Trương đai hoc Tây Nguyên Khoa sư phạm Lớp Toán Tin k06 Bài Tâp lớn : Mảng một chiều – ngôn ngữ lập trình Pascal Giang viên: Nhóm thực hiên: Trương nhóm : Lê Quang Duy Thành viên: 1- Vi Thị Hải Hoàn 2- Y trung Niê 3- Đinh Văn Thành. Dăklăk,ngày 10 tháng 04 năm 2008. LỜI NÓI ĐẦU Chúng ta đã làm quen với các kiểu dữ liệu dữ liệu đơn giản là các kiểu vô hướng ( integer, char, Boolean, real, kiểu liệt kê ) và đoạn con. Trong Pascal tồn tại các kểi dữ liệu có cấu trúc là các kiểu dữ liệu được tào ra từ các phần tử có kiểu dữ liệu đơn giản bằng một cách nào đó. Chúng được đặc trưng bằng kiểu dữ liệu của các phần tử và điều quan trọng hơn cả là phương pháp cấu thành kiểu dữ liệu mới. tính có cấu trúc của dữ liệu là một đặc trưng của ngôn ngữ lập trình có cấu trúc. Nội dung của tài liệu này đã tong quát hóa phần nào kiến thức về mảng môt chiều trong ngôn ngũ lập trinh Pascal. Với cách trình bày dễ hiểu, sự kết hợp hài hòa giữa phần lí thuyết và ví dụ minh họa mong rằng tài liệu này sẽ giúp được các bạn khi tìm hiểu, và học tập về ngôn ngữ lập trình đầy thú vị này. Yêu cầu đặc ra trước tiên đối với các bạn trước khi tìm hiểu về phần mảng một chiều là phải nắm vững các kiên thức cần thiết để hoàn thành tốt một bài tập liên quan. Phải nói them cho các bạn rõ rằng ngôn ngữ có cấu trúc ( Pascal ) là ngôn ngữ mà ta có thể tách các thong tin dữ liêuj ( biến, hằng…) và các lệnh cần dung cho một nhiệm vụ xác định thành những khối riêng, tách ra khỏi phần còn lại của chương trình, có thể giải quyết dần từng phần một,từng khối một và thậm chí có cho người tham gia lập trình,mỗi ngừoi phụ trách một vài khối. Để tiện cho việc theo dõi tài liệu chúng tôi xin giơi thiêu sơ qua về tài liệu này. Tất cả gồm 03 phần cơ bản: Phần 01 : Kiến thức chuẩn bị. Phần 02 :Lý thuyết và ví dụ về mảng một chiều. Phần 03 :Bài tâp và lời giải Hi vọng rằng những điều mà chúng tôi cung cấp sẽ giúp ích cho các bạn trong việc học Pascal và thâm nhập vaò thế giới ảo một cách thành công. Những thiếu sót là không thể tranh khỏi vì thế hãy đóng góp ý kiến choc ho chúng tôi để taì liệu này ngày càng hoan thiện hơn nữa. Chúc các bạn thành công. Trưởng nhóm thực hiện Lê Quang Duy GIỚI THIỆU VỀ PASCAL Pascal là tên của một trong các ngôn ngữ lập trình cấp cao thông dụng. Ngôn ngữ lập trình Pascal được giáo sư Niklaus Wirth ở trường Đại học Kỹ thuật Zurich (Thụy sĩ) thiết kế và công bố vào năm 1970. Niklaus Wirth đặt tên cho ngôn ngữ này là Pascal để tưởng nhớ đến nhà Toán học và Triết học Pháp ở thế kỷ 17 là Blaise Pascal, người đã phát minh ra một máy tính cơ khí đơn giản đầu tiên của con người. Ngôn ngữ Pascal được dùng hiện nay có nhiều điểm khác biệt với chuẩn Pascal nguyên thủy của Giáo sư Wirth. Tùy theo quốc gia hoặc công ty đã phát triển cho ra đời các chương trình biên dịch ngôn ngữ Pascal như: · ISO PASCAL (International Standards Organization) của Châu Âu · ANSI PASCAL (American National Standards Institute) của Mỹ · TURBO PASCAL của hãng BORLAND (Mỹ) · IBM PASCAL của hãng Microsoft (Mỹ) · v.v . Đến nay, ngôn ngữ Pascal đã phát triển đến phiên bản Turbo Pascal Version 7. Các diễn giải và ví dụ trong giáo trình này chủ yếu sử dụng chương trình Turbo Pascal 5.5 - 7.0, hiện đang được sử dụng rộng rãi ở Việt Nam. Phần 01: KIẾN THỨC CHUẨN BỊ I. CÁC PHẦN TỬ CƠ BẢN CỦA NGÔN NGỮ PASCAL 1. Bộ ký tự - Bộ 26 chữ Latin: Chữ in: A, B, C, ., X, Y, Z Chữ thường: a, b, c, ., x, y, z - Bộ chữ số thập phân: 0, 1, 2, 3, ., 8, 9 - Ký tự gạch nối dưới: _ - Các ký hiệu toán học: +, -, *, /, =, <, >, (, ), [, }. 2. Từ khóa Là các từ riêng của Pascal, có ngữ nghĩa đã được xác định, không được dùng nó vào các việc khác hoặc đặt tên mới trùng với các từ khóa. - Từ khóa chung: PROGRAM, BEGIN, END, PROCEDURE, FUNCTION - Từ khóa để khai báo: CONST, VAR, TYPE, ARRAY, STRING, RECORD, SET, FILE, LABEL - Từ khóa của lệnh lựa chọn: IF . THEN . ELSE, CASE . OF - Từ khóa của lệnh lặp: FOR . TO . DO, FOR . DOWNTO . DO, WHILE . DO, REPEAT . UNTIL - Từ khóa điều khiển: WITH, GOTO, EXIT, HALT - Từ khóa toán tử: AND, OR, NOT, IN, DIV, MOD 3. Tên chuẩn Tên chuẩn là tên đã được định nghĩa sẵn trong Pascal, nhưng người ta có thể định nghĩa lại nếu muốn. Trong Pascal ta có các tên chuẩn sau đây: Boolean, Char, Integer, Word, Byte, Real, Text False, True, MaxInt Abs, Arctan, Chr, Cos, Sin, Eof, Eoln Exp, Ln, Odd, Ord Round, Trunc, Sqr, Pred, Succ Dispose, New, Get, Put, Read, Readln, Write, Writeln Reset, Rewrite 4. Danh hiệu tự đặt Trong Pascal để đặt tên cho các biến, hằng, kiểu, chương trình con ta dùng các danh hiệu (identifier). Danh hiệu của Pascal được bắt đầu bằng một chữ cái, sau đó có thể là các chữ cái, chữ số hay là dấu nối, không được có khoảng trắng và độ dài tối đa cho phép là 127. Ví dụ 1: Sau đây là các danh hiệu: x; S1; Delta; PT_bac_2 Pascal không phân biệt chữ thường và chữ hoa trong một danh hiệu. Ví dụ 2: aa và AA là một; XyZ_aBc và xyZ_AbC là một Khi viết chương trình ta nên đặt các danh hiệu sao cho chúng nói lên các ý nghĩa của đối tượng mà chúng biểu thị. Điều này giúp chúng ta viết chương trình dễ dàng và người khác cũng dễ hiểu nội dung chương trình. II. CẤU TRÚC MỘT CHƯƠNG TRÌNH PASCAL PROGRAM Tên_Chương_Trình; ® (*Tiêu đề*) USES . ® (*Phần khai báo: đơn vị chương trình LABEL . nhãn . CONST . hằng . TYPE . kiểu . VAR . biến .*) PROCEDURE . ® (*Phần mô tả thủ tục/ch. trình con FUNCTION . hàm .*). BEGIN ® (*Thân chương trình chính*) . (*Các câu lệnh chương trình*) END. ® (*Kết thúc chương trình*) Ví dụ 3: PROGRAM Hello; { Dòng tiêu đề } USES Crt; { Lời gọi sử dụng các đơn vị chương trình } VAR Name : string; { Khai báo biến } PROCEDURE Input; { Có thể có nhiều Procedure và Function Begin ClrScr; { Lệnh xóa màn hình } Write( ‘Hello ! What is your name ? . ‘);Readln(Name); End; BEGIN { Thân chương trình chính } Input; Writeln ( ‘Welcome to you, ‘, Name) ; Writeln ( ‘Today, we study PASCAL PROGRAMMING . ‘); Readln; END. III. CÁC KIỂU DỮ LIỆU CƠ SỞ: INTEGER,REAL,BOOLEAN,CHAR 1. Khái niệm Dữ liệu (data) là tất cả những gì mà máy tính phải xử lý. Theo Niklaus Wirth: CHƯƠNG TRÌNH = THUẬT TOÁN + CẤU TRÚC DỮ LIỆU Một kiểu dữ liệu (data type) là một qui định về hình dạng, cấu trúc và giá trị của dữ liệu cũng như cách biểu diễn và cách xử lý dữ liệu. Trong Pascal các kiểu dữ liệu gồm các loại sau: - Kiểu đơn giản (Simple type): bao gồm kiểu số nguyên (Integer), kiểu số thực (Real), kiểu logic (Boolean), kiểu ký tự (Char). - Kiểu có cấu trúc (Structure type): bao gồm mảng (Array), chuỗi (String), bản ghi (Record), tập hợp (Set), tập tin (File). - Kiểu chỉ điểm (pointer): Trong chương này, chúng ta chỉ xét các kiểu dữ liệu đơn giản. 2. Kiểu số nguyên (Integer type) a. Kiểu số nguyên thuộc Z chứa trong Turbo Pascal Được định nghĩa với các từ khóa sau: TỪ KHÓA SỐ BYTE PHẠM VI BYTE 1 0 255 SHORTINT 1 - 128 127 INTEGER 2 - 32768 + 32767 WORD 2 0 65535 LONGINT 4 - 2147483648 2147483647 b. Các phép toán số học đối với số nguyên KÝ HIỆU Ý NGHĨA + Cộng - Trừ * Nhân / Chia cho kết quả là số thực DIV Chia lấy phần nguyên MOD Chia lấy phần dư SUCC (n) n + 1 PRED (n) n - 1 ODD (n) TRUE nếu n lẻ và FALSE nếu n chẵn 3. Kiểu số thực (Real type) Ở Turbo Pascal, kiểu số thực thuộc tập hợp R chứa trong 6 bytes, được định nghĩa với từ khóa REAL: R =±[2.9 x 10 -39 , 1.7 x 10 38 ] Hay viết theo dạng số khoa học: R = ± [2.9E-39, 1.7E38] Số thực có thể viết theo kiểu có dấu chấm thập phân bình thường hoặc viết theo kiểu thập phân có phần mũ và phần định trị. Các phép toán số học cơ bản +, -, * , /dĩ nhiên được sử dụng trong kiểu real. Bảng dưới đây là các hàm số học cho kiểu số thực: KÝ HIỆU Ý NGHĨA ABS (x) |x| : lấy giá trị tuyệt đối của số x SQR (x) x 2 : lấy bình phương trị số x SQRT(x) : lấy căn bậc 2 của trị số x SIN(x) sin (x) : lấy sin của x COS (x) cos (x) : lấy cos của x ARCTAN (x) arctang (x) LN (x) ln x : lấy logarit nepe của trị x (e » 2.71828) EXP (x) ex TRUNC (x) lấy phần nguyên lớn nhất không vượt quá trị số x ROUND (x) làm tròn giá trị của x, lấy số nguyên gần x nhất 4. Kiểu logic (Boolean) Một dữ liệu thuộc kiểu BOOLEAN là một đại lượng được chứa trong 1 byte ở Turbo Pascal và chỉ có thể nhận được một trong hai gía trị logic là TRUE (đúng) và FALSE (sai). Qui ước: TRUE > FALSE Các phép toán trên kiểu Boolean: A B NOT A A AND B A OR B A XOR B TRUE TRUE FALSE TRUE TRUE FALSE TRUE FALSE FALSE FALSE TRUE TRUE FALSE TRUE TRUE FALSE TRUE TRUE FALSE FALSE TRUE FALSE FALSE FALSE Nhận xét: · Phép AND (và) chỉ cho kết quả là TRUE khi cả 2 toán hạng là TRUE · Phép OR (hoặc) chỉ cho kết quả là FALSE khi cả 2 toán hạng là FALSE · Phép XOR (hoặc triệt tiêu) luôn cho kết quả là TRUE khi cả 2 toán hạng là khác nhau và ngược lại. Các phép toán quan hệ cho kết quả kiểu Boolean: KÝ HIỆU Ý NGHĨA < > khác nhau = bằng nhau > lớn hơn < nhỏ hơn > = lớn hơn hoặc bằng < = nhỏ hơn hoặc bằng 5. Kiểu ký tự (Char type) Tất cả các dữ liệu viết ở dạng chữ ký tự được khai báo bởi từ khóa CHAR. Một ký tự được viết trong hai dấu nháy đơn ( ‘ ‘ ). Để tiện trao đổi thông tin cần phải sắp xếp, đánh số các ký tự, mỗi cách sắp xếp như vậy gọi là bảng mã. Bảng mã thông dụng hiện nay là bảng mã ASCII (xem lại chương 3). Để thực hiện các phép toán số học và so sánh, ta dựa vào giá trị số thứ tự mã ASCII của từng ký tự, chẳng hạn: 'A' < 'a' vì số thứ tự mã ASCII tương ứng là 65 và 97. Trong Turbo Pascal mỗi ký tự được chứa trong 1 byte. Các hàm chuẩn liên quan đến kiểu ký tự: KÝ HIỆU Ý NGHĨA ORD(x) Cho số thứ tự của ký tự x trong bảng mã CHR(n) hay #n Cho ký tự có số thứ tự là n PRED(x) Cho ký tự đứng trước x SUCC(x) Cho ký tự đứng sau x IV.CÁC KHAI BÁO HẰNG, BIẾN, KIỂU, BIỂU THỨC, . 1. Hằng (constant) a. Định nghĩa Hằng là một đại lượng có giá trị không đổi trong quá trình chạy chương trình. Ta dùng tên hằng để chương trình được rõ ràng và dễ sửa đổi. b. Cách khai báo CONST <Tên hằng> = <giá trị của hằng> ; Ví dụ 4: CONST Siso = 100; X = ‘xxx ‘; 2. Biến (variable) a. Định nghĩa Biến là một cấu trúc ghi nhớ có tên (đó là tên biến hay danh hiệu của biến). Biến ghi nhớ một dữ liệu nào đó gọi là giá trị (value) của biến. Giá trị của biến có thể được biến đổi trong thời gian sử dụng biến. Sự truy xuất của biến nghĩa là đọc giá trị hay thay đổi giá trị của biến được thực hiện thông qua tên biến. Ví dụ 5: Readln (x) ; Writeln (x) ; x := 9 ; Biến là một cấu trúc ghi nhớ dữ liệu vì vậy nó phải tuân theo qui định của kiểu dữ liệu : một biến phải thuộc một kiểu dữ liệu nhất định. b. Cách khai báo VAR <Tên biến> : <Kiểu biến> ; Ví dụ 6: VAR a : Real ; b, c : Integer ; TEN : String [20] X : Boolean ; Chon : Char ; Cần khai báo các biến trước khi sử dụng chúng trong chương trình. Khai báo một biến là khai báo sự tồn tại của biến đó và cho biết nó thuộc kiểu gì. 3. Kiểu (Type) a. Định nghĩa Ngoài các kiểu đã định sẵn, Pascal còn cho phép ta định nghĩa các kiểu dữ liệu khác từ các kiểu căn bản theo qui tắc xây dựng của Pascal. b. Cách khai báo TYPE <Tên kiểu> = <Mô tả xây dựng kiểu> ; Ví dụ 7: TYPE SoNguyen = Integer ; Diem = Real; Tuoi = 1 100 ; Color = (Red, Blue, Green) ; Thu = (Sun, Mon, Tue, Wed, Thu, Fri, Sat) ; và khi đã khai báo kiểu gì thì ta có quyền sử dụng để khai báo biến như ở ví dụ sau: Ví dụ 8: VAR i, j : SoNguyen ; Dtb : Diem ; T : tuoi ; Mau : Color ; Ngay_hoc : Thu; [...]... VAR Tênmảng : Tênkiểumảng ; Ví dụ, đối với các mảng A, B và Hten ở trên ta có thể khai báo theo cách 2, như sau: Type Mang1 = array[0 10] of Real; Mang2 = array[1 5] of String[18]; Mang3 = array[‘a’ ’d’] of Integer; Var A : Mang1 ; Hten: Mang2 ; B: Mang3 ; Khai báo mảng có gán trị ban đầu: Pascal cho phép vừa khai báo mảng vừa gán gía trị ban đầu cho các phần tử mảng, chẳng hạn như dưới đây: Const X : array[1... của Pascal và không thể thiếu được ‘ Lời chú thích: Lời chú thích dùng để chú giải cho người sử dụng chương trình nhớ nhằm trao đổi thông tin giữa người và người, máy tính sẽ không để ý đến lời chú thích này Lời chú thích nằm giữa ký hiệu: { } hoặc (* *) V NHẬP VÀ XUẤT DỮ LIỆU TRONG TURBO PASCAL Thông thường, chương trình Turbo Pascal được đặt trong một thư mục riêng rẽ có tên TP Để sử dụng Turbo Pascal, ... kiện then Dem:=Dem+1; Chương trình sau nhập một mảng A có N phần tử, in mảng A lên màn hình, và đếm xem mảng A có bao nhiêu số dương : PROGRAM VIDU1; { Ðếm số dương trong mảng} Type Kmang = Array[1 20] of Real; Var A: Kmang; i, N, Dem : Integer; Begin Repeat Write(‘ Nhập số phần tử N : ‘); Readln(N); Until (N>0) and ( N0) and ( N'c') and ('c'>'C')) or ('B'='b') có giá trị TRUE Một chương trình Pascal có các phần: * phần tiêu đề: Phần này bắt đầu bằng từ khóa Program rồi tiếp đến là tên của chương trình và chấm dứt bằng dấu chấm phẩy (;) Tên chương trình phải được đặt theo đúng qui cách của danh... tiếp nhau trên cùng một dòng Còn nếu muốn in mỗi phần tử trên một dòng, ta thay lệnh Write bằ?g Writeln Tương tự, mảng B được in lên màn hình bằng lệnh : For ch:=‘a’ to ‘d’ do Write(B[ch]); Chú ý : Turbo Pascal cho phép gán một mảng này cho một mảng khác Nếu X, Y là hai biến mảng cùng một kiểu mảng thì lệnh: X := Y; có nghĩa là lấy gía trị của từng phần tử của mảng Y gán cho phần tử tương ứng trong mảng... danh hiệu tự đặt Phần tiêu đề có hay không cũng được *Phần khai báo dữ liệu: Trước khi sử dụng biến nào phải khai báo biến đó, nghĩa là xác định rõ xem biến đó thuộc kiểu dữ liệu nào Một chương trình Pascal có thể có một số hoặc tất cả các khai báo dữ liệu sau: CONST : khai báo hằng TYPE VAR : định nghĩa kiểu dữ liệu mới : khai báo các biến *Phần khai báo chương trình con: Phần này mô tả một nhóm lệnh . sau: Type Mang1 = array[0 10] of Real; Mang2 = array[1 5] of String[18]; Mang3 = array[‘a’ ’d’] of Integer; Var A : Mang1 ; Hten: Mang2 ; B: Mang3 ; Khai. ngữ Pascal như: · ISO PASCAL (International Standards Organization) của Châu Âu · ANSI PASCAL (American National Standards Institute) của Mỹ · TURBO PASCAL