VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI LÊ THỊ SƢƠNG MAI QUẢN LÝ CÔNG TÁC XÃ HỘI ĐỐI VỚI TRẺ EM CÓ HOÀN CẢNH ĐẶC BIỆT TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ CẦN THƠ Chuyên ngành: Công tác xã hội Mã số: 60900101 LUẬN VĂN THẠC SĨ CÔNG TÁC XÃ HỘI NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS VŨ HÙNG CƢỜNG HÀ NỘI, 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu riêng Các số liệu ghi luận văn trung thực Những kết luận khoa học luận văn chưa công bố công trình khác TÁC GIẢ LUẬN VĂN LÊ THỊ SƢƠNG MAI MỤC LỤC MỞ ĐẦU Chƣơng 1: NH NG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CÔNG TÁC XÃ HỘI ĐỐI VỚI TRẺ EM CÓ HOÀN CẢNH ĐẶC BIỆT 13 1.1 Khái niệm đ c m tr em c hoàn c nh đ c biệt 13 1.2 L luận v qu n l công tác xã hội đối v i tr em c hoàn c nh đ c biệt 21 1.3 Một số yếu tố nh hưởng đến qu n l công tác xã hội đối v i tr em c hoàn c nh đ c biệt 27 1.4 Cơ sở pháp l v qu n l công tác xã hội đối v i tr em c hoàn c nh đ c biệt 31 1.5 Kinh nghiệm số tỉnh thành nư c v công tác qu n l công tác xã hội đối v i tr em c hoàn c nh đ c biệt 33 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CÔNG TÁC XÃ HỘI ĐỐI VỚI TRẺ EM CÓ HOÀN CẢNH ĐẶC BIỆT TẠI THÀNH PHỐ CẦN THƠ 39 2.1 Đ c m v địa bàn khách th nghiên cứu 39 2.2 Thực tr ng v qu n l công tác xã hội đối v i tr em c hoàn c nh đ c biệt 43 2.3 Đánh giá chung v qu n l công tác xã hội đối v i tr em c hoàn c nh đ c biệt 57 2.4 Phân tích yếu tố nh hưởng đến qu n l công tác xã hội đối v i tr em c hoàn c nh đ c biệt t i Cần Thơ 60 Chƣơng 3: BIỆN PHÁP TĂNG CƢỜNG QUẢN LÝ CÔNG TÁC XÃ HỘI ĐỐI VỚI TRẺ EM CÓ HOÀN CẢNH ĐẶC BIỆT TẠI THÀNH PHỐ CẦN THƠ 64 3.1 Định hư ng phát tri n kinh tế - xã hội thành phố Cần Thơ đến năm 2020 yêu cầu đối v i việc tăng cường công tác xã hội đối v itr em c hoàn c nh đ c biệt t i Cần Thơ 64 3.2 Cơ hội thách thức đối v i việc tăng cường qu n l công tác xã hội đối v i tr em c hoàn c nh đ c biệt t i Cần Thơ 66 3.3 Các biện pháp cụ th đ tăng cường qu n l công tác xã hội đối v i tr em c hoàn c nh đ c biệt 67 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 73 DANH MỤC BẢNG BIỂU B ng 2.1 Nhận thức v tầm quan trọng qu n l Công tác xã hội v i tr em c HCĐB 41 B ng 2.2: Tổng hợp số lượng đối tượng tr em c HCĐB năm gần Thành phố Cần Thơ 42 B ng 2.3 Qu n l v xây dựng thực thi văn b n sách pháp luật v lĩnh vực CTXH v i tr em c hoàn c nh đ c biệt 44 B ng 2.4 Qu n l đội ng nhân lực làm việc lĩnh vực công tác xã hội đối v i tr em c hoàn c nh đ c biệt 48 B ng 2.5 Qu n l v đối tượng tr em c HCĐB 51 B ng 2.6 Công tác ki m tra, giám sát ki m tra, giám sát ho t động công tác xã hội v i tr em c hoàn c nh đ c biệt 55 MỞ ĐẦU Tính cấp thiết đề tài Hiện nay, số lượng tr em c hoàn c nh đ c biệt nư c ta l n, đ , c nhi u em mồ côi, bị bỏ rơi, bị nhãng, b o lực, b o hành, tr em c nhu cầu gia đình, cá nhân nhận nuôi Tuy nhiên, u đáng lưu tâm đến nay, biến động số lượng nh m tr em bị bỏ rơi, tr mồ côi, nhiễm HIV, bị xâm h i, b o hành c xu hư ng tăng m nh Số tr thuộc hộ cận nghèo, hộ nghèo tr em nghèo đa chi u cao nh m dân tộc thi u số t i vùng kh khăn Tính đến ngày 1/1/2011, số 24 triệu người thuộc diện trợ giúp xã hội c nư c c 1,6 triệu tr em c hoàn c nh đ c biệt, song m i c 66.000 em hưởng trợ cấp xã hội Đội ng cán bộ, nhân viên làm việc lĩnh vực b o trợ xã hội đối v i tr em thiếu v số lượng yếu v chất lượng Đ ng Nhà nư c ta dành quan tâm đ c biệt đến tr em, ban hành nhi u chủ trương sách đ chăm lo t o u kiện đ tr em phát tri n hài hòa c v th chất, tinh thần đ o đức Việt Nam nư c Châu Á nư c thứ hai th gi i phê chuẩn Công c Quốc tế v Quy n tr em năm 1990 Năm 1991 ban hành Luật B o vệ, Chăm s c Giáo dục tr em; sửa đổi luật vào tháng năm 2004; thông qua chương trình hành động quốc gia tr em 1991 - 2000 2001 - 2010 Việt Nam c ng tham dự hội nghị thượng đỉnh Liên Hợp Quốc v i việc thông qua mục tiêu thiên niên kỷ Chính phủ Bộ ngành xây dựng tri n khai nhi u chương trình, kế ho ch sách b o vệ, chăm s c tr em Nhờ tình hình tr em Việt Nam c i thiện đáng k v m t, nhân dân đồng tình quốc tế ghi nhận Cuộc sống 26 triệu tr em Việt Nam ngày c i thiện nhi u so v i cách hai thập kỷ Bên c nh thành tích ấn tượng v kinh tế xã hội, Việt Nam ph i đối m t v i thực tế kho ng cách giàu nghèo, người Kinh dân tộc thi u số, thành thị nông thôn ngày l n Tình tr ng nghèo tr em Việt Nam thực tế nhi u số liệu thống kê v đ i nghèo từ trư c t i Các số liệu không ph n ánh nhu cầu b n tr em đáp ứng nhu cầu tr em không giống nhu cầu người l n Việt Nam gần xây dựng cách tiếp cận v tr em c hoàn c nh đ c biệt tr em nghèo Cách tiếp cận dựa vào nhu cầu b n tr giáo dục, y tế, nơi ở, bình đẳng v xã hội b o trợ xã hội cho thấy kho ng 1/3 số tr em dư i 16 tuổi, tương đương v i số b y triệu tr em c th bị coi nghèo vào năm 2006 Kho ng 1/3 số tr em dư i năm tuổi bị còi cọc suy dinh dưỡng kéo dài Cứ ba tr em dư i tuổi c em chưa tiêm chủng đầy đủ Gần nửa tổng số tr em không tiếp cận v i thiết bị vệ sinh hợp vệ sinh t i gia đình 2/3 tr em không c quy n truyện tranh hay quy n sách dành cho thiếu nhi đ đọc Khi mà vấn đ xã hội n y sinh ngày phức t p số lượng tr em c hoàn c nh đ c biệt cần nhận chăm s c thay ngày đông nguồn lực hỗ trợ sẵn c h n chế ho t động chăm s c nuôi dưỡng việc đáp ứng nhu cầu cho tr em, vai trò nhân viên công tác xã hội câu hỏi l n Làm đ việc qu n l công tác xã hội đối v i tr em c hoàn c nh đ c biệt cách hiệu qu c ng vấn đ cần nghiên cứu đ đưa đ xuất phù hợp v i tình hình thực tế Theo thống kê Sở Lao động Thương binh xã hội Thành phố Cần Thơ 2.300 tr em c hoàn c nh đ c biệt 11.540 tr em sống gia đình hộ nghèo, cận nghèo cần quan tâm, giúp đỡ Là cán nghành lao động, thường binh xã hội, sau thời gian học tập nghiên cứu t i Học viện Khoa học xã hội c ng hi u biết thực tế thời gian công tác t i Sở Lao động Thương binh Xã hội Cần Thơ Tôi định chọn đ tài “Quản lý công tác xã hội trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt từ thực tiễn thành phố Cần Thơ ” làm đ tài nghiên cứu v i mong muốn đ ng g p nghiên cứu khoa học thực tiễn công tác xã hội đối v i tr em c hoàn c nh đ c biệt n i chung tr em c hoàn c nh đ c biệt t iThành phố Cần Thơ n i riêng 2 Tình hình nghiên cứu đề tài 2.1 Một số nghiên cứu trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt Nghiên cứu “Chăm sóc bảo vệ trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn: sở lý luận thực tiễn pháp lý dân Việt Nam nay” tác gi Dương H i Yến phân tích quy định pháp luật hành v b o vệ chăm s c tr em c hoàn c nh đ c biệt từ đ đưa gi i pháp đ hoàn thiện nâng cao hiệu qu ho t động b o vệ chăm s c tr em c hoàn c nh đ c biệt thực tiễn Nghiên cứu “Tình hình trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt dự báo đến năm 2020” tác gi Lê Thu Hà Đã ph n ánh thực tr ng tr em c hoàn c nh đ c biệt kh khăn Việt Nam đến năm 2010, hội thách thức dự báo đến năm 2020 Qua đ , c th thấy nh m tr em c hoàn c nh đ c biệt cần nhi u hỗ trợ đ hòa nhập cộng đồng Xã hội cần thức việc chăm s c, b o vệ, giáo dục tr em đ h n chế gia tăng số lượng nh m chủ th giai đo n m i Trong thời gian gần c số tài liệu đ cập đến tình hình, nguyên nhân, c ng đánh giá ho t động mô hình hỗ trợ, b o vệ, chăm s c giáo dục tr em c hoàn c nh đ c biệt Việt Nam Theo báo cáo “Xây dựng môi trường bảo vệ trẻ em Việt Nam: đánh giá pháp luật chỉnh sách bảo vệ trẻ em, đặc biệt trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt Việt Nam” Bộ Lao động - Thương binh Xã hội kết hợp v i Unicef tiến hành năm 2009, dựa sở đánh giá luật, văn b n dư i luật c ng sách chương trình b o vệ tr em, phân tích đánh giá văn b n quy ph m pháp luật đ mối tương quan v i Công c Quốc tế v Quy n tr em c ng tiêu chuẩn quốc tế v b o vệ tr em khác Báo cáo c ng nhằm mục đích xác định kho ng cách pháp luật Việt Nam pháp luật quốc tế, c ng dự báo diễn biến m i v việc xây dựng sách chương trình liên quan đến lĩnh vực b o vệ tr em “Chương trình quốc gia bảo vệ trẻ em giai đoạn 2011-2015” c ng nỗ lực địa phương việc tri n khai thí m ho t động cung cấp dịch vụ b o vệ tr em theo cấp độ: cấp độ I phòng ngừa; cấp độ II phát hiện, can thiệp s m đ lo i bỏ nguy cơ; cấp độ III trợ giúp, phục hồi hòa nhập cộng đồng cho tr em c hoàn c nh đ c biệt c ng nhi u địa phương quan tâm Việc tổ chức cung cấp dịch vụ b o vệ tr em c ng trọng t i việc “kết nối dịch vụ b o vệ tr em liên tục” nhằm đáp ứng nhu cầu cấp bách b o đ m an toàn tr em Các ho t động tư vấn, vận động, giáo dục đến tận gia đình, cộng đồng; tư vấn t i Trung tâm nuôi dưỡng tr em c hoàn c nh đ c biệt, cấp huyện, cấp xã, trường học; thực quy trình “qu n l trường hợp c nguy cao” t i cộng đồng tri n khai địa phương thí m, g p phần quan trọng vào việc gi m thi u nguy dẫn đến tr em rơi vào hoàn c nh đ c biệt, nguy thất học, bỏ học, nguy lang thang, lao động kiếm sống Báo cáo “Tình hình trẻ em Việt Nam năm 2010” UNICEF thừa nhận “Trong năm gần đây, Việt Nam đ t bư c tiến quan trọng việc thúc đẩy ho t động chăm s c dựa vào cộng đồng cho tr em c hoàn c nh đ c biệt, đ c tr mồ côi bị bỏ rơi Việt Nam đưa vào thực thi sách quốc gia nhằm khuyến khích hỗ trợ gia đình” Tài liệu c ng cho thấy h n chế Việt Nam b o vệ chăm s c tr em c hoàn c nh đ c biệt như: chưa xây dựng hệ thống b o trợ xã hội m nh mẽ hiệu qu ; thiếu hệ thống “dịch vụ chăm s c liên tục”; chưa c phương pháp tiếp cận mang tính ho ch định; thiếu chế cụ th đ phát s m xác định tr em dễ bị tổn thương; chưa xây dựng hệ thống can thiệp s m chuy n tuyến t i dịch vụ chuyên sâu; chương trình hỗ trợ t i trường học cộng đồng dành cho tr em c hoàn c nh đ c biệt h n chế; hình thức chăm s c tập trung sử dụng phổ biến v i vai trò hình thức chăm s c thay cho tr em cần b o vệ đ c biệt; tốc độ tăng nguồn lực dành cho tr em cần b o vệ đ c biệt năm gần chậm l i 2.2 Một số nghiên cứu trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt góc độ công tác xã hội Hư ng nghiên cứu c số tác gi tiêu bi u sau: Tác gi Trần Thị Minh Đức (2000), Trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn với lớp học linh hoạt Hội th o Khoa học Việt - Pháp v Tâm l học, 4/2000, khoa Tâm l học, Đ i học khoa học xã hội nhân văn- Đ i học quốc gia Hà Nội đ cập đến mô hình l p học linh ho t – lo i hình giáo dục phi quy cho tr em c hoàn c nh đ c biệt kh khăn t i Hà Nội [19, tr.239-245] Tác gi Bùi Thế Hợp cộng v i đ tài “Đánh giá nhu cầu giáo dục trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn” nghiên cứu thực từ từ tháng 5/2006 đến tháng 5/2008 địa bàn: Hà Nội, Ninh Bình, Thanh H a, Ðà Nẵng, Ðồng Nai, Long An, Trà Vinh thực tr ng nhu cầu giáo dục tr em c hoàn c nh đ c biệt cho thấy c mục tiêu; chương trình; phương pháp, phương tiện u kiện giáo dục đ u c bất cập cần quan tâm đầu tư phát tri n nhằm đáp ứng cách hiệu qu nhu cầu giáo dục em Ði u đ th ở: 1/Mục tiêu giáo dục nhi u bất cập v phương pháp, phương tiện u kiện giáo dục, chưa c quan tâm đầu tư phát tri n nhằm đáp ứng cách hiệu qu nhu cầu giáo dục em [21, tr.79] Tác gi Ph m Ngọc Luyến (2007), áo cáo nghiệm thu kết nghiên cứu khoa học thực trạng, giải pháp bảo vệ, chăm sóc giáo dục trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn đ a bàn tỉnh V nh h c Đ tài hệ thống h a vấn đ l luận liên quan đến tr em c hoàn c nh đ c biệt kh khăn, văn b n sách liên quan đến tr em c hoàn c nh đ c biệt kh khăn, đồng thời đ tài c ng dã đánh giá thực tr ng b o vệ, chăm s c giáo dục tr em c hoàn c nh đ c biệt kh khăn địa bàn tỉnh qua đ đ xuất gi i pháp nhằm nâng cao hiệu qu b o vệ, chăm s c giáo dục tr em c hoàn c nh đ c biệt kh khăn địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc [22, tr.1-2] Nh m tác gi Đinh Văn Mãi cộng (2012) v i đ tài: “Khó khăn trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt trước hòa nhập cộng đồng” Nhóm tác gi nêu tình hình tr em c hoàn c nh đ c biệt VIệt Nam, Thành phố Hồ Chí Minh, kh khăn em trư c hòa nhập cộng đồng c ng nguyên nhân kh khăn Đồng thời đ tài c ng đánh giá mong muốn tr em c hoàn c nh đ c biệt trư c hòa nhập cộng đồng [24, tr 1-21] Tác gi V Nhi Công (2009) c viết “Vai trò nhân viên xã hội tiến trình gi p trẻ em đặc biệt khó khăn hội nhập sống” Tác gi vai trò nhân viên xã hội tiến trình giúp tr em đ c biệt kh khăn hội nhập sống, kh khăn nhân viên xã hội việc thực vai trò mình, c ng vai trò nhân viên xã hội v i công tác xã hội gia đình Đây vai trò cần thiết tr em c hoàn c nh đ c biệt khó khăn gắn liên v i gia đình tr , gia đình u kiện quan trọng đ giúp em hội nhập sống [15] Báo cáo Hội th o chia s kinh nghiệm tăng cường hành lang pháp l v mô hình gia đình nhận nuôi tr em c hoàn c nh đ c biệt, Bộ Lao động Thương binh Xã hội ngày 27-28/2/2014 Các báo cáo nghiên cứu h n chế hệ thống liệu Ví dụ chưa thu thập tỷ lệ người khuyết tật phù hợp v i tiêu chuẩn quốc tế Thay vào đ , quan Chính phủ sử dụng định nghĩa khác nhau, dẫn đến việc sử dụng định nghĩa mang định hư ng y tế C th cho rằng, phương pháp c kh đánh giá thấp số tr em người l n khuyết tật Ở Việt Nam, c thông tin đáng tin cậy c tính hệ thống v tình hình người chưa thành niên vi ph m pháp luật, đ , kh c th thực phân tích số liệu Hệ thống thu thập thông tin số liệu t i chưa phù hợp Tác gi Nguyễn Hồng Thái Ph m Đỗ Nhật Thắng v i viết “Chăm sóc trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn dựa vào cộng đồng-những trợ xã hội, phát tri n mô hình chăm sóc tr em có hoàn c nh đ c biệt t i cộng đồng, khuyến khích tham gia khu vực tư nhân vào tri n khai mô hình chăm sóc tr mồ côi, người khuyết tật - Phấn đấu đến năm 2020 có kho ng 2,5 triệu người hưởng trợ giúp xã hội thường xuyên, đ có tr em có hoàn c nh đ c biệt ối với thành phố Cần Thơ - UBND thành phố Cần Thơ ban hành văn đ o thực công tác BVCSTE CTXH đối v i tr em c HCĐB cần quán, không chồng chéo - Xây dựng kế ho ch, tri n khai văn b n, sách TW, Thành phố v BVCSTE c HCĐB CTXH đối v i tr em c HCĐB cần lồng ghép nội dung liên quan đ việc đ o, thực đồng bộ, tăng tính hiệu qu , gi m chi phí v công sức, ti n thời gian - Tăng cường lãnh đ o cấp ủy Đ ng đ o quy n cấp công tác BVCSTE ho t động CTXH đối v i tr em - Tăng cường mối quan hệ phối hợp ngành, đoàn th địa phương công tác tham mưu, thực pháp luật, sách, chương trình, mục tiêu, cung cấp dịch vụ trợ giúp tr em c HCĐB thông qua xây dựng thực chế phối hợp công tác BVCSGDTE tr em - Đẩy m nh ho t động truy n thông nâng cao nhận thức cấp lãnh đ o, cán cộng đồng dân cư v CTXH b o vệ, chăm s c, giáo dục tr em c HCĐB 75 TÀI LIỆU THAM KHẢO TÀI LIỆU THAM KHẢO TIẾNG VIỆT Lê Chí An (2008), uản tr ngành Công tác Xã hội, Nxb Thanh Hóa Bộ Lao động - Thương binh Xã hội Bộ Nội vụ (2015), Thông tư liên t ch số 30/2015 quy đ nh mã số tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp viên chức chuyên ngành Công tác xã hội Bộ Lao động - Thương binh Xã hội (2014), áo cáo Hội thảo chia sẻ kinh nghiệm tăng cường hành lang pháp lý mô hình gia đình nhận nuôi trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt Bộ Lao động - Thương binh Xã hội Unicef (2009), Xây dựng môi trường bảo vệ trẻ em Việt Nam: đánh giá pháp luật chỉnh sách bảo vệ trẻ em, đặc biệt trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt Việt Nam, Nxb Văn h a thông tin, Hà Nội Bộ Nội vụ (2010), Thông tư 08 quy đ nh mã ngạch viên chức Công tác xã hội, năm 2010 Chính phủ nư c Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2011), uyết đ nh phê duyệt Chương trình quốc gia bảo vệ trẻ em giai đoạn 2011 – 2015 Chính phủ nư c Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2013), uyết đ nh số 2158/ Đ-TTg ngày 11/11/2013 Thủ tướng Chính hủ phê duyệt Chương trình phòng, chống tai nạn thương tích trẻ em giai đoạn 2013-2015 Chính phủ nư c Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2013), Quyết định 647/QĐ-TTg Thủ tư ng Chính phủ, Việt Nam tri n khai Đ án “Chăm sóc trẻ em mồ côi không nơi nương tựa, trẻ em b b rơi, trẻ em nhiễm HIV/AIDS, trẻ em nạn nhân ch t độc hóa học, trẻ em khuyết tật nặng trẻ em b ảnh hưởng thiên tai, thảm họa dựa vào cộng đồng giai đoạn 2013 - 2020” 76 Chính phủ nư c Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2010), Đề án phát triển nghề công tác xã hội giai đoạn 2010-2020 ( uyết đ nh 32/2010/ Đ-TTg ngày 25/3/2010) 10 Chính phủ nư c Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2009), Kế hoạch Hành động quốc gia Trẻ em b ảnh hưởng HIV AIDS đến năm 2010, tầm nhìn đến năm 2020 Thủ tướng Chính phủ phê duyệt uyết đ nh số 84/2009/ Đ-TTg 11 Chính phủ nư c Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ((2005), Kế ho ch Hành động quốc gia v “Chăm sóc trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn dựa vào cộng đồng giai đoạn 2005-2010” 12 Chính phủ nư c Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (1991), Chương trình hành động quốc gia trẻ em Việt Nam giai đoạn 1991-2000 13 Chính phủ nư c Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2001), Chương trình hành động quốc gia trẻ em Việt Nam giai đoạn 2001-2010 14 Chính phủ nư c Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2012), Chương trình hành động quốc gia trẻ em Việt Nam giai đoạn 2012 – 2020 15 V Nhi Công (2009), Vai trò nhân viên xã hội tiến trình gi p trẻ em đặc biệt khó khăn hội nhập sống, Kỷ yếu hội thảo ngày Công tác xã hội giới 2009, “Nhân viên xã hội - tác nhân thay dổi” 16 Công ước Liên hợp uốc quyền trẻ em (1989) 17 CFSI (2012), Công tác xã hội với cá nhân có nhu cầu đặc biệt 18 CFSI (2012), Hỗ trợ tâm lý xã hội cho người dễ b tổn thương 19 Trần Thị Minh Đức (2000), “Trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn với lớp học linh hoạt, Kỷ yếu Hội thảo Khoa học Việt - háp với chủ đề « trẻ em, văn hóa, giáo dục” 20 Học viện Hành quốc gia (2011), Giáo trình quản lý hành Nhà nước xã hội, Nxb Chính trị quốc gia 77 21 Bùi Thế Hợp cộng (2008), “Đánh giá nhu cầu giáo dục trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn”, Đ tài cấp Bộ 22 Ph m Ngọc Luyến (2007), áo cáo nghiệm thu kết nghiên cứu khoa học thực trạng, giải pháp bảo vệ, chăm sóc giáo dục trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn đ a bàn tỉnh V nh h c 23 Nguyễn Ngọc Lâm (2008 ) Tâm lý trẻ em có cảnh khó khăn 24 Đinh Văn Mãi cộng (2012), Khó khăn trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt trước hòa nhập cộng đồng, Công trình dự thi Nghiên cứu khoa học Sinh viên cấp trường 25 Bùi Thị Xuân Mai (2011), Giáo trình Nhập môn Công tác xã hội, Nxb Lao động - Xã hội, Hà Nội 26 Hà Thế Ngữ, Đ ng V Ho t (1998), Giáo dục học (tập 1), Nxb giáo dục, Hà Nội 27 Nguyễn Thị Oanh (2016) uản lý công tác xã hội với trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt từ thực tiễn tỉnh Hải Dương, Luận văn th c sỹ công tác xã hội 28 Võ Thị Diệu Quế (2014), Công tác xã hội trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt từ thực tiễn trung tâm bảo trợ xã hội đ a bàn tỉnh ình Đ nh, Luận văn th c sĩ Công tác xã hội 29 Quốc hội nư c Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2004), Luật ảo vệ, Chăm sóc Giáo dục trẻ em 30 Quốc hội nư c Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2000), Luật Hôn nhân gia đình 31 Quốc hội nư c Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2007), Luật Lao động 32 Quốc hội nư c Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2009), Luật hình (sửa đổi, bổ sung luật hình năm 1999) 78 33 Quốc hội nư c Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Bộ luật Lao động 1994 (sửa đổi bổ sung năm 2001, 2006, 2007, 2013) 34 Nguyễn Hồng Thái Ph m Đỗ Nhật Thắng (2005), Chăm s c tr em c hoàn c nh đ c biệt kh khăn dựa vào cộng đồng-những sở xã hội thách thức”, Tạp chí Xã hội học số (92), 2005 35 Mai Thị Kim Thanh (2011), Giáo trình nhập môn công tác xã hội, NXB Giáo dục Việt Nam, Hà Nội 36 Trần Đình Tuấn (2010), Công tác xã hội- Lý thuyết thực hành, NXB Đ i học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội 37 Đỗ Hoàng To n (Chủ biên) (2008), Giáo trình quản lý nhà nước kinh tế, NXB Đ i học Kinh tế quốc dân, Hà Nội 38 Nguyễn Xuân Thức (2012), Đại cương khoa học quản lý quản lý giáo dục, Nxb Đ i học Sư ph m, Hà Nội 39 UNICEF (2010), áo cáo, phân tích tình hình trẻ em Việt Nam 40 UNICEF (2010), Chuyên đề ảo vệ trẻ em 41 UBND thành phố Cần Thơ- Sở Lao động Thương binh Xã hội “ Báo cáo kết công tác bảo vệ, chăm sóc trẻ em năm 2015 phương hướng nhiệm vụ năm 2016” ngày 11/12/2015 42 Tổng hợp báo cáo Của Cục BVCSTE –Bộ LĐTBXH năm 2011 43 Dương H i Yến (2008), “Chăm sóc bảo vệ trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn: sở lý luận thực tiễn pháp lý dân Việt Nam nay”, Luận văn th c sĩ ngành Luật Dân TÀI LIỆU TRÊN INTERNET: 44 H i Như, An Giang thực tốt công tác bảo vệ, chăm sóc giáo dục trẻ em Xem t i: http://www.angiang.gov.vn/wps/wcm 45 Phan Văn Tuấn, ảo đảm trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt hỗ trợ, gi p đỡ 79 Xem t i: http://tuyengiaoangiang.vn/index.php/khoa-giao 46 UBND tỉnh H i Dương ( Kế hoạch thực chương trình bảo vệ trẻ em 2016) Xem t i : http://www.quangninh.gov.vn/vi- VN/so 47 UBND Thành phố cần Thơ, Kế hoạch thực chương trình bảo vệ trẻ em thành phố Cần Thơ năm 2015 Xem tai : http://cantho.gov.vn/wps/wcm/connect 48 UBND thành phố Cần Thơ ,Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2016- 2020 Xem t i: http://thuvienphapluat.vn/van-ban/Thuong-mai 49 50 Th o Mộc, Lỗ lực chăm lo cho trẻ em Xem t i: http://www.baocantho.com.vn Theo Molisa.gov.vn, Đ nh hướng bảo trợ xã hội trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt Xem tai : http://soldtbxh.haiduong.gov.vn/cacchinhsach/baovetreem 51 Thành phố Cần Thơ Xem t i: https://vi.wikipedia.org/wiki 52 Liên đoàn Nhân viên Công tác xã hội Quốc tế (International Federation of Social Workers, IFSW) (2014), “Khái niệm toàn cầu công tác xã hội” Xem t i: http://ifsw.org/policies/definition-of-social-work/ 53 Hiệp hội Nhân viên Công tác xã hội Ôxtrâylia (Australian Association of Social Workers, AASW), Xem t i: https://www.aasw.asn.au/about-aasw/about-aasw 80 PHỤ LỤC PHIẾU TRƢNG CẦU Ý KIẾN VỀ QUẢN LÝ CÔNG TÁC XÃ HỘI ĐÓI VỚI TRẺ EM CÓ HOÀN CẢNH ĐẶC BIỆT TẠI THÀNH PHỐ CẦN THƠ (Dành cho cán quản lý c ng tác h i cấp) Kính thưa anh/ch Nhằm tìm biện pháp nâng cao hiệu qu qu n l Công tác xã hội đối v i tr em c hoàn c nh đ c biệt, qua đánh giá hiệu việc thực chức nhiệm vụ nhân viên Công tác xã hội với trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt đ a bàn thành phố Cần Thơ, ch ng mong anh/ch cung c p thông tin đánh giá anh/ch cho nội dung Các kiến đ ng g p anh/chị qu báu đối v i nghiên cứu Ý kiến đ ng g p anh/chị giữ kín phục vụ cho mục đích nghiên cứu khoa học Xin ch n thành cám ơn nh/chị ! Xin đánh d u X khoanh tròn phương án trả lời phù hợp với ý kiến anh/ch ! - Phân Thông tin cá nhân Cơ quan công tác: ………………………………………………… Gi i tính: Nam  Nữ  Năm sinh: … Chức vụ t i Thâm niên công tác Đã tham gia tập huấn v Công tác xã hội, Công tác xã hội v i tr em + Của Cục B o trợ xã hội + Của Cục B o vệ, Chăm s c tr em 83 + Các tổ chức Phi phủ + Của Sở Lao động – Thương binh xã hội + Của cấp thành phố, thị xã, huyện Trình độ chuyên môn: Phổ thông  Đ i học  Trung cấp  Sau đ i học  Cao đẳng  Khác (xin ghi rõ):……………… Lĩnh vực chuyên môn đào t o anh/ chị gì?  Giáo dục Kinh tế Y/ duợc Công tác Xã hội  3.Tâm lý/ xã hội học Khác  ( xin ghi rõ):…… Câu 1: Chuyên môn đựoc đào tạo có phù cho công việc anh/ ch làm không? Phù hợp   Ít phù hợp Không phù hợp  Câu 2: Anh/ chị tham gia l p bồi dưỡng, tập huấn liên quan đến nội dung dư i chưa? Xin đánh dấu X vào ô tương ứng Nếu c xin anh/chị đánh giá mức độ hiệu qu l p tập huấn đ Nội dung t p huấn uợc Chư Mức độ (%) hiệu t p huấn t p theo thang m tăng huấn dần từ 1-4, v i = Không hiệu qu ; 2= hiệu qu ; 3=hiệu 84 qu ;4= hiệu qu ) Kiến thức chung v : Tr em, tr em 4 4 Kiến thức v ngh công tác xã hội Kiến thức v công tác xã hội v i tr 4 4 11 Kỹ tham vấn, tư vấn tr em 12 Kỹ qu n l trường hợp c HCĐB, tr em c nguy rơi vào HCĐB Kiến thức v tâm l tr em c HCĐB Kiến thức v giáo dục tr em có HCĐB em n i chung, tr em c HCĐB n i riêng 6.Kiến thức v giáo dục kỹ sống cho tr em c HCĐB Kiến thức v qu n l nhà nư c lĩnh b o vệ, chăm s c tr em Kiến thức v qu n l nhà nư c lĩnh vực xã hội Kiến thức v b o vệ, chăm s c tr em 10 Kỹ làm việc v i Tr em, tr em c HCĐB, tr em c nguy rơi vào HCĐB 85 13 Kiến thức v chăm s c thay 16 Kỹ xây dựng kế ho ch 17 Kỹ giám sát 18 Kỹ phân tích đánh giá 4 4 14.Kỹ huy động nguồn lực sách liên quan Tr em, tr em c HCĐB, tr em c nguy rơi vào HCĐB 19 Kiến thức b o vệ tr em (phòng tránh xâm h i tình dục, b o lực, HIV/AIDS, buôn bán tr em, lao động tr em ) 20 Tập huấn v Luật BVCSTE, sách dành cho tr em, tr em c HCĐB, tr em c nguy rơi vào HCĐB 21 Kiến thức, kỹ v qu n l Công tác xã hội v i tr em c HCĐB Câu Anh (chị) đánh giá nhƣ tầm quan trọng việc quản lý C ng tác h i v i tr em c HCĐB Rất quan trọng Quan trọng Bình thường Không quan trọng 86 Câu Anh (chị) h iết mức đ lập kế hoạch quản lý C ng tác h i v i tr em c HCĐB Mức đ (%) N i dung STT Tốt Trung Chƣa bình tốt Lập kế ho ch năm v qu n l CTXH v i tr em c HCĐB Lập kế ho ch qu v qu n l CTXH v i tr em c HCĐB Lập kế ho ch tháng v qu n l CTXH v i tr em c HCĐB Lập kế ho ch tuần v qu n l CTXH v i tr em c HCĐB Câu 5: Anh (chị) h iết mức đ thực kế hoạch quản lý C ng tác xã h i v i tr em c HCĐB? Mức đ (%) N i dung STT I Tốt Trung Chƣa bình tốt Tổ chức thực quản lý xây dựng thực thi văn ản sách, pháp luật liên quan đến lĩnh vực Công tác xã h i tr em tr em có hoàn cảnh đ c biệt Tri n khai kịp thời văn b n, sách đ o thực ho t động CTXH đối v i tr em c HCĐB Tri n khai kịp thời văn b nsửa đổi, bổ sung trình thực v xây dựng thực thi 87 văn b n sách, pháp luật liên quan đến lĩnh vực CTXH v i tr em c HCĐB Cung cấp địa m ng Internet đ cán bộ, nhân viên tự truy cập văn b n đ o thực liên quan đến CTXH v i tr em c HCĐB Tổ chức g p , sửa đổi, bổ sung văn b n sách, pháp luật liên quan đến lĩnh vực CTXH v i tr em c HCĐB II Tổ chức thực quản lý đ i ngũ nhân lực làm việc lĩnh vực CTXH đối vởi tr em c HCĐB Công tác quy ho ch phát tri n đội ng nhân lực CTXH v i tr em c HCĐB t i địa phương Thực tiêu kế ho ch giao; quy trình n dụng (thông báo công khai tiêu chuẩn, số lượng, thủ tục hồ sơ, thời gian…) Xây dựng tiêu chí, tiêu chuẩn n dụng đội ng nhân lực CTXH v i tr em c HCĐB theo quy định ngành địa phương Qu n l công tác đào t o, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ CTXH cho đội ng nhân lực CTXH v i tr em c HCĐB v ngh CTXH (cử nhân, sau đ i học CTXH) Qu n l công tác đào t o, bồi dưỡng nâng cao trình độ đội ng nhân lực CTXH v i tr em c HCĐB v kiến thức, kỹ làm việc v i tr em c HCĐB III Tổ chức quản lý đối tƣợng tr em c HCĐB: Thực trạng số lƣợng, hoàn cảnh, nhu cầu tr 88 Tổ chức qu n l v số lượng tr c HCĐB t i sở cung cấp dịch vụ CTXH t i địa phương Tổ chức qu n l v công tác chăm s c sức khỏe cho tr c HCĐB Tổ chức qu n l v công tác giáo dục tr c HCĐB Tổ chức qu n l v công tác hư ng nghiệp, d y ngh cho tr c HCĐB Tổ chức qu n l v u kiện vật chất cho tr c HCĐB Tổ chức qu n l v ho t động tư vấn, tham vấn cho tr c HCĐB Câu Anh (chị) h cho iết mức đ thực c ng tác kiểm tra giám sát hoạt đ ng CTXH v i tr em c HCĐB địa phƣơng nhƣ nào? Mức đ (%) N i dung STT Tốt Ki m tra, giám sát, theo dõi, đánh giá quy định pháp luật, sách, chương trình, đ án liên quan đến CTXH v i tr em c HCĐB Ki m tra, giám sát việc cung cấp dịch vụ CTXH cho tr em c HCĐB Ki m tra, giám sát v u kiện sở vật chất t i sở CTXH v i tr em c HCĐB Ki m tra, giám sát việc v chuyên môn, nghiệp vụ đội ng nhân lực CTXH làm việc v i tr em c HCĐB 89 Trung Chƣa bình tốt Ki m tra, giám sát việc thực quy u đ o đức ngh nghiệp đội ng nhân lực CTXH v i tr em c HCĐB Ki m tra hồ sơ, sổ sách liên quan đến chuyên môn, nghiệp vụ đội ng nhân lực CTXH Câu Anh (chị) h cho iết mức đ ảnh hƣởng ếu tố đến quản lý CTXH đối v i tr em c HCĐB Mức đ (%) N i dung STT Nhận thức v ngh Công tác xã hội cán qu n l CTXH v i tr em n i chung, tr em c HCĐB n i riêng Năng lực, trình độ cán qu n l công tác xã hội v i tr em c hoàn c nh đ c biệt Cơ chế, sách đối v i cán qu n l công tác xã hội v i tr em c hoàn c nh đ c biệt Sự chồng chéo văn b n, sách liên quan lĩnh vực công tác xã hội v i tr em c HCĐB Tính chuyên nghiệp đội ng nhân lực CTXH v i tr em c HCĐB t i địa phương Xin chân thành cảm ơn! 90 Ảnh Ảnh Không hƣởng hƣởng ảnh nhiều hƣởng PHỤ LỤC 2: CÂU HỎI PHỎNG VẤN SÂU (Dành cho cán lãnh đ o) Xin ông/ bà vui lòng cho biết kh khăn qu n l công tác xã hội đối v i tr em c hoàn c nh đ c biệt? Theo ông bà yếu tố c nh hưởng đến qu n l công tác xã hội đối v i tr em c hoàn c nh đ c biệt t i địa phương? Trình độ lực cán công tác xã hội c vai trò quan trọng nh hưởng đến công tác qu n l công tác xã hội đối v i tr em c hoàn c nh đ c biệt? T i địa phương ông/ bà c gi i pháp đ nâng cao hiệu qu qu n l công tác xã hội đối v i tr em c hoàn c nh đ c biệt? Ông/ bà c đ xuất cho chế sách chung Đ ng nhà nư c v qu n l công tác xã hội đối v i tr em c hoàn c nh đ c biệt? Những sách địa phương g p phần nâng cao hiệu qu qu n l công tác xã hội đối v i tr em c hoàn c nh đ c biệt nào? Ông/ bà c kiến v chế sách đia phương khác qu n l công tác xã hội đối v i tr em c hoàn c nh đ c biệt? 91 ... quản lý công tác xã hội với trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt * Khái niệm công tác xã hội với trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt Công tác xã hội v i tr em c hoàn c nh đ c biệt ho t động nhân viên Công tác. .. qu n l công tác xã hội đối v i tr em c hoàn c nh đ c biệt t i thành phố Cần Thơ 12 Chƣơng NH NG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CÔNG TÁC XÃ HỘI ĐỐI VỚI TRẺ EM CÓ HOÀN CẢNH ĐẶC BIỆT 1.1... học xã hội c ng hi u biết thực tế thời gian công tác t i Sở Lao động Thương binh Xã hội Cần Thơ Tôi định chọn đ tài Quản lý công tác xã hội trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt từ thực tiễn thành phố Cần