1 ĐẶT VẤN ĐỀ Thoái hóa cột sống thắt lưng bệnh phổ biến, hay gặp đời sống ngày lâm sàng Theo Trung tâm thống kê nước Âu-Mỹ, có 80% người trưởng thành bị đau thắt lưng vài lần đời [38] Thống kê hội Chấn thương chỉnh hình Việt Nam số người có định phẫu thuật cột sống chiếm 10% số bệnh nhân đau cột sống, 90% bệnh nhân đau cột sống điều trị nội khoa thuốc tây y, phục hồi chức y học cổ truyền [44] Thoái hóa cột sống thắt lưng có tích chất dai dẳng gây cho bệnh nhân cảm giác đau đớn khó chịu, người bệnh bị hạn chế vận động vùng thắt lưng, gây giảm sức khỏe, giảm khả học tập, lao động sản xuất, ảnh hưởng tới chất lượng sống Việc điều trị thoái hóa khớp, có THCSTL, chủ yếu điều trị triệu chứng phục hồi chức kết hợp với điều trị nội khoa, ngoại khoa vật lý trị liệu Y học đại (YHHĐ) chủ yếu sử dụng nhóm thuốc chống viêm, giảm đau không steroid, thuốc giãn cơ, kết hợp với tia hồng ngoại, sóng siêu âm, sóng từ trường, kéo giãn CSTL Trong Từ trường có tác dụng làm giãn nở mao mạch tiểu động mạch vùng điều trị, tăng bạch cầu đặc biệt bạch cầu limpho kéo dài 24 giờ, tăng chuyển hóa, thư giãn cơ, từ có tác dụng giảm đau chứng đau mãn tính Việc điều trị phẫu thuật cân nhắc điều trị nội khoa không kết chèn ép thần kinh nhiều thể lâm sàng chuẩn đoán hình ảnh YHCT bệnh danh thoái hóa cột sống thắt lưng, THCSTL mô tả phạm vi chứng tý với bệnh danh “yêu thống”, “yêu cước thống”… YHCT Điều trị đau thắt lưng THCS YHCT sử dụng phương pháp khu phong, tán hàn, trừ thấp, thông kinh hoạt lạc, tư bổ can thận nhằm khôi phục lại cân âm dương, phù khu tà, thống khôi phục hoạt động sinh lý vùng cột sống thắt lưng Dựa phương pháp đó, lựa chọn nhiều phương thuốc điều trị phù hợp Với tốc độ phát triển vũ bão khoa học công nghệ, người ta sử dụng nhiều phương pháp để điều trị chứng đau nói chung đau THCS nói riêng điện từ trường Ở Việt Nam vấn đề sử dụng điện từ trường y học mẻ Trong khoảng năm 1980 tới nay, từ trường sử dụng hiệu lâm sàng Thực đường lối kết hợp Y học đại (YHHĐ) với Y học cổ truyền (YHCT), việc kết hợp điện châm với từ trường đem đến hiệu điều trị lâm sàng hẳn so với điều trị đơn lẻ phương pháp Vì tiến hành nghiên cứu đề tài: “ Đánh giá tác dụng giảm đau phương pháp điện châm kết hợp với từ trường điều trị Thoái hóa cột sống thắt lưng” Nhằm mục tiêu: Nghiên cứu tác dụng giảm đau phương pháp điện châm kết hợp với từ trường điều trị thoái hóa cột sống thắt lưng Theo dõi tác dụng không mong muốn phương pháp điện châm kết hợp với từ trường điều trị thoái hóa cột sống thắt lưng thông qua lâm sàng cận lâm sàng Chương TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1 Đặc điểm giải phẫu sinh lý - bệnh lý vùng thắt lưng 1.1.1 Đặc điểm giải phẫu cột sống thắt lưng Đoạn thắt lưng gồm đốt sống, đĩa đệm đĩa đệm chuyển đoạn nơi chịu tải 80% trọng lượng thể có tầm hoạt động rộng theo hướng Để bảo đảm chức nâng đỡ, giữ cho thể tư đứng thẳng, cột sống thắt lưng cong phía trước với góc: - Góc cùng: tạo đường thẳng ngang đường thẳng chạy qua mặt trên: 30 độ - Góc thắt lưng cùng: tạo trục L5 S1: 140 độ - Góc nghiêng xương chậu: tạo đường thẳng ngang với đường thẳng nối ụ nhô với bờ xương mu [5], [38], [52] Hình 1.1 Các đốt sống thắt lưng 1.1.1.1 Cấu tạo đốt sống thắt lưng Cấu tạo hai phần chính: thân đốt phía trước cung đốt phía sau Thân đốt: phần lớn đốt sống, có hình trụ dẹt Chiều ngang lớn chiều trước sau chiều cao Mặt mặt mâm sụn Cung đốt sống: có hình móng ngựa, liên quan hai bên mỏm khớp liên cuống, mỏm khớp chia cung sống thành hai phần: phía trước cuống sống, phía sau cung, gai sau gắn vào cung sống đường sau, hai mỏm ngang hai bên gắn vào cung sống gần mỏm khớp, thân đốt sống với cung sống ống tuỷ Riêng L5 thân đốt phía trước cao phía sau để tạo độ ưỡn thắt lưng Mỏm ngang: có hai mỏm ngang chạy từ cung đốt sống Gai sống: có gai dính vào cung đốt sống Lỗ đốt sống nằm giữa, thân đốt sống nằm trước cung đốt sống nằm sau tạo nên ống sống có tuỷ sống [5], [38], [52] Hình 1.2 Đốt sống thắt lưng [38] 1.1.1.2 Cơ - dây chằng Cơ vận động cột sống: gồm hai nhóm nhóm cạnh cột sống nhóm thành bụng + Nhóm cạnh cột sống: chạy từ cổ đến xương cùng, có đặc điểm nằm sâu ngắn, nhóm gồm có thắt lưng (cơ chậu sườn), lưng dài ngang gai, ba hợp thành khối chung nằm rãnh sống rãnh thắt lưng Tác dụng làm duỗi cột sống, đồng thời phối hợp với nghiêng, xoay cột sống [5], [38], [52] + Nhóm thành bụng, gồm có: * Cơ thẳng: Nằm phía trước thành bụng, có hai bó thẳng nằm hai bên đường Vì nằm phía trước trục cột sống nên thẳng bụng gập thân người mạnh * Nhóm chéo: Có hai chéo (cơ chéo trong, chéo ngoài) Các chéo có chức xoay thân người, xoay sang bên trái cần chéo phải chéo trái hoạt động ngược lại [5], [38], [52] Dây chằng cột sống: Các dây chằng giúp cho cột sống vững vàng đồng thời hạn chế vận động mức cột sống Dây chằng dọc trước dây chằng dọc sau hai dây chằng dài nhất, xương chẩm chạy tới xương + Dây chằng dọc trước, phủ mặt trước cột sống, bám vào thân đốt đĩa đệm + Dây chằng dọc sau, phủ mặt sau thân đốt, bám vào đĩa đệm, không bám vào mặt sau thân đốt, bám vào thân đĩa đệm không phủ kín phần sau bên phần tự + Dây chằng vàng dầy khỏe phủ mặt sau ống sống + Các dây chằng liên gai, dây chằng liên mỏm gai, dây chằng gai nối gai sống với Ngoài dây chằng, đốt L4-L5 nối với xuơng chậu dây chằng thắt lưng chậu, dây chằng bám vào đỉnh mỏm ngang L4, L5 bám vào tận mào chậu phía truớc phía sau Dây chằng thắt lưng chậu căng dãn giúp hạn chế di động mức hai đốt sống thắt lưng L4, L5 [5], [38], [52] 1.1.1.3 Lỗ liên đốt, phân bố thần kinh cột sống Lỗ liên đốt sống: Rễ thần kinh thoát khỏi ống sống qua lỗ liên đốt, lỗ giới hạn phía trước bờ sau bên đĩa đệm, phía phía cuống sống hai đốt kế cận nhau, phía sau mỏm khớp khớp liên cuống, phủ phía trước khớp liên cuống bao khớp phần bên dây chằng vàng [9], [10] Phân bố thần kinh cột sống: Từ phía rễ thần kinh xuyên qua màng cứng tới hạch giao cảm cạnh sống tách nhánh: + Nhánh trước: phân bố cho vùng trước thể + Nhánh sau: phân bố cho da, cho vùng lưng bao khớp diện khớp liên cuống + Nhánh màng tủy: từ hạch giao cảm, chui qua lỗ liên đốt vào ống sống, chi phối cho thành phần bên bao gồm khớp liên cuống, dây chằng dọc sau, bao tủy Do có liên quan giải phẫu nên thay đổi thành phần liên quan lỗ liên đốt kích thích rễ thần kinh gây đau đớn 1.1.2 Thoái hóa cột sống thắt lưng Thoái hóa cột sống, gọi hư xương sụn đốt sống (osteochondrosis) Hư xương sụn đốt sống bao gồm thoái hóa đĩa đệm thoái hóa đốt sống Thoái hóa đĩa đệm: Quá trình thoái hóa đĩa đệm diễn biến theo giai đoạn: 1- Vòng sợi phía sau bị yếu, lồi phía sau điểm nhân nhầy ấn lõm vào, trình có rách đồng tâm vòng sợi, nhiên đĩa đệm giữ chức sinh-cơ học chưa có biểu lâm sàng 2- Có rách sợi collagen vòng sợi khu vực bờ viền nhân nhầy sụn lấn tới hướng phía ngoài, áp lực nội đĩa đệm giảm làm cho đốt sống tiến gần Có thể gặp trường hợp đau thắt lưng cấp có tác động học gây chuyển dịch khối lượng đĩa đệm 3- Vòng sợi bị rách phần ngoại vi đĩa đệm, đường rách số điểm hết chiều dày vòng sợi Giới hạn nhân nhầy lớp vòng sợi biến dạng, lồi lõm, có xâm nhập tổ chức liên kết, dẫn tới hình thành tổ chức sợi hạt đĩa đệm Trên lâm sàng thường gặp đau thắt lưng cấp rễ thần kinh bị kích thích bị chèn ép lồi, thoát vị đĩa đệm kèm theo, bị đau thắt lưng hông 4- Lớp lớp vòng sợi bị biến dạng lồi lõm, chiều dày vòng sợi bị giảm mỏng vài chỗ Có rách vòng sợi nhiều phía, lâm sàng biểu đau thắt lưng mạn tính xen lẫn đợt đau cấp tính 5- Lớp lớp vòng sợi biến dạng thành hình đa giác, chiều dày vòng sợi bị phá vỡ, rách nặng nhiều phía, vòng sợi mỏng toàn chu vi Trên lâm sàng biểu đau thắt lưng mạn hay tái phát Thoái hóa đốt sống: Hậu tiếp sau thoái hóa đĩa đệm sợi đàn hồi vòng sợi giảm thay tổ chức xơ, dẫn tới giảm linh động hai đốt sống Áp lực nội đĩa đệm giảm, đốt sống gần hơn, khả chống rung sóc giảm, bao sợi dây chằng trở nên chùng lỏng Chỗ dây chằng bám vào màng xương đốt sống bị yếu dễ dàng bị bong khỏi điểm bám lực tác động khối lượng đĩa đệm tính đàn hồi đẩy Các chất thoát tiếp tục làm giảm số lượng mô đĩa đệm, đốt sống tiến lại gần hơn, dây chằng căng trung ương lỏng lẻo dễ bóc tách tạo vòng bệnh lý luẩn quẩn, chất bị bong trở thành dị vật gây nên phản ứng kích thích, gây nên xơ hóa kéo theo can xi hóa dẫn tới viêm khớp thoái hóa, viêm khớp, phì đại[5], [27], [24], [30] 1.1.3 Cơ chế gây đau thắt lưng Đau thắt lưng triệu chứng nhiều bệnh, nhiều nguyên nhân khác gây Tuy nhiên có chế gây đau thắt lưng sau - Cơ chế hoá học: Theo chế đau thắt lưng kích thích đầu mút thần kinh cấu trúc nhậy cảm dây chằng dọc sau, màng tuỷ, bao khớp liên cuống, rễ thần kinh…Chất kích thích giải phóng từ tế bào viêm tế bào tổ chức tổn thương Các chất kích thích hoá học bao gồm: Hydrogen enzym Những chất kích thích trực tiếp đầu mút thần kinh cấu trúc nhạy cảm gây nên triệu chứng đau, nóng với tính chất vị trí cường độ đau không thay đổi thay đổi tư cột sống Đau theo chế giảm loại bỏ cách: Giảm chất kích thích hoá học (vai trò thuốc chống viêm) giảm tính nhạy cảm receptor cấu trúc nhạy cảm (tác dụng phong bế rễ thần kinh) - Cơ chế học: Cơ chế nói đến nhiều chế chủ yếu gây đau thắt lưng nhiều bệnh nhân Áp lực học mức ảnh hưởng tới chức sinh lý đĩa đệm, khớp liên cuống tổ chức phần mềm xung quanh cột sống Kích thích học kéo căng tổ chức liên kết, tham gia chất hoá học trung gian Kích thích học gây đau chưa rõ Theo Nikola Budog bó sợi dây chằng, bao khớp bị kéo căng làm hẹp, biến dạng khoảng trống bó colagen, sợi thần kinh bị kích thích bị ép bó colagen Đau thắt lưng theo chế có đặc điểm đau nén ép, châm chích, dao đâm, đau thay đổi cường độ, tần số thay đổi tư cột sống - Cơ chế phản xạ đốt đoạn: Có liên quan giải phẫu thần kinh cảm giác nội tạng với thần kinh tuỷ sống Khi nội tạng ổ bụng bị tổn thương gây đau tạng mà lan tới vùng cột sống có khoanh tuỷ chi phối Như vậy, đau thắt lưng một, hai ba chế kết hợp, việc xác định chế đau giúp cho việc tìm nguyên nhân dễ điều trị có kết tốt hơn[1], [15], [53] 1.1.4 Triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng đau thoái hoá cột sống thắt lưng 1.1.4.1 Triệu chứng lâm sàng Bệnh nhân có hội chứng cột sống gồm: - Đau: 10 + Khởi phát từ từ, đau mạn tính tái phát nhiều lần, lần sau đau tăng lên kéo dài mà không thấy biểu thoái lui + Đau nửa đêm sáng, thay đổi thời tiết đau tăng + Đau ngày lẫn đêm mà biện pháp giảm đau thông thường tác dụng đau nhiều bệnh kết hợp [4], [36] Các dấu hiệu thực thể hội chứng cột sống: + Điểm đau cột sống: Ấn gõ mỏm gai đốt sống bệnh nhân phát điểm đau Trường hợp tổn thương rễ thần kinh thường có điểm đau cột sống tương ứng + Điểm đau cạnh sống (cách đường liên mỏm gai khoảng 2cm) + Co cứng cạnh cột sống thắt lưng: Quan sát bệnh nhân tư đứng thẳng nghiêng, thấy rõ bên bị co cứng vồng lên Khi sờ nắn, ấn tay thấy khối căng, + Các biến dạng cột sống: Bệnh nhân tư đứng thẳng, nhìn vùng thắt lưng theo hướng nghiêng, đánh giá độ ưỡn, gù, vẹo cột sống [4] + Tầm hoạt động cột sống thắt lưng: Yêu cầu bệnh nhân cúi ngửa nghiêng phải, nghiêng trái, xoay quan sát thấy tầm hoạt động bị hạn chế * Đo độ giãn cột sống thắt lưng (Nghiệm pháp Schober), tuổi vị thành niên bình thường khoảng cách giãn thêm khoảng 4-5 cm, số Schober bình thường từ 14/10 cm đến 15/10 cm [5] * Độ ưỡn cột sống: Bình thường góc nghiêng, góc xoay, góc ngửa khoảng 30o Nếu góc độ nhỏ 10 o bệnh lý [5] 1.1.4.2 Triệu chứng cận lâm sàng X-Quang quy ước: Có thể đọc bình thường đau nhẹ CSTL Có thể đọc bình thường đau vừa CSTL Không thể đọc nhiều đau nhẹ CSTL Không thể đọc nhiều đau CSTL Không thể đọc Nhức đầu (0- điểm) Không nhức đầu Đau đầu mức độ nhẹ, không thường xuyên Đau đầu mức độ vừa, không thường xuyên Thường xuyên bị đau đầu mức độ vừa Thường xuyên bị đau đầu mức độ nặng Luôn đau đầu không chịu Độ tập trung chú ý (0- điểm) Luôn tập trung vào công việc Khi tập trung ý vào công việc đau Vì đau nên giảm độ tập trung Khó khăn muốn tập trung ý Rất khó khăn muốn tập trung ý Không thể tập trung việc Làm việc (0- điểm) Làm việc bình thường Làm việc thông thường đau nhẹ Phải cố gắng làm việc thông thường Khó khăn làm việc thông thường Rất khó khăn làm việc thông thường Không thể làm công việc Lái xe (0- điểm) Lái xe bình thường Lái xe bình thường đau nhẹ CSTL Lái xe bình thường đau vừa CSTL Lái xe bình thường đau nặng CSTL Chỉ lái xe khoảng cách ngắn Không thể lái xe Ngủ (0- điểm) Ngủ bình thường Giấc ngủ bình thường h Giấc ngủ bình thường từ 1- h Giấc ngủ bình thường từ 2- 3h Giấc ngủ bình thường từ 4-5 h Ngủ ngủ 10 Giải trí (0- điểm) Vui chơi giải trí bình thường Có thể vui chơi giải trí bình thường đau CSTL Có thể vui chơi giải trí bình thường đau vừa CSTL Chỉ tham gia vài hoạt động vui chơi giải trí Khó tham gia hoạt động giải trí Không thể tham gia hoạt động giải trí Tổng điểm: + Cách đánh giá cho điểm: Tổng số điểm 10 câu hỏi 50 điểm Tỷ lệ % = Điểm bệnh nhân đạt qua vấn/50 x100% Tỷ lệ % điểm vấn 81-100 % 61- 80 % 41- 60 % 21- 40 % 0- 20 % Đánh giá mức độ đau Kh«ng ®au §au Ýt §au trung b×nh §au nhiÒu §au kh«ng chÞu næi Cho điểm điểm điểm điểm điểm điểm PHỤ LỤC TÊN VÀ VỊ TRÍ CÁC HUYỆT STT Tên huyệt Giáp tích L1-L5 Thận du B 23 Đại trường du B25 Ủy trung B40 Hoàn khiêu G30 Vị trí Cách cột sống 0,5 thốn, ngang L1-L5 Giữa đốt sống lưng L2 - L3 đo bên, bên 1,5 thốn Giữa đốt sống lưng L4 – L5 đo bên, bên 1,5 thốn Chính nếp lằn khoeo chân 1/3 2/3 đoạn nối điểm cao mấu chuyển lớn xương đùi mỏm gai đốt sống Trật biên B54 Đốt xương thứ đo thốn BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ HỌC VIỆN Y DƯỢC HỌC CỔ TRUYỀN VIỆT NAM NGUYỄN QUỐC AN VINH ĐÁNH GIÁ TÁC DỤNG GIẢM ĐAU CỦA PHƯƠNG PHÁP ĐIỆN CHÂM KẾT HỢP VỚI TỪ TRƯỜNG TRONG ĐIỀU TRỊ THOÁI HÓA CỘT SỐNG THẮT LƯNG LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC Hà Nội - 2016 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ HỌC VIỆN Y DƯỢC HỌC CỔ TRUYỀN VIỆT NAM NGUYỄN QUỐC AN VINH ĐÁNH GIÁ TÁC DỤNG GIẢM ĐAU CỦA PHƯƠNG PHÁP ĐIỆN CHÂM KẾT HỢP VỚI TỪ TRƯỜNG TRONG ĐIỀU TRỊ THOÁI HÓA CỘT SỐNG THẮT LƯNG Chuyên ngành : Y học cổ truyền Mã số : 62720201 LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC Người hướng dẫn TS Nguyễn Đức Minh TS Trần Phương Đông Hà Nội - 2016 LỜI CẢM ƠN Sau năm học tập khóa cao học Học Viện Y học Cổ Truyền Việt Nam, đến hoàn thành chương trình học tập Tôi xin chân thành cám ơn: - Ban Giám hiệu, phòng Đào tạo Sau đại học HVYDHCTVN - Ban Giám đốc, Trung tâm Nghiên cứu Học Viện YDHCTVN - Ban Giám đốc - Bệnh viện Châm cứu Trung ương Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới người Thầy trực tiếp dạy dỗ, hướng dẫn, đóng góp nhiều ý kiến quý báu, tận tâm dìu dắt bước hoàn thành luận văn Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới tất Giáo sư, Phó giáo sư, Tiến sĩ Hội đồng: người thầy, Nhà khoa học dạy dỗ suốt trình học tập đóng góp cho ý kiến quý báu để hoàn thành bảo vệ thành công luận văn Tôi xin gửi lời cảm ơn tới tập thể Thầy thuốc Bệnh Viện Châm cứu Trung ương bạn bè, người cạnh chia sẻ, động viên giúp đỡ trình học tập Cuối xin dành tình cảm trân trọng cảm ơn cha mẹ tôi, anh chị em, người luôn lo lắng, vất vả sớm hôm tôi, có thành công ngày hôm Học viên Nguyễn Quốc An Vinh LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu riêng cá nhân Các số liệu, kết có luận văn chưa công bố tài liệu trước Mọi thông tin thu thập trực tiếp bệnh nhân đến khám Bệnh viện Châm cứu Trung ương Hà Nội, ngày tháng năm 2016 Học viên Nguyễn Quốc An Vinh CÁC CHỮ VIẾT TẮT Cột sống thắt lưng …………………………………………… CSTL Thoái hóa cột sống thắt lưng………………………………… THCSTL Thắt lưng ……………………………………………………… TL Y học cổ truyền ……………………………………………… YHCT Y học đại ………………………………………………….YHHĐ MỤC LỤC ĐẶT VẤN ĐỀ Chương TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1 Đặc điểm giải phẫu sinh lý - bệnh lý vùng thắt lưng 1.1.1 Đặc điểm giải phẫu cột sống thắt lưng .3 1.1.2 Thoái hóa cột sống thắt lưng .7 1.1.3 Cơ chế gây đau thắt lưng .8 1.1.4 Triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng đau thoái hoá cột sống thắt lưng 1.1.5 Điều trị đau thoái hóa cột sống 11 1.2 Thoái hóa cột sống thắt lưng theo YHCT .12 1.2.1 Nguyên nhân chứng yêu thống theo YHCT .13 1.2.2 Các thể lâm sàng 14 1.2.3 Điều trị chứng yêu thống theo YHCT .15 1.3 Phương pháp điện châm 15 1.3.1 Cơ chế tác dụng châm theo Y học đại 17 1.3.2 Cơ chế tác dụng châm theo Y học cổ truyền .18 Bệnh tật phát sinh cân âm dương Sự cân gây nên tác nhân gây bệnh bên (tà khí lục dâm) thể trạng suy yếu, sức đề kháng (chính khí hư) biến đổi bất thường mặt tình cảm, tinh thần (nội nhân), có nguyên nhân khác thể chất người bệnh kém, ăn uống, nghỉ ngơi không hợp lý… Châm cứu có tác dụng điều hoà âm dương, mục đích cuối việc chữa bệnh Y học cổ truyền [49], [51] 18 1.4 Phương pháp điều trị từ trường .19 1.5 Một số kết nghiên cứu điều trị đau thắt lưng thoái hóa cột sống 21 Chương 22 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .22 2.1 Đối tượng nghiên cứu 23 2.1.1 Thời gian địa điểm nghiên cứu .23 2.1.2 Đối tượng nghiên cứu 23 2.1.3 Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân theo Y học đại 23 2.1.4.Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân theo y học cổ truyền .24 2.1.5 Tiêu chuẩn loại trừ bệnh nhân 24 2.2 Phương pháp nghiên cứu 25 2.2.1 Thiết kế nghiên cứu 25 2.2.2 Phương tiện nghiên cứu .27 2.2.3 Quy trình nghiên cứu 27 2.2.4 Các tiêu nghiên cứu .29 2.2.5 Các nguyên lý phương pháp nghiên cứu số 30 2.2.6 Theo dõi nghiên cứu 35 2.2.7 Xử lý số liệu .36 2.3 Y đức nghiên cứu 36 Chương 38 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 38 3.1 Một số đặc điểm lâm sàng bệnh nhân đau thoái hóa cột sống thắt lưng 38 3.1.1 Phân bố bệnh nhân theo tuổi .38 3.1.2 Phân bố bệnh nhân theo giới .39 3.1.3 Phân bố bệnh nhân theo nghề nghiệp 39 3.1.4 Phân bố bệnh nhân theo thời gian mắc bệnh .40 3.1.5 Phân bố bệnh nhân theo số đặc điểm đau 40 3.1.6 Đánh giá chung mức độ bệnh .44 3.2 Đánh giá kết điều trị 45 3.2.1 Đánh giá thay đổi ngưỡng đau 45 3.2.2 Đánh giá cải thiện mức độ đau 45 3.2.3 Đánh giá cải thiện chất lượng sống 46 3.2.4 Đánh giá cải thiện độ giãn CSTL 47 3.2.5 Đánh giá cải thiện tầm vận động CSTL .48 3.2.6 Đánh giá tình trạng co cạnh sống vùng TL 48 3.2.7 Đánh giá kết điều trị chung 50 3.3 Đánh giá kết biến đổi số số sinh lý 50 3.4 Đánh giá kết biến đổi số số huyết học 52 3.4.1 Đánh giá biến đổi số số huyết học 52 3.5 Tác dụng không mong muốn 54 Chương 54 BÀN LUẬN 54 4.1 Bàn luận đặc điểm đau nhóm bệnh nhân nghiên cứu 54 4.1.1 Phân bố bệnh nhân nghiên cứu theo tuổi 54 4.1.2 Phân bố bệnh nhân nghiên cứu theo giới 55 4.1.3 Phân bố bệnh nhân nghiên cứu theo nghề nghiệp 55 4.1.4 Phân bố bệnh nhân nghiên cứu theo thời gian mắc bệnh 56 4.1.5 Phân bố bệnh nhân nghiên cứu theo số đặc điểm đau 57 4.2 Bàn luận kết nghiên cứu .59 4.2.1 Sự biến đổi ngưỡng đau 59 4.2.2 Sự cải thiện mức độ đau (theo thước VAS) 60 4.2.3 Sự cải thiện chất lượng sống .62 4.2.4 Sự cải thiện độ giãn cột sống thắt lưng .62 4.2.5 Sự cải thiện tầm vận động cột sống thắt lưng 63 4.2.6 Sự cải thiện mức độ co vùng thắt lưng 64 4.2.7 Kết điều trị chung .65 4.2.8 Đánh giá biến đổi số số sinh lý 66 4.2.9 Đánh giá biến đổi số số hóa sinh, huyết học 67 4.3 Tác dụng không mong muốn phương pháp điều trị lâm sàng 68 4.4 Bàn luận chọn huyệt kỹ thuật châm 68 4.4.1 Chọn huyệt 68 4.4.2 Kỹ thuật châm 70 KẾT LUẬN 72 KIẾN NGHỊ 73 TÀI LIỆU THAM KHẢO .1 DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1 Phân bố bệnh nhân theo tuổi .38 Bảng 3.2 Phân bố bệnh nhân theo giới .39 Bảng 3.3 Phân bố bệnh nhân theo nghề nghiệp 39 Bảng 3.4 Phân bố bệnh nhân theo thời gian mắc bệnh 40 41 Bảng 3.5 Sự thay đổi ngưỡng đau (g/s) .45 Bảng 3.6 Sự cải thiện mức độ đau sau ngày điều trị (theo VAS) 45 Bảng 3.7 Sự cải thiện chất lượng sống sau ngày điều trị .46 Bảng 3.8 Sự cải thiện độ giãn CSTL sau ngày điều trị 47 Bảng 3.9 Sự cải thiện tầm vận động CSTL sau ngày điều trị 48 Bảng 3.10 Đánh giá tình trạng co cạnh sống vùng TL .49 sau ngày điều trị .49 Bảng 3.11 Kết điều trị chung sau ngày điều trị .50 Bảng 3.12 Sự biến đổi tần số mạch (lần/phút) 50 51 Bảng 3.13 Sự biến đổi huyết áp động mạch (mmHg) 52 Bảng 3.14 Sự biến đổi nhịp thở (lần/phút) 52 Bảng 3.15 Sự biến đổi số lượng hồng cầu (triệu/ml) máu .52 Bảng 3.16 Sự biến đổi số lượng bạch cầu (triệu/ml) máu .53 Bảng 3.17 Sự biến đổi số lượng tiểu cầu (trăm nghìn/ml) máu53 Bảng 3.18 Tác dụng không mong muốn điện châm kết hợp từ trường 54 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1 Hoàn cảnh xuất đau .40 Biểu đồ 3.2 Mức độ đau theo VAS .41 Biểu đồ 3.3 Tần suất đau .41 Biểu đồ 3.4 Yếu tố lao động ảnh hưởng đến đau 42 Biểu đồ 3.5 Yếu tố thời gian ảnh hưởng đến đau 43 Biểu đồ 3.6 Yếu tố thời tiết ảnh hưởng đến đau .43 Biểu đồ 3.7 Mức độ bệnh .44 DANH MỤC HÌNH Hình 1.1 Các đốt sống thắt lưng Hình 1.2 Đốt sống thắt lưng [38] Hình 1.3 Thoái hóa cột sống .11 Hình 1.4 Máy từ trường MAS- EXPERT (CHLB Đức) 21 Hình 2.1 Máy đo ngưỡng đau Analgesy- Metter .31 Hình 2.2 Thước đo độ đau VAS (Visual Anolog Scales) 31 ... hay gặp thể phối hơp với như: phong hàn bế trở, can thận khuy tổn, huyết ứ nội đình [3], [44]… 1.2.3 Điều trị chứng y u thống theo YHCT Cũng YHHĐ, YHCT có phương pháp khác để điều trị chứng y u... phần tự + D y chằng vàng d y khỏe phủ mặt sau ống sống 6 + Các d y chằng liên gai, d y chằng liên mỏm gai, d y chằng gai nối gai sống với Ngoài d y chằng, đốt L4-L5 nối với xuơng chậu d y chằng... thắt lưng theo YHCT YHCT bệnh danh thoái hóa cột sống thắt lưng Bệnh mô tả phạm vi chứng tý YHCT với bệnh danh y u thống”, y u cước thống” “tọa cốt phong” 13 Y u thống”, y u cước thống”