Lời giới thiệu Hiện nhiều quốc gia giới áp dụng tập hợp biện pháp trực tiếp gián tiếp để hỗ trợ cho nghiên cứu phát triển (NC&PT) Nhiều nước sử dụng phát triển công cụ tài để hỗ trợ NC&PT doanh nghiệp Việc áp dụng biện pháp khuyến khích thuế NC&PT doanh nghiệp lên công cụ sách ngày phổ biến thập kỷ qua Tính đến năm 2011, có 26 quốc gia thành viên Tổ chức Hợp tác Phát triển Kinh tế (OECD) áp dụng khuyến khích thuế để hỗ trợ NC&PT doanh nghiệp, tăng từ 18 quốc gia vào năm 2004 Khuyến khích thuế NC&PT doanh nghiệp áp dụng nước khác OECD, Braxin, Trung Quốc, Ấn Độ, Nga, Singapo Nam Phi Công cụ khuyến khích NC&PT thuế coi có nhiều ưu điểm so với hỗ trợ trực tiếp cho NC&PT, kể mua sắm công hay tài trợ Đây công cụ dựa nguyên tắc thị trường nhằm mục tiêu vào việc làm giảm chi phí biên cho công ty tiến hành hoạt động NC&PT, công ty tự định lựa chọn lĩnh vực đầu tư NC&PT Khuyến khích thuế NC&PT hy vọng dẫn đến gia tăng đầu tư tư nhân vào NC&PT, điều đến lượt dẫn đến gia tăng kết đổi cuối tăng trưởng dài hạn Chính sách có tác động gián tiếp, làm tăng mức lương nhà nghiên cứu, tác động đến địa điểm tiến hành hoạt động nghiên cứu đến định khởi NC&PT Nếu thiết kế hợp lý, biện pháp khuyến khích thuế đóng góp cho nâng cao mức độ đầu tư tổng thể vào NC&PT doanh nghiệp CỤC THÔNG TIN KH&CN QUỐC GIA biên soạn tổng quan mang tựa đề: "Chính sách ưu đãi thuế thúc đẩy nghiên cứu phát triển doanh nghiệp" nhằm giới thiệu tổng quát kinh nghiệm thực biện pháp ưu đãi thuế NC&PT nước OECD số nước khác, việc sử dụng công cụ để đạt mục tiêu sách NC&PT cụ thể Phần I tài liệu đề cập đến vai trò biện pháp ưu đãi thuế công cụ sách thúc đẩy NC&PT; phần II tài liệu đề cập đến vấn đề cần xem xét thiết kế biện pháp khích lệ thuế Việc thiết kế khuyến khích thuế NC&PT phù hợp với bối cảnh hệ thống thuế doanh nghiệp thành tích hoạt động đổi sáng tạo cấp quốc gia trọng tâm mà tài liệu muốn đề cập đến Xin trân trọng giới thiệu độc giả CỤC THÔNG TIN KH&CN QUỐC GIA I CHÍNH SÁCH ƯU ĐÃI THUẾ THÚC ĐẨY NGHIÊN CỨU VÀ PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP Cả lý thuyết kinh tế phân tích thực nghiệm nhấn mạnh đến vai trò then chốt nghiên cứu phát triển (NC&PT) tăng trưởng kinh tế NC&PT hình thức nghiên cứu bản, nghiên cứu ứng dụng hay phát triển thực nghiệm, định nghĩa "những công việc sáng tạo, thực cách có hệ thống để làm tăng kho kiến thức việc sử dụng kho kiến thức để phát minh ứng dụng mới" NC&PT tạo công nghệ, dạng tri thức sử dụng để nâng cao suất yếu tố sản xuất, nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, giải mối quan tâm xã hội sức khỏe môi trường, cuối cải thiện mức sống Điều cần làm rõ trình sáng tạo phổ biến công nghệ kinh tế vai trò phủ trình Về lý thuyết, tăng trưởng kinh tế dài hạn bị chi phối tích lũy yếu tố sản xuất dựa sở tri thức, NC&PT nguồn nhân lực, điều giúp giữ cho mức lợi nhuận biên thu từ đầu tư vốn khỏi bị tụt xuống thấp mức có khả sinh lợi Phân tích kinh nghiệm xác nhận NC&PT làm tăng suất đa yếu tố (MFP) (OECD, 2001) So sánh chéo nước cho thấy, gia tăng NC&PT nhà nước, tư nhân, nước tất đóng góp cho gia tăng TFP Các nước OECD, nơi có tỷ trọng chi tiêu doanh nghiệp cho NC&PT so với GDP tăng mạnh giai đoạn từ năm 1980 đến năm 1990 chứng kiến gia tăng lớn TFP Ở có mối liên quan việc thực NC&PT lực quốc gia, ngành, công ty việc nhận dạng áp dụng công nghệ Tại nước lớn, NC&PT giúp gia tăng tỷ lệ đổi mới, nước nhỏ hơn, NC&PT chủ yếu tạo điều kiện cho chuyển giao công nghệ từ nước Nghiên cứu nước dẫn đến nhận định rằng, 1% gia tăng kho NC&PT dẫn đến gia tăng trung bình kết đầu vào khoảng 0,05-0,15% (OECD, 2001) Cường độ NC&PT thành tích tăng trưởng nước có xu hướng tương quan với tỷ trọng hoạt động NC&PT cung cấp tài doanh nghiệp Sự bất lực thị trường thường khiến cho doanh nghiệp đầu tư mức vào nghiên cứu Do hiệu ứng lan tỏa yếu tố ngoại lai khác, suất lợi tức tư nhân từ đầu tư NC&PT thấp so với suất lợi tức xã hội Các nghiên cứu kinh tế học phát suất lợi tức xã hội từ NC&PT cao gấp lần so với suất lợi tức tư nhân (Salter, 2000) Công nghệ không hoàn toàn thích hợp kinh tế thị trường, tạo ra, phổ biến rộng rãi sử dụng công ty khác Điều hiệu ứng lan tỏa tồn dự án NC&PT khác khu vực nhà nước tư nhân, công ty hoạt động lĩnh vực, ngành công nghiệp khác nhau, quốc gia Năng suất đa yếu tố (Multifactor Productivity) gọi Năng suất yếu tố tổng hợp (Total Factor Productivity hay TFP) Trong tài liệu sử dụng thuật ngữ TFP thay cho MFP Thông tin bất đối xứng cạnh tranh không hoàn hảo khiếm khuyết thị trường dẫn đến khoảng cách chi tiêu NC&PT NC&PT tư nhân nhanh chóng trở thành loại hàng hóa công, công ty bị trở ngại họ không thu hồi lại tất lợi ích từ đầu tư họ Các khuyến khích thị trường riêng không đủ để tạo nguồn cung NC&PT thỏa đáng, điều làm cho vai trò phủ có tính định việc kích thích chi tiêu NC&PT tư nhân Cũng định đầu tư nào, NC&PT không công ty xúc tiến trừ hội đem lại lợi nhuận Bằng cách thay đổi phí tổn tương đối đầu tư nghiên cứu - thông qua khoản trợ cấp, thuế, sách thương mại hay sách khác - phủ tác động đến việc thực nghiên cứu sáng tạo tri thức để phục vụ tăng trưởng kinh tế Các công cụ sách thúc đẩy NC&PT doanh nghiệp Bản chất sách công thúc đẩy NC&PT doanh nghiệp nhằm đáp ứng hai lĩnh vực sau: • Thiết lập trì môi trường pháp lý - thông qua biện pháp cấp sáng chế nới lỏng hoạt động chống độc quyền - nhằm làm tăng khả tạo khoản thu nhập chấp nhận từ đầu tư vào hoạt động đổi sáng tạo, qua khuyến khích đầu tư khu vực tư nhân • Cung cấp khoản trợ cấp, hợp đồng, ưu đãi thuế mục tiêu chế khác nhằm mục đích khuyến khích đối tác tư nhân có tầm nhìn xa khoản lợi nhuận cá nhân họ đánh giá xem có nên tham gia vào hoạt động đổi hay không Các nước thực sách công thúc đẩy đổi theo cách khác phủ áp dụng phạm vi rộng biện pháp khuyến khích thuế NC&PT Bảng tổng hợp dạng công cụ sách tài phi tài chủ yếu áp dụng Bảng 1: Các thành phần sách đổi sáng tạo quốc gia Mối tương quan với Loại hình biện pháp thị trường Biện pháp tài Biện pháp phi tài Cung cấp hàng hóa - Trợ cấp trao đổi - Các sách nhằm mục đích phổ dịch vụ công nhân lực NC&PT biến công nghệ khu vực nhà - Chính sách phát triển nguồn nhân lực nước tư nhân - NC&PT trường đại học viện nghiên cứu công - Tiêu chuẩn công nghiệp Điều chỉnh - Ưu đãi thuế - Mua sắm công, đặc biệt lĩnh khuyến khích thị NC&PT vực quốc phòng trường - Tài trợ trực tiếp - Quy chế quyền SHTT thông qua trợ cấp, - Các sách công nghiệp vay mềm, bảo lãnh thương mại khoản vay dự án NC&PT - Các dự án hợp tác khu vực nhà nước tư nhân Hỗ trợ cải tiến chế - Thiết lập cải tiến thị trường chế thị trường tài chuyên dụng (như vốn mạo hiểm) Trong số loại hình trên, biện pháp tài chính, đặc biệt khuyến khích thuế thu hút nhiều ý phân tích nhiều Các nhà hoạch định sách đặt ngang hàng sách đổi công với biện pháp ưu đãi thuế biện pháp tài khác Nhưng biện pháp phi tài chính, phát triển nguồn nhân lực tiêu chuẩn công nghiệp quan trọng không kém, đặc biệt nước phát triển Thực khuyến khích tài có khả thành công việc kích thích đổi nước phủ đặt chúng có tầm quan trọng ngang hàng với khuyến khích phi tài Ví dụ tài trợ nghiên cứu phát huy hiệu có khối lượng tới hạn nhà khoa học kỹ sư để tiến hành hoạt động NC&PT Một yếu tố khác cần cân nhắc việc lựa chọn chế để hỗ trợ cho đổi doanh nghiệp nước phát triển nhóm nước đồng nhất, đặc biệt nói đến lực công nghệ Hơn nữa, sách đổi cần phù hợp với nhu cầu đất nước giai đoạn phát triển công nghệ cụ thể nước Các sách cần thay đổi tiến công nghệ Một số nước phát triển khu vực Đông Á Hoa Kỳ Latinh thực đầu tư đáng kể cho NC&PT, nhà sáng tạo công nghệ tiềm Vì vậy, nước này, biện pháp tài nên coi trọng hơn, phương thức hiệu để phát triển hoạt động đổi Ngược lại, nước thuộc vùng châu Phi cận Sahara, Nam Á, Hoa Kỳ Latinh Trung Đông nước chủ yếu sử dụng thích nghi công nghệ nhập Đối với nước này, coi thuộc nhóm nước loại 2, trọng nên nhằm vào biện pháp phi tài chính; biện pháp nên đặt trước biện pháp tài để biện pháp sau thực phát huy hiệu a) Các biện pháp phi tài hỗ trợ NC&PT doanh nghiệp Các biện pháp phi tài nhân tố quan trọng tác động đến đầu tư NC&PT doanh nghiệp Có hai biện pháp đặc biệt quan trọng, sách phát triển nguồn nhân lực sách tiêu chuẩn công nghiệp Chính sách phát triển nguồn nhân lực Nguồn nhân lực có trình độ đào tạo cao điều cần thiết cho phát triển NC&PT doanh nghiệp Nếu thiếu nhân lực, khuyến khích tài thúc đẩy đổi Tất quốc gia thành công, có nước "Con hổ" châu Á kinh tế "Hổ non" tiếp sau (ám quốc gia Inđônêxia, Malaixia, Philipin Thái Lan), có sách hiệu làm tăng chất lượng lẫn số lượng nguồn nhân lực đào tạo kỹ thuật Tuy nhiên, hầu phát triển phải đối mặt với nhiều thiếu sót phát triển nguồn nhân lực Điều minh họa mật độ tương đối thấp sinh viên đại học dân số, hay thiếu nhà khoa học kỹ sư lực lượng lao động Tại nước phát triển, có số lượng nhân lực đạt trình độ đại học thấp, trở ngại lớn phát triển công nghệ, coi thách thức sách then chốt họ, có đủ (hay thiếu) nguồn nhân lực có trình độ đại học ảnh hưởng đến số lượng tiềm nhà khoa học kỹ sư tham gia vào lực lượng lao động Ngoài có mối tương quan xác thực số nhà khoa học nghiên cứu kỹ sư lực lượng lao động đất nước với mức độ hoạt động NC&PT Tại hầu phát triển, có từ 15 đến 20% sinh viên đại học theo học ngành khoa học kỹ thuật, lựa chọn sách trọng vào chương trình giảng dạy định hướng công nghệ giải khoảng cách Ngoài ra, sách giáo dục cần làm hài hòa nhu cầu nhân lực ngành công nghiệp với đầu trường đại học Sự thất bại sách khía cạnh dẫn đến thị trường quan trọng hậu nghiêm trọng khác Chính sách tiêu chuẩn công nghiệp Chính sách tiêu chuẩn công nghiệp phận tích hợp sách đổi quốc gia mang lại lợi ích trực tiếp lẫn gián tiếp Tác động trực tiếp tiêu chuẩn hóa công nghiệp là, ví dụ làm giảm chi phí thực kinh doanh cách đặt yêu cầu cụ thể, rõ ràng sản phẩm, đảm bảo thông số kỹ thuật định thiết bị phải đáp ứng rõ ràng Theo cách đó, tiêu chuẩn hóa vừa hạ thấp rào cản xâm nhập thị trường vừa thúc đẩy nhanh cạnh tranh, qua nhu cầu công nghệ Nó hoạt động chứng nhận chất lượng, điều đặc biệt quan trọng linh kiện công nghiệp Tiêu chuẩn hóa mang lại ích lợi gián tiếp Ví dụ, hai hoạt động soạn thảo tiêu chuẩn rà soát tiêu chuẩn thời tạo diễn đàn quan trọng cho trao đổi thông tin kỹ thuật sản phẩm quy trình, nội ngành công nghiệp người sử dụng nhà cung cấp Theo cách đó, tiêu chuẩn hóa hoạt động chức công cụ tạo áp lực liên tục công ty khiến họ phải nâng cấp sản phẩm mình, cung cấp cho họ thông tin kỹ thuật cần thiết để làm điều Các tiêu chuẩn công nghiệp quan trọng nước phát triển muốn sản xuất xuất mặt hàng chế tạo, đặc biệt để xâm nhập vào thị trường thuộc nước công nghiệp hóa Ví dụ, công ty thuộc lĩnh vực dịch vụ chế tạo muốn tạo lập chỗ đứng thị trường quốc tế ngày nhận thấy tiêu chuẩn ISO 9000 - tiêu chuẩn kỹ thuật xác định yêu cầu quản lý chất lượng sản xuất, ngày trở nên quan trọng Ngoài ra, tuân theo Hiệp định hàng rào kỹ thuật thương mại (TBT), phận Tổ chức thương mại giới (WTO) ký kết năm 1994, tất nước tham gia hiệp định cần phải ưu tiên áp dụng tiêu chuẩn quốc tế, quốc gia, sở cho quy định kỹ thuật Tuy nhiên số công ty chứng nhận theo tiêu chuẩn nước phát triển có tốc độ gia tăng chậm Việc ứng dụng tiêu chuẩn công nghiệp nước phát triển phó mặc cho riêng tổ chức thuộc khu vực tư nhân Chính phủ nước có vai trò quan trọng việc giới thiệu tiêu chuẩn yêu cầu công ty tuân thủ Một mức độ ưu tiên sách cao nước phát triển phát triển tổ chức tiêu chuẩn cấp chứng nhận Các tổ chức đóng góp cho phổ biến thực tiễn tốt ngành công nghiệp, để giúp công ty có chứng nhận để phát triển chương trình bảo đảm tiêu chuẩn chất lượng khối doanh nghiệp b) Các biện pháp tài hỗ trợ NC&PT doanh nghiệp Tài trợ khuyến khích thuế hai công cụ tài sử dụng rộng rãi để hỗ trợ NC&PT doanh nghiệp nước công nghiệp hóa, nước phát triển việc sử dụng công cụ ngày tăng Khi phủ tài trợ trực tiếp cho NC&PT doanh nghiệp, thông thường họ thực cách cung cấp khoản tài trợ Ngược lại, khuyến khích thuế lại dạng hỗ trợ gián tiếp cho NC&PT doanh nghiệp cách cung cấp miễn giảm thuế, nhằm làm giảm chi phí cho công ty thực NC&PT Mỗi chế có ưu nhược điểm cần cân nhắc nước phát triển thiết kế sách NC&PT (xem bảng 2) Bảng 2: Các công cụ tài thúc đẩy đổi sáng tạo Loại hình Ưu điểm Nhược điểm Tài trợ - Cho phép phủ hướng mục - Can thiệp cao vào thị nghiên cứu tiêu vào lĩnh vực mang lại lợi ích xã trường hội cao - Phụ thuộc vào xét duyệt - Có tiềm thúc đẩy gia tăng cao ngân sách hàng năm NC&PT doanh nghiệp - Tạm thời không ổn định - Tài trợ tùy thuộc vào trường hợp - Yêu cầu hành - Các hệ thống khuyến khích có chọn lọc Khuyến - Ít can thiệp vào thị trường khích - Tiềm kết đổi cao thuế - Ít quan liêu dự đoán trước - Tính ổn định sách khuyến khích NC&PT quan liêu phức tạp - Không cho phép hướng mục tiêu NC&PT vào lĩnh vực đặc biệt - Có thể nhận thức trao quyền - Không phát huy đầy đủ lợi ích từ dự án hoàn thành Theo bảng cho thấy, khuyến khích thuế can thiệp vào thị trường so với hình thức tài trợ, cho phép đối tác tư nhân tự làm theo ý Khi thị trường, phủ, định việc phân bổ nguồn lực đầu tư NC&PT Nói theo cách khác, khuyến khích thuế cho phép công ty giữ quyền tự chủ định chiến lược NC&PT nhằm phản ứng trước tín hiệu thị trường, để lựa chọn nên thực dự án NC&PT Ngược lại, hình thức tài trợ nghiên cứu để phục vụ ý muốn phủ Thông qua chúng, phủ xác định người nhận mục đích cụ thể So với tài trợ, khuyến khích thuế công cụ không nhằm mục tiêu cụ thể Một biện pháp ưu đãi thuế tín dụng thuế chẳng hạn, không nhằm mục tiêu vào NC&PT có lợi ích xã hội rộng lớn Ngược lại, cách đem lại hỗ trợ cho dạng dự án NC&PT cụ thể, khoản tài trợ cho phép phủ định hướng nỗ lực NC&PT doanh nghiệp vào dự án mang lại lợi ích xã hội cao Ngoài ra, để làm tăng tổng chi tiêu NC&PT, tài trợ có xu hướng hiệu so với khuyến khích thuế việc làm tăng kho tri thức tổng thể khả dụng công ty nước Đó vì, tài trợ trực tiếp có khả nâng tổng chi tiêu NC&PT lên cao nguồn chi tiêu phủ, khoản kinh phí bổ sung cung cấp công ty Ngược lại, đơn vị khuyến khích thuế dường không mang lại nhiều lợi ích đơn vị chi tiêu bổ sung cho NC&PT hiệu ứng lan tỏa tương đối lớn Nhưng mục đích chủ yếu sách phủ thúc đẩy tỷ lệ thương mại hóa sản phẩm, quy trình hay dịch vụ mới, khuyến khích thuế mang lại nhiều ưu điểm so với tài trợ Ví dụ, thành công thương mại hóa xoay quanh hiểu biết khôn ngoan thị trường, biện pháp khuyến khích thuế trao quyền định tài trợ dự án vào tay công ty tư nhân, họ người hiểu biết thị trường, quan phủ Ngay với trợ cấp thuế, công ty cung cấp nhiều tiền cho dự án mà họ theo đuổi nguồn tài riêng mình, điều đảm bảo họ, người đóng thuế, phải chịu rủi ro lớn từ thất bại Ngược lại, tài trợ trực tiếp cho thương mại hóa NC&PT thông qua khoản trợ cấp dẫn đến phân bố không chỗ nguồn lực cho lĩnh vực kinh tế, phủ không phản ứng cách nhạy cảm công ty trước tín hiệu thị trường Ngoài biện pháp ưu đãi thuế dễ điều hành có chủ ý so với hình thức tài trợ Các biện pháp tài trợ thường phân bổ dựa vào trường hợp, đòi hỏi nhiều vụ hành Chúng đối tượng để xét duyệt phân bổ ngân sách hàng năm, làm cho chúng trở nên dự đoán trước dài hạn Các biện pháp khuyến khích thuế có số hạn chế liên quan đến việc quản lý Ví dụ, trợ cấp thuế NC&PT có xu hướng vận hành trao quyền, có nghĩa tất công ty có đủ tư cách yêu cầu trợ cấp, họ có thực cần đến khoản trợ cấp hay không Tín dụng thuế dễ bị lạm dụng: chi tiêu thường xuyên, phát sinh kiểm soát chất lượng kiểm nghiệm xếp vào loại chi tiêu NC&PT yêu cầu khoản tín dụng thuế tương ứng Ưu điểm việc sử dụng biện pháp ưu đãi thuế so với hỗ trợ tài trực tiếp Một loạt yếu tố ảnh hưởng đến mức chi tiêu nghiên cứu khu vực doanh nghiệp nước, bao gồm cấu kinh tế công nghiệp (ví dụ tỷ trọng ngành công nghệ cao, quốc phòng hay công nghiệp vũ trụ); số lượng công ty quy mô lớn vừa; sẵn sàng nhân lực kỹ thuật sở hạ tầng khoa học công nghệ tương xứng; phạm vi mở cửa quốc tế mối liên kết với kinh tế giới; mức chi tiêu phủ cho nghiên cứu bản; kênh nối liền nỗ lực nghiên cứu khu vực nhà nước tư nhân; phạm vi bảo hộ quyền SHTT, v.v Vai trò tương quan yếu tố việc định trạng NC&PT hay thành tích đổi nước phức tạp Trong khuôn khổ nội dung tài liệu nhấn mạnh đến sách ưu đãi thuế nhằm thúc đẩy nghiên cứu phát triển khu vực doanh nghiệp Chính phủ yếu tố chuỗi yếu tố tác động nêu Nghiên cứu ứng dụng phủ tài trợ thực thông qua phòng thí nghiệm công trường đại học thân yếu tố tác động đến mức độ nghiên cứu khu vực tư nhân Do thất bại thị trường xác nhận, phủ sử dụng loạt chế để thúc đẩy NC&PT doanh nghiệp, có hợp tác nghiên cứu với khu vực tư nhân, tài trợ trực tiếp cho NC&PT tư nhân, biện pháp khuyến khích thuế Sự lựa chọn cách tiếp cận, nỗ lực nghiên cứu phủ, hợp tác, hỗ trợ trực tiếp NC&PT doanh nghiệp, khuyến khích dựa vào thị trường, phụ thuộc phần lớn vào bối cảnh quốc gia Sự hỗ trợ trực tiếp phủ cho nghiên cứu thuộc ngành công nghiệp có lợi cho phép phủ trì kiểm soát chất NC&PT thực Các trợ cấp phủ đảm bảo ngành công nghiệp giúp giải nhiệm vụ công quan trọng, quốc phòng, y tế hay phát triển lượng, hay lĩnh vực tồn khoảng cách đáng kể thu nhập nhà nước tư nhân từ NC&PT Hơn tài trợ phủ cho NC&PT doanh nghiệp có tác động tích cực đến NC&PT doanh nghiệp đầu tư, đặc biệt việc nâng cao lực công ty để tiếp thu nguồn tri thức tạo nghiên cứu công Nhưng hiệu ứng đạt đến mức ngưỡng định tài trợ NC&PT phủ (Guellec van Pottelsberghe, 1999) Bên cạnh tài trợ trực tiếp cho NC&PT công nghiệp dẫn đến việc phủ bị trích việc lựa chọn người thắng kẻ thua, góc độ chủ đề nhận ý công ty riêng lẻ nhận nguồn tài trợ phủ Tài trợ phủ thay đầu tư NC&PT tư nhân gây bóp méo cạnh tranh thị trường Mặc dù trợ cấp NC&PT ưu tiên khuyến khích thuế có tính minh bạch lớn hơn, hỗ trợ dẫn đễn hiệu ứng khóa chốt (lock-in effect) việc tháo gỡ khó khăn Các biện pháp khuyến khích thuế có tập hợp ưu nhược điểm Các biện pháp nói chung cung cấp khoản tín dụng thuế hay miễn thuế phần chi tiêu NC&PT doanh nghiệp Bằng cách làm giảm chi phí NC&PT, nới lỏng thuế làm tăng giá trị ròng dự án nghiên cứu có triển vọng Tuy nhiên, việc áp dụng khuyến khích thuế nghiên cứu cần đặt vào bối cảnh hệ thống thuế tổng thể nước cân nhắc mục tiêu chúng Giá trị chương trình khuyến khích thuế công ty thực NC&PT bị ảnh hưởng mạnh hệ thống thuế doanh nghiệp tổng thể Các doanh nghiệp nhiều nước ưa thích nới lỏng thuế tổng thể hay hạ thấp mức thuế doanh nghiệp nói chung khuyến khích thuế mục tiêu nhằm vào loại hình đầu tư định NC&PT Ví dụ Niu Zilân lựa chọn cách tài trợ NC&PT cho ngành công nghiệp khuyến khích thuế chủ yếu để giữ lại tính trung lập hệ thống thuế Ngoài ra, loại thuế đánh vào thu nhập cá nhân, thừa kế, tác động đến tạo dựng cải cá nhân ảnh hưởng đến khả đầu tư vào doanh nghiệp vào NC&PT Một số nước, có Canađa cung cấp khuyến khích thuế cá nhân người thực NC&PT Các biện pháp ưu đãi thuế cho phép thị trường - phủ - định phân bổ đầu tư NC&PT theo ngành, công ty dự án Chúng tạo nên thúc đẩy chung NC&PT doanh nghiệp thông qua việc làm giảm chi phí nghiên cứu số đông công ty, công ty mục tiêu Nới lỏng thuế có vai trò quan trọng việc kích thích nghiên cứu doanh nghiệp vừa nhỏ (SME) công ty lớn Nếu thiết kế thích hợp, chúng hạ thấp chi phí hành quan phủ so với loại hình chương trình hay hỗ trợ khác, khuyến khích thuế cần thiết khía cạnh chi ngân sách Ví dụ Vương quốc Anh lập luận rằng, khuyến khích thuế công ty lớn nhỏ cần thiết để bổ sung cho hình thức tài trợ phủ với mục đích để điều chỉnh thất bại thị trường bật đầu tư NC&PT Không giống với tài trợ trực tiếp cho NC&PT doanh nghiệp, chế dựa vào thuế đặc trưng không cho phép phủ định hướng NC&PT doanh nghiệp vào lĩnh vực có lợi ích xã hội cao (ví dụ lĩnh vực công nghệ có hiệu ứng lan tỏa quan trọng hay lĩnh vực nghiên cứu bản) Bởi khuyến khích thuế áp dụng dựa thu nhập, chúng có xu hướng thiên dự án NC&PT tạo lợi nhuận lớn thời hạn gần, dự án dài hạn liên quan đến khai thác đầu tư sở hạ tầng nghiên cứu Ngoài ra, lợi ích lan tỏa yếu công ty lĩnh vực công nghiệp khác điều đặc trưng khuyến khích thuế so sánh với cung cấp tài trực tiếp phủ cho NC&PT Những ưu điểm tiềm chủ yếu biện pháp khuyến khích thuế so với công cụ hỗ trợ trực tiếp sau: • Thứ nhất, nói khuyến khích thuế nhạy cảm với tham ô ngân quỹ hoạt động chạy chọt, đút lót Các khuyến khích thuế có xu hướng thân thiện thị trường chúng không làm méo mó phân bổ kinh phí lĩnh vực nghiên cứu hay công ty khác Mặt khác, tài trợ NC&PT nói chung mang tính mục tiêu hơn, nhằm vào lĩnh vực nghiên cứu cụ thể hay định hướng vào công ty hay công nghệ cụ thể Về nguyên tắc, khuyến khích thuế hướng mục tiêu vào lĩnh vực NC&PT hay ngành công nghiệp cụ thể (như thực Anh Hoa Kỳ), điều làm tăng phức tạp thiết kế sách Việc tài trợ trực tiếp cho NC&PT mang tính mục tiêu khuyến khích thuế có ưu nhược điểm Trên thực tế, lý đằng sau hỗ trợ tài phủ cho NC&PT tư nhân khối lượng NC&PT tư nhân thực không thiết phải đạt mức tối ưu nhìn từ góc độ triển vọng xã hội Điều lợi nhuận xã hội từ NC&PT nói chung thường cao lợi nhuận tư nhân Vì vậy, có lý để phủ nhằm mục tiêu hỗ trợ tài vào hoạt động NC&PT có khác biệt cao lợi nhuận xã hội tư nhân Họ lập luận rằng, hình thức tài trợ NC&PT đạt tốt so với thông qua khuyến khích thuế Thực sự lựa chọn phân bổ phó mặc cho công ty, có lợi nhuận tư nhân đem cân nhắc định nên tiến hành dự án NC&PT • Thứ hai, chi phí quản lý cho việc vận hành chương trình khuyến khích thuế thấp so với chương trình tài trợ NC&PT trực tiếp Điều phủ dành nguồn lực cho việc lập kế hoạch, phân bổ quản lý chương trình Tuy nhiên, theo đánh giá số nghiên cứu, chi phí quản lý sách ưu đãi thuế phụ thuộc rõ rệt vào tính phức tạp việc thiết kế sách 10 Hình 4: Chế độ ưu đãi thuế cho NC&PT: Thay đổi tỷ lệ trợ cấp thuế ứng với USD NC&PT năm 1999 so với 2008 (Nguồn: OECD Science, Technology and Industry Scoreboard 2009) Xu chung làm tăng tính khả dụng, tính dễ sử dụng mức độ ưu đãi biện pháp khuyến khích thuế NC&PT Pháp (năm 2008) Ôxtrâylia (năm 2010) thay hệ thống thuế lai ghép phức tạp tính thuế theo giá trị theo lượng gia tăng hệ thống đơn giản với mức độ ưu đãi lớn Bỉ, Ailen, Hàn Quốc, Na-Uy, Bồ Đào Nha Vương quốc Anh tăng tỷ lệ tín dụng thuế hay mức trần chi tiêu NC&PT hợp lệ năm gần Canađa áp dụng quy định hành nhằm tạo điều kiện thúc đẩy khả tiếp cận đến chương trình tín dụng thuế NC&PT mình, cải thiện tính quán tính dự đoán trước, nâng cao chất lượng quy trình đánh giá (khiếu nại) Trung Quốc mở rộng loại hình tín dụng thuế NC&PT đến tất doanh nghiệp hoạt động lĩnh vực công nghệ then chốt (công nghệ sinh học, ICT, lĩnh vực công nghệ cao khác), công ty đặt trụ sở bên "khu công nghệ mới" định cụ thể Gần đây, khuyến khích thuế NC&PT sử dụng để giúp công ty đương đầu với khủng hoảng tài chính, thường dựa sở tạm thời Ví dụ, Nhật Bản Hà Lan tạm thời nâng mức trần chi tiêu NC&PT hợp lệ Nhật Bản cho phép gia hạn chuyển tiếp dài tín dụng thuế NC&PT chưa sử dụng, nhận thức nhiều công ty rơi vào vị trí hưởng tổng tín dụng thuế NC&PT họ lợi nhuận giảm thời kỳ kinh tế xuống dốc Trước năm 2009, công ty phải đợi đến ba năm để hoàn trả tín dụng chưa sử dụng Sau việc áp dụng chế độ vào năm 2009, công ty hoàn trả tín dụng chưa sử dụng vòng ba năm trước Biện pháp 35 hy vọng làm tăng thu nhập từ thuế miễn (forgone tax revenue) lên tỷ USD vào năm 2009 (0,29% GDP) Các nước không sử dụng khuyến khích thuế NC&PT công ty Không phải tất nước cho khuyến khích thuế công cụ hiệu để khắc phục tác động bất lợi yếu tố tri thức ngoại lai, hay tin tưởng khuyến khích thuế giúp khích lệ đáng kể đầu tư NC&PT tư nhân Trái ngược với xu gia tăng sử dụng biện pháp khuyến khích thuế, nước Mehico Niu Zilân gần bãi bỏ biện pháp khuyến khích thuế NC&PT Mêhico chuyển đổi tín dụng thuế NC&PT thành hỗ trợ trực tiếp vào năm 2009 Niu Zilân áp dụng tín dụng thuế NC&PT vào năm 2008 hủy bỏ hiệu lực kể từ năm tài khóa 2009-10 Đức Phần Lan nước sử dụng khuyến khích thuế (cùng với hỗ trợ tài trực tiếp), hai nước định bãi bỏ biện pháp vào cuối năm 1980 đầu năm 1990 Lý chủ yếu liên quan đến phức tạp hệ thống thuế chung áp dụng khuyến khích thuế NC&PT với quan điểm cho công cụ sách khác thích hợp Các phủ ngành công nghiệp lập luận (giống trường hợp Đức) suy giảm chung thuế suất doanh nghiệp công cụ thích hợp để thúc đẩy cạnh tranh ngành công nghiệp Hệ thống thuế Đức cho có tính phức tạp cao với tính thuế (tax base) hẹp, thuế suất cao nhiều biện pháp miễn giảm thuế áp dụng với ngành đặc biệt và/hoặc với dạng đầu tư khác (ví dụ lĩnh vực nhà tư nhân) Vì vậy, yêu cầu đặt cần làm cho hệ thống thuế bớt phức tạp hơn, thuế suất thấp tính thuế rộng Chính từ quan điểm mà khuyến khích thuế NC&PT coi công cụ làm cho hệ thống thuế thu nhập doanh nghiệp nước trở nên phức tạp Trong trường hợp phải khắc phục với tình trạng thuế suất thấp hệ thống thuế dễ dàng hơn, không thận trọng làm tăng tính phức tạp thảo luận sách cách đề cử khuyến khích thuế Áp dụng biện pháp ưu đãi thuế NC&PT nước G7 số nước chọn lọc Bảng 6: Áp dụng khuyến khích thuế NC&PT nước G7 số nước chọn lọc Tên nước/khuyến (1) Mô tả biện pháp khuyến khích thuế Tỷ lệ khấu trừ Chi tiêu Khấu trừ/Mức trần (2) (3) (4) 36 Thu nhập từ thuế miễn (5) Canađa Chương trình tín dụng thuế nghiên cứu khoa học phát triển thực nghiệm (SR&ED tax credit) Áp dụng cho Chi phí hành, máy Thuế phải trả 2002: 2,3 tỷ doanh nghiệp móc thiết bị (M&E) (lợi nhuận chịu CAD nhỏ thuộc sở hữu thuế) Không có (0,21%GDP) người mức trần đối 2008: 3,2 tỷ Canađa: 35% với NC&PT CAD tổng chi tiêu hợp lệ (0,22%GDP) NC&PT ngưỡng triệu USD chi tiêu ban đầu sau 20% Đối với doanh nghiệp lớn: 20% Các đặc điểm khuyến khích thuế khác: Hoàn trả cho doanh nghiệp nhỏ thuộc sở hữu người Canađa Áp dụng chuyển lùi (3 năm) chuyển tiếp (20 năm) tất công ty Không tính thuế tất chi tiêu NC&PT hành (ngoại trừ nhà xưởng) Những thay đổi quan trọng gần đây: Năm 2008 - nâng ngưỡng hưởng khấu trừ thuế từ triệu USD lên triệu USD; Các SME tăng quy mô có quyền yêu cầu hưởng 35% khấu trừ thuế 10% chi tiêu NC&PT thực nước có đủ tư cách để khấu trừ thuế Pháp Tín dụng thuế nghiên cứu (CIR) - chương trình lâu dài với biện pháp tạm thời 30% tổng giá trị Chi phí hành Thuế phải trả 2004: 547 chi tiêu nghiên khấu hao tất tài (lợi nhuận triệu euro cứu sản cố định Lương miễn thuế) (0,03%GDP) ngưỡng 100 đóng bảo hiểm xã hội Không quy 2008: 1,5 tỷ triệu euro ban cho nhà nghiên định mức trần euro đầu sau cứu có trình độ ưu đãi thuế đối (0,08%GDP) 5% Tỷ lệ 30% PhD (24 tháng sau với chi tiêu 2009: 5,6 tỷ tăng lên tuyển dụng) tính NC&PT hợp lệ euro 50% (năm đầu tăng gấp đôi (tỷ lệ thấp (0,29%GDP) tiên) 40% coi chi tiêu NC&PT hơn) (năm thứ hai) hợp lệ công ty hưởng tín dụng thuế lần đầu Các đặc điểm khuyến khích thuế khác: không tính thuế tất chi tiêu hành Những thay đổi quan trọng gần đây: năm 2008 - áp dụng tín dụng thuế dựa giá trị (volume-based) thay cho hệ thống lai ghép Ngưỡng chi tiêu ban đầu khấu trừ 35% tăng từ 16 triệu lên 100 triệu euro Năm 2009: Hoàn trả trực tiếp toàn tín dụng thuế chưa sử dụng cho tất công ty (thay cho phải đợi năm), coi biện pháp tạm thời 37 Đức Hiện không áp dụng biện pháp khuyến khích euro thuế Những thay đổi quan trọng gần đây: Chính quyền liên bang thống áp dụng tín dụng thuế NC&PT trước năm 2012 Italia Tín dụng thuế 10% giá trị; Chi phí hành Thuế phải trả NC&PT 40% M&E Mức trần 50 NC&PT triệu euro chi thực hợp tiêu NC&PT tác với hợp lệ trường đại học hay tổ chức nghiên cứu công Các đặc điểm khác: Không hoàn trả không chuyển sang Không tính thuế tất chi tiêu hành Những thay đổi quan trọng gần đây: Hệ thống (10% giá trị) thực từ năm 2007 Nhật Bản Tín dụng thuế NC&PT (chương trình lâu dài với biện pháp tạm thời) 12% giá trị đối Chi phí hành Thuế phải trả 2003: 105 tỷ với SME 8- khấu hao M&E Giá trị khấu yên 10% trừ tối đa (0,02%GDP) doanh nghiệp 30% số tiền 2007: 629,9 lớn (phụ thuộc thuế phải trả tỷ yên vào cường độ (20% theo (0,12% GDP) NC&PT mức cộng 10% doanh nghiệp); gia tăng) 5% NC&PT gia tăng (NC&PT trung bình năm trước coi mốc chuẩn) Các đặc điểm khác: Không hoàn thuế chuyển tiếp năm chi tiêu NC&PT cao năm trước 2009 đến 2010: chuyển tiếp đến năm 2011 Áp dụng chế độ tính thuế dựa vào chi tiêu gia tăng SME (khấu trừ 20% dựa khác biệt chi tiêu NC&PT phần mười doanh số trung bình ba năm cuối) Những thay đổi quan trọng gần đây: năm 2009 (và năm tài khóa 2009 2010): giá trị tín dụng thuế tối đa tăng từ 30% lên 40% 38 chuyển tiếp đến năm tài khóa 2012 Vương quốc Anh Miễn NC&PT (chương lâu dài) thuế 175% giá trị đối Chi phí hành với SME trình 130% công ty lớn Không có mức 2002: 390 trần, triệu GBR công ty cần chi (0,04%GDP) tiêu 2008: 820 10.000 GBR để triệu GBR có đủ tư cách (0,06%GDP) nhận tín dụng Các đặc điểm khác: áp dụng hoàn trả SME (cứ 100 GBR chi tiêu NC&PT hợp lệ hoàn trả 24 GBR) Có thể chuyển tiếp (vô hạn) áp dụng tất công ty Miễn thuế hoàn toàn tất chi tiêu hành Những thay đổi quan trọng gần đây: Năm 2008 - tăng tỷ lệ khấu trừ (từ 125% lên 130% (công ty lớn); từ 150% lên 175% (SME)); định nghĩa SME tăng độ lớn (từ 250 nhân viên doanh thu 50 triệu GBR lên 500 nhân viên 100 triệu GBR doanh thu); Hoa Kỳ Tín dụng thuế - 20% tín dụng Chi phí hành Thuế phải trả 2005: 5,1 tỷ NC&PT gia tăng (lợi nhuận chịu USD chi tiêu hợp thuế) Áp dụng (0,17%GDP) lệ cao mức tỷ lệ tín dụng 2008: 7,1 tỷ sở tính thuế nghiên cứu USD (tín dụng nghiên thông thường (0,18%GDP) cứu thông 20% với mức thường); trần 50% chi - Tỷ lệ khác áp tiêu NC&PT dụng tín hợp lệ Giá trị dụng nghiên cứu tín dụng tối đa gia tăng thay 25% nghĩa (AIRC) tín vụ thuế phải dụng đơn giản nộp hóa thay (ASIC) (công ty cần lựa chọn chế độ này) Các đặc điểm khác: Không áp dụng hoàn trả, chuyển tiếp 20 năm áp dụng tất công ty Mốc chuẩn tính thuế (để ước tính lượng chi tiêu nghiên cứu gia tăng) áp dụng khác công ty thành lập công ty khởi Áp dụng tín dụng thuế lượng dựa vào giá trị (20% 100% chi tiêu theo hợp đồng với tổ chức nghiên cứu công số công ty nhỏ) Miễn thuế hoàn toàn 39 chi tiêu hành Những thay đổi quan trọng gần đây: Gia tăng tín dụng nghiên cứu lĩnh vực nghiên cứu lượng cho phép hoàn trả tín dụng nghiên cứu chưa sử dụng thay cho miễn thuế khấu hao tài sản coi hợp lệ Ôxtrâylia Tín dụng thuế NC&PT (2010) (chương trình xem xét lại vào năm 2014) 45% giá trị đối Chi phí hành Thuế phải trả 2004: 485 với công ty M&E Không có mức triệu AUD nhỏ 40% đối trần, (0,04%GDP) với công ty doanh 2008: 820 khác nghiệp cần chi triệu AUD tiêu (0,07%GDP) 20.000 AUD để có đủ tư cách hưởng tín dụng Các đặc điểm khác: công ty nhỏ (tổng doanh thu thấp 20 triệu AUD) hoàn trả thay cho chuyển tiếp Không có mức trần lượng chi tiêu NC&PT hoàn trả Áp dụng chuyển sang tất công ty Miễn thuế hoàn toàn chi phí hành Những thay đổi quan trọng gần đây: năm 2010 - chuyển đổi từ hệ thống miễn thuế NC&PT hỗn hợp "dựa giá trị lượng gia tăng" (125% mức chuẩn + 175% ứng với mức gia tăng) sang hệ thống tín dụng thuế đơn giản dựa vào giá trị; Định nghĩa công ty nhỏ tăng độ lớn (từ doanh thu thấp triệu AUD lên đến 20 triệu AUD), bỏ mức trần (2 triệu AUD chi tiêu NC&PT) tín dụng hoàn trả Bỉ Tín dụng thuế Giảm 75% tổng Lương nghiên cứu khấu lưu tiền lương đóng góp xã hội (bao lương NC&PT NC&PT gồm nhà nghiên cứu nội theo hợp đồng từ trường đại học hay viện nghiên cứu công) Tỷ lệ miễn thuế Tài sản cố định, Tín dụng/miễn áp dụng mức bao gồm công nghệ thuế NC&PT 114,5% hay 5% xanh (rộng FM tín dụng thuế R&D) Với mức thuế doanh nghiệp 33,99 hai 40 Giảm thuế khấu lưu tiền lương Không áp dụng mức trần tổng lương NC&PT hợp lệ 2004: 307 triệu euro (0,11%GDP) 2008: 460 triệu euro (0,14%GDP) Khấu trừ thu nhập từ patăng (khuyến khích NC&PT rộng) chế độ có chi phí tương đương phủ Giảm 80% (giảm tỷ lệ thuế thu nhập có hiệu lực xuống đến mức 6,8%) Tổng thu nhập từ Thu nhập chịu patăng (cấp giấy phép, thuế tiền quyền, tiền thù lao sáng chế doanh số bán hàng hóa dịch vụ) Các đặc điểm khác: tín dụng thuế khấu lưu từ tiền lương có tác dụng hoàn trả (thông qua hệ thống thuế lương), tín dụng chưa sử dụng (từ hệ thống tín dụng thuế) hoàn trả sau năm Hoàn toàn miễn thuế chi tiêu hành Những thay đổi quan trọng gần đây: Tăng tỷ lệ tín dụng thuế khấu lưu từ tiền lương (từ 65% lên 75% năm 2009) tỷ lệ miễn thuế thu nhập (từ 114,5 lên 115,5% vào năm 2010) Năm 2009: đơn giản hóa hệ thống thuế cách áp dụng tỷ lệ (75%) tất loại hình nhà nghiên cứu (cán nghiên cứu nội bộ; biệt phái làm việc cho trường đại học hay viện nghiên cứu công; biệt phái đến làm việc cho công ty đổi trẻ (những công ty nhỏ đạt 15% cường độ NC&PT)) Năm 2007: áp dụng chế độ giảm thuế thu nhập từ patăng Đan Mạch Miễn NC&PT thuế 200% dựa theo Chi phí hành giá trị Thu nhập chịu 2008: 1,15 tỷ thuế Không áp DKK dụng mức trần (0,06%GDP) NC&PT hợp lệ Các đặc điểm chủ yếu khác: Không hoàn trả Khuyến khích thuế áp dụng nhà nghiên cứu nước nguồn nhân lực chủ chốt cách hạ thấp tỷ lệ thuế lương cá nhân vòng (25% thay cho 31%) đến năm (31% thay cho 38,4%) Miễn thuế hoàn toàn chi tiêu hành Những thay đổi quan trọng gần đây: Bãi bỏ chế độ khuyến khích thuế thử nghiệm năm 2007 tín dụng thuế NC&PT hợp tác (miễn giảm đến 150% NC&PT thực hợp tác với trường đại học hợp lệ) Năm 2010: công ty cá nhân giảm thuế thu nhập khoản quyên góp cho tổ chức NC&PT phi lợi nhuận Hungary Tín dụng thuế NC&PT dự án lớn (trên 100 triệu Tỷ lệ khác theo khu vực (25-50%) + độ lớn (bổ sung Tất hoạt động NC&PT theo phân loại Frascati (hiện hành+M&E+cơ bản) 41 HUF) 10-20%) Thuế phải trả 2004: 19 tỷ Tín dụng thuế 15% Tiền lương đóng Giá trị tín dụng euro lương NC&PT công ty nhỏ, góp nhân lực tối đa: 80% (0,09%GDP) 10% NC&PT phát triển nghĩa vụ thuế 2008: 24 tỷ phải nộp euro công ty khác phần mềm (0,09%GDP) Miễn thuế 300% dự Chi phí hành (với NC&PT án hợp tác với mức trần 50 triệu trường đại học HUF) hay tổ chức nghiên cứu công Các đặc điểm chủ yếu khác: Không hoàn trả chuyển tiếp đến năm Ngoài biện pháp khuyến khích thuế trên, Hungary áp dụng khấu hao nhanh tài sản cố định NC&PT (50%) cho phép dự phòng NC&PT (50% lợi nhuận trước thuế giữ lại khối lượng sử dụng mục đích NC&PT vòng năm sau, miễn thuế hoàn toàn) Những thay đổi gần đây: năm 2008 - tăng mức giới hạn dự phòng NC&PT từ 25% lên 50% Ailen Tín dụng thuế 25% NC&PT Chi phí hành Thuế phải trả 2004: 81 NC&PT gia tăng (với M&E (tính theo sở Không áp triệu euro mức chuẩn gia tăng) nhà dụng mức trần (0,05%GDP) lấy xưởng NC&PT (tính 2007: 165 năm 2003); theo giá trị) NC&PT hợp lệ triệu euro 25% tính theo (0,09% GDP) giá trị nhà xưởng NC&PT Các đặc điểm chủ yếu khác: Áp dụng hoàn trả tất công ty vòng 33 tháng (bắt đầu từ năm 2010) Chuyển lùi (1 năm) áp dụng Miễn thuế hoàn toàn chi tiêu hành Những thay đổi gần đây: Năm 2009 - tăng tỷ lệ tín dụng (từ 20% lên 25% dựa theo NC&PT gia tăng); tín dụng chưa sử dụng hoàn trả (theo đợt) vòng 33 tháng Tăng tỷ lệ tín dụng nhà xưởng NC&PT (từ 20 lên 25%) cho phép hưởng tín dụng nhà xưởng NC&PT Hàn Quốc Tín dụng thuế nghiên cứu phát triển nguồn nhân lực (R&HRD) Tính theo giá trị, Chi phí hành tín dụng thuế 25% công ty nhỏ; 3% đến 6% 42 Thuế phải trả 2008: 1911 tỷ Không áp KRW dụng mức trần (0,19%GDP) NC&PT hợp lệ (chương trình công ty lớn lâu dài từ năm (tùy thuộc vào 2009) cường độ NC&PT công ty), 50% NC&PT gia tăng công ty nhỏ (với chi tiêu NC&PT trung bình năm trước lấy làm mốc chuẩn); 40% công ty lớn Tín dụng thuế 10% giá trị M&E Thuế phải chịu thiết bị R&HRD Không áp (chương trình dụng mức trần tạm thời) Các đặc điểm chủ yếu khác: Không hoàn trả chuyển tiếp (M&E) đến năm Áp dụng khuyến khích thuế nhà nghiên cứu nước thông qua miễn giảm (100%) thuế lương cá nhân năm đầu Miễn thuế hoàn toàn chi tiêu hành Những thay đổi gần đây: Năm 2008 - tăng tỷ lệ tín dụng (từ 15 lên 25% công ty nhỏ dựa chi phí hành từ 7% lên 10% chi phí M&E tất công ty); Năm 2010 - áp dụng khuyến khích thuế NC&PT ngành công nghiệp tăng trưởng chiến lược (30% công ty nhỏ, 20% công ty khác) NC&PT công nghệ xuất xứ nguyên gốc (35% công ty nhỏ, 25% công ty khác) Hà Lan Tín dụng thuế khấu lưu từ lương NC&PT (chương trình lâu dài với biện pháp tạm thời) Giảm 50% (64% Lương nghiên cứu Giảm thuế doanh đóng góp xã hội khấu lưu từ nghiệp khởi sự) lương Mức 150.000 trần 14 triệu euro tiền lương euro NC&PT tổng lương (220.000 euro NC&PT vào năm 2010), 18% sau Đối với người tự Thuế phải chịu hành nghề với 500 thực NC&PT, giảm 43 2003: 329 triệu euro (0,07%GDP) 2008: 445 triệu euro (0,07%GDP) thuế thu nhập 11.806 euro (năm 2010: 12.031 euro) Bổ sung thêm 5.904 euro (6.017 euro năm 2010) cho khởi doanh nghiệp Tổng thu nhập 2010: giảm tỷ Thu nhập từ dự án Thu nhập chịu đổi (khuyến lệ thuế thu nhập NC&PT hợp lệ thuế khích NC&PT có hiệu lực rộng) xuống mức 5% Các đặc điểm chủ yếu khác: tín dụng thuế khấu lưu từ lương coi hoàn trả (thông qua hệ thống thuế lương), tín dụng chưa sử dụng (từ tổng thu nhập đổi mới) chuyển tiếp đến năm Miễn thuế hoàn toàn chi phí hành Những thay đổi gần đây: Năm 2009 2010 - tăng dần tỷ lệ mức trần (tỷ lệ năm 2008 42% 110.000 chi phí lương ban đầu 14% phần lại (tăng lên đến mức trần triệu euro)) Năm 2009: xác định NC&PT mở rộng, bao gồm phát triển dịch vụ dựa sở phần mềm; mở rộng thu nhập hợp lệ từ patăng bao gồm thu nhập từ dự án NC&PT hợp lệ với điều kiện ưu đãi Ba Lan Tín dụng thuế 150% dựa theo M&E, tài sản patăng Thu nhập chịu 2006: 1,9 mua sắm công giá trị vô hình Chi tiêu thuế triệu PLN nghệ (chương hợp lệ không dựa Không áp (0,00%GDP) trình lâu dài) NC&PT (rộng dụng mức trần 2008: 1,5 so với phân loại triệu PLN NC&PT Frascati) NC&PT hợp lệ (0,00%GDP) Các đặc điểm chủ yếu khác: Không hoàn trả chuyển tiếp đến năm tất công ty Miễn thuế hoàn toàn tất chi phí hành Những thay đổi gần đây: Năm 2010 - áp dụng khuyến khích thuế NC&PT bổ sung (thúc đẩy nhanh khấu hao) doanh nghiệp công nhận Trung tâm NC&PT (các công ty có cường độ NC&PT đạt 20% với doanh thu cao triệu PLN (1,2 triệu euro) Braxin Miễn NC&PT thuế 160% theo giá Chi phí hành trị Trung Quốc 44 Thu nhập chịu thuế Miễn NC&PT thuế 150% theo giá Chi phí hành trị Thu nhập chịu thuế Không áp dụng mức trần NC&PT hợp lệ Các chương trình khuyến khích thuế khác: Giảm thuế chung (thuế thu nhập giảm từ 25% xuống 15%) công ty NC&PT đặt trụ sở khu công nghệ hay đầu tư vào lĩnh vực then chốt công nghệ sinh học, ICT lĩnh vực công nghệ cao khác Tỷ lệ giảm thuế thu nhập áp dụng công ty công nghệ cao doanh nghiệp phát triển phần mềm có trụ sở khu công nghệ Những thay đổi gần đây: Trước năm 2008: miễn thuế NC&PT 150% áp dụng công ty NC&PT đặt khu công nghệ mới, mở rộng đến tất công ty NC&PT hoạt động lĩnh vực then chốt (công nghệ sinh học, ICT lĩnh vực công nghệ cao khác) Ấn Độ Miễn thuế 150% theo giá Chi phí hành Thu nhập chịu NC&PT trị M&E thuế Nguồn: OECD NESTI R&D questionnaire, 1/2010; OECD (2010a); Warda (2009) 45 Kết luận Các phủ ngày trọng sử dụng biện pháp khuyến khích thuế NC&PT công cụ sách hỗ trợ NC&PT Lý quan trọng việc sử dụng công cụ để bổ sung cho tính tương thích hạn chế NC&PT tư nhân với hiệu ứng lan tỏa tri thức Bằng cách cho phép giảm thuế dựa tổng giá trị hay số gia tăng chi tiêu NC&PT công ty, phủ thực đồng cung cấp tài cho NC&PT tư nhân Về dài hạn, mục tiêu chủ yếu khuyến khích thuế NC&PT làm gia tăng chi tiêu NC&PT doanh nghiệp, hiệu công cụ sách phân tích dựa phần gia tăng đầu vào Trong năm gần đây, khuyến khích thuế ngày sử dụng để phục vụ cho mục tiêu sách khác, bao gồm hỗ trợ cho doanh nghiệp vừa nhỏ, đầy mạnh mối liên kết khoa học - công nghiệp thúc đẩy NC&PT lĩnh vực chủ đề định Các phủ thường đặt kỳ vọng vào tác động khuyến khích thuế NC&PT đến khả cạnh tranh ngành công nghiệp, coi khuyến khích thuế công cụ để nâng cao khả thu hút quốc tế đất nước địa điểm tiến hành đổi Hầu hết đánh giá tác động gia tăng đầu vào từ khuyến khích thuế NC&PT cho thấy có khác biệt nước hiệu đạt được, phụ thuộc vào điều kiện nước chu kỳ tính thuế phương pháp thuộc toán kinh tế học áp dụng Tác dụng tích cực phát thấy loại khuyến khích thuế NC&PT khác nhau, bao gồm cách tính thuế dựa giá trị dựa theo số gia tăng, khuyến khích tín dụng thuế, miễn thuế chế độ nhằm vào thuế doanh nghiệp đóng góp bảo hiểm xã hội Có thể dẫn đến kết luận rằng, khuyến khích thuế NC&PT công cụ hữu ích để khích lệ NC&PT tư nhân nâng chi tiêu NC&PT doanh nghiệp lên mức cao Với trọng đến đặc điểm thiết kế khuyến khích thuế NC&PT, khuyến khích dựa tổng giá trị tín dụng thuế có xu hướng đem lại gia tăng cao Các nghiên cứu tác động khuyến khích thuế NC&PT thành tích đổi hiệu suất công ty cho thấy tác động tích cực đến khả công ty giới thiệu sản phẩm quy trình mới, với mức độ lạ cao đổi Cùng lúc, có chứng cho thấy việc sử dụng khuyến khích thuế góp phần nâng cao suất số đo khác hiệu suất công ty Kết khuyến khích thuế NC&PT có tác dụng thúc đẩy dự án NC&PT với suất lợi tức biên cao có khả nâng cao suất doanh nghiệp Hiệu khuyến khích thuế NC&PT từ lâu đánh giá thông qua gia tăng đầu vào Nhưng gần đây, phủ thông qua sử dụng khuyến khích thuế NC&PT không để nâng cao chi tiêu NC&PT, mà để thúc đẩy hoạt động đổi doanh nghiệp nâng cao phúc lợi xã hội Việc sử dụng khuyến khích thuế NC&PT công cụ sách dựa vào giả định cho lực đổi công ty khởi động NC&PT, điều thực 46 lĩnh vực chế tạo, có tác dụng yếu ngành dịch vụ Do ngành dịch vụ ngày trở nên quan trọng thành tích đổi hiệu suất kinh tế , mối liên kết NC&PT - đổi trở nên mang tính thách thức Ngoài ra, giới toàn cầu hóa, NC&PT thực quốc gia không thiết dẫn đến lợi ích đổi suất nước Đặc biệt công ty đa quốc gia tối ưu hóa quy trình đổi phạm vi toàn cầu chuyển giao kết NC&PT phạm vi toàn cầu để thương mại hóa tri thức nhiều nơi hứa hẹn mang lại lợi nhuận cao Với phân tích tác động tích cực biện pháp khuyến khích thuế NC&PT, vai trò khuyến khích thuế NC&PT danh mục công cụ sách phủ nhằm kích thích NC&PT đổi cần cân nhắc Ở có lập luận ủng hộ việc áp dụng khuyến khích thuế có hạn chế cần xem xét công cụ Tác động đến tính hiệu biện pháp khuyến khích thuế NC&PT, từ triển vọng doanh nghiệp có yếu tố dước đóng vai trò quan trọng: • Việc thiết kế khuyến khích thuế NC&PT có ảnh hưởng đến tính hiệu Theo khía cạnh này, yếu tố quan trọng khuyến khích thuế NC&PT doanh nghiệp cần thiết lập theo khuôn khổ đơn giản dài hạn • Đối với công ty lớn, khuyến khích thuế cần rõ ràng hữu hình, tránh việc khiến cho công ty chia nhỏ phận nghiên cứu lớn thành phận nghiên cứu nhỏ • "Hành vi chiến lược" công ty - ghi nhãn lại hoạt động thành hoạt động NC&PT - cần tính đến việc thiết kế khuyến khích thuế cần giảm đến mức tối thiểu kẽ hở dẫn đến hành vi • Với phạm vi áp dụng rộng, hiệu ứng lan tỏa lớn biện pháp khuyến khích thuế hỗ trợ cho hoạt động NC&PT tiếp diễn hay hoàn toàn Và lực tiếp thu SME sử dụng khuyến khích thuế cải thiện rõ rệt Những nhược điểm cần cân nhắc áp dụng khuyến khích thuế NC&PT gồm: • Chính phủ phải đối mặt với tính không chắn liên quan đến ngân sách so với công cụ tài trợ trực tiếp cho NC&PT; • Do khuyến khích thuế tạo nên điều khoản miễn thuế luật thuế, chúng gây phức tạp cho hệ thống thuế Bên cạnh đó, thiết kế chế độ khuyến khích thuế đơn giản tạo hội cho công ty ghi nhãn lại hoạt động định thành hoạt động NC&PT Để ngăn chặn điều này, định nghĩa quy định rõ ràng chi tiêu NC&PT hợp lệ giám sát mức độ đủ cao điều cần thực • Chế độ khuyến khích thuế dựa theo giá trị tăng thêm (increment-based) thiết kế sở điều chỉnh liên tục dễ tạo hội cho công ty có 47 "hành vi chiến lược", họ điều chỉnh thời điểm phân bổ chi tiêu để coi hợp lệ, dễ dẫn đến bóp méo phân bổ vốn Do đầu tư NC&PT doanh nghiệp mang tính đồng chu kỳ (procyclical) cao, nên chế độ tính thuế theo giá trị chi tiêu tăng thêm không thích hợp để thúc đẩy NC&PT chu kỳ kinh tế xuống • Việc sử dụng kết hợp hai chế độ khuyến khích thuế tính theo tổng giá trị (volume-based) theo số chi tiêu tăng thêm (increment-based) làm tăng tính phức tạp làm giảm minh bạch hệ thống khuyến khích thuế Tác động kinh tế - xã hội sách ưu đãi thuế NC&PT phụ thuộc vào bối cảnh hình thành rộng lớn Ở có hai yếu tố rộng cần cân nhắc, là: hệ thống thuế tổng thể tầm quan trọng công cụ sách khoa học công nghệ khác, đặc biệt hỗ trợ tài trực tiếp cho NC&PT doanh nghiệp • Một hệ thống thuế rộng không phức tạp đặc trưng mức thuế suất thu nhập doanh nghiệp tương đối cao môi trường thuận lợi cho việc áp dụng khuyến khích thuế NC&PT doanh nghiệp • Bối cảnh hệ thống đổi quốc gia rộng (các sách tài khác, quyền SHTT, quy định, sở hạ tầng KHCN, nghiên cứu công, chương trình giáo dục đào tạo) cần đem cân nhắc thực khuyến khích thuế NC&PT doanh nghiệp • Khuyến khích thuế có ưu nhược điểm tiềm so với hỗ trợ tài trực tiếp cho NC&PT doanh nghiệp Trong trường hợp cần thiết phải có phối hợp hai công cụ sách Những lợi quan trọng khuyến khích thuế là: Tính trung lập cao (chúng có tiềm tác động đến tất công ty); Chi phí quản lý hành có tiềm thấp chế độ thuế không phức tạp; Cơ hội tiếp cận tính xác thực lớn hơn; Tính dự đoán trước cao từ góc độ ngân sách doanh nghiệp Điều rõ ràng khuyến khích thuế đạt hiệu cao việc thúc đẩy NC&PT doanh nghiệp Thiết kế cụ thể chế độ khuyến khích thuế dường yếu tố then chốt định tính hiệu Để thúc đẩy đầu tư NC&PT doanh nghiệp, cần thiết phải có kết hợp sách tối ưu Khuyến khích thuế sử dụng phủ muốn đạt phạm vi rộng công ty tham gia vào hoạt động NC&PT Tài trợ trực tiếp phủ cho NC&PT doanh nghiệp cần nhằm mục tiêu vào lĩnh vực nghiên cứu, nơi tồn khoảng cách lớn suất lợi nhuận tư nhân xã hội Các nhà hoạch định sách cần đảm bảo biện pháp khuyến khích thuế tài trợ trực tiếp phủ cho NC&PT doanh nghiệp cần bổ sung cho Điều đạt thông qua chế phối hợp hiệu tổ chức phủ, quan hữu quan việc thúc đẩy NC&PT doanh nghiệp Biên soạn: Nguyễn Phương Anh 48 Tài liệu tham khảo David Torstensson: R&D Tax Credits - Economic Rationale and Impact Pugatch Consilium 1/2012 OECD, 9/2011 The International Experience with R&D Tax Incentives United States Senate Committee on Finance OECD, 2002 TAX INCENTIVES FOR RESEARCH AND DEVELOPMENT: TRENDS AND ISSUES Science, Technology, Industry Secretariat 2002 Fiscal Incentives for Business R&D: Compendium of Evidence on the Effectiveness of Innovation Policy Intervention Manchester Institute of Innovation Research, 2/2012 Raising EU R&D Intensity: Improving the Effectiveness of Public Support Mechanisms for Private Sector Research and Development - Fiscal Measures Independent Expert Group, European Commission 2003 Sunil Mani: How governments can boost business R&D SciDev.Net, 9/2005 OECD (2002b), Science, Technology and Industry Outlook 2002 WARDA J (2002), "A 2001-2002 Update of R&D Tax Treatment in OECD Countries," report prepared for the OECD Directorate for Science, Technology and Industry Bloom, N., R Griffith and J van Reenen, 2002 Do R&D tax credits work, Evidence from a panel of countries 1979-1997 Journal of Public Economics (85), pp 1-31 10 OECD, 2002 Frascati Manual: Proposed Standard Practice for Surveys on Research and Experimental Development, 6th Edition ed OECD, Paris 11 OECD, Eurostat, 2005 OECD Proposed Guidelines for Collecting and Interpreting Technological Innovation Data: Oslo Manual 3rd Edition OECD, Paris 12 Warda, J., 2001 Measuring the Value of R&D Tax Treatment in OECD Countries, OECD STI Review No 27 49