HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM KHOA MÔI TRƯỜNG KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI: ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CHẤT THẢI RẮN Y TẾ TẠI BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG QUÂN ĐỘI 108 – BỘ QUỐC PHÒNG Người thực hiện: ĐẶNG NGỌC TUẤN Lớp: K56MTC Mã SV: 563880T Ngành: MÔI TRƯỜNG Giáo viên hướng dẫn: TS NGUYỄN THANH LÂM HÀ NỘI - 2015 MỤC LỤC MỤC LỤC i DANH MỤC BẢNG iv DANH MỤC SƠ ĐỒ v DANH MỤC VIẾT TẮT vi MỞ ĐẦU Tính cấp thiết đề tài Mục đích nghiên cứu Yêu cầu nghiên cứu Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1 Các khái niệm chung .3 1.2 Nguồn gốc phân loại chất thải y tế .4 1.2.1 Nguồn gốc chất thải y tế .4 1.2.2 Phân loại chất thải y tế 1.2.3 Khối lượng thành phần chất thải rắn y tế 1.3 Ảnh hưởng chất thải y tế môi trường cộng đồng .7 1.3.1 Ảnh hưởng chất thải y tế môi trường 1.3.2 Ảnh hưởng chất thải y tế sức khỏe cộng đồng 1.4 Các phương pháp xử lý chất thải rắn y tế .10 1.4.1 Tái chế chất thải bệnh viện 10 1.4.2 Công nghệ đốt .10 1.4.3 Công nghệ không đốt, thân thiện với môi trường .11 1.4.4 Phương pháp trơ hóa (cố định đóng rắn) .12 1.4.5 Phương pháp chôn lấp an toàn 12 1.5 Tình hình phát sinh chất thải rắn y tế giới Việt Nam .12 1.5.1 Tình hình phát sinh quản lý chất thải rắn y tế giới 12 1.5.2 Hiện trạng phát sinh tình hình quản lý chất thải rắn y tế Việt Nam 17 Chương 2: NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .29 2.1 Đối tượng phạm vi nghiên cứu 29 2.2 Nội dung nghiên cứu 29 i 2.2.1 Đặc điểm Bệnh viện TWQĐ108 29 2.2.2 Hiện trạng phát sinh chất thải rắn y tế Bệnh viện TWQĐ108 29 2.2.3 Tình hình quản lý chất thải rắn Bệnh viện TWQĐ108 29 2.2.4 Đánh giá hiệu quản lý thông qua việc so sánh với quy chế quản lý CTRYT 30 2.2.5 Đề xuất giải pháp nhằm nâng cao chất lượng quản lý CTRYT phát sinh Bệnh viện TWQĐ108 30 2.3 Phương pháp nghiên cứu .30 2.3.1 Phương pháp thu thập thông tin thứ cấp 30 2.3.2 Phương pháp thu thập thông tin sơ cấp .30 2.3.3 Phương pháp phân tích xử lý số liệu 31 Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 32 3.1 Đặc điểm Bệnh viện Trung ương quân đội 108 32 3.1.1 Vị trí bệnh viện .32 3.1.2 Lịch sử hình thành phát triển 32 3.1.3 Chức nhiệm vụ bệnh viện 33 3.1.4 Cơ sở hạ tầng 33 3.1.5 Quy mô giường bệnh 35 3.1.6 Cơ cấu tổ chức tình hình nhân 35 3.1.7 Hoạt động khám chữa bệnh bệnh viện 37 3.2 Hiện trạng phát sinh chất thải rắn bệnh viện TWQĐ108 37 3.2.1 Nguồn gốc 37 3.2.2 Thành phần chất thải rắn y tế bệnh viện 39 3.2.3 Khối lượng chất thải rắn y tế bệnh viện 40 3.3 Tình hình quản lý chất thải rắn Bệnh viện TWQĐ108 42 3.3.1 Cơ sở pháp lý quản lý chất thải rắn y tế .42 3.3.2 Mô hình hoạt động thu gom quản lý chất thải rắn y tế bệnh viện Trung ương quân đội 108 43 3.3.3 Thực trạng thu gom, phân loại, vận chuyển, xử lý chất thải rắn y tế 45 3.3.4 Nguồn lực cho công tác quản lý chất thải rắn y tế bệnh viện Trung ương quân đội 108 .58 3.4 Đánh giá chung công tác quản lý CTRYT bệnh viện TWQĐ108 61 3.4.1 Đánh giá mặt đạt công tác quản lý chất thải rắn y tế Bệnh viện 61 ii 3.4.2 Đánh giá mặt chưa đạt được, tồn công tác quản lý chất thải rắn y tế bệnh viện .62 3.5 Đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu công tác quản lý chất thải rắn y tế bệnh viện Trung ương quân đội 108 63 3.5.1 Giải pháp mặt pháp lý .64 3.5.2 Giải pháp tổ chức quản lý chất thải rắn y tế bệnh viện .64 3.5.3 Giải pháp mặt kỹ thuật 65 3.5.4 Về nhân lực trang thiết bị .66 3.5.5 Giải pháp truyền thông .66 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 67 Kết luận .67 Kiến nghị .69 TÀI LIỆU THAM KHẢO 70 PHỤ LỤC 71 iii DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1: Nguồn phát sinh loại CTR đặc thù từ hoạt động y tế Bảng 1.2 Lượng chất thải phát sinh theo loại bệnh viện Bảng 1.3 Phát sinh chất thải rắn y tế giới 13 Bảng 1.4: Phát sinh chất thải rắn y tế trung bình giới theo loại bệnh viện .13 Bảng 1.5 Khối lượng chất thải rắn y tế nguy hại phát sinh sở y tế khác 19 Bảng 1.6 Khối lượng chất thải rắn y tế nguy hại phát sinh qua năm 20 Bảng 1.7 Dự báo lượng chất thải rắn y tế nguy hại phát sinh địa bàn nước 20 Bảng 1.8 Hiện trạng thu gom, phân loại chất thải rắn y tế bệnh viện địa bàn thành phố Hà Nội năm 2013 23 Bảng 3.1 Các loại CTR điển hình tạo thành từ hoạt động bệnh viện .38 Bảng 3.2 Lượng rác thải giai đoạn 2012-2014 bệnh viện 40 Bảng 3.3 Hiện trạng thu gom chất thải rắn y tế khoa bệnh viện Trung ương quân đội 108 51 Bảng 3.4 Đánh giá người bệnh công tác thu gom CTRYT bệnh viện TWQĐ 108 52 Bảng 3.5 Phương pháp xử lý chất thải lây nhiễm Bệnh viện 56 iv DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 3.1: Cơ cấu tổ chức máy quản lý bệnh viện 36 Sơ đồ 3.2: Nguồn phát sinh chất thải rắn y tế bệnh viện 108 .38 Sơ đồ 3.3 Khối lượng chất thải bệnh viện qua năm 42 Sơ đồ 3.4 Hệ thống quản lý chất thải rắn bệnh viện TWQĐ108 44 Sơ đồ: 3.5 Quy trình thu gom, phân loại, quản lý CTRYT Bệnh viện .46 Sơ đồ 3.6 Phân loại chất thải rắn y tế Bệnh viện TWQĐ 108 .47 Sơ đồ 3.7 Hệ thống tự xử lý CTR nguy hại bệnh viện 55 Sơ đồ 3.8 Quy trình xử lý rác thải sinh hoạt bãi rác Chúc Sơn, huyện Chương Mỹ thành phố Hà Nội 58 v DANH MỤC VIẾT TẮT BYT Bộ Y tế BOD Nhu cầu Oxy sinh hóa CP Cổ phần CTR Chất thải rắn CTNH Chất thải nguy hại CTRYT Chất thải rắn y tế JICA Văn phòng Hợp tác quốc tế Nhật Bản TNMT Tài nguyên môi trường TW Trung ương TWQĐ 108 Trung ương quân đội 108 UBND Ủy ban nhân dân WHO Tổ chức y tế giới vi MỞ ĐẦU Tính cấp thiết đề tài Hiện nay, vấn đề môi trường mối quan tâm hàng đầu quốc gia cộng đồng giới Bởi lẽ ô nhiễm môi trường, suy thoái cố môi trường có ảnh hưởng trực tiếp lâu dài đến hệ mai sau Từ đó, toàn cầu nhận thức phải bảo vệ môi trường, làm cho môi trường ngày cành bền vững Bảo vệ môi trường việc giải ô nhiễm nguồn nước thải, ô nhiễm chất thải sinh hoạt, công nghiệp, sinh học đặc biệt chất thải rắn y tế chứa nhiều chất nguy hại mầm mống vi khuẩn gây bệnh Bảo vệ môi trường gắn kết hài hòa với phát triển tăng trưởng kinh tế, đảm bảo tiến xã hội Trong năm qua, với phát triển kinh tế - xã hội, đời sống người dân ngày nâng cao nhu cầu khám chữa bệnh chăm sóc sức khỏe người tăng lên Số lượng, quy mô sở y tế tăng nhanh chóng nhằm đáp ứng nhu cầu Bên cạnh mặt tích cực mà sở y tế đem lại trình hoạt động sở làm xuất nguy gây ô nhiễm môi trường lượng chất thải rắn y tế ngày gia tăng Vấn đề bất cập tồn tại bệnh viện tình trạng chất thải rắn y tế thải với khối lượng không nhỏ, có chất thải nguy hại mà hệ thống quản lý chất thải rắn y tế (CTRYT) nhiều bất cập Rác thải y tế không quản lý tốt trở thành nguồn lây nhiễm nguy hiểm ảnh hưởng môi trường đất, nước không khí Chất thải y tế mối đe dọa lớn sức khỏe người, đặc biệt chất thải rắn Nguyên nhân tượng không tính chất nguy hại chất thải y tế mà công tác quản lý xử lý sở y tế nước chưa thực đem lại hiệu (Bộ TN&MT, 2011) Bệnh viện Trung ương quân đội 108 có tổng 1260 giường bệnh, hàng năm bệnh viện khám điều trị cho 30 nghìn bệnh nhân/năm bao gồm điều trị nội trú ngoại trú Với lượng bệnh nhân khám điều trị bệnh viện lớn lượng rác lớn, có chất thải nguy hại cần phải xử lý triệt để Nếu không quản lý tốt ảnh hưởng tới hiệu khám chữa bệnh, ảnh hưởng đến sức khỏe người bệnh đội ngũ cán bộ, y, bác sỹ nói riêng môi trường cảnh quan khu vực bệnh viện nói chung Vì vậy, việc đánh giá hiệu quản lý CTRYT phát sinh bệnh viện Bệnh viện Trung ương quân đội 108 nhằm tìm hiểu thiếu sót tồn công tác quản lý bệnh viện góp phần làm giảm tỷ lệ nhiễm khuẩn giảm rủi ro bệnh nghề nghiệp cho nhân viên y tế hạn chế tác động xấu đến cộng đồng môi trường xung quanh Xuất phát từ thực tiễn trên, xin tiến hành nghiên cứu đề tài “Đánh giá thực trạng đề xuất giải pháp quản lý chất thải rắn y tế bệnh viện Trung ương quân đội 108 – Bộ Quốc Phòng ” Mục đích nghiên cứu - Đánh giá trạng quản lý CTRYT phát sinh bệnh viện Trung ương quân đội 108 - Đề xuất giải pháp nâng cao hiệu công tác quản lý CTR bệnh viện Yêu cầu nghiên cứu - Xác định hệ số rác thải CTRYT bệnh viện viện Trung ương quân đội 108 - Đánh giá ưu nhược điểm hệ thống quản lý CTRYT - Đề xuất giải pháp khả thi Hình ảnh: Khuôn viên Bệnh viện TWQĐ108 Hình ảnh: Thùng chứa CTRYT tiêm thuốc cho bệnh nhân Hình ảnh: Thùng chứa CTRYT bệnh viện 74 Hình ảnh: Hộp đựng vật dụng sắc nhọn Bệnh viên Hình ảnh: Xe vận chuyện chất thải rắn y tế nguy hại 75 Hình ảnh: Kho chứa chất thải tái chế Hình ảnh: Kho chứa chất thải sinh hoạt Hình ảnh: Kho chứa chất thải nguy hại 76 Phụ lục 77 Phiếu điều tra Mẫu Số phiếu Phiếu điều tra, đánh giá công tác quản lý chất thải rắn y tế bệnh viện TWQĐ 108 Dùng cho cán Bộ Y tế bệnh viện I Thông tin cá nhân Họ tên:……………Tuổi………………….Giới tính:………… Chức vụ:…………………………………………………… II Nội dung Theo ông (bà) trung bình ngày bệnh viện có bệnh nhân nằm 78 điều trị? ………………………………………………………………………… Theo ông (bà) trung bình ngày bệnh viện có bệnh nhân đến khám chữa bệnh ………………………………………………………………………… Theo ông (bà) ngày bệnh viện thải kg rác thải y tế? ………………………………………………………………………… Theo ông (bà) chất thải khoa, phòng khám có phân loại hay không? A Có B Không C Không thường xuyên Nếu có phân loại bệnh viện phân thành loại nào? A.Chất thải lây nhiễm B Chất thải hóa học nguy hại C Chất thải phóng xạ D Chất thải bình chứa áp suất E.Chất thải thông thường F Các phân loại khác Chất thải khác có đựng loại bao bì riêng theo quy chế quản lý chất thải hay không? A.Có B Không C Không thường xuyên Ông/ bà giải thích nguyên nhân…………………… ………………………………………………………………………… Màu sắc túi đựng chất thải có quy định hay không? A.Có 79 B.Không C.Không thường xuyên Ông/bà giải thích nguyên nhân……………………………… ………………………………………………………………………… Bệnh viện có nhà lưu trữ rác hay không? A.Có B.Không Nếu có nhà lưu trữ rác có mái che, hàng rào bảo vệ hay không? A.Có B.Không Chất thải lưu trữ kho bảo quản bệnh viện thời gian bao lâu? ………………………………………………………………………………… 10 Thiết bị lưu trữ chất thải gì? A Đựng vào túi B Đựng vào thùng hộp C.Đổ vào bể chứa D Khác………………… 11 Ông(bà) có hướng dẫn thực quy chế quản lý chất thải Bộ Y tế hay không? A Nếu có, ông (bà) hướng dẫn quy chế quản lý chất thải y tế nào? ………………………………………………………………………………… B Nếu không, ông bà giải thích sao? ………………………………………………………………………………… 12 Quy định màu sắc túi, hộp, thùng đựng chất thải theo quy chế quản lý chất thải y tế? A Chất lây nhiễm ……………………………………………………… B Chất thải hóa học nguy hại chất phóng xạ………………………… C Chất thải thông thường………………………………………………………… 80 D Chất thải tái sử dụng………………………………………………… 13 Bệnh viện có hệ thống xử lý chất thải rắn y tế hay không? A Có B Không 14 Bệnh viện xử lý chất thải rắn y tế(nếu có) hình thức nào? ……………………………………………………………………………… 15 Xin ông (bà) cho biết chất thải rắn y tế nguy hại có xử lý sơ trước đem xử lý triệt để hay không? A Có B Không C Không thường xuyên Nếu có phương pháp xử lý gì………………………………………… 16 Những khó khăn việc thực quy chế quản lý chất thải rắn y tế? A Thiếu nhân lực B Thiếu trang thiết bị, phương tiện (túi, thùng, xô) C Thiếu văn hướng dẫn D Thiếu hiểu biết phân loại thu gom E Khác III Nhận xét Ông bà có nhận xét môi trường chung bệnh viện? A Sạch C Có tượng ô nhiễm B Bình thường D Ô nhiễm nặng Đánh giá ông bà hệ thống quản lý chất thải rắn y tế bệnh viện A Tốt B Bình thường C Chưa tốt D Ý kiến khác…………………… Ý kiến đóng góp ông bà cho công tác thu gom, quản lý, xử lý chất thải rắn y tế đạt hiệu cao ………………………………………………………………………………… Cảm ơn hợp tác ông (bà) Người vấn 81 Đặng Ngọc Tuấn 82 Mẫu Số phiếu Phiếu điều tra, đánh giá công tác quản lý chất thải rắn y tế Bệnh viện TWQĐ 108 (Dùng cho nhân viên thu gom rác thải y tế) I Thông tin cá nhân Họ tên:………………………Tuổi……………Giới tính…………… II Nội dung Theo ông bà ngày có kg rác thải? ………………………………………………………………………………… Theo ông bà ngày thu gom rác thải lần? ………………………………………………………………………………… Theo ông bà chất thải khoa, phòng khám có phân loại hay không? A Có B Không C Không thường xuyên Nếu có phân loại bệnh viện phân thành loại nào? A Chất thải lây nhiễm B Chất thải hóa học nguy hại C Chất thải phóng xạ D Chất thải bình chứa áp suất E Chất thải thông thường F Các phân loại khác Chất thải khác có đựng loại bao bì riêng theo quy chế quản lý chất thải hay không? A.Có B Không C Không thường xuyên Ông/ bà giải thích nguyên nhân…………………… ………………………………………………………………………… Màu sắc túi đựng chất thải có quy định hay không? 83 A Có B Không C Không thường xuyên Ông/bà giải thích nguyên nhân……………………………… ………………………………………………………………………… Bệnh viện có nhà lưu trữ rác hay không? A Có B Không Lưu trữ chất thải có xa khu vực bệnh nhân khu vực khác hay không? A Có B Không Có lưu trữ chất thải nguy hại chất thải sinh hoạt riêng hay không? A Có B Không 10 Nơi lưu trữ có cửa , khóa, có mái che hay không? A Có B Không 11 Chất thải lưu trữ kho bảo quản bệnh viện khoảng thời gian bao lâu? ………………………………………………………………………………… 12 Thiết bị lưu trữ chất thải gì? A Đựng vào túi C Đổ vào bể chứa B Đựng vào thùng hộp D Khác………………………… 13 Ông (bà) có hướng dẫn thực quy chế quản lý chất thải Bộ Y tế hay không? A Nếu có, ông (bà) hướng dẫn thực quy chế quản lý chất thải Bộ Y tế nào? ………………………………………………………………………………… B Nếu không, ông (bà) giải thích sao? 14 Quy định màu sắc túi, hộp, thùng đựng chất thải theo quy chế quản lý CTYT? 84 A Chất thải lây nhiễm………………………………………… B Chất thải hóa học nguy hại chất thải phóng xạ……………… C Chất thải thông thường………………………………………… D Chất thải tái sử dụng…………………………………………… 15 Bệnh viện có hệ thống xử lý chất thải rắn y tế không? A Có B Không Nếu có theo phương pháp nào? A Phương pháp thiêu hủy nhiệt độ cao B Phương pháp chôn lấp hợp vệ sinh C Phương pháp đốt lò thủ công D Phương pháp chôn lấp lẫn rác thải sinh hoạt 16 Xử lý chất thải sinh hoạt nào? A Hợp đồng vận chuyển với công ty môi trường đô thị B Tự vận chuyển bãi thải chung C Chôn lấp khu đất bệnh viện D Phương pháp khác……… 17 Nhân viên thu gom xử lý chất thải có trang bị phương tiện bảo hộ lao động hay không? A Có B Không 18 Nhân viên thu gom xử lý chất thải có dược sử dụng phương tiện làm việc chuyên dụng hay không? A Có B Không III Những khó khăn việc quản lý chất thải rắn y tế Trang thiết bị phương tiện …………………………………………… Chuyên môn(hướng dẫn, đào tạo, tập huấn ) ……………………………… Chế độ bảo hộ …………………………………………………… IV Nhận xét Đánh giá ông bà hệ thống quản lý chất thải rắn bệnh viện? 85 A.Tốt B Bình thường C Chưa tốt D Ý kiến khác…………………………………………………… Ý kiến đóng góp ông bà cho công tác quản lý xử lý chất thải rắn y tế bệnh viện? ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… Cảm ơn hợp tác ông (bà) Người vấn Đặng Ngọc Tuấn 86 Mẫu Số phiếu Phiếu điều tra đánh giá công tác quản lý chất thải rắn y tế bệnh viện TWQĐ 108 Dùng cho bệnh nhân điều trị nội trú I Thông tin cá nhân Họ tên:……………………… Tuổi ………… Giới tính…………… II Nội dung Trung bình ngày ông bà thải kg rác? ………………………………………………………………………… …… Có người nhà đến chăm sóc ông bà? ………………………………………………………………………………… Ông bà có phân loại rác trước bỏ vào thùng rác hay không? A Có B Không Nếu có phân loại phân loại rác nào? A Rác thải hữu (thức ăn thừa) B Rác thải vô (túi nilong, chai lọ nhựa…) C Rác thải khác …………… Ông bà có phân biệt chất thải thông thường chất thải nguy hại bệnh viện hay không? Ông cho biết việc thu gom rác thực ngày lần A Ngày lần B Ngày lần Ông bà cho biết việc thu gom rác có hay không? A Có B Không Ông bà cho biết việc thu gom rác diễn thời gian ngày A Sáng B Trưa C Tối Ông bà có đọc nội quy bệnh viện liên qua đến vệ sinh môi trường không? 87 A Có B Không Nếu có vị trí bảng nội quy đọc hay không A Có B Không Ông bà có chấp hành nội quy vệ sinh môi trường bệnh viện hay không? A Có B Không III Nhận xét Lượng chất thải bệnh viện có gây ảnh hưởng đến cảnh quan, môi trường bệnh viện hay không? (Bốc mùi, rơi vãi) A Có B Không Theo ông bà nhân viên thu gom làm việc có tốt không? A Tốt B Trung bình C Kém D Ý kiến khác……… IV Những ý kiến đề xuất Ông bà có ý kiến đề xuất cho nhân viên thu gom rác thải cán lãnh đạo bệnh viện để làm cho bệnh viện ngày ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… Cảm ơn hợp tác ông (bà) Người vấn Đặng Ngọc Tuấn 88