BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ - TRẦN THỊ HÂN NGHIÊN CỨU ĐẶC TRƯNG CÁC HỆ SINH THÁI RỪNG VEN BIỂN Ở TỈNH QUẢNG TRỊ; ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP BẢO VỆ VÀ PHÁT TRIỂN LUẬN ÁN TIẾN SĨ SINH HỌC HÀ NỘI- 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ - TRẦN THỊ HÂN NGHIÊN CỨU ĐẶC TRƯNG CÁC HỆ SINH THÁI RỪNG VEN BIỂN Ở TỈNH QUẢNG TRỊ; ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP BẢO VỆ VÀ PHÁT TRIỂN LUẬN ÁN TIẾN SỸ SINH HỌC Chuyên ngành: SINH THÁI HỌC Mã số: 62 42 01 20 Người hướng dẫn khoa học: TS ĐỖ HỮU THƯ PGS TS PHẠM VIỆT CƯỜNG Hà Nội-2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận án "Nghiên cứu đặc trưng hệ sinh thái rừng ven biển tỉnh Quảng Trị, đề xuất giải pháp bảo vệ phát triển" công trình nghiên cứu thân, hướng dẫn TS Đỗ Hữu Thư PGS.TS Phạm Việt Cường Các số liệu trình bày luận án trung thực Một số kết công bố đồng tác giả, phần lại chưa công bố công trình khác Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm số liệu luận án Hà Nội, ngày tháng năm 2017 Tác giả luận án Trần Thị Hân i LỜI CẢM ƠN Trong thời gian học tập thực luận án, nhận nhiều giúp đỡ tận tình Thầy, Cô, quan, đơn vị hữu quan, đồng nghiệp, bạn bè gia đình Tôi xin trân trọng bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến: - Quý Thầy, Cô phòng Sinh thái thực vật, Viện Sinh thái Tài nguyên sinh vật, Viện Hàn lâm Khoa học Công nghệ Việt Nam, tận tình giảng dạy truyền đạt kiến thức quý báu cho thời gian học tập thực luận án - TS Đỗ Hữu Thư (Viện Sinh thái Tài nguyên sinh vật, Viện Hàn lâm Khoa học Công nghệ Việt Nam), người Thầy giành nhiều thời gian tâm huyết hướng dẫn nghiên cứu giúp hoàn thành luận án - PGS.TS Phạm Việt Cường (Viện trưởng Viện Nghiên cứu Khoa học Miền Trung) tận tình hướng dẫn quan tâm tạo điều kiện cho hoàn thành luận án - Các đồng nghiệp Trung tâm KHCN Quảng Trị, Viện Nghiên cứu Khoa học Miền Trung tận tình giúp đỡ tạo điều kiện cho suốt trình thực luận án - Lãnh đạo cán Sở Tài nguyên Môi trường tỉnh Quảng Trị, Chi cục bảo vệ môi trường tỉnh Quảng Trị, Hạt Kiểm lâm huyện Vĩnh Linh; Gio Linh; Triệu Phong Hải Lăng tham mưu cung cấp cho nhiều tài liệu quý giá phục vụ trình nghiên cứu - Gia đình bạn bè luôn quan tâm động viên Đây động lực lớn cho trình học tập, lúc thực luận án Mặc dù có nhiều cố gắng hoàn thiện luận án tất nhiệt tình lực mình, nhiên tránh khỏi thiếu sót, mong nhận đóng góp quý báu Quý thầy cô bạn Trân trọng Hà Nội, ngày tháng năm 2017 Tác giả Trần Thị Hân ii MỤC LỤC MỞ ĐẦU 1 Tính cấp thiết đề tài Mục tiêu nghiên cứu Ý nghĩa khoa học thực tiễn đề tài CHƯƠNG TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1 KHÁI NIỆM VÀ ĐỊNH NGHĨA 1.2 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÙNG VEN BIỂN TRÊN THẾ GIỚI VÀ Ở VIỆT NAM 1.2.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu vùng ven biển giới 1.2.2 Tổng quan hình nghiên cứu vùng ven biển Việt Nam 1.3 TỔNG QUAN VỀ HST VÙNG CÁT VEN BIỂN MIỀN TRUNG VIỆT NAM 11 1.3.1 Vị trí HST 11 1.3.2 Qui mô HST 11 1.3.3 Diện tích HST 11 1.3.4 Tổng quan tình hình nghiên cứu vùng ven biển Miền Trung 12 1.4 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÙNG VEN BIỂN QUẢNG TRỊ 21 1.4.1 Các công trình nghiên cứu vùng ven biển tỉnh Quảng Trị 21 1.4.2 Các nhân tố phát sinh tính ĐDSH vùng cát ven biển Quảng Trị 25 CHƯƠNG 2.ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI VÙNG NGHIÊN CỨU 41 2.1 ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN 41 2.1.1 Vị trí địa lý, hành 41 2.1.3 Khí hậu, thủy văn 42 2.2 ĐẶC ĐIỂM KINH TẾ - XÃ HỘI 45 2.2.1 Dân số, lao động dân tộc 45 2.2.2 Đời sống thu nhập người dân 45 2.2.3 Cơ sở hạ tầng hoạt động xã hội 46 CHƯƠNG 3.ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 47 3.1 ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 47 3.2 PHẠM VI NGHIÊN CỨU 47 3.2.1 Phạm vi địa lý 47 3.2.2 Phạm vi khoa học 47 3.3 NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 47 3.3.1 Nghiên cứu trạng HST tự nhiên 47 3.3.2 Nghiên cứu đặc trưng khu hệ thực vật HST tự nhiên 47 iii 3.3.3 Đánh giá vai trò giá trị HST tự nhiên vùng nghiên cứu 47 3.3.4 Dự báo xu biến đổi HST tự nhiên khu vực nghiên cứu 48 3.3.5 Đề xuất giải pháp nhằm bảo vệ, bảo tồn phát triển HST tự nhiên vùng nghiên cứu 48 3.4 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 48 3.4.1 Phương pháp kế thừa số liệu, tài liệu 48 3.4.2 Các phương pháp nghiên cứu thực địa 48 3.4.3 Các phương pháp nghiên cứu phòng thí nghiệm 52 3.4.4 Phương pháp thành lập đồ 54 3.4.5 Phương pháp tính số thực vật NDVI 54 3.4.6 Phương pháp phân loại thảm thực vật Thái Văn Trừng 54 3.4.7 Phương pháp đánh giá tính ĐDSH 55 3.4.8 Phương pháp xử lý số liệu 55 CHƯƠNG KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 56 4.1 HIỆN TRẠNG CÁC HST TỰ NHIÊN VEN BIỂN TỈNH QUẢNG TRỊ 56 4.1.1 Nguồn gốc hình thành 56 4.1.2 Phân loại 62 4.1.3 Diện tích phân bố 68 4.2 ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA KHU HỆ THỰC VẬT TRONG CÁC HST TỰ NHIÊN VEN BIỂN TỈNH QUẢNG TRỊ 73 4.2.1 HST rừng kín thường xanh hình thành đất bazan 73 4.2.2 HST rừng cát (HST-RTC) 84 4.2.3 HST rừng đầm lầy ngập nước (HST-RNN) 95 4.2.4 HST rừng ngập nước mặn (HST-RNM) 100 4.3 ĐÁNH GIÁ VAI TRÒ VÀ GIÁ TRỊ CỦA CÁC HST TỰ NHIÊN VEN BIỂN TỈNH QUẢNG TRỊ 106 4.3.1 Vai trò giá trị kinh tế - xã hội - môi trường phát triển khu vực 106 4.3.2 Vai trò giá trị HST tự nhiên ven biển tỉnh Quảng Trị khoa học nghiên cứu khoa học 108 4.3.3 Vai trò giá trị nghiên cứu bảo tồn HST đặc thù độc đáo 113 4.4 DỰ BÁO XU THẾ BIẾN ĐỔI CỦA CÁC HST TỰ NHIÊN VEN BIỂN TỈNH QUẢNG TRỊ 115 4.4.1 Xu biến đổi theo chiều hướng tiêu cực HST tự nhiên ven biển tỉnh Quảng Trị 115 4.4.2 Xu biến đổi theo chiều hướng tích cực HST tự nhiên ven biển tỉnh Quảng Trị 117 4.4.3 Xác định nguyên nhân suy giảm HST tự nhiên ven biển tỉnh Quảng Trị 119 iv 4.5 ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP NHẰM BẢO TỒN VÀ PHÁT TRIỂN CÁC HST TỰ NHIÊN VEN BIỂN TỈNH QUẢNG TRỊ 125 4.5.1 Đánh gía tác động suy giảm HST tự nhiên ven biển tỉnh Quảng Trị 125 4.5.2 Một số giải pháp bảo tồn phát triển HST tự nhiên ven biển tỉnh Quảng Trị 126 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .135 Kết luận 135 Kiến nghị 136 NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN 137 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN …………………………… 138 TÀI LIỆU THAM KHẢO……………………………………………………139 Phần Phụ lục 147 v DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nghĩa đầy đủ BĐKH Biến đổi khí hậu CNM Cây ngập mặn ĐNN Đất ngập nước FAO Tổ chức Nông nghiệp Lương thực Liên hiệp quốc (Food and Agriculture Organization of the United Nations) GIS Hệ thống thông tin địa lý (Global International Systems) GPS Hệ thống định vị toàn cầu (Global Positioning System) HST Hệ sinh thái HST-RKTX Hệ sinh thái rừng kín thường xanh rộng đất bazan HST-RNM Hệ sinh thái rừng ngập nước mặn HST-RNN Hệ sinh thái rừng ngập nước HST-TRC Hệ sinh thái rừng kín thường xanh cứng cát ven biển IUCN Liên minh Bảo tồn thiên nhiên Quốc tế (International Union for Conservation of Nature and Natural Resources) KTMT Kỹ thuật môi trường KT-XH Kinh tế - xã hội N-B-S Phố sinh học tiêu chuẩn/Phổ dạng sống tiêu chuẩn (Normal Biological Spectrum) OTC Ô tiêu chuẩn PDS Phổ Dạng Sống vi PRA Đánh giá nhanh có tham gia cộng đồng (Participatory Rapia Appraisal) RNM Rừng ngập mặn KTTV Khí tượng thủy văn SP-RCC TVC Chương trình Hỗ trợ ứng phó với biến đổi khí hậu (Support Program to Response to Climate Change) Thực vật TVNM Thực vật ngập mặn TVTG Thực vật tham gia UBND Ủy ban nhân dân UNEP Chương trình Môi trường Liên hiệp quốc (United Nations Environment Programme) UNESCO Tổ chức Giáo dục Văn hóa Liên hiệp quốc (United Nations Educational Scientific and Cultural Organizaion) vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1: Các kiểu HST thuộc vùng ven biển Việt Nam [56] 10 Bảng 4.1: Phân loại thảm thực vật ven bờ tỉnh Quảng Trị đặc điểm chủ yếu 63 Bảng 4.2: Phân bố diện tích HST rừng tự nhiên ven biển Quảng Trị năm 2015 theo số liệu điều tra Hạt Kiểm lâm huyện 68 Bảng 4.3: Biến động diện tích HST rừng tự nhiên từ năm 2000 đến 2015 theo số liệu điều tra Hạt Kiểm lâm huyện 69 Bảng 4.4: Biến động diện tích lớp phủ thực vật vùng nghiên cứu qua phân tích số NDVI 70 Bảng 4.5: Sự phân bố taxon HST-RKTX 75 Bảng 4.6: So sánh hệ thực vật HST-RKTX với hệ thực vật toàn tỉnh 75 Bảng 4.7: Đa dạng họ hệ thực vật bậc cao HST-RKTX 76 Bảng 4.8: Công thức tổ thành gỗ điểm nghiên cứu HST-RKTX 77 Bảng 4.9: Mật độ thực vật rừng HST-RKTX vị trí nghiên cứu 78 Bảng 4.10: Số lượng tỷ lệ nhóm dạng sống hệ thực vật hạt kín HSTRKTX 81 Bảng 4.11: So sánh PDS HST-RKTX Quảng Trị phổ sinh học tiêu chuẩn Raunkiaer (1934) 83 Bảng 4.12: Sự phân bố taxon HST-RTC 84 Bảng 4.13: Các họ có nhiều loài ghi nhận HST-RTC 85 Bảng 4.14: Đa dạng chi ghi nhận HST-RTC 86 Bảng 4.15: Công thức tổ thành gỗ điểm nghiên cứu HST-RTC 87 Bảng 4.16: Mật độ thực vật rừng HST-RTC vị trí nghiên cứu 88 Bảng 4.17: Số lượng tỷ lệ nhóm dạng sống hệ thực vật hạt kín HSTRTC 90 Bảng 4.18: So sánh PDS HST-RKTX HST-RTC với PDS tiêu chuẩn 92 Bảng 4.19: Sự phân bố taxon HST-RNN 95 Bảng 4.20: Đa dạng taxon họ chi hệ thực vật HST-RNN 96 Bảng 4.21: Sự phân bố xuất loài điểm nghiên cứu HSTRNN 96 Bảng 4.22 : Công thức tổ thành gỗ điểm nghiên cứu HST-RNN 97 Bảng 4.23: Mật độ thực vật rừng HST-RNN vị trí nghiên cứu 97 Bảng 4.24: So sánh đa dạng hệ thực vật HST-RNM Quảng Trị với tỉnh lân cận 102 Bảng 4.25 Mật độ TVNM thân gỗ quần xã điểm nghiên cứu 103 Bảng 4.26: Biến động diện tích RNM qua thời kỳ 105 Bảng 4.27: Phân bố diện tích RNM tỉnh Quảng Trị 105 Bảng 4.28: Giá trị tài nguyên hệ thực vật HST rừng tự nhiên ven biển Quảng Trị 109 Bảng 4.29 Danh sách loài quý ghi nhận vùng ven biển Quảng Trị 111 Bảng 4.30: Ma trận biến động diện tích Rú Lịnh từ 2005-2015 122 Bảng 4.31: Danh mục loài gỗ địa vùng cát ven biển Quảng Trị đề nghị trồng bổ sung, phục hồi rú 128 Bảng 4.32: Danh mục loài bụi vùng cát ven biển Quảng Trị đề nghị trồng bổ sung, phục hồi rú 130 viii PHỤ LỤC 3: Danh lục thực vật bậc cao HST-RNN Phân bố TT Tên Khoa học Tên Việt Nam POLYPODIOPHYTA Ngành Dương xỉ Athyriaceae Họ Rau dớn Diplazium esculentum Sw Rau rớn Schizeaceae Họ Bòng bong Lygopodium japonicum (Thunb.) Sw Bòng bong Lygodium scandens (L.) Sw Bòng bong leo Parkeriaceae Họ Gạt nai Ceratopteris siliquosa (L.) Copel Ráng gạt nai Pteridaceae Họ Ráng Acrotichum aureum L Ráng đại MAGNOLIOPHYTA Ngành Ngọc lan Aizoaceae Họ Rau đắng đất Glinus oppositifolius (L.) DC Rau đắng đất Anacardiaceae Họ Đào lộn hột Gluta wrayi King Trâm mộc Annonaceae Họ Na Uvaria cordata (Dun.) Wall ex Alston Uvaria microcarpa Champ.ex Benth Asteraceae DS CD NT TL Xuất CC M K M K + + + + + Th Ta G Cg Bù dẻ lớn Dl Ct Giỏ dẻ,Bù dẻ trườn Dl Ct; Ta + Ta + + + + + + + + + + + + + Họ Cúc 10 Crassocephalum crepidioides (Benth.) S Moore Rau tàu bay Th 11 Epaltes australis Less Lức bò Th + Commelinaceae Họ Thài lài Commelina diffusa Burm f Rau trai thường Th + + 10 Cyperaceae Họ Cói Cyperus haspan L Cói đất chua Th + + 12 12 176 + + Phân bố TT Tên Khoa học Tên Việt Nam DS 13 Cyperus sphacelatus Rottb Cói Th + + 14 Eleocharis atropurpurea (Rezt.) J.Presl& C Presl Năng nâu Th + + 15 Eleocharis parvula (Rome &Schult.) Link ex Bluff & al Năng nhỏ Th + + Mao thư sét Th Fimbristylis globulosa (Retz.) Kunth Cói quăn tròn Cr Fimbristylis nutans Cói quăn nghiêng Th 19 Furena ciliaris (L.) Roxb Cói đắng lông Th 20 Schoenus falcastus R Br Sớn cong Th + Dl + 16 Fimbristylisferruginea L Vahl 17 18 21 (Retz.) Vahl 11 Dilleniaceae Họ Sổ Tetracera scandens (L.) Merr Chạc chìu 12 Droseraseae Họ Bắt ruồi CD Xuất NT TL CC + M K + + + + + + + + 22 Drosera burmannii Vahl Bắt ruồi Th + 23 Drosera burmanii Vahl Bèo đất Th + 24 Drosera indica L Gọng vó dài Th + + 25 Drosera sp Gọng vó Th + + 13 Eriocaulaceae + + Họ Cỏ dùi trống 26 Eriocaulon nigrum Lec Dùi trống đen Th Ct + + 27 Eriocaulon sexangulare L Cốc tình thảo Th Ct + + G Cg Cà ổi Đài loan G Cg G Cg; Ta 28 14 Fabaceae Họ Đậu Albizia odoratissima (L f.) Benth Xúa 15 Fagaceae Họ Dẻ 29 Castanopsis (Skan) Hayata 30 Lithocarpus sabulicolus (Hick & Cam.) Cam Dẻ cát (dẻ ăn hạt) 16 Lamiaceae Hoa môi 31 formosana Pogostemon stellatus (Lour.) Hồng vĩ hình sao; Th Bách diệp thảo Kuntze 17 Lauraceae 32 Cassytha filiformis L M K + + + + + + + + Họ Long não Tơ xanh 177 Dl + + Phân bố TT Tên Khoa học Tên Việt Nam DS CD NT TL Xuất CC M K M K 33 Litsea glutinosa (Lour.) C B Rob Bời lời nhớt G Cg + + 34 Litsea brevipes Kost Bời lời lông G Cg + + G Cc + + 35 18 Lecythidaceae Họ Lộc vừng; Chiếc Barringtonia acutangula(L.) Gaertn Mưng, Lộc vừng 19 Lentibulariaceae Họ Rong ly 36 Utricularia bifida L 37 Utricularia Cheeseman Nhĩ cán chẻ hai delicatula 20 Loganiaceae 38 Fagraea fragrans Roxb 21 Lythraceae 39 Rotala indica (Willd.) Koehne 22 Melastomataceae Th + Nhĩ cán; Rong ly Th + + + Họ mã tiền Trai Nam bộ, Trai nước G + + Họ Bằng lăng Luân thảo ấn Th Cc + + + Họ Mua 40 Melastoma normaleD Don Mua thường Bu Ta 41 Melastoma affine D Don Mua đa hùng Bu Ta Mua nhỏ Bu Ta G Cg + + Th Cc + + 42 Melastoma sp + + + + + 23 Memecylaceae Họ Sầm tán Memecylo umbellatum Burm f Sầm tán 24 Menyanthaceae Họ Thủy nữ Nymphoides montana Aston(Dop) Kerr Thủy nữ mũi mác 25 Myrtaceae Họ Sim 45 Baeckea frustescens L Chổi sể Bu Ct; Td + + 46 Melaleuca cajuputi Powel Tràm gió G Ct; Td + + 47 Melaleuca leucadendra L Tràm cổ G Ct; Td + + 48 Memecylon eduleRoxb Ran Bu + + 49 Psidium littorale Raddi Ổi sẻ Bu Ta Sim Bu Ta; Ct + + Sim rú Bu Ct + + 43 44 50 51 Rhodamnia tomentosa (Ait.) Hassk Rhodamnia dumetorum (DC.) 178 + + Phân bố TT Tên Khoa học Xuất Tên Việt Nam DS CD Gluta corticosum King Trâm mộc G Cg + + Syzygium corticosum Trâm bù, trâm bầu G Cg + + Syzygium bullockii (Hance) Merr & Perry Trâm nổ Bu + + 26 Nelumbonaceae Họ Sen Nelumbo nucifera Gaertn Sen + + 27 Nepenthaceae Họ Nắp ấm Nepenthes mirabilis (Lour.) Druce NT TL CC M K M K Merr & L M Perry 52 53 54 55 56 57 (Lour.) Merr & Perry Nepenthes Macfarl annamensis Th Cc; Ta Nắp ấm hoa đôi Th Cc Nắp ấm trung Th Cc + + + + + + 28 Nymphaeaceae Họ Súng 58 Nymphaea lotus L Súng trắng Th Cc 59 Nymphaea nouchali Burm f Súng lam Th Cc + + 29 Onagraceae Họ Rau dừa nước Th Ct + + Bu + + Th + + 60 Ludwigia adscendens (L.) Hara Rau dừa nước 30 Pandanaceae Họ Dứa Pandanus tectorius Parkinson ex Zucc Dứa dại 31 Philydraceae Họ Cỏ đuôi lươn Philydrum lanuginosum Banks et Sol ex Gaertn Cỏ đuôi lươn 32 Phyllanthaceae Họ Diệp hạ châu 63 Breynia ferrea (L.) Hook Bồ cu vẽ, sâu vẽ Bu Phyllanthus amarus Diệp hạ châu đắng Th 61 62 64 Schum & Thonn Ct + + + + 33 Poaceae Họ Hòa thảo 65 Eragrostis sp Tình thảo Th + + 66 Ichaemum barbatum var lodiculare (Ness) Jans Mồm nốt Th + + 67 Ichaemum muticum L Mồm trụi Th + + 68 Imperata cylindrica (L.) P Beauv Cỏ tranh Th + 179 + Phân bố TT 69 70 71 72 73 74 Tên Khoa học Tên Việt Nam 34 Polygonaceae Họ Rau răm Polygonum persicaria var agreste Meissn Nghể 35 Pontederiaceae Họ Lục bình Eichhornia crassipes (Mart.) Solms 1883 Bèo lục bình 36 Restionaceae Họ Chanh lương Leptocarpus disjunctus Mast Cỏ rười 37 Rhizophoraceae Họ Đước Carallia brachiata (Lour.) Merr Xăng mả nguyên 38 Rubiaceae Họ Cà phê Fagerlindia (Thunb.) Tirveng scandens Gardenia angusta (L.) Merr 75 Hedyotis auricularia L 76 H pinifolia Wall ex G Don DS CD Th Ct NT + + Th + + G Cg + + + An điền tai Th + + An điền thông Th + + + + + + + Tiểu quất; Quít Bu gai Ct + + + + 80 Adenosma caeruleum R.Br Nhân trần Th Ct 81 Adenosma indiana (Lour.) Merr Nhân trần hoa đầu Th Ct Màn đất Th 82 Limnophila Alston 83 Limnophila aromatica (Lam.) Merr Rau om Th Td 84 Limnophila chinensis (Osbeck.) Merr Rau ngổ Th Ta Lữ đằng cẩn Th Cóc mẳn, om Th L crustacea (L.) F Muell 86 Limnophila micrantha (Benth.) + Cg Họ Hoa mõm sói 85 + G 40 Scophulariaceae (L.) + Bu Bưởi bung M K Th Dành dành Acronychia pedunculata (L.) Miq K + Bu Họ Cam antipoda M Găng 39 Rutaceae 79 Atalantia buxifolia (Poir.) Oliv CC + 77 H tetrangularis (Korth.) Walp An điền bốn cạnh Th 78 TL Xuất 180 + + + + + + + + + + + + Phân bố TT 87 88 89 90 Tên Khoa học Tên Việt Nam Benth hoa nhỏ Lindernia parviflora (Roxb.) Haines Lữ đằng 41.Sterculiaceae Họ Trôm Sterculia lanceolata Cav Sang sé; Ươi 42.Thymelaeaceae Họ Trầm hương Wikstroemia indica L Niệt gió ấn 43 Verbenaceae Họ Cỏ roi ngựa Clerodendrum cyrtophyllum Turcz Chuốc mót DS CD NT Th G TL CC Xuất M Ta; Cg Bu M K + + + + + + + Na 44 Xyridaceae Họ Hoàng đầu 91 Xyris complanata R Br Hoàng đầu nhỏ Th Cc 92 Xyris indica L Hoàng đầu ấn Th Cc + + + Ghi chú: - Địa danh phân bố: NT: Nhĩ Thượng; TL: Trà Lộc; CC: hai nơi - Xuất hiện: M: mùa mưa; K: mùa khô; MK: hai mùa 181 K + PHỤ LỤC 4: Danh lục thực vật bậc cao HST-RNM TT Tên Khoa học Tên Việt Nam DS CD Nhóm thực vật TV C POLYPODIOPHYTA 1.Pteridaceae Acrotichum aureum L Ráng đại Acanthaceae Họ Ô rô Aizoaceae Sesuvium portulacastrum L Amaranthaceae (2) (3) + + + Ô rô gai Bu Ô rô Họ Rau đắng đất Sam biển Bu Th Ct Ta + + + + + + + + Họ Dền Alternanthera sessilis L Rau dệu Th Achyranthes aspera L Cỏ xước Th Gomphrena celosioides Mart Annonaceae Nở ngày đất Họ Na Th Ct Annona glabra L Bình bát G Cg; Ta, Ct + + Apocynaceae 10 11 + + + + + + + + + + + + + + Họ Trúc đào G Cg + + + + Catharanthus roseus (L.) G.Don Dừa cạn Th Ct + + + + + + Avicennia officinalis L Nypa fruticans (Thum.) Wurmb Asteraceae Mắm Bu + Họ Cau dừa Dừa nước Bu Ta Cúc tần 14 Pluchea pteropoda Hemsl 15 Tridax procumbens L Sài hồ nam Th Sài lan/cúc Th xuyến chi Họ Phi lao Phi lao Cg Casuarina equisetifolia Forst + + Họ Cúc Pluchea indica L Casuarinaceae + Họ mắm 13 16 + Mướp sát Arecaceae 12 + Cerbera manghas L Avicenniaceae (4) Họ Ráng Ngành Ngọc lan Acanthus ebracteatus L (1) Ngành Dương xỉ MAGNOLIOPHYTA Acanthus iliciforlius L TV TG Hiện trạng phân bố 182 Th G + + + + + Ct + + + + + Ct + + + + + + + + TT Tên Khoa học Tên Việt Nam DS CD Nhóm thực vật TV C 10 Boraginaceae 17 Heliotropicum indicum L 11 Convolvulaceae 18 Ipomoea pes-capre (L.) Sweet 19 Cuscuta sinesis Lamk TV TG Hiện trạng phân bố (1) (2) (3) (4) Họ Vòi voi Vòi voi Th + + + + + Họ Bìm bìm Rau muống Dl biển Tơ hồng vàng Ks + + + + + + + + 12 Cyperaceae Họ Cói + 20 Cyperus sp Năng Th + + + + + 21 Cyperus malaccensis Lam Cỏ Lác Th + + + + + 22 Cyperus stoloniferus Retz Cỏ cú biển Th + 13 Euphorbiaceae 23 Excoecariaagallocha L Họ Thầu dầu Giá 14 Fabaceae 24 Derris trifoliate L 15 Flagellariaceae 25 Flagellaria indica L 16 Malvaceae + G + + Họ Đậu Cóc kèn Dl + + Dl + + + + Họ Mây nước Mây nước Họ Bông 26 Hibiscus tiliaceus L Tra làm chiếu G Cg + + + + + 27 Thespesia populnea (L.) Soland Ek Correa Tra lâm vồ G Cg + + + + + 17 Mimosoideae Họ Trinh nữ 28 Mimosa pigra L Mai dương Bu + + + + + 29 Mimosa pudica L Trinh nữ Bu + + + + + + + + 18 Myrsinaceae Họ Đơn nem 30 Aegiceras corniulatum L 31 19 2Pandanaceae Pandanus tectorius Parkinson ex Zucc 20 Poaceae Dứa dại 32 Leptochloa fusca (L.) Kunth Cỏ lông công Th + 33 Phragmites vallatoria (L.) Veldk Sậy Th + 21 Sonneratiaceae 34 Sonneratia caseolaris (L.) Engl 22 Rhizophoraceae Sú G Cg + + Họ Dứa Cg + + Họ Hòa thảo + + + + + Họ Bần Bần chua Họ Đước 183 G Cg + + TT Tên Khoa học Tên Việt Nam DS CD Nhóm thực vật TV C TV TG Hiện trạng phân bố (1) 35 Rhizophora apiculata Blume Đước/Đước đôi G Cg + + 36 Rhizophora stylosa L Đâng/Đước vòi G Cg + + 37 Kandelia candel L Trang G Cg 38 Bruguiera gymnorrhiza (L.)Lam Vẹt dù G Cg 23 Sterculiaceae 39 Heritiera littoralis Pryand 24 Verbenaceae 40 Clerodendrum inerme (L) Gaertn + + (2) (3) (4) + + Họ Trôm Cui biển G Họ cỏ roi ngựa Ngọc nữ biển; Bu Vạng hôi Cg + + + + + + Ghi chú: Hiện trạng phân bố: (1) Rừng ngập mặn; (2) Trảng bụi, cỏ chịu ngập nước mặn thứ sinh; (3) Quần xã thuỷ sinh nước lợ; (4) Trảng cỏ bãi biển 184 + PHỤ LỤC 5: CÁC MẪU BIỂU ĐIỀU TRA VÀ CÂU HỎI PHỎNG VẤN Mẫu 1– Phiếu điều tra quan/tổ chức PHIẾU ĐIỀU TRA THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN ĐÈ TÀI Phục vụ đề tài nghiên cứu khoa học: “Nghiên cứu đặc trưng hệ sinh thái rừng tự nhiên ben biển tỉnh Quảng Trị, đề xuất giải pháp bảo vệ phát triển” I Thông tin quan/tổ chức điều tra/phỏng vấn - Tên quan/tổ chức: - Địa chỉ: - Người đứng đầucơ quan/tổ chức: - Người cung cấp thông tin: Chức vụ: Chức vu: - Ngày cung cấp thông tin: II Nội dung điều tra/phỏng vấn Các truông/rú/trảng/lòi xuất nhiều đâu địa bàn (trước tại)? Diện tích bao nhiêu? Các nguyên nhân làm suy giảm diện tích truông/rú/trảng/lòi địa phương? Phát triển nuôi trồng thủy sản Do nhận thức cộng đồng thấp Chuyển đổi mục đích sử dụng đất Công tác quản lý chưa hiệu Nguyên nhân khác: Theo ông/bà truông/rú/trảng/lòi có vai trò kinh tế môi trường? Là môi trường sống nhiều loài động thực vật Cung cấp sinh kế cho người dân Cố định đất, chống xói lở Bảo vệ hệ thống dân sinh Điều hòa khí hậu vùng ven biển 185 Bảo vệ môi trường Khác: Người dân địa phương có khai thác truông/rú/trảng/lòi không? Có Không Sau bị suy giảm diện tích bất lợi liên quan đến bảo vệ môi trường, sản xuất, sinh kế địa phương? Ngành nghề để tạo thu nhập địa phương Chăn nuôi Trồng trọt Khai tác đánh bắt thủy sản Trồng rừng Khác:… Ở địa phương có nên phục hồi lại số diện tích truông/rú/trảng/lòi bị suy thoái? Có Không Nếu có, nên trồng loài trồng vị trí trồng với diện tích bao nhiêu? Có đơn vị, tổ chức quyền địa phương có quan tâm đến việc trồng chăm sóc bảo vệ truông/rú/trảng/lòi không? Có Không Nếu có, Việc quản lý truông/rú/trảng/lòi địa phương cấp nào? Chính quyền địa phương Sở Nông nghiệp PTNT Hạt Kiểm lâm Hộ gia đình Nhóm bảo vệ rừng Cá nhân ……………………, ngày TỔ CHỨC ĐƯỢC PHỎNG VẤN tháng năm 2015 NGƯỜI PHỎNG VẤN 186 Mẫu 2– Phiếu điều tra cá nhân PHIẾU ĐIỀU TRA THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN ĐÈ TÀI Phục vụ đề tài nghiên cứu khoa học: “Nghiên cứu đặc trưng hst rừng tự nhiên ben biển tỉnh Quảng Trị, đề xuất giải pháp bảo vệ phát triển” I Thông tin người điều tra/phỏng vấn - Họ tên: …………………….……Giới tính: …………Tuổi: ….…… - Nghề nghiệp nay:… ……….…… Nghề phụ: …………………… - Địa thường trú: II Nôi dung điều tra/phỏng vấn Các truông/rú/trảng/lòi nằm đâu, diện tích khoảng bao nhiêu? - Trước đây: …………………………………………………………………… - Hiện nay: …………………………………………………………………… Những loài mà ông/bà thấy xuất nhiều truông/rú/trảng/lòi - Trước đây: …………………………………………………………………… - Hiện nay: …………………………………………………………………… Theo ông/bà nguyên nhân làm suy giảm diện tích truông/rú/trảng/lòi địa phương? Phát triển NTTS Nhận thức cộng đồng thấp Chuyển đổi mục đích sử dụng đất Công tác quản lý chưa hiệu Xây dựng công trình dân sinh Nguyên nhân khác: ……………… Ông/bà có thường xuyên vào khai thác gỗ củi, săn bắt, thu hái dược liệu, cảnh Có Không Theo ông/bà truông/rú/trảng/lòi có lợi ích g? Là nơi cung cấp nguồn dinh dưỡng cho thân gia đình Là môi trường sống nhiều loài động thực vật Cung cấp sinh kế cho người dân, tăng thu nhập 187 Cố định vùng bãi bồi ven sông, cửa sông Chống xói lở hai bên bờ sông Bảo vệ hệ thống dân sinh đê bao, kè Điều hòa khí hậu vùng ven biển Bảo vệ môi trường - Vai trò khác: Theo ông/bà khu vực có truông/rú/trảng/lòi người dân có đổ chất thải bừa bãi không? Có Không Sau truông/rú/trảng/lòi bị suy giảm ông/bà thấy có bất lợi liên quan đến địa phương, gia đình? Nguồn thu nhập gia đình từ đâu? Chăn nuôi Trồng trọt Khai tác đánh bắt thủy sản Trồng rừn (RNM, RPH) Khác:…………………………….……………… 10 Theo ông/bà có nên phục hồi lại số diện tích truông/rú/trảng/lòi có trước đây? Có Không Nếu có, nên trồng loài trồng vị trí trồng với diện tích bao nhiêu? 11 Có đơn vị, tổ chức quyền địa phương có quan tâm hay hỗ trợ kinh phí cho việc trồng chăm sóc truông/rú/trảng/lòi không? Có Không Nếu có, tên đơn vị: …………………………… Năm thực hiện: … ………… 12 Việc quản lý truông/rú/trảng/lòi ai? Chính quyền địa phương Sở Nông nghiệp PTNT Hạt Kiểm lâm Hộ gia đình Nhóm bảo vệ rừng Cá nhân ……………………, ngày NGƯỜI ĐƯỢC PHỎNG VẤN tháng năm 2014 NGƯỜI PHỎNG VẤN 188 Mẫu Phiếu điều tra ô tiêu chuẩn PHIẾU ĐIỀU TRA THÔNG TIN TRONG Ô TIÊU CHUẨN Phục vụ đề tài nghiên cứu khoa học: “Nghiên cứu đặc trưng hệ sinh thái rừng tự nhiên ben biển tỉnh Quảng Trị, đề xuất giải pháp bảo vệ phát triển” I Các thông tin chung: - Trạng thái thảm thực vật: - Địa điểm đặt ô tiêu chuẩn: - Độ cao so với mặt nước biển: - Toạ độ địa lý: - Ngày điều tra: - Người điều tra: II Các số liệu đo đếm Tên Các số liệu đo đếm Số lương cá thể I Cây gỗ II Cây bụi III Cây thảo dây leo 189 Đường kính D 1,3m PHỤ LỤC 6: MỘT SỐ HÌNH ẢNH HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU THỰC ĐỊA Một số sinh cảnh tự nhiên Nghiên cứu OTC Một số loài thực vật Một số hình ảnh hoa HST Điều tra vấn thu thập thông tin 190 ... luận án "Nghiên cứu đặc trưng hệ sinh thái rừng ven biển tỉnh Quảng Trị, đề xuất giải pháp bảo vệ phát triển" công trình nghiên cứu thân, hướng dẫn TS Đỗ Hữu Thư PGS.TS Phạm Việt Cường Các số liệu... DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ - TRẦN THỊ HÂN NGHIÊN CỨU ĐẶC TRƯNG CÁC HỆ SINH THÁI RỪNG VEN BIỂN Ở TỈNH QUẢNG TRỊ; ĐỀ XUẤT... trưng hệ sinh thái rừng ven biển tỉnh Quảng Trị; đề xuất giải pháp bảo vệ phát triển Mục tiêu nghiên cứu 2.2 Mục tiêu tổng quát Đánh giá đặc trưng HST tự nhiên vùng ven biển tỉnh Quảng Trị, góp