cung, Báo cáo tổng kết đề tài NCKH cấp Bộ: “Nghiên cứu thực trạng chăn nuôi chế biến sản phẩm từ da cá sấu, đà điểu đề xuất mô hình khai thác tối ưu nguồn cá sấu, đà điểu nước”, Viện NCDG, 2008 [5] Lê Văn Kha, Báo cáo tổng kết đề tài NCKH cấp Bộ: “Nghiên cứu công nghệ thuộc tiên tiến nhằm khai thác tối ưu nguồn da cá sấu nước”, Viện NCDG, 2009 [6] Lê Văn Kha, Báo cáo tổng kết đề tài NCKH cấp Bộ: “Nghiên cứu nâng cấp chất lượng da cá sấu, đà điểu phương pháp trau chuốt mới,tạo sản phẩm có giá trị cao”, Viện NCDG, 2011 [7] Báo cáo tổng kết đề tài NCKH cấp Nhà nước “Nghiên cứu công nghệ thiết bị thuộc da cá sấu”, Viện Nghiên cưu da giầy 2014 [8] TS.Võ Văn Toàn, Báo cáo chuyên đề “Kỹ thuật nuôi cá sấu”, Đại học Quy Nhơn [9].http://vietkhanhphu.khatoco.com/Default.aspx?TabId=2338#sthash.vu14F29S.d puf [10] Các trangWeb da sản phẩm từ da cá sấu Phạm Minh Phụng -84- Khóa 2014-2016 Luận Văn Thạc Sĩ Ngành Công Nghệ Vật Liệu Dệt May Tiếng Anh: [11] Terri Von Hoven, Characterization of Alligator and Comparisons to Traditional Leathers, LSUAGMC, 2002 [12] Gao Zhongbai, The Crocodilian Leather Technology Of Manufacture, CLFRI, 2008 [13] Brazaitis, P., Crocodile, Alligator and Products, Leather World, 2007 [14] Walsh, B.P., Crocodile leather techniques in Italy, Chipping Norton, 2005 [15] Webb, G.J.W and Cooper- Preston, H., Effects of temperature on crocodilian tanning technology, Amer Zoon 29: 953, 2003 [16] L Alibardi, M Toni, Characterization of keratins and associated proteins involved in the corneification of crocodilian epidermis, Tissue and cell 39, (2007), 311-323 [17] S Charlie Manolis, Grahame Webb and Ken Richrdson, Improving the quality of Australian crocodile skins, A report for the rural Industries Research and Development Corporation, (2000) [18] Rouhg Peebles, The Tanning and skinning of alligator hides, (2006) Phạm Minh Phụng -85- Khóa 2014-2016 Luận Văn Thạc Sĩ Ngành Công Nghệ Vật Liệu Dệt May PHỤ LỤC Phạm Minh Phụng -86- Khóa 2014-2016 ... Chính việc Nghiên cứu đánh giá số tính chất lý da cá sấu Việt Nam nhằm xác định đặc trưng cấu trúc, đánh giá tiêu lý vùng khác da cá sấu, góp phần sử dụng chúng phù hợp hiệu cần thiết có tính khoa... điểm  Nghiên cứu tổng quan cá sấu da cá sấu: loài, đặc điểm da nguyên liệu; công nghệ sản xuất; tình tình nuôi cá sấu, sản xuất sử dụng da cá sấu Việt Nam  Thí nghiệm xác định tính chất lý vùng... (mẫu da tiêu biểu) để nghiên cứu Phương pháp phân tích cấu trúc vật liệu Nghiên cứu thực nghiệm xác định tính chất lý da cá sấu Đánh giá so sánh tính chất lý mẫu da cá sấu với yêu cầu vật liệu